Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

A Mediaeval Handbook of Gynaecology [...]

Author: [unknown]

File Description

Electronic edition compiled and proof-read by Beatrix Färber

Funded by School of History, University College, Cork

2. Second draft, with revised and enlarged content encoding.

Extent of text: 17060 words

Publication

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: L600011

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT project for purposes of academic research and teaching only. More information about Winifred Wulff's Life and Work is available on the CELT website at https://celt.ucc.ie//wulff.html.

Notes

Wulff designated the sections of the Latin and Irish edition(s) by numbers and alphabetic letters for easier cross-reference with each other. As the Irish translation is not complete in any of the three manuscripts she used, it had to be reconstructed by her. However, some of these letters are also used as manuscript sigla by her; this should be borne in mind.

CELT is indebted to Professors Aoibheann Nic Dhonnchadha and Monica H. Green for their support and assistance in compiling the text and ancillary materials, and to Monica H. Green for making available such materials to CELT.

Sources

MS sources for Irish translations of 'A mediaeval handbook of gynaecology and midwifery'
1. Dublin, Royal Irish Academy, MS 23 F 19. This is described by Wulff as 'a scrapbook of Irish medical tracts from Latin sources' and 'written on beautiful vellum, richly illuminated, with good ink which has scarcely faded, except a few pages which were probably exposed to the weather. The capitals are rubricated. Some are green, which is most unusual in Irish MSS. The scribe's name and the translator's name are lost. The date given is 1352, which, if correct, would establish it as the oldest Irish medical manuscript.' It was at one time in the possession of the Ó Céirín family of Co. Clare. Digital scans of this manuscript are available on the ISOS Project, Dublin Institute for Advanced Studies, see: http://www.dias.ie/isos/. The foliation given by Wulff differs from that now used in the RIA catalogue and on ISOS: Wulff starts at 24v; the same page is numbered 7v in the RIA catalogue, 25 becomes 8, and so on.
2. Dublin, Royal Irish Academy, MS 23 M 36 (not 24 M 36 as stated by Wulff). I am grateful to Aoibheann Nic Dhonnchadha for this correction.
3. Dublin, Trinity College Library, MS E 4.1 (1436) 101ra–106a. Digital scans of this manuscript are available on the ISOS Project, Dublin Institute for Advanced Studies, see: http://www.dias.ie/isos/.

Digital images of Latin text
1. The text is available in pdf. format on the Celtic Digital Initiative at the Department of Early and Medieval Irish at UCC (http://www.ucc.ie/academic/smg/CDI).

Printed sources for Latin text
1. Trotulae curandarum Aegritudinum Mulierum, ante, in et post partum liber unicus, nusquam antea editus, ed. Georg Kraut (Strasbourg: Joannes Schottus, 1544). (The earliest Latin edition of the 'Trotula'. As Monica H. Green has pointed out, Kraut thoroughly restructured the text, removing what he considered redundancies and inconsistencies; the twelve subsequent editions reprinted his text with only minor changes. Cf. Green, The Trotula, xi–xiii & footnote p. 205.)
2. Medici antiqui omnes, qui latinis literis diversorum morborum genera & remedia persecuti sunt, undique conquisiti, & uno uolumine comprehensi, ut eorum, qui se medicinae studio dediderunt, commodo consulatur. Index in omnes plenissimus. Aldus, Venetiis, MDXLVII (1547).
3. Latin edition of Trotula 1586, ascribed to Eros. (Erotis medici liberti Iuliae quem aliqui Trotulam inepte nominant (..) in: Gynaeciorum sive de mulierum affectibus, Commentarii Graecorum, Latinorum, Barbarorum (...) Basilae per Conradum Waldkirch, MDXXCVI. (This contains the Latin edition used by Wulff.)

Editions/Translations
1. Elizabeth Mason-Hohl (trans.), The Diseases of Women by Trotula of Salerno: A Translation of Passionibus mulierum curandorum (Hollywood/California: Ward Ritchie Press 1940) (based on the 1547 Venice edition; now superseded by Green's edition).
2. Clodomiro Mancini (trans.), Il De mulieribum passionibus di Trocta salernitana, Scientia Veterum 31 (Genoa 1962) (Italian).
3. Pina Cavallo Boggi (ed), Matilde Nubié and Adriana Tocco (trans.), Trotula de Ruggiero: Sulle malattie delle donne (Turin: La Rose 1979). Revised edition of same, ed. by Cavallo Boggi and trans. by Piero Cantalupo (Palermo: La Luna 1994) (Italian).
4. Monica H. Green (ed), The Trotula: a medieval compendium of women's medicine (Philadelphia: University of Pennsylvania 2001), 70–191. (Her edition and translation is based on 29 copies, considered by her a 'standardized ensemble' representing the most popular version of the Trotula texts which date back to the middle of the thirteenth century.)

Select bibliography
1. Oswald Cockayne (ed. & trans.), Leechdoms, wortcunning and starcraft of early England; being a collection of documents, for the most part never before printed, illustrating the history of science in this country before the Norman Conquest. 3 vols. (Rerum Britannicarum Medii Aevi Scriptores, 35). 1864–1866.
2. E. Nicaise, La grande chirurgie de Guy de Chauliac, chirurgien, maistre en médecine de l'université de Montpellier, composée en l'an 1363 (...) aves des notes, une introduction sur le moyen âge, sur la vie et les oeuvres de Guy de Chauliac, un glossaire et une table alphabétique. (Paris 1890).
3. J. Cameron, The Gaelic Names of Plants in: Celtic Monthly (Glasgow 1900).
4. Paul Diepgen, Geschichte der Medizin. II Mittelalter. (Berlin and Leipzig 1914).
5. Charles Singer, M. D., A review of the Medical Literature of the Dark Ages with a New Text of about 1110, Proceedings of the Royal Society of Medicine 10/5 (March 1917).
6. Karl Sudhoff, Beiträge zur Geschichte der Chirurgie im Mittelalter. Part II (Leipzig 1918).
7. M. Moloney, Luibh-Sheanchus -- Irish Ethno-botany (Dublin: M. H. Gill & Son 1919).
8. James J. Walsh, Medieval medicine (London: Black 1920).
9. Dr. Hermann Rudolf Spitzner, Die salernitanische Gynäkologie and Geburtshilfe unter dem Namen der Trotula (Univ.-Dissertation, Leipzig 1921).
10. Karl Sudhoff, Geschichte der Medizin (Berlin 1922).
11. Charles Singer & Dorothea Singer, The Origin of the Medical School of Salerno, the First University. An Attempted Reconstruction. In: Essays on the History of Medicine, presented to Professor Sudhoff, and edited by Charles Singer and Henry E. Sigerist (Zürich 1924).
12. Charles Singer & Dorothea Singer, The School of Salerno, in: History 10/39 (October 1925).
13. Max Neuburger, History of Medicine, translated by Ernest Playfair, M.B., M.R.C.P. Vol. II. (Oxford 1925).
14. Theodor Meyer-Steineg und [Karl] Sudhoff, Geschichte der Medizin im Überblick (Jena 1931). Available at http://www.archive.org/details/geschichtedermed00meyeuoft.
15. John D. Comrie, History of Scottish medicine (London, published for the Wellcome historical medical museum by Baillière, Tindall & Cox 1932). Available at: https://archive.org/details/b20457273M002.
16. Ernst Darmstaedter, 'Die Sator-Arepo-Formel und ihre Erklärung', Isis 18 (1932) 322–29.
17. H. P. Bayon, 'Trotula and the Ladies of Salerno', Proceedings of the Royal Society of Medicine 33 (1939–40) 471–75.
18. H. E. Sigerist, A History of Medicine, 2 vols. (London 1951–1961).
19. Augusto Beccaria, I codici di medicina del periodo presalernitano (secoli IX, X, e XI), (Roma 1956).
20. C. H. Talbot, Medicine in Medieval England (London/New York 1967).
21. Francis Shaw, S. J., 'Irish medical men and philosophers', in: Seven Centuries of Irish Learning, 1000–1700, ed. by Brian Ó Cuív (Cork: Mercier Press 1971) 94.
22. Vern Bullough, 'Medieval medical and scientifc views of Women', Viator 4 (1973) 485–501.
23. Edward Grant (ed), A source book in medieval science (Cambridge, Massachussetts: Harvard University Press 1974).
24. Susan Mosher Stuard, 'Dame Trot', in: Signs: Journal of Women in Culture and Society 1 (1975) 537–542.
25. Dietlinde Goltz, Mittelalterliche Pharmazie und Medizin (Stuttgart 1976).
26. Beryl Rowland, 'Exhuming Trotula, Sapiens Matrona of Salerno', in: Florilegium 1 (1979) 42–57.
27. Ian Maclean, The Renaissance Notion of Woman: A Study in the Fortunes of Scholasticism and Medical Science in European Intellectual Life (Cambridge 1980).
28. J. Fleetwood, The History of Medicine in Ireland (Dublin: Skellig Press 1983).
29. Nessa Ní Shéaghda, 'Translations and Adaptations in Irish' (Statutory Lecture 1984, School of Celtic Studies), Dublin, Institute for Advanced Studies 1984.
30. John F. Benton, 'Trotula, Women's Problems and the Professionalization of Medicine in the Middle Ages,' Bulletin of the History of Medicine 59 (1985) 30–53.
31. Peter Brain, Galen on bloodletting: A study of the origins, development and validity of his opinions, with a translation of three works (Cambridge 1986).
32. Richard-Ernst Bader, Sator arepo: Magie in der Volksmedizin, Medizinhistorisches Journal 22 (1987) 115–134.
33. Marilyn Deegan and D. G. Scragg (eds), Medicine in early medieval England (Centre for Anglo-Saxon Studies, University of Manchester 1989).
34. Nancy G. Siraisi, Medieval and Early Renaissance Medicine (London: Univ. of Chicago Press 1990).
35. Aoibheann Nic Dhonnchadha, 'Irish medical manuscripts', Irish Pharmacy Journal 69/5 (May 1991) 201–2.
36. Owsei Temkin (ed & trans), Soranus' Gynaecology: translated with an introduction by Owsei Temkin; with the assistance of Nicholson J. Eastman, Ludwig Edelstein, and Alan F. Guttmacher (Baltimore 1991).
37. Sheila Campbell, Bert Hall, David Klausner (eds), Health, disease and healing in medieval culture (London: Macmillan 1992).
38. Hilary Marland (ed), The Art of Midwifery: early Modern Midwives in Europe (London 1993).
39. W. F. Daems, Nomina simplicium medicinarum ex synonymariis Medii Aevi collecta: Semantische Untersuchungen zum Fachwortschatz hoch- und spätmittelalterlicher Drogenkunde (Leiden: Brill 1993).
40. Andrea Cuna, Per una bibliografia della Scuola medica Salernitana (secoli XI–XIII) (Milano 1993).
41. Joan Cadden, Meanings of Sex Difference in the Middle Ages: Medicine, Science, and Culture (Cambridge: Cambridge University Press 1993).
42. Ann Ellis Hanson and Monica H. Green, 'Soranus of Ephesus: Methodicorum princeps', in: Hildegard Temporini and Wolfgang Haase (eds), Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, Teilband 2 of Band 37.2 (Berlin/New York: de Gruyter 1994) 968–1075.
43. Margaret R. Schleissner (ed), Manuscript sources of medieval medicine: a book of essays (New York: Garland 1995).
44. Lawrence I. Conrad, Michael Neve, Vivian Nutton, Roy Porter, Andrew Wear (eds), The Western medical tradition: 800 BC to AD 1800 (Cambridge: Cambridge University Press 1995).
45. Monica H. Green, 'The Development of the Trotula, in: Revue d'Histoire des Textes 26 (1996) 119–203 (repr. in Green, Women's Healthcare).
46. Britta-Juliane Kruse, Verborgene Heilkünste: Geschichte der Frauenmedizin im Spätmittelalter (Berlin 1996).
47. Monica H. Green, 'A Handlist of the Latin and Vernacular Manuscripts of the So-Called Trotula Texts. Part 1: The Latin Manuscripts', Scriptorium 50 (1996) 137–75.
48. Monica H. Green, 'A Handlist of the Latin and Vernacular Manuscripts of the So-Called Trotula Texts. Part 2: The Vernacular Translations and Latin Re-Writings', Scriptorium 51 (1997) 80–104.
49. Tony Hunt, Anglo-Norman Medicine. 2 vols. (Cambridge 1994–97).
50. Gerrit Bos, Ibn al-Jazzár on sexual diseases and their treatment, Sir Henry Wellcome Asian Series (London: Kegan Paul, 1997.)
51. Mirko D. Grmek (ed), Western Medical Thought from Antiquity to the Middle Ages. (Cambridge, Massachusetts 1999).
52. Jerry Stannard, Herbs and Herbalism in the Middle Ages and Renaissance; edited by Katherine E. Stannard and Richard Kay (Aldershot 1999.)
53. Jerry Stannard, Pristina medicamenta: ancient and medieval botany; edited by Katherine E. Stannard and Richard Kay (Aldershot 1999).
54. D. R. Langslow, Medical Latin in the Roman Empire, (Oxford: Oxford University Press 2000).
55. Fergus Kelly, 'Medicine and Early Irish Law', in: J. B. Lyons (ed), Two thousand years of Irish medicine (Dublin 1999) 15–19. Reprinted in Irish Journal of Medical Science vol. 170 no. 1 (January–March 2001) 73–6.
56. Aoibheann Nic Dhonnchadha, 'Medical writing in Irish', in: J. B. Lyons (ed), Two thousand years of Irish medicine (Dublin 1999) 21–26. Published also in Irish Journal of Medical Science 169/3 (July-September 2000) 217–20 (available online at http://www.celt.dias.ie/gaeilge/staff/rcsi1.html).
57. Hanns Bächtold-Stäubli & Eduard Hoffmann-Krayer, Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens. Photomechanical reprint of first edition (1927–42) in 10 vols (Augsburg: Weltbild 2000) vol 3, p. 1523.
58. Monica H. Green, Women's healthcare in the Medieval West (Ashgate 2000).
59. Mark Grant, Galen of Food and Diet (London 2000).
60. Monica H. Green (ed), The Trotula: a medieval compendium of women's medicine (Philadelphia: University of Pennsylvania 2001).
61. Review: Vivian Nutton, The Trotula: a medieval compendium of women's medicine, Medical History 2003 January; 47(1): 136–137.
62. Helen M. Dingwall: A History of Scottish Medicine: Themes and Influences. Edinburgh: Edinburgh University Press 2003.
63. Lea T. Olsan, 'Charms and prayers in medieval medical theory and practice', Social History of Medicine, 16/3 (2003). Oxford: Oxford University Press 2003. (A link to this article is available online on http://www3.oup.co.uk/sochis/hdb/Volume_16/Issue_03/).
64. Owen Powell, Galen: On the Properties of Foodstuffs (Cambridge 2003).
65. Aoibheann Nic Dhonnchadha, 'Winifred Wulff (1895–1946): beatha agus saothar', in: Léachtaí Cholm Cille 35 (Maigh Nuad [Maynooth]: An Sagart 2005) 191–250.
66. Monica H. Green, Reconstructing the Oeuvre of Trota of Salerno', in: La Scuola medica Salernitana: Gli autori e i testi, ed. Danielle Jacquart and Agostino Paravicini Bagliani, Edizione Nazionale 'La Scuola medica Salernitana', 1 (Florence 2007) 183–233.
67. Niall Mac Coitir, Irish Wild Plants: Myths, Legend and Folklore. Original watercolours by Grania Langrishe (Cork: The Collins Press 2006).
68. Monica H. Green, Making women's medicine masculine: the rise of male authority in pre-modern gynaecology (Oxford: Oxford University Press 2008).
69. R. J. Hankinson (ed), The Cambridge Companion to Galen (Cambridge: Cambridge University Press 2008).
70. Monica H. Green, A Bibliography on Medieval Women, Gender and Medicine, 82pp; published in 2010 in pdf.format, available online from http://www.sciencia.cat/biblioteca/publicacionssc.htm
71. Monica H. Green, Who/What is "Trotula"?, written in 2008, and kindly made available to CELT on http://www.ucc.ie/celt/whowhat2008.pdf.
72. Wolfram Schmitt, Medizinische Lebenskunst: Gesundheitslehre und Gesundheitsregimen im Mittelalter (Berlin 2013).
73. Peter Wyse Jackson, Ireland's generous nature: the past and present uses of wild plants in Ireland (St. Louis, Missouri 2013).
74. Christopher John Duffin, 'The swallow stone', Folklore 124 (April 2013) 81–103.
75. Juhani Norri, Dictionary of Medical Vocabulary in English, 1375–1550: Body Parts, Sicknesses, Instruments, and Medicinal Preparations (Oxford 2016).
76. Nicholas Culpeper, The Complete Herbal (London 1835) [there were innumerable reprints and editions].
77. William Salmon, Pharmacopoeia Londinensis (London 1716).
78. H. John Quincy, Pharmacopoeia Officinalis & Extemporanea (London 1722).
79. The Seven Books of Paulus Aegineta. Translated by Francis Adams. 3 vols. (London 1847). Vol III.
80. Micheál P. S. Ó (ed and trans) An Irish Materia Medica, Interim edition (University College Cork: CELT, 2019) An electronic publication available in CELT file G600005.
81. Aoibheann Nic Dhonnachadha, 'Some words from 'Almúsor', in: Ossory, Laois and Leinster 7 (2019) 14–31.
82. Beatrix Faerber (=Färber), 'A text preserved at the Aghmacart Medical School: Bernard de Gordon's De Prognosticis, Book II, 9', in: Ossory, Laois and Leinster 7 (2019) 100–122.

The edition used in the digital edition
1. Winifred Wulff, A mediaeval handbook of gynaecology and midwifery preceded by a section on the grades and on the treatment of wounds and some good counsel to the physician himself finishing with a discussion on the treatment of scabies in Irish Texts, Ed. J. Fraser and Paul Grosjean and J. G. O'Keeffe. , London , Sheed and Ward, 31 Paternoster Row (1934) fasciculus 5 page 13–85

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The present text represents odd pages 13–85; of Irish Texts 5. Wulff's footnotes are retained and integrated into the apparatus. Footnotes by the CELT editor refer mainly to Green's edition and are marked resp="BF". Wulff's Introduction and the Irish translation (the latter does not correspond in every detail to the Latin version) is available in a separate file, G600011.

Editorial Declaration

Correction

Text has been checked and proofread twice. All corrections and supplied text are tagged. Corrections to the text made by the editor to the original text are marked corr sic resp="".

Normalization

The electronic text represents the edited text. V/v written for U/u was rendered as U/u and vice versa, and ij was normalized to ii; except for numbers. This was done to ensure better electronic processability. Being irrelevant, diacritics in the Latin of the printed edition were omitted. Text supplied by the editor is marked sup resp="WW" and its source indicated. The hardcopy uses italics to denote expansions; in the digital text ex tags are used instead.

Quotation

There are no quotations.

Hyphenation

Soft hyphens are silently removed. Words containing a hard or soft hyphen crossing a page-break or line-break have been placed on the line on which they start. The same applies to words crossing a milestone, such as MS foliation or pagination.

Segmentation

div0=the whole text; div1=the part; div2=the section. Paragraphs are numbered in line with the printed edition, page-breaks are marked pb n=""; milestones are marked mls unit="edition p." n="".

Standard Values

Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd.

Interpretation

Editorial additions in author's notes, such as 'etc.', 'om.', are in round brackets. A selection of medical and botanical terms have been tagged. In the HTML file, the apothecary symbols for scruple, ounce, dram, the Maltese cross, and recipe are displayed using the font Lucida Sans Unicode, which you will require on your PC for viewing.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the part.

Profile Description

Created: The Latin 'standardized ensemble' was finalised in the thirteenth century

Use of language

Language: [LA] The text is in Latin (with some terms in Graeco-Latin).

Language: [EN] The notes contain English.

Revision History

• (2020-02-28)

  Beatrix Färber (ed.)

• Additions made to bibliographical details; botanical and medical terms encoded in more detail; file re-parsed.
• (2011-03-08)

  Beatrix Färber (ed.)

• More online proofing and checking; header modified; SGML and HTML versions created; link to a bibliography suggested by Monica Green incorporated.
• (2011-02-21)

  Beatrix Färber (ed.)

• File parsed; header modified; preliminary SGML and HTML versions created.
• (2011-02-17)

  Beatrix Färber (ed.)

• File parsed; file proofed (2); more Latin terms encoded and footnotes added.
• (2011-02-11)

  Beatrix Färber (ed.)

• First proofing begun; structural and content encoding applied.
• (2010-11-25)

  Beatrix Färber (ed.)

• Header created.
• (2010-11)

  Gunnar Bonneß (text capture)

• Whole article captured by scanning.

Corpus of Electronic Texts Edition: L600011

A Mediaeval Handbook of Gynaecology [...]: Author: [unknown]

p.13

EROTIS MEDICI LIBERTI IULIAE,
QUEM ALIQUI TROTULAM INEPTE NOMINANT,
MULIEBRIUM LIBER
LONGE QUAM ANTE HAC EMENDATIOR.

PROLOGUS, QUI EST DE NATURA MULIEBRI, & MENSIUM FLUXU.

Cum auctor universitatis DEUS, in prima mundi constitutione rerum naturas singulas, iuxta genus suum distingueret, naturam humanam supra caeteras creaturas singulari dignitate condidit. Huic enim, supra aliorum animalium conditionem, rationis & intellectus libertatem dedit. Propterea volens eius generationem perpetuo subsistere, in sexu dispari, masculum & foeminam creavit, ut eorum foecunda propagatione nunquam desineret emergere futura soboles. Quorum quidem complexiones grata quadam commixtione, contemperans, naturam masculi calidam & siccam, foemellae vero frigidam & humidam constituit: quo cuiusque alterius complexionis excessus, mutua qualitatum contrariarum repugnantia coerceretur: adeo, ut viri constitutio calida & sicca, mulieris frigiditatem & humiditatem: & econtra, huius natura frigida & humida, illius complexionem calidam & siccam remulceret. Similiter ut masculus qualitate fortiori dignus, in mulierem tanquam in agrum semen effunderet, & mulier qualitate debiliore praedita, tanquam viri officio subdita, semen effusum in gremium natura susciperet. Quoniam ergo mulieres natura sunt viris debiliores, hinc est quod in eis saepius abundant aegritudines, maxime circa membra operi naturae debita; quae cum in loco secretiori accidant, ipsae propter verecundiam, & conditionis fragilitatem, non audent angustias suarum aegritudinum medico revelare. Quapropter ego, miseranda illarum calamitate, praesertim cuiusdam

p.15

Si² autem debito tempore & ordine contigerit talis purgatio, exonerat se competenter natura a superfluis humoribus. Si vero menstrua plus vel minus exierint, quam debent plures aegritudines inde emergunt. Quoniam inde minoratur appetitus tam cibi, quam potus. Quandoque fit vomitus: & quandoque appetunt terram, carbones, cretam, & similia. Quandoque ex eadem causa dolor sentitur circa collum, dorsum, & in capite. Quandoque adest febris acuta, cordis morsus, hydropisis, vel dysenteria. Haec autem contingunt, vel quia tempore longo deficiunt menstrua vel quia prorsus non habent: unde non solum hydropisis, vel dysenteria, vel morsus cordis accidunt, sed & aliae peiores aegritudines. Aliquando enim accidit diarrhoea, propter nimiam frigiditatem matricis: vel quia venae eius sunt multum graciles, ut in extenuatis mulieribus: quia tunc humores spissi & superflui non habent liberos meatus, per quos possint erumpere: vel quia humores sunt spissi & viscosi, ideo propter conglutinationem, eorum exitus impeditur: vel quia deliciose comedunt: vel quia ex aliquo labore multum sudant. Sicut testatur Galenus. Mulier quae se non exercet multum, necesse est, quod abundet in multis menstruis, ad hoc ut sana existat.

p.17

I. DE RETENTIONE MENSTRUORUM. Cap. I.

Si igitur deficiant Menstrua, & mulier sit corpore extenuata, tunc phlebotometur ei vena quae est sub cavilla pedis interius, quae dicitur Saphena, primo die de uno pede, sequenti die de altero: & extrahatur sanguis secundum quod virtus expostulaverit. Quia in omni aegritudine generaliter cavendum & respiciendum est, ut non nimis debilitetur aegrotans. Refert enim Galenus³ de quadam muliere, cui defecerant menstrua per novem menses, & in toto corpore constricta fuerat & extenuata, cui etiam penitus defecerat comedendi appetitus: unde ipse extrahebat ei sanguinem de predicta vena per tres dies, de uno pede primo die lib. I. secundo die lib. I. de altero pede, tertio die de primo pede iterum unc. VIII. & ita in brevi spatio rediit color & calor vivificus, cum debita totius corporis habitudine. Cum autem venter fuerit constipatus, sicuti frequentissime restrictis menstruis accidit, tunc accipe pilulas de quadam medicina competenti, & acue eas prout ipsum acumen poterit sustinere: & ei tribue. Postea phlebotometur de Saphena. Deinde balneetur: & post balneum bibat de calamento, vel de nepita, vel mentha coctis cum melle: ita tamen, ut septem partes sint aquae, & novem mellis. Et saepe balneum est intrandum. Et post balneum bibat de Diatessaron, cum decoctione mellis & aquae. Conferent etiam omnia diuretica, ut foeniculus, spica, apium, ciminum, ameos, carui, petroselinum, & similia. Hae omnes herbae, vel singulae, in vino coctae, vel cum melle, & potatae conferunt. Galenus sic docet. Artemisia trita cum vino, vel in eo cocta, & potata multum

p.19

II. DE PAUCITATE MENSTRUORUM. Caput ii.

MULIERES autem quaedam sunt, quae cum veniunt ad tempus Menstruorum, nulla, vel modica habent. Quibus sic subvenias, Accipe radices salicis rubeas, de quibus ligantur dolia, & bene ab exteriori cortice munda, & pista: & eas pistatas cum vino, vel aqua, decoquendo distempera, & mane de ista coctione da ad potandum haustum tepidum. Si vero gravius laborat, tunc dabis ei cibum istiusdmodi factum. Rubeam maiorem, & malvam teras: & cum farina hordei, & albumine ovorum misce: & inde fac crispellas. Valent etiam huiusmodi herbae suffumigatae ad provocanda menstrua. Vel ad idem accipe verbenam, rutam, & pista fortiter, & coque cum larido: & da patienti ad comedendum. Postea radicem salicis subtilis, & radicem rubeae maioris tere, & da succum patienti cum vino. Mulieres item si pauca habent Menstrua, & cum dolore ea emittunt, Recipe betonicae, pulegii, centonicae, artemisiae ana M. I.⁵ decoquantur in aqua, vel vino usque ad consumptionem duarum partium. Postea fiat colatura per pannum, & bibatur cum succo fumi terrae. Si vero diu defecerint Menstrua, Recipe rheupontici drac. II. artemisae siccae, piperis, ana drac. .I., & fiat inde

p.21

A. I. {edition p. 91} Valet ad idem scarificatio, & similiter coitus.⁶

{edition p. 92} Nocet autem minutio facta in manu. Comedat, si sit sine febre, porros, cepas, piper, allia, cyminum, pisces squamosos: & vinum forte bibat, si sit sine dolore capitis, & sine defectione nervorum, & sine febre: quia in omni febre nocet vinum.

A. 2. DE NIMIO FLUXU MENSTRUORUM. Caput iii.

Sunt & aliae mulieres praedictis contrariae: quae habent menstrua inordinate fluentia . . . {edition p. 93} Quod contingit, quia venae matricis sunt amplae, & apertae. Vel quia quandoque crepantur: & fluit inde sanguis in multa quantitate: & apparet sanguis fluens rubeus, & clarus. Quia ex multitudine cibi & potus generatus est sanguis multus, qui cum non possit intra vasa contineri, prorumpit extra. Vel contingit quandoque propter nimiam sanguinis calefactionem, ex cholera redundante ex felle, quae facit sanguinem ebullire: adeo ut non possit in venis contineri. Vel quia phlegma salsum admiscetur sanguini, & ipsum attenuat, & a venis facit prorumpere extra. Si sanguis, qui egreditur, sit citrinus, aut vergat ad citrinitatem, ex cholera contingit: Si ad albedinem, ex phlegmate: Si ad ruborem, ex sanguine. Huiusmodi aegritudines emergent propter humores interius corruptos, quam corruptionem natura dedignatur sustinere. Quandoque contingit propter diabrosim⁷: es qua saepissime sequitur mors. His de causis

p.23

p.25

B. 3. DE SUFFOCATIONE MATRICIS. Caput iiii.

Quandoque suffocatur matrix: quandoque videlicet sursum tollitur, unde provenit subversio stomachi, & appetitus debilitatio ex debilitate cordis. Quandoque patiuntur syncopen, & ita evanescit pulsus, quod penitus non sentitur, ex eadem causa. Quandoque mulier contrahitur, ita quod caput iungitur genibus, & visu caret, & vocis officium amittit, nasus distorquetur, labia contrahuntur, & dentes stringit, & pectus sursum praeter solitum elevatur. Galenus⁸ refert de quadam muliere, quae ita patiebatur, & amiserat pulsum & vocem, & erat quasi defuncta: quia exterius nullum signum vitae apparebat: sed tamen circa cor natura adhuc parum caloris retinuerat. Unde quidam iudicabant eam mortuam. Galenus vero lanam bene carpinatam naribus & ori eius apposuit, cuius motu eam vivam recognovit. Contingit autem hoc mulieribus, quia sperma nimium corruptum abundat in eis, & in venosam naturam convertitur. Et praecipue accidit illis, quae viris non utuntur, maxime viduis quae antea consueverunt uti carnali commercio. Virginibus etiam solet evenire, quae ad annos nubiles pervenerunt, & viris uti non possunt: cum in eis maxime abundet sperma, quod per masculum natura vellet educere. Ex hoc autem semine superabundante & corrupto, quaedam fumositas frigida dissolvitur, & ascendit ad partes quasdam, quae a vulgo Collaterales dicuntur: quia cordi & pulmoni sunt vicinae, & caeteris instrumentis vocalibus, unde solet fieri impedimentum vocis. Huiusmodi morbus solet etiam principaliter oriri ex defectu menstruorum. Ideo cum deficiant menstrua, & semen superabundet, tanto molestior & prolixior est aegritudo, maxime quando partes occupat altiores.

4. Summum igitur remedium est, ut manus & pedes mulieris moderate fricentur cum oleo laurino, & naribus applicentur ea quae sunt gravis odoris, ut galbanum, opopanacum, castoreum, pix, lana combusta, pannus lineus combustus, & pellis combusta, & assa foetida. Sed tamen oleis & unguentis, quae sunt odoris aromatici, debent vulvae earum iniungi intus & extra: qualia sunt oleum muscellinum, & oleum nardinum, sed super omnia melior est inunctio {edition p. 95} facta cum zibeta. Haec enim menstrua attrahunt & provocant. Praeterea apponantur ventosae in inguine & pectine. Item in sero accipiat diacyminum cum succo apii, vel nepitae,

p.27

5. C. DE DESCENSU MATRICIS. Caput v.

Si contingat post partum matricem nimis de loco suo descendere inferius . . . Movetur autem quandoque matrix de loco suo, & quandoque descendit, & quandoque per vulvam egreditur foras. Et hoc contingit propter nervorum remollitionem, & frigidorum humorum abundantiam. Huismodi vero remollitio & infrigidatio contingit ex aere frigido per orificia matricis subintrante, ut quando mulier detecta se directe opposuerit aeri frigido. Vel si super lapidem frigidum diu sedeat. Quandoque contingit ex balneo aquae frigidae, quia per hoc debilitatur matrix, ideo exit de loco suo. Interdum etiam contingit per conatum pariendi. Si descendit, & non exit foras, apponenda sunt naribus aromatica, ut balsamus, muscus, ambra, spica, storax, & similia. Sed inferius fumigetur rebus foetentibus, ut est pannus lineus combustus, & similia. Fomentetur umbilicus, lana vino & oleo infusa. Si vero matrix exierit, distemperentur aromatica cum succo absynthii: & ex eis inungatur venter cum penna. Postea recipe rutae, castorei, artemisiae, partes aequales, & decoquantur in vino usque ad consumptionem duarum ana partium: deinde da in potu. Sacelletur venter & umbilicus de frumento cocto. Postea matrix egressa manu apposita restituatur usque ad locum suum concussa. Postea mulier intret aquam, in qua cocta sint balaustia, rosae, cortices mali

p.29

D. 6. {edition p. 96} DE MOTU MATRICIS EX SUO LOCO, quae tamen non elevatur, neque deprimitur. Caput vi.

Aliquando movetur matrix de loco suo, non tamen sursum elevatur versus spiritualia, nec per orificium egreditur foras, neque descendit. Cuius signum est, quod mulier sentit dolorem in sinistro latere, menstruorum retentionem, distorsionem membrorum, difficultatem mingendi, tortiones & rugitus ventris. Accipe ergo econtra apium, & foenumgraecum, & trita cum vino da potui. ALIUD [rx] agaricum, semen plantaginis atque satureiae: pulveriza, & da in potu cum vino, vel melle cocto. Ad hoc ut vulva non moveatur de loco suo, & ut nulla duritia molestetur. [rx] medullae cervi, adipis anserini, cerae rubae, butyri ana ℥ ij. quibus addendo foenugraecum, semen lini: coquantur in aqua ad lentum ignem usque ad plenum decoctionem, & iniiciatur per pessarium. Istud enim est utile contra plures morbos oris matricis.

E. 7. DE NIMIA CALIDITATE MATRICIS. Caput vii.

Contingit quandoque matricem distemperari in caliditate, ita quod maximus ardor & calor ibi sentiatur. Cura hoc modo: [rx] opii ℈. j. adipis anseris ℈. j. cerae, mellis ana ℈ iiij, olei ℥ j. albumina duorum ouorum, & lac mulieris: commisceantur, & iniiciantur per pessarium.

8. DE APOSTEMATE MATRICIS. Caput viii.

Quandoque nascuntur in matrice inflationes & apostemata diversi coloris. Si a felle exiens cholera causa est apostematis, tunc febrem habet & cancrum. Si a frigidis humoribus causa fuerit, tumidum & durum est apostema, & sentit mulier in coxis, anchis, & tibiis gravedinem cum multo dolore. Aliquando nascuntur ibi

p.31

9. Postea accipiat in potu aquam eorum quae mitigant caliditatem, ut est succus morellae, plantaginis, sempervivae, hysocyami, cassilaginis, mandragorae, & similium. Fiat etiam emplastrum quod mitiget dolorem, & confortet virtutem, ut de succo portulacae, sempervivae, psidiae, plantaginis, scariolae, & oleo rosato. Postea apponantur maturativa, ut semen lini cum butyro, malva, foenugraecum, cocta cum adipe anseris, vel gallinae, albumen ovi, melilotum. De his simplicibus, vel compositis fit pessarium. Item dicit Galenus, quod multum prodest sedere in aqua, ubi cocta sit spica. Paulus¹¹ docet fieri pessarium ad duritiem matricis, & inversionem eiusdem, & inflationem, & ventositatem a corpore eiiciendam. [rx] medullae vituli, adipis caponis, meliloti, taxonis ana ad pondus xij. denariorum, medullae cornu cervi ʒ iij. adipis anseris, gallinae, ana ʒ .ij. mellis ʒ ij. oesypi, hyssopi, ceroti¹² ad pondus vij. denariorum. Omnia terantur, & commisceantur, & distemperentur cum lacte mulieris, & oleo rosaceo, & iniiciatur per pessarium, & fiat inde emplastrum. Si frigidum sit, & generatum ex grossis humoribus: [rx]. foenum graecum, melilotum, semen lini, & rutam: coquantur in aqua, & de substantia fiat emplastrum, succus pessarizetur. Saepe utatur balneis & emplastris. Diaeta sit subtilis, ut grossities humorum attenuetur. Et si ad saniem¹³ volueris apostema ducere, apponantur maturativa, & cutem rumpentia, ut sanies effluat, sicut semen lini, foenumgraecum, farina hordei cocta simul cum farina tritici, vel fabae cum fimo columbarum sylvestrium, coctae. Si autem apostema crepuerit, & sanies inde effluxerit in vesicam, bibat lac caprinum, vel asininum: fiat pessarium de ptisana & melle, & iniiciatur in matricem.

p.33

F. 10. DE ULCERIBUS MATRICIS. Caput ix.

Ulceratur quandoque matrix de acumine medicinae, vel materiae, quandoque ab exorsu, quod cognoscitur per saniem egredientem, & dolorem, & punctionem matricis. Si vulnera sint ex sanie, vel corrosione venae, sanies vergit aliquantulum in nigredinem cum foetore horribili. Primo ergo debent apponi mundificativa saniei, & dolorem mitigantia, ut est succus morello, & plantaginis, cum oleo rosaceo, & albumine ovi, cum lacte mulieris, & cum succo portulacae, vel lactucae, quae sint frigidae naturae. Diaeta sit frigida. Balneetur in aqua ubi cocta sint, rosae, myrtus, foenugraecum, psidia, lenticula, galla, balaustia, & similia. Si vero venae putrefactae sint, detur sanguis draconis, vel myrrha, vel bolus, vel thus, vel aristolochia longa, & de his simplicibus, aut compositis fiat clyster, vel pessarium. Nec minus valet acacia, cum lino per pessarium iniecta.

G¹⁴. 11. DE PRURITU VULVAE. Caput x.

Pruritus vulvae si fuerit, accipe camphoram, lithargyrum, baccas lauri, & albumen ovi, & fiat pessarium vel clyster. Galenus¹⁵ dicit quod pulvis foenugraeci cum sanguine anseris valet ad duritiem matricis, sicut testatur Hippocrates.¹⁶

12. {edition p. 98} DE IMPEDIMENTO CONCEPTIONIS & DE HIS QUAE FACIUNT AD IMPRAEGNATIONEM. Caput xi. ¹⁷

Quaedam mulieres sunt inutiles ad concipiendum: vel quia nimis tenues sunt & macrae, vel quia sunt nimis pingues, in quibus caro circumvoluta orificio matricis, constringit eam, nec permittit semen viri in ipsam intrare. Quaedam habent matricem ita lenem & lubricam, quod semen receptum nequeat in ea retineri. Quod contingit quandoque vitio viri, qui habet semen nimis tenue, quod infusum matrici, liquiditate sua foras labitur. Quidam etiam viri testiculos habent valde frigidos, siccos: illi raro, aut nunquam generant: quia semen eorum est inutile generationi.

13. {edition p. 99} Si mulier fuerit sterilis, aut vir, hoc modo percipies. Accipe duas ollas, & in utranque pone cantabrum, & in unam earum cum cantabro infundas de urina viri, & in alteram de urina mulieris:

p.35

14. Unde si volunt concipere masculum, vir accipiat matricem & vulvam leporis¹⁸, & faciat exsiccari, & pulverizatum distemperet cum vino, & bibat. Similiter mulier de testiculis leporis, & in fine menstruorum iaceat cum viro suo, & tunc masculum concipiet. Aliud remedium est: Accipiantur hepar & testiculi parvi porci, quem solum scropha edidit, & siccentur: fiat inde pulvis, & detur in potum masculo vel mulieri non potentibus generare, & concipient. Item si mulier vult impraegnari, accipiat testiculos verris vel apri, & faciat desiccari, & in pulverem redigi, de quo mulier cum vino bibat post purgationem menstruorum: deinde coeat cum viro, & concipiet.

H. 15. {edition p. 101} DE REGIMINE PRAEGNANTIUM. Caput xv.

Mulier quando incipit impraegnari, cavendum est ne nominetur coram ipsa quod non possit haberi, quia si postulaverit, & non detur ei, dat occasionem abortiendi. Quod si appeteret argillam, vel cretam, vel carbones, dentur ei fabae coctae cum zuccharo. Instante autem tempore partus saepe balneanda est mulier: & inungatur venter eius cum oleo olivarum, vel cum oleo violarum: & comedat cibos leves, & digestibiles. Si vero pedes eius tumuerint, inungatur cum oleo rosaceo, & aceto. Et post caetera cibaria comedat volatilia, cydonia, mala granata. Et si venter eius ventositate distendatur, accipe seminis apii, ameos menthae ana ʒ. iij. mastiches, caryophyllorum, cardamomi, radicis rubiae maioris ana ʒ. iij. castorei, zedoariae, ireos ana ʒ. ij. zuc. ʒ. v. fiat pulvis subtilissimus, & conficiatur cum melle: & dentur ei ℈. iij. cum vino, hoc enim materiae aufert ventositatem & aborsum prohibet, si prout decet recipiatur.

16. {edition p. 99} Nota, dicit Galenus, quod mulieres, quae habent vulvas angustas, & matrices strictas, non debent viris uti, ne concipientes moriantur. Sed cum {edition p. 100} non omnes illae possint abstinere, indigent nostro auxilio.

p.37

17. Ideo si illarum quaedam ob periculum mortis non auderet concipere, illa secum carne nuda ferat matricem caprae, quae nunquam habuit foetum. Invenitur lapis quidam dictus gagates, qui gestatus in collo, vel etiam gustatus, prohibet conceptionem. Item accipe mustellam masculam, & auferantur ei testiculi, & relinquatur vivus: hos testiculos ferat secum mulier in sinu suo, & liget eos in pelle anserina, vel in alia pelle, & non concipiet. Si autem laesa fuerit in partu, & prae timore mortis non vult amplius concipere, ponat in secundina tot grana catapuciae, vel hordei, quot annis vult sterilis permanere. Et si in perpetuum vult sterilis permanere, plenam manum imponat.

18. DE SITU FOETUS IN UTERO MATRIS. Caput xiii.

Refert Galenus¹⁹, quod ita ligatur foetus in matrice, sicut fructus in arbore: qui cum procedit a flore, tenerrimus est, & ex qualibet occasione corruit: sed cum adultus fuerit, & aliquantulum maturior & firmatus adhaeserit arbori, non de levi occasione corruet. Cum autem totaliter maturior fuerit, per se, & non alia occasione decidet. Sic cum primo educitur infans ex semine concepto, tenera & non firma sunt eius ligamenta quibus alligatur matrici, & ideo levi emittitur per aborsum. Unde mulier propter tussim, diarrhoeam vel dysenteriam, vel motum nimium, vel iram, vel minutionem sanguinis potest foetum amittere. Cum vero infusa est anima in puero, paulo firmius adhaeret, neque cito labitur. Sed cum puer maturaverit, nature officio cito educitur. Unde Hippocrates dicit, quod si mulier indigeat purgatione, vel minutione, haec non facias ante quartum mensem: sed in quinto vel sexto potest purgari, vel minui, si necesse fuerit: sed tamen moderate . . . ultra vero & ante hoc tempus, periculosa erit evacuatio. Maturato tandem tempore partus puer movet se vehementius, & nititur ad egressum: cum ipsius temporis natura vulvam aperiri facit: ut foetus inveniat sui exitus libertatem: & ita foetus de cubili suo, scilicet de secundina, nature vigore expellitur.

I. 19. DE DIFFICULTATE PARTUS. Caput xvii.

Sunt autem quaedam mulieres ita angustiosae in officio partus,

p.39

20. Si autem puer non egrediatur eo ordine quo debet ut si prius tibiae, vel brachia exeant, adsit obstetrix cum parva & svavi manu humectata in decoctione seminis lini, & foenugraeci, reponendo puerum in locum suum, ordine recto.

p.41

21. Si vero puer sit mortuus, accipe rutam, artemisiam, absynthium, piper nigrum: & haec tria da in vino, vel aqua ubi coctae sunt lupini. Vel teratur saturieia, & ligetur super ventrem: & exibit foetus sive vivus sive mortuus. Idem facit verbena potata cum vino, vel aqua, vel aceto. Vel accipiatur aqua salsa, vel rosata, & lac asinae ana, & detur ad potandum. Vel accipiatur butyrum cum melle, & vino, & detur ad bibendum. Quod si adhuc tardetur partus, vel si foetus mortuus sit in ea, & non liberetur; accipe rutam, artemisiam, opopanacum, absynthium, cum modico oleo, & pauco zucc. terantur, & ponantur super inguina, vel super umbilicum; & melius valet . . .

22. {edition p. 103} Si autem secundina intus remanserit, properandum est ut exeat. Provocetur ergo sternutatio ore clauso, & naribus. Aut fiat lixivium de cinere facto de fraxino, cui admiscendo pulveris seminis malvae ʒ. j. detur ei ad bibendum: & statim vomet . . .

23. Si vero sanguis non exierit post secundinam, fiant ea quae dicta sunt ad menstrua provocanda.

25. Quod si contingat difficultas partus ex constructione orificii matricis, cuius cura gravior est inter omnes, ideo tale subiungimus consilium: Provideat sibi mulier in tribus ultimis mensibus in diaeta ita ut utatur lenibus cibis & digestibilibus, ut per ea membra dilatentur: qualia sunt vitella ovorum, carnes, iuscula pullorum, & minorum avium, scilicet perdicum, phasianorum, & piscium squamosorum cum bono condimento. Fiatque ei balneum saepius de aqua dulci, in qua si apponantur herbae mollificativae, sicut maturae, & huiusmodi: & melius erit. Sed fugiat balneum aereum & stupham. Et cum de balneo exierit, inungatur unguentis calidis, ut oleo laurino, & oleo de semine lini, & axungia anseris, vel anatis, vel gallinae, & haec inunctio fiat ab umbilico inferius cum praedictis unguentis calidis.

p.43

K. 24. {edition p. 101} DE SIGNIS IMPRAEGNATIONIS. Caput xiiii.

Ad cognoscendum utrum mulier gestet masculum vel foeminam, accipe aquam de fonte, & mulier extrahat duas vel tres guttas sanguinis, vel lactis de dextro latere, & infundantur in aquam: & si fundum petant, masculum gerit: si supernatent, foeminam. Unde dixit Hippocrates²¹, mulier quae masculum gerit bene colorata est, & dextram mamillam habet grossiorem: si pallida est, gerit foeminam & sinistram mamillam habet grossiorem.

L. 26. DE REGIMINE PARTURIENTIUM. Caput xvi.

Tempore partus imminente, paret se mulier, ut mos est: obstetrix similiter. Fiat quoque cum magna cautela sternutatio, constrictis naribus & ore: ut maxima pars virtutis spirituum tendat ad matricem. Deinde detur ei decoctio foenigraeci, muscilago lini, & psyllii, vel parum theriacae, vel diatessaron cum decoctione artemisiae in vino. Item de galbano cum assa foetida, & myrrha, vel ruta fiant trochisci, & inde fiat fumigium ad nares. Super omnia caveat sibi a frigore. Et non fiat suffumigatio aromatica ad nares, sed ad orificium matricis tutius potest apponi: quia matrix sequitur odorifera, & fugit foetida. Ad hoc valent species odoriferae, ut muscus, ambra, lignum aloes, & similia pro divitibus: item & herbae odoriferae, ut mentha, pulegium, calamentum, origanum, & similia pro pauperibus. Notandum quod sunt quaedam {edition p. 102} physica remedia, quorum virtus est nobis obscura, quae ab obstetricibus facta proferuntur. Teneat ergo patiens magnetem in manu dextra, & confert. Item rasuram eboris bibat,

p.45

M. 27. DE FORMATIONE SEMINIS CONCEPTI {edition p. 100}. Caput xii.

Primo mense fit purgatio sanguinis: secundo fit expressio sanguinis & corporis: tertio, ungulas & capillos producit: quarto, motum, & ideo nauseant mulieres: quinto accipit foetus similitudinem patris vel matris: sexto, nervorum constrictionem²²: septimo, ossa & nervos confirmat: octavo, movet natura, & infans rerum beneficio repletur: nono, a tenebris procedit in lucem.

N. 28. DE REGIMINE INFANTIS. Caput xviii

{edition p. 103} Infantis²³ aures premendae sunt statim: & hoc multotiens est faciendum. Postea observandum ne lac subintret aures, aut nares cum ablactatur. Et ligetur umbilicus tribus digitis a ventre mensuratis. Quia secundum retentionem umbilici erit virga virilis maior, vel minor.

p.47

Et ut rectius loquatur, unge palatum cum melle, & nares cum aqua calida: Et factis unctionibus, semper mundificetur, & muscilagines semper emungantur & emundentur. Puer praeterea saepe est fricandus, & quaelibet eius membra in unaquaque parte fascia sunt retinenda, & iungenda: & rectificanda sunt eius membra, caput videlicet, frons, nares, venter, & renes temperentur, ne multa ex eis exeat unctuositas, vel humiditas. Quod si aliquid istorum appareat, diutius a solita {edition p. 104} fasciatione cogatur abstinere, & diutius dormiat. Postea vero in aqua calida balneetur, & ad suam consuetudinem reducatur: & si opus sit, de medicinis soporiferis parum detur, ut dormiat. Cutis eius aequaliter est movenda: quod etiam consuevit fieri post mamillarum susceptionem. In principio nativitatis oculi cooperiendi sunt: & summopore cavendum est ne sit in loco lucido. Ante ipsum sint diversa picturae, panni diversi coloris, margaritae. Coram eo cantilenis, & facilibus utendum vocibus, nec asperis vocibus cantandum, neque raucis, sicut bombardis²⁴. Postquam hora loquendi appropinquarit, nutrix eius linguam frequenter cum melle & butyro ungat. Et hoc maxime faciendum est cum loquela tardatur. Ante eum frequenter est loquendum, & facilia verba proferenda.

Cum vero tempus nativitatis dentium venerit, gingivae singulis diebus cum butyro & axungia gallinae saepe fricandae sunt, & aqua hordei liniendae, gula & spondilia inungenda. Quod si venter eius laxabitur, superponatur emplastrum quod fit ex cymino & aceto: & admisceatur zuccarum, gummi arabicum, bolus armenus & similia.²⁵

31. Cum tempus advenerit in quo comedere incipiet, dandi sunt infanti magdaleones²⁶ ad modum glandis facti de zuccaro, & similia, ac lacte, quos possint in manu tenere, & cum eis ludere & de eis sugere, & aliquid transglutire. Caro, quae est in pectore gallinarum & phasianorum, & perdicum, est ei tribuenda. Et postquam bene capere coeperit mammillarum substantiam mature²⁷ incipiens, eas in nocte sugere permittas, ita & in die ordinate ducendus est, bene observando ne tempore calido a lacte removeatur.

p.49

32. Si unum membrum pueri sit maius alio, ad bonam habitudinem sic potest reduci, si talis dispositio fuerit recens, quia inveterata, nullo modo reducitur. Fomentetur ergo primo cum decoctione brancae ursinae, radicis altheae, foliorum apii, petroselini, & marathri, diutius bulliendo in aqua, & membrum patientis ponatur super vas, & cooperiatur panno lineo, ut sudet. Postea chamaemelum & althea incoquantur, & in illa viscositate malaxetur cera, & totum membrum inde cooperiatur. Postea ligetur fascia linea stricte, & ita membrum patientis sudet per noctem unam: mane vero fricetur, ut spiritus excitentur, & fluant ad locum dolorosum. Quo facto, fricetur statim cum dialthea ita composita, ut sint duae partes dialtheae & tertia de oleo laurino: commisceantur, & ungatur membrum predicto modo ter vel quater in die. Tunc quoque accipe diaceraseas, ceroneum, oxycroceum, & adinvicem pulverizentur. Deinde decoquantur althea, & pulvis ille malaxetur cum illa viscositate, quousque bene adhaereat: & membrum totum patientis cooperiatur, & fascia ligetur. Et sic fomentando, & emplastra ponendo poterit alleviari. Quibus factis iniungatur requies & otium, & utatur calida, & humida diaeta, optimo vino, & mediocriter rubeo, quod bibat quousque curetur. Insuper & balneo aquae dulcis utatur.

O. 33. {edition p. 105} DE ELECTIONE NUTRICIS. Caput xix.

Ivuenem oportet esse nutricem, clarum colorem cum albedine & rubore permixtum habentem, quae non sit partui vicina, neque multum a partu remota. Non sit maculosa: nec infirmas, neque nimis grossas habeat mamillas: pectus grossum et amplum: pinguis sit mediocriter, non comedat salsa, nec acuta, nec styptica, nec porros aut cepas: neque caeteras species quae admiscentur cibariis pro sapore, ut piper, allium erucam: & praecipue vitet allium, solicitudinem: ac sibi a menstruorum provocatione caveat. Et si lac minuatur, pultes de farina fabarum, & similiter risi, de pane

p.51

P. 34. {edition p. 116} DE PUSTULIS PARVIS PUERORUM, Caput li.

Quando pustulae nascuntur pueris parvae, tunc illae cum sale trito solvi debent, & cum fascia ligari, ut resolvantur: quibus pueris nec unctuosa, neque dulcia dari debent. Si vero in corpore pueri anthrax²⁹ apparuerit, detur nutrici aqua hordei, & quandoque scarificetur. Similiter & ipsa neque dulcia, neque salsa comedat. Quo casu lac nutricis hoc modo debet cognosci: Si gutta una distillata super unguem, nec nimis subtile, nec nimis liquidum, nec nimis grossum, nec nimis coagulatum apparuerit, habens bonum odorem, & puram dulcedinem. Salsum autem lac, aut male redolens, infantis nutrimentum non est conveniens.

(DE HIS QUAE MULIERIBUS SAEPE POST PARTUM ACCIDUNT. Caput xx.

. . . {edition p. 106}³⁰ Idem ventus per vulvam ingressus, ut supra diximus, & receptus in dextram partem, vel sinistram matricis, tantam generat ventositatem, quod quasi ruptae vel iliacae appareant. Unde communiter TROTULA vocata fuit, quasi magistra operis. Cum enim quaedam puella debens incidi propter huiusmodi ventositatem, quasi ex ruptura laborasset: cum eam vidisset Trotula, admirata fuit quamplurimum. Fecit ergo eam venire in domum suam, ut in secrete cognosceret causam aegritudinis . . .)

R 1³¹ 35. {edition p. 98} Si vitio mulieris, hoc dupliciter contingit: vel ex nimia matricis caliditate, vel humiditate. Matrix enim quandoque sua lenitate praeter naturam sperma iniectum retinere non potest. Et quandoque prae nimia sui humiditate sperma suffocat. Et quandoque ex nimia caliditate matricis semen comburente nequit concipere. Si ergo prae nimia caliditate & siccitate matricis mulier non possit concipere, haec erunt signa: Labia vulvae apparent ulcerata, & tanquam Boreali vento excoriata cum maculis rubeis: adest & sitis assidua, & casus capillorum. Haec ergo cum videris,

p.53

36. Si vero prae nimia humiditate matricis concipere non possit, haec erunt signa: {edition p. 99} Oculos habebit lacrymosos assidue. Cum enim matrix cerebro per nervos alligata sit, necesse est ut cerebrum matrici compatiatur: unde si matrix nimiam in se habet humiditatem, ex ea cerebrum impletur, quae ad oculos redundans, eos involuntarie cogit emittere lacrymas³² . . .

36a. DE CRASSIS MULIERIBUS, & GRACILIBUS. Cap. xxxvi.

Sunt quaedam mulieres, quibus non comittitur carnale commercium: tum, quia voto, tum quia religione tenentur, tum quia viduae sunt. Nam quibusdam mulieribus non licet ad secunda vota transire: . . . Illis igitur fiat tale remedium. Accipe bombacem. & oleum muscellinum, vel puleginum, & inunge, & vulvae impone . . . & cum modico vino calido resolve, & cum bombace, vel lana succida vulvae impone . . . Sed quoniam quaedam sunt crassae quasi hydropicae, & quaedam graciles: tam illae quam aliae ineptae sunt ad concipiendum. Utrisque ergo diverso modo subveniendum est.

p.55

(Cf. sections 16, 17). Unde si fuerit phlegmatica, & crassa, faciamus ei balneum de aqua marina, & salsa. Ad moderationem tamen aquae imponimus iuniperum, nepitam, pulegium, laureolam, absinthium, artemisiam, hysopum, huiusmodique herbas calidas. In hoc balneo faciat moram ut . . . satis sudet . . . Si vero sit crassa & quasi hydropica, distemperamus stercus vaccinum cum vino optimo, & inde illinimus eam: quae sic linita intret stupham usque ad collum . . .

37. Semina³³ {Rosa Anglica (1595) p. 549} semen augentia, & ad Venerem incitantia; semen caulium, urticae, erucae, sinapi, raphani, foenograeci; decoctum sem: lupinorum, apii, lini. Grana, sive legumina sunt; ciceres, fabae, faseoli etc. Cortices, sive aromata; cinamomum, macis, garyophylli, etc. Fructus sunt; avellanae, fistici, pineae. Gummata; Tragacantha, Asa, quae valde inflat. Unde si in Venerem frigidus, bibit de asa aureum³⁴ i. quod est pondus drach I. S. cum vino; plurimum iuvatur nam calefacit, virgamque erigit. Radices sunt; Serpintaria, bëen utrunque, zedoaria, costus dulcis, radix satyrionis et haec fortiter virgam erigit, caepa assata, squilla assata, eringium, zingiber, et proprie conditum, galanga, pyrethrum, asarum, hermodactyli, . . . rapa, rapuncula. Herbae sunt; Mentha lingua avis. Animalia, ut: stincus & proprie radix caudae eius, semen, renes, sal ipsius: lacerta item, cuius usus debet esse tempore veris, & maxime viridis: quae decollari debet, & mundari ab interioribus atque visceribus: deinde impleatur sale, & suspendatur in umbra donec exsiccetur: postea accipe sal eius & abiice corpus eius; & sal illud non minus prodest quam sal stincorum. Eodem modo fit sal stincorum.

38. Aves sunt, passeres, columbae, anates, perdices. Unde Avicenna cap. de cibis coitus, scribit; quod is, qui assidue frequenterque comedit carnes passerum, & bibit lac loco aquae, sine intermissione habeat erectionem virgae, & spermate abundet. {Rosa Anglica (1595) p. 550} Pisces sunt: parvi fluviales, siccae cutis, & marini; ut cancri marini, gornardus & muraena coetae, propenus, ostreae & similia, cum condimento viridi, & mentha: . . . Partes animalium sunt; cerebella omnia, proprie pullorum, parvarum avium, arietum, pullorum gallinaceorum

p.57

39. Fructus {Rosa Anglica (1595) p. 551} sunt; uva dulcis, quae bona est admodum ad coitum, & potissimum recens; quia implet sanguinem humiditate, ventositate, cum caliditate & spissitudine cibi; . . . & in aestate pruna magna, rubra, fructus spinae albae, de quo comedunt porci multum, a festo D. Michaelis; sed debet sumi siccus cum butyro recenti. Olera sunt; Eruca, eiusque succus, bibatur mane cum lib. I vini puri; porrum maius, caules magni cum pinguedine porci. Aquae sunt; chalybeata ferri, . . . vinum novum. Antiquum autem attenuat vaporem, resolvitque ipsum, & nocet . . .

40. Medicamenta composita sunt; Mithridatum, . . . Diamoschum, si defectus coitus ex debilitate cordis perveniat. Pliris cum moscho, detur ei qui habet debile caput. Stomachum confortativum, ei qui laborat debilitate stomachi. Diasatyrium . . . ei qui ex renum debilitate; . . . Diarrhodon abbatis ei qui caliditate hepatis, & ictero laborat: Rosata novella ei, qui caliditate stomachi, siti, & sudore afficitur. Si {Rosa Anglica (1595) p. 553} mala complexio humida sit in causa sterilitatis, tunc valet abstinentia moderata, & evacuatio cum . . . agarico cum cibis siccis atque assatis; refectio corporis cum garyophyllis, cum medicinis calidis & siccis; confectio alimentorum & salsamentorum, labor multus, sudor magnus, clysteres, & consimilia exsiccant. In clysteres imponantur centaurium, absinthium, mentha. Usus menthae frequens in cibis, sicut est decocta, vel in pulvere, cum potu salsamentis. Idem dico de lingua avis, quae optima est quocunque modo sumatur.

41. Tertium principale est Regimen vitae, sive Diaeta, h. e. cibi; Et sunt cibi aut puri, aut medicinales. Cibi puri sunt; caro

p.59

42. Quantum principale completur, si affectus animi removeantur, modus generationis doceatur & fugienda caveantur cum eorum contrariis. Viri versentur in gaudio audiant cantilenas Venereas, & loquantur de coitu videant homines coëuntes, & animalia coëuntia, caveant tristitiam . . . quovis modo aspiciant pulchras virgines, loquantur

p.61

43. Circa modum generationis sciendum; quod vir & mulier debent esse temperati, vel vergere ad temperamentum; & debent in cibo & potu aliisque sex rebus non naturalibus, ordinate vivere: cibo digesto & superfluitatibus expulsis, post mediam noctem, vel paulo ante, quam dies advenit, mas excitare foeminam debet, ac solicitare ad coitum, loquendo, osculando, amplectendo, mammillas contrectando, tangendo pectinem & perinaeum; totamque vulvam accipiendo in manus, & nates percutiendo, hoc fine atque proposito, ut mulier appetat Venerem, & semina concurrant; quia mulieres ut plurimum tardius emitunt sperma, & cum mulier incipit loqui balbutiendo, tunc debent se commiscere, & vir paulatim debet coire cum muliere, arctiusque incumbere atque uniri pectori mulieris, simulque etiam pectini, ne aër possit ingredi. Post seminis emissionem debet iacere super muliere sine motu, & non statim surgere; & postquam {Rosa Anglica (1595) p. 556} surrexit mulier debet extendere crura, & iacere supina, & dormire; & ne semen exeat nullo modo se moveat inordinate, ideoque loqui non debet, nec tussire, vel etiam sternutare; mane ubi surrexerit prima diei hora, secunda, aut tertia (debet enim diu in lecto permanere) tunc paulatim deambulet, non currat, neque equitet super equo succusatore, eo die, nec descendat per gradus, quantum fieri potest. Si virga viri nimium sit brevis, tunc eleventur crura mulieris, & caput deprimatur ut sic sperma possit cadere in fundum matricis . . ..

44. Ultimo cavenda sunt nocentia. Iuxta quod sciendum coitum sex modis inefficacem reddi. Primo per inspissationem spermatis; unde non effluit usu lactucae, portulacae & camphorae. Secundo per alterationem ut per infrigidationem cum lamina plumbea super renes. 3. per auferentia ventositatem; sicuti est anisum, mentha, careum, cuminum. Quarto per defectum humiditatis spermaticae; velut per ieiunium, laborem multum, fluxum, & febrem. {Rosa Anglica (1595) p. 558} 5. per occupationem in rebus necessariis per quam aufertur imaginatio rei dilectae. 6. per assumptionem eorum quae sperma exsiccant; ut sunt calida, quae moderate sumpta coitum stimulant; sed nimia quantitate, consumendo humiditatem, laedunt, ut sunt; agnus castus, ruta, & similia; haec fugiant ii, qui procreationi liberorum incumbunt, & qui coire volunt, suisque placere uxoribus.

p.63

45. Item lapis gagates aufert veneficia & incantationes . . ..{Rosa Anglica (1502) fo 78r col 2} Quia tamen ista veniunt a mala credentia ut fide mala: ideo oportet timere talia. & ideo vir & mulier bene confiteantur: & ideo penthecostes vel pasche vel ascensionis communicentur. & tunc sacerdos benedicat eos & det marito hunc versum scriptum: Vox domini etc. Et mulieri istum versum: Confiteantur tibi etc. & istum: benedices tu rore³⁵ anni etc. Et tunc vadant domum & sint in abstinentia a coitu per tres dies & noctes. & deinde colant & rogent Deum si placet sibi quod det eis prolem & generationem multam & bonam.

p.65

46. {Rosa Anglica (1502) fo 83r col 1} Cause aborsus extrinsice sunt ut coitus nimius super impregnationem & casus & saltus retro seu tonitruum percussio fortis ventus septentrionalis post meridionalem carentia rei desiderate fumus candele extincte clamor cursus accidentia anime ut est ira tristitia timor: aut fecit flebotomiam aut habuit menstrua aut est valde extenuata: aut valde iuvenis: aut semen viri fuit exiguum: aut fluxus ventris aut accepit medicinam laxativam aut vomitivam aut provocantem menstrua aut propter apostema aut propter omnia fortiter commoventia. Cause intrinsice sunt ventositates aut humores aut debilitas matricis . . .

47. SIGNA fetus mortui in utero sunt dolor circa umbilicum mulier sibi timet ex omni causa. matricis frigiditas etiam ventris scilicet laterum & non ante, minoratio appetitus. fetor oris & ipsa sentit fetorem. ventris immobilitas cum moveretur antea ex se: . . ., oculus pregnantis gracilatur. albumina oculorum sunt fusca. nares frigide sunt & aures . . . venter assimilatur ventri idropicorum. & est in ventre gravitas ad modum sarcine. [ . . . cum gracilitate mammillarum].

48. {Rosa Anglica (1502) fo 83r col 2} CURA & preservatio ab aborsu est quod mulier que est plena sanguine plusquam embrio indigeat potest flebotomari ne menstrua fluant propter abundantiam illam: . . . Et in tali muliere ita abundante: & si menstrua fluant non oportet timere maxime si veniant propter causas extrinsicas matricis . . .. Deinde detur eis . . . [rx] . . . cassie fistule ʒ iij. pulverizentur & dentur cum vino vel cervisia vel aqua benedicta & statim pariet . . . Item crocus cum vino potatus fetum educit celeriter. Item cinamomum potatum est bonum valde nam alleviat accidentia & partum . . . bibatur cum vino vel cum aqua mellis . . . Item borax cum qua operantur aurifabri . . . data ad quantitatem nucis magne cum vino cum cervisia alleviat accidentia partus & accelerat eum sicut sum expertus. & illud & cortex cassie fistule mihi sufficiunt. Item si vis ut ista facilius fiant. [rx] polipodii & folia malvarum & decoquantur & calida supponantur. Deinde accipe artemisiam & decoquatur & ponatur super umbilicum usque ad muliebria & super crura & statim pariet. et tunc amoveatur ne matrix insequatur. vel porrorum folia torrefiant et super umbilicum pone & cito amoveantur . . . Idem dico de succo porri si ad quantitatem teste ovi potetur et istud educit secundinam.

p.67

49. {Rosa Anglica (1502) fo 80r col 2} 7m principale fluxus menstruorum curatur cum medicinis stringentibus ventrem. Tamen hic nota quod menstrua fluunt qualibet lunatione semel. Et si durat minus quam per duos dies malum est si ultra quatuor nimis est. Variatur tempus menstruorum .s. secundum variationem etatis & complexionis: quia usque ad 25m annum mulieribus plus veniunt menstrua in prima quadra lune: sed in senioribus veniunt in 3º vel in 4º ipsius lune. Et ideo puellis in prima quadra, iuvenibus in secunda, senioribus post illud. Ex hoc possumus scire quod iuvenes debent flebotomari in nova luna & senes in antiqua . . .

50. Hic est notandum quod est proprium tempus menstruandi a 14º anno usque ad 40m vel 50m annum . . . Ulterius dico hic quod ante 12m annum vel 14m & post 50m & pregnantibus naturaliter menstrua retinentur: sed in aliis temporibus praeter naturam nisi quod secundum Aui. determinat . . . Et si veniant citius post unam menstruationem . . . nimis cito veniunt & debent stringi: quia ex eorum fluxu nimio. aliquando fit ethica. aliquando idropisis. aliquando febris . . . aliquando dolor dorsi. aliquando debilitas digestionis stomachi & ablatio appetitus. Et quia omni fluxui superfluo annexus est casus virtutis. ideo oportet festinare retentionem . . .

51. {Rosa Anglica (1502) fo 80v} CURA. Cura huius fluxus menstruorum est facienda quando mulier incipit esse discolorata & virtus debilis.

Reducuntur igitur omnes cause ad duas .s. ad nimiam frigiditatem aquosam subtilem indigestam: aut ad nimiam caliditatem subtilem acutam . . . Cura igitur est facienda cum diversione sanguis. 2º per evacuationem materie humoralis a corpore si fuerit ibi. 3º per sirupos constrictivos. 4º per electuaria. 5º per pulveres. 6º per emplastra. 70 per unguenta. 8º per iniectiones. 90 per fomentationes. 100 per balnea. 11º per suffumigationes. 12º per pessaria vel suppositoria. 13º per dietam.

52. Circa primum est sciendum quod diversio facienda est si corpus sit plectoricum & mulier tolerat per flebotomiam utriusque basilicae. deinde debent ventose poni sub mammillis. deinde ligentur brachia cum fortibus vittis. Deinde fricentur manus fortiter & super spatulas. Et ibi possunt similiter ventose apponi & alie super renes modicum deinde provocetur fluxus sanguinis narium.

53. 2º .s. evacuatio materie peccantis fit si causa sit colerica: quod cognoscitur per citrinitatem sanguinis: sic. [rx] rosarum .ʒ. iij. balaustiarum violarum mirabol. citrinorum ana .ʒ. i. zuccari

p.69

54. 3º .s. sirupi constrictivi fiunt sic. [rx]. plantagi. sanguinarie lanceolate virge pasto. pentafilonis celedonie agrestis. ana. M. i. corallorum ru. carabe. ana. ʒ. ij. rosarum .ʒ. i. fiat sirupus cum aqua pluviali vel cum aqua extinctionis ferri: & ponatur mellis rosati lib. i. Et si causa sit frigida: tunc appone cum istis consolidam maiorem olibanum & masticem. Item purum thus in vino coctum & datum est sine pari: sed in causa calida potest addi gummi arabicum dragantum spodium, cinamomum . . . Item alumen de plumma detur cum aqua ro. vel cum aqua pluviali vel cum aqua extinctionis ferri. unde ego vidi alumen illud quod ad pondus denarii unius datum est stringere: ubi omnia alia defecerunt.

55. {Rosa Anglica (1502) fo 78r col 2} MODO circa sterilitatem mulierum videndum quod sunt multa facienda. primo enim debet talis complexio mala totius corporis amoveri: & materia si qua fuerit digeri: sed debet leviter evacuari si oporteat. 3º. oportet mulierem confortare. 4º. matricem preparare. Circa quam preparationem sunt multa facienda. Debet enim primo confortari per stuphas & suffumigationes & iniectiones & potationes & comestiones & suppositiones. Deinde 2º debet mundificari si indigeat. & mundificatio illa est dependens a duobus. vel a mundificatione humorum viscosorum lubricantium: & a sanie apostemosa si ibi fuerit. & secundo debet mundificari a menstruis si retineantur. deinde si menstrua fluant nimis debent stringi. deinde si matrix precipitetur debet reduci. deinde si ascendet & suffocet debet deponi & deprimi. deinde matrix confortari debet cum infectionibus ut recipiat semen & illud appetat. deinde debet matrix rectificari & coequari. si sit stricta elargari. & si sit ampla constringi secundum variationem passionum. deinde debet variari dieta sicut oportet. & ideo in toto sunt .xi. facienda in generali . . .

56. Circa primum sciendum .s. circa malam complexionem mulierum. si sit calida . . . sed si venerit sterilitas in muliere propter causam frigidam & humidam tunc digeratur materia per hunc

p.71

57. 3m .s. confortatio mulieris fit cum pulveribus & electuariis & medicinis simplicibus & cum cibis. Pulveres sunt tales. [rx]. ligni al. ʒ. i. nucis mu. ʒ 5. sileris montani .ʒ. ij. cinamomi .ʒ. iij. macis. .ʒ. i. calami aro. ʒ. 5. fiat pulvis quo utatur in potagiis suis ad confortationem stomachi. Et si latera sint opilata ponatur anisum & ciminum & carui. Et si caput sit debile ponatur peonia. Et si matrix in se est opilata vel male se habens ponatur spica nardi . . . & potest poni succarum ad dulcorandum . . . Deinde utatur isto pulvere. [rx] testiculum verris dextrum si vult masculum: & sinistrum si vult feminam: desiccetur in umbra & pulverizetur. Tunc. [rx] limature eboris sisileos matricis leporis & coagulum leporis . . . fiat pulvis & utatur eo sero & mane cum brodio ciceris . . . aut cum vino albo aut liquir. zuccari . . . & iste pulvis optime fecundat . . .

58. 4m .s. preparatio matricis fit per stuphas & suffumigationes . . . {Rosa Anglica (1502) fo 78v col 2} Deinde confortetur matrix cum stuphis factis de calendula arthemisia pulegio dipthamo nepita absinthio rutha ysopo calamento & celedonia. deinde mulier desiccetur . . . & tunc iterum suffumigetur . . . Item fiat sepe fomentum . . . Item fiat talis suffumigatio. ordeum myrrham nigellam crocum thus cape .s. farinam ordei: tunc mulier ex his bene suffumigetur. concipiet statim si cum

p.73

p.79

DE SCABIE

Rosa Anglica (Venice, 1502), Book II, chapter V

1. SCABIES est de morbis infectivis. Et dicitur scabies quasi squamosa labes: vel infectio in cute existens exterius utplurimum: . . . Cuius diffinitio est. Scabies est infectio satis pustulosa in exterioribus corporis utplurimum existens. aliquando magnam partem corporis occupans cum pruritu magno & insomnietate multa sicca vel cum humiditate extranea existens. squamas producens & alios inficiens. de flegmate salso vel colera adusta vel sanguine corrupto utplurimum generata partes patent ad sensum: nisi quod sit morbus alios inficiens. Istud enim patet per Auicen. primo can. fen. 2ª. c. 8. ubi ponit qui & quot sint morbi contagiosi. Et dicit quod sunt ex egritudinibus quedam que de uno ad alium transeunt: sicut lepra scabies variola pestilentialis febris apostemata putrida. & precipue cum domus stricte fuerint. & precipue cum vicinus fuit sub vento portante ab uno ad alium: sicut obtalmia & lippa in oculis: . . . Et sunt de inficientibus ptisis morphea tinea. Est enim tinea scabies in capite: & dicitur quasi caput tenens, & de quibusdam istorum sunt versus.

1. Febris acuta ptisis scabies pedicon sacer ignis.
   Antrax lippa lepra frenicis contagia prestant.
   Adiungas tineam vel ponas sub scabiosis.

2. {Rosa Anglica (1502) fo 42r col 2} CAUSE istius morbi sunt multe . . . Causa igitur generalis huius scabiei est defectus virtutis digestive in membris & in cute virtutis expulsive eiusdem. Cause speciales sunt multe sicut humiditas mala acuta corrosiva que permiscetur sanguini & humoribus & humores grossi & mali. & ista est causa scabiei humida. Sed sicce scabiei causa est humor melancholicus plurimus cui humiditas acuta permiscetur. que expellitur ad cutem et corrumpit & corrodit . . . Generantur isti humores ab acceptione & a comestione salsorum amarorum acutorum & specierum acutarum pro condimento,

p.81

3. PROGNOSTICA . . .
{Rosa Anglica (1502) fo 42v col 2} Item scabies feda multas partes corporis occupans ulcerosa fetida habens multam radicem, & est de egritudinibus malis auferentibus somnum: & est difficilis curationis. Si modicum de corpore occupet: nec aufert somnum nec multum angustiet: facile curatur . . .

4. CURA.
In cura scabiei & istarum infectionum multa sunt facienda. prima cura est melior cum qua est sufficientia. dicit Auicen. in 4º Can. fen. 2ª . . . est evacuatio cum eo quod educit humorum adustum vel acutum vel salsum flegma. & illud intellegendum est de evacuatione minorativa. 2º oportet cibum & dietam totam rectificare. 3º oportet materiam digerere. 4º oportet evacuare evacuatione eradicativa. 5º oportet balneare. 6º electuaria confortantia dare. 7º oportet unguenta applicare. Si tamen corpus non sit plectoricum unguenta in principio applicata & administrata curant.

5. (Circa primum est sciendum) . . . Item in sero aliquo decoquatur fumus terre: & tunc coletur & in colatura detur sene. ʒ. i. vel ij. iste sunt que longo usu curant & purgant purgatione minorativa. Si tamen non habeatur serum capiatur herba fumi terre & thimus & scabiosa cum capill. ven. & epatica in estate. & decoquatur & clarificetur: & cum sene vel epithimo detur. & est optimum & satis expertum a me.

6. {Rosa Anglica (1502) fo 43r} Circa secundum est sciendum quod scabiosus cavere debet ab omnibus salsis & frixis & ab omnibus que urunt sanguinem: sicut cepis & porris alliis pipere melle et similibus. Tamen mel in decoctione medicinali potest eis dari: sed non via cibi. Similiter omnia acuta nocent sicut grana paradisi & gariofili & diuretica statim post prandium. Caveat etiam ab omnibus cibis qui generant sanguinem melancholicum. sicut a carnibus vaccinis leporinis cervinis anserinis & anatinis & carbonatis adustis et caseo salito antiquo & similibus. Caveat a cena & a ientaculis & a dormitione diei & statim post cibum & a motu magno post cibum. Vitet etiam panem azimum & panem actualiter calidum & omnia

p.83

7. De tertio notandum quod illa que digerunt coleram nigram & similia: etiam digerunt flegma salsum & humidum quod est in aduri que hic sunt necessaria & sufficientia. Si sit flegma salsum. [rx] radicum feniculi petros. apii raffani lapacii acuti. ana partem unam succorum boragi. fumi terre scabiose ana quart. i, sandalorum albo. & ru. semi. endivie melonum. ana ʒ. ij. rose. ʒ. 5. florum boragi ʒ. i. florum camomille violarum tamarisci .ana ʒ ij. anisi carui sileris montani. ana .ʒ. 5. liquiri. quartam unam cinamomi nucis musc. ana ʒ. ij. spice nardi .ʒ. 5. zuccari. quart. unam mellis rosa. lib. unam fiat potus ad pondus lib. vet quarte anglice: quod idem est. Sed si materia sit melancholica vel colera adusta & sit scabies sicca. Tunc. [rx] radicum celedonie raffani enule campane radi. feniculi lapacii ru. & acuti ana partem unam thimi camedreos scolopend. foliorum celedonie ana. M. unum succi fumi terre scabiose boraginis florum genestre. ana .ʒ. i. utrius stricados. ana .ʒ. 5. cuscute carui peonie. ana .ʒ. i. corticum genestre fraxini cinamomi ana .ʒ. 5. uvarum passarum mundatarum ab arillis quartam unam licori. quar. i. zuccari & mellis despumati .ana. lib. 5. vel ponatur mel tantum ad pondus lib. i. fiat potus ut prius. Si tamen sit colera adusta. [rx] radicum feniculi petros. brusci. ana partem unam endivie cicoree scolopendrie capill. vene. rostri porcini celidonie thimi cameadreos. ana .M. 5. succi fumi terre libr. i. succi absint. quartam .5. sandalorum utrorumque: semi. scariole lactuce melonum. ana .ʒ. 5. rose. florum boraginis viola. ana quartam .5. vel .ʒ. i. rasu. eboris .℈. 5. cinamomi .ʒ. i. spodii ʒ. i. uvarum passarum mundatarum quartam .5. liquiri. quartam .i. zuccari lib .5. fiat sicut prius.

p.85

8. {Rosa Anglica (1502) fo 43v col 2} Item ad omne genus scabiei accipe lapacium acutum & involvatur in stuppis canapinis madefactis in aceto & coquatur sub cinere calido diu donec bene coquatur & postea bene teratur cum assungia porci vetustissima stuppis & corticibus exterioribus remotis: & postea ponatur tertia pars sulfuris & fuliginis que adheret camino vel tecto vel tegulis & parum argenti vivi. Deinde manibus cum saliva hominis ieiuni madefactis omnia commisceantur bene & incorporentur. & est probatissimum in omni genere scabiei imo sine argento vivo optime valet. Item unguentum factum de alliis minutissime tritis & diu cum assungia porci curat omnem scabiem in tribus appositionibus . . . Item cinis alliorum cum melle valet scabiei & impetigini. Item quando apium recens cum sale tunditur & ponitur in panno lineo & fricatur scabiosus in balneo valet. Communia & levia sunt lavare manus frequenter cum sero calido . . . & similiter lavare cum urina propria & cum lixivio facto {Rosa Anglica (1502) fo 44r} de cinere vitium est optimum.