Electronic edition compiled by Beatrix Färber
Proof corrections by Beatrix Färber
Funded by School of History, University College, Cork
1. First draft.
Extent of text: 2910 words
Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: L201041
Availability [RESTRICTED]
Available with prior consent of the CELT project for purposes of academic research and teaching only. The Latin text on which this electronic edition is based is in the free domain.
We are very grateful to Emer Purcell, M. Phil., for calling our attention to this story and making available a copy to CELT. We are also grateful to Donnchadh Ó Corráin for supplying manuscript details for the Latin version.
CELT: Corpus of Electronic Texts
The present text represents pp. 148–155 of the article. The English translation is available in a separate file. Footnotes are integrated into the electronic edition.
Text has been checked and proofread twice. All corrections and supplied text are tagged. Text supplied by the editor to the original is marked sup resp="RTC".
The electronic text represents the edited text.
Direct speech is rendered q.
Soft hyphens are silently removed. Words containing a hard or soft hyphen crossing a page-break or line-break have been placed on the line on which they start.
div0=the Life; page-breaks are marked pb n=""/. The Latin text contains numbered paragraphs. This numbering is not replicated in the English translation (CELT file T201041), and therefore it was not used in structuring the file divisions of the TEI-XML file.
Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd. (There are no dates in the text.)
This text uses the DIV1 element to represent the section.
Created: By monks in monastic scriptoria Date range: c.900–c.1000.
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (capture)
Emer Purcell (donation)
(http://www.e-codices.unifr.ch/en/bke/0002/225v/small) Cum Deus omnipotens electos suos, quos ad vitam ante mundi constitutionem predistinavit aeternam, diversis huius mundi curis occupatos ac varia studia sectantes, ineffabili misericordia ad perfectioris vitae instituta perducere soleat, modis quidern diversis, ex purissimo tamen elementiae suae fonte manantibus: nobis quoque haud absurde visum est memorabilis viri, qui nostris imitabilia fecit exempla temporibus, predicabilem {ms fol 226r} (http://www.e-codices.unifr.ch/en/bke/0002/226r/small) verbis compendiosis conscribere mentionem, quatenus et nobis haec sepe legentibus et posteris aliquid ad profectum suum afferant utilitatis.
Vir igitur quidam nomine Findan, genere Scottus, civis provintiae Laginensis, quibus occasionibus ad perfectionem vitae pervenerit, quibusque temptationibus ac laboribus sit frequenter attactus, hinc enarrare, Deo favente, conabimur. Predicti ergo viri sororem gentiles qui Nordmanni vocantur, plurima Scottiae insulae, quae et Hibernia dicitur, loca vastantes, inter alias feminas adduxere captivam. Tunc pater ipsius filio suo Findano precepit, ut accepta pecunia sororem redimeret et ad patrem reduceret. Qui, sumptis secum comitibus pariter et interprete, iussa patris implere desiderans amoremque fraternum pio corde conservans, in eodem mox itinere a paganis tentus atque in vincula coniectus necnon et ad naves ipsorum, quae proximo in litore stabant, est sine mora perductus. Ipso vero die et nocte sequenti catenis ligatus, sine cibo potuque permansit. Mane vero Nordmannis consilium ineuntibus, atque aliquibus, quibus mens sanior erat et, ut credimus, a Deo instigata humanitas, referentibus, quod illuc venientes pro aliis redimendis vi teneri non debuissent, inde ipse hoc modo liberatus est. Igitur piissimus Dominus famulum suum adhuc in laicali habitu constitutum
Nec hoc silendum arbitramur, qua occasione peregrinationem susceperit et eam laudabiliter adimplere conatus fuerit. In eadem Laginensium provintia inter duos principes grandis orta est seditio. Unius ergo principis miles fuit pater Findani predicti, qui de contraria parte hominem occidit. Quod audiens princeps contrariae partis, nimia succensus ira, continuo domum patris Findani, magno stipatus exercitu, omnia illius ipsumque ferro flammaque perditurus adivit. Venientesque noctu, domum armis cinxerunt, ignemque ad tecta iacientes, patrem ipsius Findani de ignibus foras progredientem iugulavere; Findanum vero in alia domo manentem cum similiter ignibus circumdedissent, et se pro foribus viriliter defendentem apprehendere nequiverunt; sed ipse per medios ignes et hostes, divina videlicet eum gratia protegente, parum lesus elapsus est. Fratrem vero eius, qui in eadem domo fuerat, occiderunt. Inde igitur inter utramque gentem magnae concitatae sunt inimicitiae inexorabilesque discordiae. Sed post haud longum temporis intervallum interventu quorundam fidelium, pecunia non modica Findano suisque data, utraque pars in pacem rediit. Eodem vero anno hostes Findani timentes, ne vindicta super eos veniret, et dolor paternus in corde Findani revivisceret, pariterque eum exstirpare volentes, hoc modo dolos in corde meditati sunt. Inito consilio, Findano preparavere convivia in locis mari contiguis; ad quae Findano invitato, Nordmanni venientes et de medio convivarum ipsum rapientes, sicuti cum inimicis eius eonsiliati sunt, artissimis vinculis conligavere et secum pariter abduxere. Iuxta morem ergo suum dominus eius Nordmannus, quia necdum ad patriam {ms fol 226v} (http://www.e-codices.unifr.ch/en/bke/0002/226v/small) suam redire cupiebat, alii illum vendidit, et mox ille tertio, atque ipse quarto. Qui, sociis collectis, patriam revisere desiderans, hunc secum cum aliis in captivitatem duxit.
Cum ergo media aequoris spatia navigando transissent, ecce occurrerat quaedam classis eiusdem gentis, et unus de his in navem, qua Findanus erat, ascendens, interrogavit insulae qualitatem, et qualiter ibi erga illos accidisset. In ipsa autem navi erat quidam, cuius fratrem ille qui hoc inquisivit occiderat. Et continuo ab eo cognitus ac simul interemptus est. Quod ipsius socii videntes, pugnae se preparaverunt, et duae naves acri certamine diu dimicaverunt. His ita litigantibus, Findanus in vinculis constitutus domino suo ac sociis sese erigens auxilium ferre volebat. Intervenientibus autem ceterarum populis navium et bellantes ab invicem sequestrantibus, eo modo navis, qua Findanus inerat, absque lesione recessit. Dominus ergo eius recordatus devotionis, qua sibi etiam vinculatus subsidium ferre volebat, ac fidem talem remunerari cupiens, mox eum vinculis absolvit et bene sibi cum eo futurum esse pollicitus est.
His ita gestis, ad quasdam venere insulas iuxta Pictorum gentem, quas Orcades vocant. Illis igitur de classi in terram descendentibus et corpora reficientibus atque per insulas huc illucque discurrentibus pariter et ventum prosperum expectantibus, Findanus et ipse, licentia percepta, loca insulana coepit disquirere ac de salute sua atque fuga anxia mente cogitare. Ignotis igitur in locis saxum ingens reperiens, sub illo se statim occultare curavit; quam rupem aestus maris increscens subire solebat. Quid igitur ageret, quo se verteret, ignorabat. Hinc eum pontus urgebat, illinc hostium timor circa eum discurrentium et super saxum, quo latebat, ambulantium et undique illum ex nomine suo vocantium, vehementer angebat. Malens itaque rabiem ponti sufferre quam in manus hominum universam beluarum ferocitatem exsuperantium incidere, spretis undarum molibus, die illo nocteque sequenti in ipso loco ieiunus permansit. Crastina autem hostibus in alia ipsius insulae parte manentibus, recedenteque maris aestu, qui fores speluncae contingens, interdum quoque flatu ventorum actus, fluctus ire compellebat in antrum, Findanus exsurgens manibusque per loca dumosa metu paganorum repens, exitum, diligentissime
Hac igitur constantia fidei armatus, omnibus ut erat vestibus indutus, inmisit se in aquas. Mira dicturus sum: ita continuo divina pietas vestes eius rigidas fecit, ut his sustentatus mergi nequiverit et quasi ipsarum natatione, ut sibi videbatur, per tumidos fluctus inlesus veheretur ad terras. Ascendens igitur altissima montium cacumina, sicubi villas vel tecta fumantia cernere posset, exiguo herbarum victu binos iterum duxerat dies. Cum ergo tertia terris inluxisset aurora, ecce homines eminus vidit ambulantes; quos cum vidisset, alacritate mentis exultans, licet ignotos, adire non dubitavit. Tunc illi susceptum eum ad vicinae civitatis duxerunt episcopum; qui et ipse in Hibernia insula litteralibus erat studiis inbutus et eiusdem linguae notitia salis eruditus. Cum quo per biennium moratus, multis humanitatis atque largitatis eius beneficiis est usus.
Ipse autem Findanus promissionis suae rccordatus, collectis
1. Findanus cum recludi voluisset et instantibus precibus pro hoc Domini voluntatem scire laboraret, vox huiuscemodi ad eum delapsa est: ‘Iskét duit ódia anath erécin dabdane.’ ‘Licet tibi a Deo post alios remeare.’
2. Cum permissu abbatis sui quartam partem panis in cottidianum victum sibi ut ceteris fratribus deputati uno anno et in altero, maiorem iam adgrediens parcitatem, dimidiam et in tercio terciam, quarta sibi solummodo parte reservata, libens pauperibus erogavit.
3. Pro lectisterniis lapides velatos adhuc inter fratres pausans corpori occulte subposuit atque paulolum requievit, donec cunctis quiescentibus secreto se in orationem dedisset. Accidit, ut quadam nocte consuetudinariis incumbens orationibus, daemonem in similitudine hominis cuiusdam mirae magnitudinis, ore aperto, linguaque emissa, manibus expansis, oculis minacibus videret, et cum impetum in eum facere vellet, facto signo crucis, evanuit; ipse tamen interritus matutinalia coram altari in modum crucis stans expectavit officia.
4. Reclusus iam, cum tanta fames cum urgeret, ut panem totum et plus manducare vellet in natale sancti Patricii, quae tunc forte advenerat, Deum sedulo rogavit, ut huiuscemodi ingluviem ipsius interventu a se auferret; qui mox post orationem et lacrimas, quas incomparabiliter etiam in {ms fol 227v} (http://www.e-codices.unifr.ch/en/bke/0002/227v/small) levibus rebus fundere
5. Item foris positus priori anno, quo claustrum erat ingressurus, omnibus noctibus stans in ecclesia in oratione pernoctavit. Igitur priori nocte, antequam sancti Blasii reliquiae illuc de Roma venissent, more solito in basilica orans, vidit subito corporalibus oeulis columbam super altare consedisse sensimque inde in criptam volantem disparuisse. Crastina ergo super ipsum altare easdem posuere reliquias, super quod Dei famulo ante apparuit haec avis asstitisse.
6. Foris positus, procedenti quoque tempore, cum similiter noctu intra basilicam solus existeret, ut predicti martyris suffragia his verbis imploraret, dicens: ‘Sancte Blasi, qui peregrinus his locis, sicut et ego, esse cognosceris, pro meis ad Deum intercede peccatis!’ Cum haec ingeminans lacrimas inore suo uberrime fudisset, stans ante altare, quo sanctae positae fuerant reliquiae, non inclinatus, sed erectus, sed tamen, ut referre solebat, obtutibus paulisper obtenebratis, vocem audivit huiuscemodi: ‘Sedes tua in caelo, iam dimissis peccatis, parata est.’
7. Iterum in artissimo loco constitutus, de quo, cum oportunum fuerit, pleniter expedire conabimur, cum mane diei futuri reliquiae sepe memorati martyris ab eodem loco in vicinum saltum deportandae fuissent, prefatus Dei famulus magno exarsit desiderio, ut ipsius martyris reliquias propriis efferre humeris mereretur, cum iam dudum in eodem loco positus voto se constrinxisset inde numquam se exiturum. Ut igitur Dominus desiderium pauperis, ut ait per prophetam, exaudiens adimpleret ac famuli devotissimi vota rata esse concederet, eadem nocte visus est sibi pontem Rheni fluminis, per quem de ipso monasterio exitur, cum copiosa multitudine transisse, columbam quoque humeris suis insedisse, et eam se, ut cupiebat, humeris deportasse; inde alios petere, iterumque sibi volantem adesse. Ceterum ostensionem loci ipsius in Favariensi monasterio adhuc
8. In natale sancti Columbae iterum temptatione afflictus et in dubitatione positus, si parvam annonam, quae ad victum cottidianum, sicut aliis monachis, ipsi quoque dabatur, pauperibus erogare debuisset; reputabat enim secum, ne, si cibos de aliorum labore sibi oblatos pauperibus erogasset, hinc Deum offenderet. De hac igitur re Domini voluntatem per intercessionem sancti Columbae precibus et lacrimis requirebat; cui tale continuo responsum voce suavissima Divinitas direxit: ‘Cucenn dochách cukenn det fadén, maith det fadén maith dochách.’
9. Primis quoque diebus, quo poenalem locum, quem in hoc mundo pro Dei amore delegerat, intrare illum contigit, gulae nimium vicio temptatus est. Nam usque ad horam, qua ceteri reficiebantur, expectare nequaquam poterat, sed etiam, donec euangelium legeretur, a cibo abstinere nequiverat. Qua suggestione {ms fol 228r} (http://www.e-codices.unifr.ch/en/bke/0002/228r/small) vehementer affectus et ultra quam credi potest erubescens, ad solita confugit auxilia. In festivitate quippe sancti Aidani episcopi audivit, cum illius imploraret adminicula, huiuscemodi vocem: ‘Ainmne ilao ocus innaidchi, nilonge colonge céle dé remut no fer fas sruithiu;’ qua voce statim temptatio ipsa sedata est.
10. Inclusus vero tantam multitudinem spirituum immundorum noctu conspexit, ut terram simul et arbores, quas Rhenus hinc inde cingit, implere viderentur. Cumque diu horrisonas darent voces, sancti viri precibus disparuerunt et ulterius illi nusquam comparuerunt.
11. In festivitate quippe sanctae Brigitae virginis non modicam pauperum turbam, ut sibi moris erat, collegit; carnem totam quam habuit iuxta numerum adgregatorum particulatim incidi precepit; hoc autem facto, eece tanti pauperes ut aderant inprovise venerunt. Vir vero beatus in adventu eorum Deo gratias agens, particulas quas ad numerum prius commeantium
12. Findanus igitur patronus noster artissimo loco inclusus, qui situs est ad septemtrionalem partem basilicae sanctae Mariae genitricis Dei et domini nostri lesu Christi, 22 annos incomparabiliter corpus perdomuit. Nam post primum supradictorum annum cilicio indutus erat, calore ignis numquam refectus, non pausans in lectulo, balnei lenitatem devitans, ieiuniis, vigiliis orationibusque indesinenter insistebat. Pane vero post primum annum ingressionis eius, et post sedecim ab omnibus quae mandi possunt, extra pisciculis et his paucissimis, se Domino confortante, abstinuit; aliaeque prefati sanctissimi viri virtutes, quae multis sciendo veraciter testibus sunt prenotatae, in alio miraculorum volumine ex parte videntur fore cum cautela exaratae.