Corpus of Electronic Texts Edition
A Treatise on Fevers (Author: Unknown)

Section 5

{TCD 1299 page and line 28b12} Fiarfaighter annso an imcubaidh aen leiges don fiabrus & don cuis & don aicid, dociter nach imcubaidh, oir adeir Galenus sa ii leabar do Tecni: ‘Causa debetur digestio & eu[ac]acio’ .i. is don cuis dlegar in dileghadh & in folmugadh, & is amlaidh ata an dileghadh te tirim & in folmugadh mar an cedna, amail adeir Galenus san xi leabar de ingenio sanitatis sa u caibidil, & a ngluais pronosticorum sa ced leabar, & a ngluais reumente acutorum sa iii leabar , gach leiges dileghtach


p.19

& folmaightech do beith te tirim & gach leiges is imcubaidh cum an fiabrusa fein do dligfedh beith fuar fliuch ar a beith fein te tirim, amail adeir Ipocras in ampuirismorum : ‘humidi diete etc.’ sin is nemimcubaidh leiges inann cum in fiabrusa & cum na cuisi . Item adeir Aristoteles na briathra so: ‘Quot contrarium non est posibili pluribus ’ .i. ni bind an contrardacht co h-urusa is na nethib exsamla, & is amlaidh ata in fiabrus & cuis in fiabrusa examail dealaigthech , da reir sin ni h-imcubaidh leiges inann doib. Item adeir Galenus co ndlegar leiges claecloitech dileghtach do tobairt a cuis in fiabrusa, & co ndlegar leiges folmaighti do tobairt san fiabrus fein, mased, o taid so exsamail ni leiges inann dlegar do tobairt don cuis & don fiabrus . Item adeir Galenus de ingenio sanitatis da ti singopis a ceann fiabrusa, is ecin nethi tesaidhi do tobairt san tsingopis amail ata fin glan, & nethi fuara do tobairt sa fiabrus amail sisan na h-eorna, da reir sin ni leiges inann dlegar do tobairt is in aicid & is in fiabrus. Item adeir an fer cedna

p.20

da ti flux a ceann in fiabrusa as ecin nethi sdipicda do tobairt is in flux & nethi folmaightecha do tobairt is in fiabrus, da reir sin ni leiges comcosmail dlegar is in aicid & is in fiabrus. Item adeir Auicenna is in iiii leabar a caibidil an fiabrusa morgaithi na briathra so : ‘Causa febris per sibum augetur ’.i. tri catamh an bid medaigter cuis in fiabrusa, & adeir Galenus a ngluais amporum in uair bid na drochaicidi ag disgailedh na brighi & ag a h-anbaindiugadh dlegar biadh do tobairt in tan sin & co h-airiti is in sdaid, da reir sin ni leiges inann dlegar is in cuis & is in fiabrus. Item adeir Galenus sa vi leabar de ingenio sanitatis na briathra so: ‘In cura stomatci potese eadem medicina cause & morbi’ .i. i n-easlainti in gaili is inann leiges fognus don cuis & don easlainti innti , & ni mar sin do na h-easlaintib eli amail ata in fiabrus & a cosmaile, da reir sin ni leiges inann fognus don fiabrus & do cuis an fiabrusa . Teagar in-a aiged so in libro Tecni do reir Galenus noch adeir cuis in fiabrusa & in fiabrus fein do beith inann, & gach leiges fognus don cuis is imcubaidh

p.21

e don fiabrus , da reir sin is inann leiges dlegar do tobairt is in cuis & is in fiabrus. Item do citer corob leiges inann fhognus don cuis & don fiabrus fein, oir adeir Aristoteles na briathra so: ‘Unum quoque est frigidum inspisad & alterad’ .i. gach uili ni fuar claecloidhi & tiugaidhi gu dilius, & adeir Galenus a ngluais an ii pairtegal d'amporum : ‘Omnis digeitio procedit in spisando’ .i. {TCD 1299 page and line 29a1} toscaidi gach uili dileghadh cum remraigthi , & teit gach remadus a fuaraidecht, da reir sin as en leiges dlegus in fiabrus & in cuis . Item adeir Galenus corob imcubaidh ligin na cuislinni is in fiabrus oir folmaigi si in cuis & cuiridh an corp a fuaraidecht, & gach ni cuirius an corp a fuaraidecht is imcubaidh e a leth in fiabrusa, & gach ni on dentar folmugadh dleistinach is imcubaidh e a leth cuisi an fiabrusa, da reir sin do ni an cuislinn na nethi sin sa fiabrus & a cuis an fiabrusa dlegar a ligean in gach ni acu, da reir sin is leiges inann dlegar don fiabrus & don cuis . Item adeir Auicenna sa iiii leabar corob imcubaidh sirop na h-aigedi & in aiged fein san fiabrus & a cuis in fiabrusa, oir

p.22

dilegaid & claecloidhi & oilid , & gach ni do ni so is imcubaidh e do leth in fiabrusa & do leth na cuisi , da reir sin is aen leiges dlegar is in fiabrus & is in cuis . Item adeir de ingenio sanitatis na briathra so: ‘Omne quod remouet causam remouet efectam cause’ .i. gach ni indarbus in cuis indarbus se seadh na cuisi, da reir sin gach ni indarbus in cuis indarbus seadh na cedhi [leg. cuisi] .i. in fiabrus , da reir sin as aen leiges fognus a ngach ni dib. Item do citer corob leiges inann fognus don cuis & don aicid, oir adeir corob e in fiabrus as adbur don aicid, & gach ni o leigester in fiabrus leigester in aicid uadha, da reir sin is aen leiges fognus don cuis & don aicid. Item adeir Galenus in libro de axidens & morbo co leanann an aicid in galur mar leanus in sgaile in corp, da reir sin gach ni o leiges in galur leigester in aicid uadha. Freagramaid cuigi so & adermaid co tuicter in leiges do leth in fiabrusa o da modh .i. trit fein & co h-aicideach, trit fein in tan innarbtar in fiabrus o nethib fuara fliucha amail adubairt Ipocras: ‘humidi diete etc.’, co h-aicideach .i. in tan leigester terciana fire o reubarbum noch ata te tirim, oir in tan folmaigter lind ruadh12, noch ata in [a] adbur do terciana ,

p.23

leigester terciana in tan sin. Tuic let co foghailter aicid in fiabrusa o da modhaib .i. in aicid noch bis a coimidecht na fiabrus, & aicid tig i ndeaghaidh in fiabrusa, in aicid bis a coimidecht in fiabrusa amail ata dergi na ngruaidhedh a fiabrus perplemonia, & dorcacht & duibi na teangadh a causon & a terciana fire , & adermaid in tan leigester na tegmana so co leigester in aicididha ; & na h-aicidi noch tig a ndiaidh na fiabrus amail ata singopis flux bronn & coilica, p[assio?] & nemcodladh, edruime ceilli & a cosmaili, adermaid nach leigester na h-aicidi so o leiges in fiabrusa. Et adermaid co fogailter in leiges a tri modhaib .i. o geiniraldacht & spetsialdacht & o uimir. O geiniraldacht amail ata gach uili ni ga leiges o na contrardacht: amail adeir Galenus secundo Tecni: ‘Omnis cura

p.24

debet fieri per contrarium in ecaili gradu’ .i. gach uili easlainti ag a leiges a ceim contrarda cudruma . O spetsialdacht noch fogailter a iiii rannaib .i. a cailidecht & a caindiecht & a foladh. A cailidecht amail ata tesaidecht & fliucaidecht, fuaraidecht & tirmidecht, tesaidecht & tirmidecht, fuaraidecht & fliucaidecht . Caindiecht amail ata replexion & inanisio .i. linadh & folmugadh. A foladh amail ata reamrugadh & seimiugadh & gerradh & glanadh & a cosmaile. On uimir uero amail ata in easlainti sa iiii ceim, dlegar an leiges do tobairt contrardha fa cudrumacht an ceime sin.