Electronic edition compiled by Beatrix Färber
Proof corrections by Janet Crawford, Beatrix Färber
Funded by School of History, University College, Cork
1. First draft.
Extent of text: 7370 words
Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: L201001
Availability [RESTRICTED]
The text on which this electronic edition is based is in the free domain. This electronic edition is available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.
CELT: Corpus of Electronic Texts
This edition covers the Editor's introductory remarks about the Life of St Ita (pp lxxii-lxxiv) and the Latin text on pp 116 130 of volume 1. Editorial footnotes are omitted.
Text has been checked and proof-read twice. All corrections and supplied text are tagged.
The electronic text represents the edited text. V/v written for U/u was rendered as U/u and vice versa, to achieve better electronic processability.
Quotation marks are rendered q.
Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, the page-break and line-break are marked after the completion of the hyphenated word.
div0=the volume; div1=the individual saint's Life or religious text. Typographical line-breaks are not marked. Page-breaks and folio numbers of the manuscript are marked.
Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd.
Names, offices, titles etc. are not tagged in the translation. Nor are numbers or dates.
This text uses the DIV1 element to represent the section.
Created: Twelfth century, based on earlier materials. Date range: 11501175.
Beatrix Färber (ed.)
Janet Crawford (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (text capture)
This life is from M f. 109c. It probably
M and R cover much the same ground, though R is shorter and certainly less original. M itself may be an abbreviation of a longer life (cf. paragraph I: breviter enarrare cupimus, alia . . . propter brevitatem omittimus). It professes to have been written in the second generation after St. Ita (paragraph 28 cuius filius adhuc vivit). In its present form the life cannot be so old; but it may be based on earlier materials. I know no Irish life. Ita, in Irish Ite, or (with the endearing prefix mo my) Mite or Mide, belonged by birth to the Deisi, but her active life was spent among the Ui Conaill Gabra, whose patron-saint she is (paragraphs 8, 33, 36), and whose name survives in the baronies of Conello, co. Limerick. For her death and the almost coincident death of Aengus or Oenu of Clonmacnois the Annales Ultoniae give two alternative dates, 570 and 577. For the death of her foster-son Brendan the same authority also gives two dates, 577 and 583. Her other famous foster-child, St. Mochoemog, did not die till 656. The battle of paragraph 33 was fought in 552, v. s. Ita is also made contemporary with St. Columba, ob. 597. The life seems to aim chiefly at exalting her powers as a prophetess. There also seem to be solar touches about her legend (cf. paragraphs 2, 23, 31).
There is a brief life of Ita in Nova Legenda Anglie, ii. 5434. I do not think it is derived either from M or R. It has preserved the saint's original name: Derithea, que alio nomine Itta vocatur. So the Martyrology of Donegal says: Deirdri a céd ainm. i.e. Deirdre was her first name (Jan. 15). Deirdre was the name of the heroine of the Sorrowful Tale of the sons of Usnech.
De vita et miraculis beatissime virginis Yte aliquam commemoracionem breviter enarrare cupimus. Multa enim de miraculis eius nos latent, quia ipsa ea semper ascondebat. Et que sibi soli contigerunt, nemini narrabat. Alia autem que scimus, propter brevitatem omittimus. Sanctissima siquidem virgo Yta de nobilissimo genere Hybernie orta est, id est de semine Feidhlimidh Reachtmair, a quo tota Hybernia multis annis in maxima potestate in opido regali Temoria regnabatur. Ipse vero tres filios habuit, id est, Fiacha, Cond, et Eochaid. Fiacha quidem, {MS fo 109d} tres filios habens, mortuus est sine regno. Conn autem totam 'Hyberniam' post patrem suum potenter in maxima fertilitate regnavit. Et ipse, proth dolor, occisus est in bello, quod conversum est in campo Cobha a rege Ultorum qui vocabatur Tybraide Tireach. Tres autem filii fratris sui, Fiacha, cum multis turbis et magno exercitu, ad terram Mumenensium de Temoria venerunt; et ibi maximam regionem nobiliter et fortiter gladiis suis apprehenderunt. Que gens hodie na Deisi vocatur. De qua gente nobilissima virgo eximia, Yta silicet, orta est. Que a fonte baptismatis Spiritu Sancto repleta est. Nam omnes mirabantur continenciam et mores infancie eius, et abstinenciam diebus quibus famula Dei debebat ieiunare. Et multa signa per eam, cum infantula esset, fieri videbantur. Et cum valeret loqui et ambulare, prudens in sermone et opere, dulcis eloquio, constans mente apparuit, proferens semper verba castissima de ore suo, mitis ad omnes, larga valde, Deum timens et amans, prohibens semper mala, suadens bona; ita vixit in domo parentum suorum in puellari etate.
Quodam quoque die sancta puella Yta sola dormivit in cubiculo; et totum illud cubiculum visum est hominibus ardere. Cum autem illi homines accessis[s]ent adiuvare, illud incombustum apparuit; et omnes mirantes hoc valde, dictum est eis desuper, quia gratia Dei
Alio die, cum dormisset sancta Yta, vidit angelum Domini ad se venire, et dare sibi tres preciossos lapides. Et cum surrexisset ancilla Christi de sompno, nescivit quid illa vissio significaret. Et de hoc sancta Dei questionem habebat in corde suo. Tunc angelus Domini descendit ad eam, dicens: Quid scrutaris de vissione? Illi tres lapides preciossi, quos vidisti tibi dari, significant sanctam trinam visitacionem ad te venire et te visitare; id est visitacio Patris, Christi Filii sui, et Spiritus Sancti. Et semper in sompnis et in vigiliis angeli Dei et sancte visiones ad te venient. Tu enim templum Deitatis es, corpore et anima. Et hec dicens, discessit ab ea.
Alio die beatissima virgo Yta accessit ad matrem suam, et predicavit ei divina precepta, Spiritu Sancto docta. Et rogavit ipsam, ut patrem suum rogaret pro ea, ut cum licentia patris sui sancta Yta consecraretur Christo. Et ille nullo modo hanc licentiam voluit dare; quia potens et nobilis adolescens petivit ab eo eam. Et valde hoc matri displicuit. Et aditis aliis, ut rogarent eum, ipse hoc cum iuramento negavit. Tunc sancta Yta, repleta spiritu prophetie, dixit ad omnes: Dimittite patrem meum ad tempus. Pater meus me modo prohibet consecrari in Christo; iterum {MS fo 110a} suadebit et precipiet. Quia a Domino meo Iesu Christo compelletur, ut me dimittat quocunque ire voluero, ad serviendum Deo. Et ita factum est. Quomodo autem contigit posterius narrabitur.
Postea vero non post multum tempus, beata virgo Yta tribus diebus tribusque noctibus ieiunavit. In illis autem diebus et noctibus per sompnia et vigilias evidenter dyabolus multis pugnis contra virginem Dei pugnavit. Et beatissima virgo prudentissime in omnibus ei resistebat, tam dormiens quam vigilans. In posteriori vero nocte apparuit dyabolus tristis et lugens, et lucente die, recessit a famula Dei, dicens lugubri voce: Heu non solum temet ipsam, Yta, liberabis a me; set et alios multos.
In illa vero nocte angelus Domini venit ad patrem sancte Yte, dicens ei: Cur prohibes filiam tuam, ut ipsa in Christi nomine velamen virginitatis acciperet? Ipsa enim magna et probata virgo
Et cum iter ageret beata Yta, ecce multi demones contra eam in via venerunt, et ceperunt atrociter adversus virginem Dei litigare. Tunc angeli Dei desuper advenerunt, et pugnaverunt fortiter cum demonibus pro sponsa Christi. Et cum essent demones superati ab angelis Dei, fugierunt per devia, clamantes et dicentes: Ve nobis, quia ab hoc die contra hanc virginem certare non valebimus. Et voluimus nostras iniurias in ea hodie vindicare; et angeli Dei a nobis eam liberaverunt. Ipsa enim nostram habitacionem de multis locis destruet, et plures eripiet a nobis in hoc seculo, et ab inferis. Virgo autem Domini, consolantes eam angeli Dei, interea ad ecclesiam pervenit; et in ea ius[s]ione1 angelica ilico ab ecclesiasticis viris consecrata est, et velamen virginitatis accepit.
Deinde beata virgo Yta oravit ad Dominum, ut ostenderet ei locum in quo sibi serviret. Et ecce venit angelus Domini ad eam, dicens: Relinque hanc patriam tuam, et vade ad illam regionem que vocatur Hy Conayll et manebis in occidentali parte eiusdem regionis, iuxta radices montis Luachra. Et ibi angelus Domini veniet ad te, et ostendet tibi locum in quo erit civitas tua, in qua migrabis ad Christum. Tu enim matrona gentis Hua Conaill eris; que gens tibi et sancto Senano donata est a Deo. Hiis verbis angeli auditis, sancta Yta cum suis commitibus ad illam regionem perrexit, et mansit iuxta radices montis Luachra, sicut sibi angelus dixit. Et statim angelus Domini venit ad eam, et {MS fo 110b} assignavit ei locum in quo Deo serviret. Et ilico fama sanctissime virginis per totam illam regionem diffussa est. Et multe virgines hinc et inde ad sanctam Ytam venerunt, Deo servire sub cura eius; et ipsa pie et mente hylari recipiebat eas omnes.
Audita vero maxima sanctitate beatissime virginis Yte, gens Hua Conaill cum suo duce venit ad eam, et voluerunt omnem agrum qui erat in circuitu celle sancte Yte, sibi et Deo in eternum donare.
Beatissima virgo Yta omne studium in biduanis et in triduanis et frequenter in quatriduanis ieiuniis vivere dedit. Angelus autem Domini quadam die, cum ipsa esset fatigata fame, venit ad eam, et ait ei: Sine mensura corpus tuum affligis ieiuniis; et ne ita facias. Sponsa vero Christi nolente onus suum laxare, dixit ei angelus: Tantam tibi Deus gratiam donavit, ut ab hoc die usque ad obitum tuum cibo celesti reficiaris. Et tu non poteris non commedere in quacunque hora angelus Domini veniet ad te, afferens tibi prandium. Tunc beata Yta inclinans se ad terram, gratias egit Deo; et de illo prandio sancta Yta aliis dabat, quibus sciebat dignum esse donari. Sicque sine ullo dubio usque ad obitum suum annona celesti vixit, ministrante sibi angelo.
Quadam die quedam virgo sancta religiosa accessit ad sanctam Ytam, et loquebatur cum ea in divinis preceptis. Et cum loquerentur ad invicem, dixit virgo illa sancte Yte: Indica nobis in Dei nomine, cur tu diligeris plus a Deo quam alie virgines quas scimus in mundo esse. Tibi enim prandium de celo a Deo datur; omnes languores tua oratione sanas; prophetas de preteritis et futuris; demonia ubique fugas; angeli Dei cotidie tecum loqu[u]ntur; semper in meditacione et oratione sancte Trinitatis sine impedimento persistis. Tunc dixit ei sancta Yta: Tuam questionem tu ipsa soluisti, dicens: Sine impedimento in oratione et meditacione sancte Trinitatis persistis. Si quis enim ita fuerit, Deus semper cum eo erit; et si ita ego fui ab infancia, hec omnia, que dixisti, ideo mihi contigerunt. Sancta illa virgo hoc verbum audiens a beata Yta de oratione et meditacione Dei, gaudens recessit in cellam suam.
Tantam iam prophetie gratiam largitus est Deus sancte Yte, ut ipsa sciret si viverent infirmi sua infirmitate, an morerentur.
{MS fo 110c}Sanctus abbas Comhganus, cum sciret sue remuneracionis tempus advenire, rogata est a se sancta Ita, ut veniret ad eum. Et dixit ei sanctus Comhghanus: En moriar hac infirmitate cicius, et rogo te in Christi nomine, ut ponas 'manus' tuas super labia mea, et claudas os meum in hora dormicionis mee. Scio enim ab angelo Dei, super quemcunque morientem posueris manus tuas, quod angeli Domini animam eius ilico deducent in regnum Dei. Dixit ei sancta virgo: O pater sancte, quid tu dicis? Peccatorem hominem oporteret hoc verbum dicere. Magna est merces tua apud Deum, et tu gloriosus eris inter sanctos Dei. Quid indiges a me? Dixit sanctus Comhganus: Vere dico; propter hoc quod ego petii, nullus demon ad iter nostrum appropinquare audebit, vel nos ullo modo accussare. Interea vir sanctus Comhganus de hoc seculo inter choros sanctorum angelorum migravit; et quod petivit, perfecit sancta Yta.
Deinde gloriossa virgo Dei Yta ad cellam suam reversa est. Et cum appropinquaret Dei famula suo monasterio, audivit de propinquo magnum et immensum ululatum. Ibi enim erant tres nobiles mortui, qui illo die obierunt; et amici eorum ululantes et lugentes eos. Et illi scientes quod sancta Yta transiret, descenderunt, et voce flebili rogaverunt famulam Dei ut veniret, et saltim oraret pro animabus eorum. Sancta vero Yta ait illis: Quod plus vultis quam orare pro animabus eorum, in Christi nomine fiet vobis. Illi hoc verbum adhuc nescierunt. Hoc verbum beata Yta dixit, quia noverat, 'plena' spiritu prophetie, quod resuscitaret in Dei nomine illos a morte. Et descendit sancta Dei cum illis ubi erant mortui, et orans signavit corpora iacencia signo sancte crucis; et illi ad iussionem eius surrexerunt viui. Assignavitque Christi sponsa eos viuos ante omnes.
In illo siquidem loco erat quidam homo paraliticus maxima infirmitate detentus, et amici sui, videntes mortuos suscitatos, apprehenderunt eum, et adduxerunt ad sanctam Ytam, ut sanaret eum. Ipsi enim non dubitabant quod sanaret infirmum que mortuos suscitavit. Vidensque famula Dei magnam miseriam illius, respexit in celum, et ait ad eum: Deus miseriatur tui. Et hec dicens, signavit illum signo sancte crucis. Mirum dictu est valde; famula Christi signans adhuc paraliticum, ipse ilico sanus et incolumis ante omnes surrexit, quasi nunquam fuisset paralisi deprehensus. Tunc
Quedam sanctimonialis, que fuerat sub cura sancte Yte, occulte fornicavit; et in crastina die beata Yta vocavit eam ad se, et ait ei: Cur tu, soror, non curasti custodire virginitatem tuam? Illa vero negans quod fecit, dixit ei sancta Yta: Nonne heri in illo loco fornicasti, et ita tibi contigit? Statimque sciens illa beatam Ytam prophetissam esse de preteritis et de futuris, confessa est veritatem rei. Et sanata est, agens penitentiam secundum iussionem sancte Yte.
Alia quoque virgo, que erat longe a sancta {MS fo 110d} Yta, id est, in provinchia Connachtorum, cum quodam viro occulte adulterabatur. Sancta autem Yta, plena spiritu prophetie, sciens hoc, iussit sancto Brendano ut illam duceret ad eam. Sanctus vero Brendanus fecit illam venire ad sanctam Ytam. Christi siquidem sponsa narrabat ei inter cetera, quomodo concepit et peperit filiam. Illa enim illi viro peperit filiam. At illa, audiens suam iniquitatem ex ore Dei famule, dignam egit penitentiam. Et anima eius saluti eterne red[d]ita est, postea degens in sanctitate. De cetero autem omnis familia sancte Yte, et ceteri qui cognoverant scientiam prophetie eius, timebant eam, tam absentem quam presentem.
Quidam bonus artifex, qui erat homo honorabilis de provinchia Connachtorum, in exilio ad terram Mumenensium venit. Et audiens beata Yta famam artis eius, rogatus est ab ea, ut ageret sibi edificia. Ille vero artifex quesivit sibi uxorem a sancta Yta, et agrum ad habitandum. Et beatissima Yta dedit ei sororem suam, et agrum in quo maneret. Et ille cum omni devocione edificia in monasterio sancte Yte agebat. Contigit autem, ut duo duces bellum inter se aliquo die agerent. Et ille artifex cum uno eorum in bellum exivit; ipse enim probatus erat in milicia. Ille autem dux cum quo erat artifex, versus est in fugam, et sui omnes occisi sunt; inter quos ille artifex occisus est, et decollatus; caput autem eius ab eo longe ductum est. Et cum hoc esset sancte Yte narratum, valde sibi displicuit. Ipsa enim promisit artifici in Christi nomine, ut filium post se haberet. Et ipse tunc non habuit prolem; quia adhuc uxor eius sterilis erat. Et venit sancta Yta cum suis ubi erat corpus
Quidam vir sapiens aliquo eventu amisit suam loquelam, et effectus est mutus; et venit ad sanctam Ytam cum suis discipulis ad querendam salutem. Et oravit sancta Dei ancilla ad Dominum pro eo; et statim ipsa adhuc orans, reddita est illi loquela, et loqu[u]tus est clare. Et orantes invicem ad Deum, cum gaudio ad sua ille reversus est.
{MS fo 111a} Quodam sancto die rogavit beata Yta Deum, ut de manu digni sacerdotis corpus et sanguinem Christi illo die acciperet. Gratia autem 'Dei' duxit ancillam suam per longa spatia terrarum oculte ad civitatem Cluayn meic Noys; et accepit de manu digni sacerdotis corpus et sanguinem Domini, sicut ipsa voluit. Set nemo vidit eam ibi venientem, vel accipientem, aut redeuntem. Et statim ipso die inventa est in suo loco. Et sacerdotes nescientes quid factum est de corpore et sanguine Domini, ieiunavit omnis clerus et populus cum ipsis illo die, ut misterium huius eventus ostenderet eis Deus. Postea angelus Domini venit ad quendam sanctum senem illorum, et narravit ei omnia que gesta fuerant. Ille autem sacerdos qui immolavit hostiam quam sumpsit sancta Yta, venit cum aliis clericis longa via ad eam, ut benediceret eos ancilla Dei. Et cum iter agerent, unus eorum aliquo eventu effectus est cecus. Consolantes se invicem dixerunt: Beata Yta, sponsa Christi, quando perveniemus
Venit quidam vir secularis, dives multum et eloquens valde, ad beatam Ytam, habens magnum munus argenti in elymosinam, posuitque illud ad pedes sanctissime virginis. Que porrigens manum tetigit argentum; et parvipendens proiecit de pedibus suis, nolens illud animo vel occulis videre. Postquam igitur ancilla Dei manibus argentum supradictum tetigit, dixit filie sibi ministranti: Da mihi aquam, ut lavem manum que tetigit argentum corruptibile. Sic iam abhorruit aurum vel argentum, et omnia lucra seculi, quasi immundum tetigisset. Deinde qui donum dedit, interrogavit beatam Ytam, dicens: Cui dari debet {MS fo 111b} donum? divitibus [et] potentibus, an pauperibus et peregrinis? Respondit famula Dei: Utrisque debet dari; divitibus et potentibus causa secularis honoris; pauperibus autem et peregrinis pro retribucione in celestibus. Ille ait: Si non potuero utrisque dare, quid faciam? Ancilla Dei respondit: In potestate hominis est substantiam suam pro honore seculi dare, vel Deo, sibi danti, pro eterna vita. Ille hiis dictis edificatus, accepta benedictione recessit.
Interrogans sanctus Brendanus quodam tempore beatam Ytam de tribus operibus que satis Deo placent, et de tribus que satis displicent, ancilla Dei Yta respondit: Vera credulitas corde
Quedam sancta virgo, volens explorare quomodo viveret sanctissima Yta in secretissimo loco, in quo consveverat soli Deo vacare, exivit quadam hora, ut videret eam. Ingrediens iam ibi, vidit tres soles lucidissimos, similesque isti soli mundiali lucentes totum locum et spacium in circuitu. Et pre terrore non potuit intrare, set statim reversa est. Misterium huius prodigii nobis latet, nisi fuerint dona sancte Trinitatis, que fecit omnia de nichilo, cui beatissima Yta corpore et anima assidue servivit.
Fuit quedam virgo in campo Lyffe, Rychena nomine, que sanctum alumpnum, cui nomen erat Columbanus, habuit. Qui Columbanus ad insulam Yth3 ad sanctum Columbam pergens, illic gradum episcopalem accepit, et iterum ad suam patriam reversus est. Qui veniens ad nutricem suam, sanctam Richenam, dixit ei beata virgo: Fili mi, magna egritudine dulcis filia mea vexatur; et ideo mecum veni ad sanctam Ytam, ut te benedicat, et ut sodali tue subveniat. Itaque episcopus hoc gratanter suscepit. Postea possitis equis in curru, episcopus et sua nutrix cum suis commitibus viam carpebant. Set dyabolus multum in via cepit insidias eis facere. Beata Yta prophetissa sue familie dixit: Preparate balneum et convivium, quia hodie sancti hospites ad nos venient de longinqua terra Laginensium. Illo iam die illi pervenerunt illuc, et ilico ait Yta: Veniat episcopus ad me, et ponat manum, benedicens capud meum. Illi mirabantur quod sancta Dei sciret quod episcopus esset, nemine sibi indicante. Benedicentes se invicem, sicut placuit episcopo, ait beata Yta, non indicantes illi adhuc de virgine infirma: Filia vestra, quam eduxistis, eligite ut[rum] sit sana corpore, et in peccato moriatur, an sit hic in dolore, et in eterna vita vivat; sicut ait apostolus: Nam virtus in infirmitate perficitur.. Illi cum filia eligentes, ut hic esset in dolore, et in eterna requie viveret, sic factum est. Conversa beata Yta ad sanctam Richenam, ait ei: Ancilla Dei, iter tuum prosperum non esset, nisi episcopus tecum veniret, quia multum demones insidiantur nostro sexui. Et commanentes per
Quidam vir occidit fratrem suum; et tactus penitentia, venit ad sanctam Ytam, et egit penitudinem secundum iussionem eius. Et ait ei beatissima Yta, videns animum eius devotum esse: Si adheseris meis verbis, non subita morte morieris, set ad vitam migrabis [eternam]. Contigit iam ei postea ire cum duce suo in bellum, quia miles erat; et, gravato bello contra suos, ipse inter ceteros occissus est. Hoc audiens beata Yta ait: Ego promisi viro illi cursum vite sue feliciter consum[m]are, quia servat que ego precepi ei. Et ait ministris: Ite, et a me in Dei nomine mei in strage vocate eum vocabulo suo; et credo quia resurget ad vos. Illi ita agentes, ipse surrexit de cede, quasi nunquam esset iugulatus. Cucurritque ad quesitores suos, et venit cum eis ad beatam Ytam; et postea evenit ei, sicut promissit famula Domini.
Quodam tempore venit vir quidam dives secularis ad beatam Ytam, dicens: Rogo te, sancta Dei, ut eque mee masculos pullos albi capitis et rubei coloris pariant hoc anno. Respondit ei sancta Yta: Non est mee parvitatis, quod dicis; set Dei est facere de elementis suis, quod vult. Tunc ille gravius rogavit eam, dicens: Pete Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, qui Deus trinus et unus celi et terre, maris et hominum, vestium et peccorum colores coloravit, ut ipse efficiat colores pullorum, sicut ego volo. Ait ei ancilla Dei: Quia tu credis sic in Deum, ita erunt pulli tui hoc anno, sicut vis. Ille de tali prophetia gaudens, exivit; et evenerunt ei omnia, sicut dixit ancilla Dei.
Alio tempore in cella sanctimonialium que dicitur Doyre Cusgryd, orta est questio inquietissima de furto quod ibi factum est. Requirebatur iam illud ab unaquaque illarum. Negantibus itaque cunctis, dixit abbatissa illius loci filiabus suis: Eamus ad beatam Ytam; et credo quod solvetur per illam hec questio obscura. Nam displicuit illi, quia hec tota opinio venit super unam innocentem virginem Christi. Postea perrexit ad beatam Ytam; et Yta prophetice
Alio tempore quidam vir, nomine Feargus, cuius filius adhuc vivit, adductus est ad sanctam Ytam in maximo dolore occulorum et corporis. Vix enim sui sciebant si vivus an mortuus esset. Set hic eger pene mortuus, et luminibus extinctus, et a cunctis desperatus, satis valens corpore, et oculis perspicacissimis ad sua reddiit. Atque iam usque ad obitum suum sanus membris suis per orationem et benedictionem beatissime Yte vixit.
Quodam tempore avunculus sancte Yte mortuus est, qui octo filios habuit. Illi habitabant in regione na n-Desi. Misitque ad eos de terra Hua Conaill ancilla Dei, vocans illos. Qui venientes, alloqu[u]ta est eos 'Christi sponsa', dicens: Avunculus meus, pater vester, mortuus est; heu nobis, quia in penis infernalibus pro commissis suis torquetur. Mihi autem divinitus ostensum est, quomodo cruciatur; set agamus aliquid pro salute anime sue, ut possit erui. Facite ergo quod dico; id est, ut det unusquisque vestrum per hunc totum annum cotidie panes cum alimento carnis vel butyri pro anima eius, et totidem lucernas; et in fine anni revertimini ad me. Illi silicet erant divites. Feceruntque, sicut precepit eis Christi famula, et reversi sunt post annum ad beatam Ytam. Dixit eis Dei famula: Pater vester ex undis inferni dimedia parte extractus est per munera vestra et orationes meas. Nunc ite, et paria munera date hoc anno, et iterum venite ad me. Et ita fecerunt. Venientes iterum, sic loqu[u]ta est eis virgo Christi: Pater vester ex
Quodam die homo secularis, de morte filii sui valde contristatus, venit ad sanctam Ytam lacrimans, affirmansque rustice, et dicens: Scias hoc, sancta Dei, pro certa re, quia non recedam de habitaculo tuo, et ululare non cessabo, donec filium meum mortuum resuscites. Respondit ei leniter beata Yta: Quod petis a me, O homo, non est mee virtutis, set apostolorum est eorumque similium. Tunc dixit vir ille: Inde maxime doleo, quia prepedita est lingua filii mei ante mortem suam, ut non potuisset Deum confiteri, nec ulla verba nobis loqui. Peto ergo a te, ut sanctam Trinitatem roges, ut iterum filius meus saltim uno die 'vivat', ut et possim audire verba eius. Respondit ei beata Yta: Quanto tempore contentus eris, {MS fo 112a} si Dominus pius, qui mortuos suscitat, miseriatur tui, et resuscitaverit filium tuum? Ille ait: Gratum habeo etiam unius diei tempus. Dixit ei ancilla Christi: Septem annis et septem mensibus et septem diebus vivet. Postea ille mortuus, orante beata virgine, ilico surrexit et nec minus nec plus vixit, nisi sicut predictum est ei per os prophetice virginis.
Alio tempore sanctus Luchtichernus et sanctus Lasreanus, abbates, dixerunt ad invicem: Eamus visitare famulam Dei, sanctam Ytam. Tunc quidam adolescens stulte et insipienter dixit eis: Quid est vobis, sapientibus et magnis viris, ire ad anum illam vetustam? Increpantes illum sancti, dixerunt ei: Male loqu[u]tus es, frater; iam enim prophetissa Dei noverit quod tu dixisti. Deinde perrexerunt sancti ad beatam Ytam, ducentes illum iuvenem secum. Venientes autem ad ostium monasterii, virgines sanctum Luchtichernum agnoverunt, quia ipse frequenter visitabat beatissimam Ytam; et intrantes nunciaverunt Christi sponse, dicentes: Bona est dies nobis hodie, quia sanctus Luchtichernus visitat te. Respondit eis mater sancta: Non minor est apud Deum, qui cum ipso venit, id est sanctus Lasreanus filius Colmani, quem non salutastis, quia eum non cognovistis. Per Spiritum enim sancta Yta novit eum nomine et merito, quem nunquam vidit. Et venientes ad beatam Ytam, ut benediceret eos, ilico famula Dei illi iuveni predicto ait: Cur tu
Prophetia sancte Yte in multis miraculis ostensa est, sicut in hoc miraculo audietis. Quodam die Christi virgo Yta dixit familie 'sue': Que verba audio? Aspicite qui venerunt ad locum nostrum. Ieruntque sui foras, et viderunt duos uterinos fratres sibi notos satis. Et redientes dixerunt ancille Dei: Hii sunt duo fratres de hac terra, quos bene novimus. Tunc prophetissa mirabilis, beata Yta, gemens, ait: Ve ve illis, et dolor mihi de ipsis crescit; quia alter alterum cito occidet. Quod iam ita probavit eflfectus. [Et]enim frater fratrem manibus suis occidit. Deinde malefactor 'ille' alligatus est in vinculis a duce regionis Hua Conaill, ad mortem cito tradendus. Set Christi virgo miserta est ei, dicens: Tristis erit infelix mater illorum, dum amisit primum, et si hunc amiserit, privata ambobus. Etiam Filius Dei, quem diligit anima mea, non vult hunc perire in peccatis suis, set seruare ad veniam. Postea misit ad predictum ducem, rogans eum sibi illum dimitti. Et missus est homo ille ad eam, dicentes ei nuncii: Solve eum virgo Dei, et accipe in fidem tuam, si tibi bonum videtur; et si quid mali fecerit contra regnum, super te constabit. Tolle ergo eum, et agat penitentiam. Respondit eis sancta Yta: Scio quod non egerit cicius penitentiam, set postea tamen bene penitebit. Quod ita factum est. Nam statim dimissus reus noluit agere penitentiam, set sicut sancta Yta predixit. Sponsa Christi expectabat eam pacienter, non iam coactam sed {MS fo 112b} spontaneam, quia Deus dimisit unumquemque in suo arbitrio.
Hiis itaque transactis, bellum magnum commotum est genti Hua Conaill a plurimis inimicis. Gens vero supradicta, presente sua matrona, beata Yta, auxilium Dei per ipsam petivit contra maximam multitudinem inimicorum. Tunc beata Yta compaciens illis, rogabat Deum, dicens: Sancta Trinitas et inseparabilis Unitas, Pater et Filius et Spiritus Sanctus, paucis et miseris meis hominibus, qui me benigne in tuo nomine in suis finibus sumpserunt, et me matronam suam receperunt, subveni auxilio; quibus non est auxilium humanum contra hanc nimiam multitudinem occidentalis Mumenie. Gens Hua Conaill, confidens orationibus beatissime Yte, audacter exivit contra maximam multitudinem inimicorum, et pugnavit animose. Et bellantes invicem in vulneribus maximis, illi Dei adiutorio evidenter
Alio die dixit beata Yta filiabus suis: In hac hora anima ex nostra familia maculatur. Ite, et diligenter considerate, que modo ex nostris ab insidiante lupo nostro gregi rapitur. Tunc familia beatissime virginis inquisivit scelus peractum; et non potuerunt scire que persona ex eis peccavit. Et collecta est omnis familia ad beatam Ytam, et negantes omnes singulariter, dicebant: Non ego feci illud peccatum. Negans cum ceteris que peccavit, repleta spiritu prophetie, beata Yta ait illi neganti: Tu hodie in fornicatione peccasti. Et non penitvit illa, nec confessa est; set cum peccati ignomenia recessit. Que vagans per multa loca, effecta est ancilla in regione Connachtorum, et peperit filiam. Post iam multum tempus dixit sancta Yta familie sue: Nostra soror, quondam libera, modo serva est in domo cuiusdam magi in terra Connacthorum, que iam agit penitentiam; et si esset libera, se fideliter emendaret. Postea beatissima virgo Yta nuncios ad beatum Brendanum abbatem habitantem in regione Connachtorum misit, ut ipse quereret libertatem predicte femine. Et sanctus Brendanus humilis precepto Christi sponse Yte, regem Connachtorum adivit pro illa, et fecit eam liberam cum filia sua. Et illa missa a beato Brendano, et sua filia secum, venit ad beatam Ytam, et recepta est ab ea, gaudens in adventu eius. Et ipsa agens dignam penitentiam, in sanctitate usque ad obitum suum cum filia sua in monasterio piissime matrone Yte mansit.
Quodam die beatissima virgo {MS fo 112c} Yta in senectute venerabili, collectis virginibus suis ante se, indicans obitum suum prope esse, lenis ait eis: Abbas Cluana meic Noys, Mac Nisse, misit nuncios ad
Postea sanctissima matrona Yta infirmitate correpta est; et cepit benedicere et monere suam civitatem, et clerum et populum Hua Conaill, que accepit eam matronam suam. Et visitata a multis sanctis utriusque sexus, inter choros sanctorum, letantibus angelis in obviam anime eius, post maximam virtutum multitudinem, felicissime in conspectu sancte Trinitatis gloriosissima virgo Yta decimo octavo Kalendas Februarii migravit. Cuius beatissimum corpus, collectis multis populis per circuitum, peractis miraculis, que adhuc non cessant ibi ostendi, gloriose, post missarum sollempnia, in suo monasterio quod signavit ipsa sancta Yta, secunda Brigida meritis et moribus, de agro, traditum est sepulture, regnante Domino nostro Iesu Christo, qui cum Deo Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat.