Corpus of Electronic Texts Edition
On the Qualitees, Maners and Kunnynge of a Surgean (Author: Lanfranc of Milan)

Capitulum 1

Doctr. II, Cap. I.

An cedcaibidlech don
[...]
techt.

¶10] Quoniam ut dicit Galienus: necessarium est cirurgico scire anathomiam .i. adeir Galienus curob eigin don liaigh [...] do bheith aige ar chor na haibeoradh sé curob sreabann an liga. [...] an ligamentum cruinn agus muna bhia fis anathomia aige [...] a oibriughad. Ar an adhbur sin do shanntuighis caibidlech dilis do denam don naduir agus dfoirminnibh [...] arbadh na mball comchosmuil, oir adeir Avicenna: Noticiam rei quae causam habet non potest haberi nisi per suas causas sciatur .i. ni heidir aithne an ráoda aga mbí cúis dfaghail acht muna [...] é ona chúisibh. Ar in adhbur sin is eigin duinn aithne chúise na mball comchosmuil do veith aguinn [...] Ar an adhbur sin curfid suiminna so-creidemhna ar thosaighedh in leighis, innus co ttuicfid na legha iad, agus ar tus curfad ann geinemain embrio do reir mar creiter o doctuiribh in leighis é.

p.276

Et da mbeith nech badh airde na liaigh le madh ail eolus badh mó na sin diarraidh saothruighed sé as muchtsa agus a hucht na druinge do rinne eolus damh a ngnimh na hegna leighis.

¶11] Et ataid .4. silbha a geinemain embrio, mas fír don lucht iarrus an fhirinne, agus ataid triur diph sin nach tic le cheile a náonfhírinne agus ataid cuid ele aca tic le cheile ina mbriathribh acht becán, agus nach tic annsa bhfírinne, oir adeir an fisigi ro-árd curob o shilne an fhir agus o fuil mista na mna geinter embrio, agus curob amhail foirme ata síl an fhir agus amhail adhbuir ata fuil na mna, agus is mar so do tuic Averoes nach téid sperma in fhir na na mna a substaint embrio, agus is amhlaidh chredis Galienus so, curob o shil an fhir agus na mná ag gnimh agus ac fulang ara cheile geinter embrio .i. an gnimh is laidire a síl an fhir agus an ghnimh is anbfhuinni a sil na mná. Avicenna, imorro, do shaotruigh ar mo shonsa a morán do raidhtibh agus lenus opinion Galienus agus scrisadh sé opinion Averoes co huilidhi, oir adeir curob ón da shilne sin adubrumar romhuinn geinter embrio. Da derbadh sin da mbeith gan síl na mna do bheith ann ni geinfidhi ann. Et mar vhis an bhinid cum in cháisi a slighi chenguil ghnimaigh is mar sin vhis sil an fhir cum embrio amhail bhinide fuilingtighi, agus is mar sin vid an da bhinid vhis ina rannaibh a substaint in cháise doniter uatha, is mar sin vhid an .2. sperma ina rannaibh ag embrio, agus ni fuil an briatur so asáontach risin bfeallsamh, oir ni fuil sperma na mná in méide so égcosmail re naduir fola ar da adhbur. An cedadhbur dhibh ar son fuaire na mna agus nach fédann sí a berbadh co maith. An .2. hadhbur ar son fhoicsi shoithighi in sperma agus in macluig da cheile ni dingmhalach nach sperma is cóir do radh ris, agus is ar an adhbur sin ghairis an feallsam embrio, agus is as sin geinter gach uile bhall comcosmuil a négmuis na feóla agus an [...] {MS folio 138r} ata foirm agus in [...] ball chum a ngnimha dilis [...] nnighedh se é fein co nadurtha ina timchill agus [...] An brigh cruthuigtech, imorro, ata dílis cum na hoiffigi so [...] mhuighter, oir is do sheicreidiph Día an ní so, agus glántur a [...] spiruduibh agus téid sís cum an da sperma sin .i. cum sperma in fhir in [...] sperma sin trina cheile, agus

p.278

do beir da uigh gach aonspirad do gheinemain .i. [...] oduighthi agus na brighi ainmighi agus na brighi nadurdha, agus doniter iad sin annsna .6. [...] ní don fuil mista san aimsir sin cum an .2. shilne sin, oir ni bhí disgaoiledh ann [...] a suim, gidh edh tinnsgnaidh ina dhiaigh sin, fuil mista do tharruing chuige agus is a [...] attractiva .i. an bhrigh attarruingtech, agus a gcend tri la ina dhiaigh sin ti[...] agus linedha. A gcend an .6. la ina dhiaigh sin téid an fuil mista a gcend an sperma [...] sin dealuigter a .5. rannaibh re fedh aimsiri an toirrchis. An cedrann dibh claochluighter a [...] tinnsgnedh médughadh ar ngabáil tosaigh on .2. sperma aderur. An dara rann .i. fail reamur [...] claochluighter a bfheóil í. An .3. rann .i. fuil tsheimh téchtuighter o fuacht agus claochluighter a methradh í [...] fuil maith iomduighes ona gneithibh sin uile agus téid sin cum na gcich agus inntighter an gn[...] An .5. rann is imurcach doibh sin uile, mairidh sé annsa maclach1 co ló beirthi an toirrchis [...] .15. lá o lá ghabála in toirrchis, bí se re fedh .12. la ele ag géinemuin na fheola [...] a fhliuchidhechta agus a smeara smeanntain aga fhaidiughadh. Et a gcend tri la ina dhiaigh sin a [...] a craidhi agus a inchinn agus a ae, agus ina dhiaigh sin a imlican, agus gach ni ele bhus follus ina dhiaigh sin, agus is [...] rompa thinnsgnus se. Et a gcend .9. la ina dhiaigh sin thinnsgnus an cend sínedh ona guaillibh agus in bhrú ona táobaibh agus na boill foirmillacha on broin. Et a gcend .4. la ina dhiaigh sin crichnuighter an corp uile. Et a gcend .5. la ina dhiaigh sin, innus curob inann sin agus .5. lá agus .40. [...] gabhus sé mothughadh chuige, agus sin arna dhubladh is ann gabhus se gluasacht chuige agus is inann sin agus .90. la agus sin arna dhubladh fa tri, innus curob inann sin agus .9. mí [...] ann bertur é, agus [...] nighter sin a ndruing dona mnaibh, gidh edh is mar sin is minca berar iad.

p.280

¶12]


    1. [gap: extent: 3 letters]
      recipit matrix generando spermata patrum.
      Sex in lacte
      [...]
      linea punctus.
      Incipit agus sanguis .6. post in spermate t
      [gap: extent: 6 letters]


      [gap: extent: 6 letters]
      tas agus caro fit sequentibus in duodenis
.i. in uair ghabhus {MS folio 138v} [...] gcend in sperma [...]
    1. Nuchaque longiatur
      [gap: extent: 4 words]


      [gap: extent: 2 letters]
      reliquis novem extremis latera distant.

      [...]
      [vente]rque sequentes.
      Perficiunt totum dant m[otum]
      [...]

      [Dup]lica scique dies dant nonagessima totum.
      Si
      [gap: extent: 2 words]
      [tem]pus triplica totum.
Et a gcend tri la ina dhiaigh sin faidighter [...] tigher na tri boill oiridha. Et a gcend .9. la ina dhiaigh sin tinnsg[...] a guaillibh. Et a gcend in .4. lá ina dhiaigh sin cruthuighter cúl in chinn [...] .5. Et a gcend .5. la ina dhiaigh sin cruthuighter é uile. Dubuil sin uile agus as inann [...] .80. Et mas é fis breithi an toirrchisa iarraidh tri-dhubuil sin uile.

¶13] Et [...] agus methradh amáin on fuil mista, agus geinter na cnamha agus na maothain agus na liga. [...] feithe agus na cordaidhi agus na hairteri agus na cuislenda agus na sreabhuinn agus in croicend on da [...] mar sin is ail le hAvicenna agus leis na hughduiribh uile é, mar derbhus innstrumint na [...] da ngerrtur áonball dona ballaibh spermatica ni hathnuaigighter co fírinnech [...] curob é sperma na matur agus in atur ar ngabáil foirme ele is adhbur doibh, gidh edh gabaidh athnuagadh chuice ar son curob on fuil geinter hí, agus curob é a foirm connmhas.

¶14] Et a [...] coimplex agus furtacht examuil ag na ballaibh comchosmuile so, do reir examlacht phoirsioin [...] sa gcoirighter iad, oir ge coirighter in obuir so uile o áonadhbur cumusgdha, gidh edh atá poirsion cinnti ar leith ag gach áonball comchosmuil díph don adhbur le ndlighinn se foirm examail agus furtacht examail do ghabáil chuige, oir do beir Dia cumachtach, nach fuil formadach na sanntach, foirm do gach aonní do reir mar dhleghas meid no loiged in adhbuir.

¶15] An cnaimh, imorro, is é is tosach dona ballaibh comchosmuile agus ata fuar tirim agus ataid foirmenda examhla ar fhud an cuirp air, agus ata foirm iomdha exam[...] ar son examlacht na bfurtacht ata aige annsa corp. Et is ime sin do himdaighed furtacht na gcnaimh [...] ar son gurob eigin

p.282

ball do ghluasacht gan ball ele, agus ni fédfuighi so da madh áonchnaimh do bheith annsna ballaibh [...] ata cuid ele dhibh mar sgeith a goin na mball mar ataid cnamha in chloiginn, agus ata cuid ele ina [...] mar ataid cnamha in droma agus na gcos agus na lamh, agus ata cuid ele mar armaibh agus ina [...] cnamha a táobaibh alt in droma agus ata cuid ele linus na cabhain vís a ce[...] vis follus isna lamaibh agus isna cosaibh. Et ata cuid dona cnamaibh sin cruinn ag [...] na mball le gcengultur iad, agus ní luguide ata gluasacht aca sin, mar ataid [...]