Corpus of Electronic Texts Edition
A Tract on the Plague (Author: [unknown])

p.144

text 1

{MS folio 200a}

1

PESTILENTIA est morbus contagiosus crescens de uno in alium et cetera .i. amail adeir Tolameus is edh is plaig ann .i. galur gabaltach neoch gabus da ceile neach . Et adeir Galen fos curob edh is plaig ann , in duil aerdha arna h-inntodh onna mesardacht dilis a morgadh & a truailledh. Oir is e is adbur di .i. aer bren truaillighthi morgaighthi neoch eirges o dethaigib reamra talmuide arna cumusc re rannaib seimhe an aeir. No ceo reamur eirges dusgi comnaidhi mar ataid diga cathrach & inaid {MS folio 200b} ana mbid lafain & natraca neime & bethadaig ele neimneacha ana comnaidhi. Et tic si fos o maidm thalman & uair ele o aer na corp morgaighti do marbadh a troid no a cath.


p.145

1

Et bidh a fis agad cach meid comaentaigid na cuirp sin risna corpaibh daenna curob moide thiadhaid eg . Et tig si o chathugad na corp neamdha re ceile . Et tig si o indeochadh Dia; uair eile o thortaib & o shilaib & o luibib in talman neoch do truailled on aer adubramar. Et doniter hi ona sinaib saeba amail adeir Tolameus, da mbia in geimredh te tirim gan ferthain & in samradh fuar fliuch & errach fuar tirim, & fogmar fliuch, beith plaigh mor in bliadain sin ann, fiabris gera amail ani causon & tersiana & causonides & sinocus & a cosmaili, maille re na ndrochaicidib. Et bidh a fis agad in plaigh doniter o dethagaibh truaillighthi fliucha, curob lugha marbus na an plaigh doniter o dethaigib tirma truaillighthi.

2

Fiarfaigter ann so cesa fhearr in t-aer seimh glan, oir adeir Galen curob aer seim solas is maith do comead na slainti, & go nglantur fuil & spiruda uadha; mas ead is aer glan is maith isan aimsir so. Item cach ni laigdiges & indarbus truailled na lennann arcena is inmolta he; mas ead o do-ni in t-aer glan & fuindeogach na neithi sin, is e is fearr ann. Item adeir Almusor cach aimsir a fagaid piasta in talman a fuachaisi & na h-inaid a mbid fo talam, mar atait lochaid & blathnada, esoga & bruic & coininedha, & na heoin bis fo talam amail ataid bonnain lena & caislain coradh , & fagaid a n-uighi & a nid & teithid o deathaighib truaillighthi in talman cum an aeir glain t-solais, amail muines in naduir doib; mas ead o thuiges naduir na n-ainmintid mbruidamail curob aer glan is fearr ann, tuigid in naduir daenna curob e is fearr ann; mas ead is aer glan is fearr annsan aimsir seo. Item adeir Gillibertinus, da mbia in t-errach fuar fliuch, maille re h-aer dorcha & re nellaib dorcha reamra duba gu minic gu signidi sin plaigh in bliadhain sin; mas ead is e a contrardha so is fearr ann. Item adeir Ipocras cach uili ni o comfurtachtaigter in craidhi, & indarbus a gallra mar ata singcopis & cardiaca pasio & a cosmaili is maith e; mas ead o do-ni in t-aer glan na cumachta so, is e is fearr isan aimsir seo. Item adeir Galen na cuirp bis arna glanad ona n-imarcrachaibh remhra, amail atait lucht lenna fuair & lenna duibh, bid slan annsan aimsir seo; mas ead iss e in t-aer glan o


p.146

ndentur na cumachta sin iss e is fearr ann. Item adeir Galen isan inadh cedna, cach neach aga mbia complex contrardha do complex an aeir pestilens nach eadh amain bid slan isan aimsir seo, ach bid ni is slaine na isna h-aimseraib eile; mas ead ose in t-aer glan is contrardha do, is e is fearr ann. Teagar ana aigid so a h-ugduras Galen a lebar na fiabras, oir adeir curub é in t-aer fliuch dorcha reamar is fearr annsan aimsir seo & dearbtur so; oir cach uile ni seimh tolltanac is e is tusca teid d'indsaige in craide & na mball spirudalda, & cach ni remur dunaidh & dallaidh na poiri & ni gabann in corp truaillid1 na {MS folio 201a} morgadh uadha, amail ata in t-aer remar, mas eadh iss e in t-aer remar is fearr and.

3

Item adeir Magister Ricairdi gach ni medaiges in silni remraiges na lenna isin curp, amail ataid biadha fuara mar ata lactuca & melones & ubla grainnecha & finegra & finemain abaigh & cerrbocain & biatus & borraiste & bainne almont & a cosmaili, curob maith e. Mas ead o do-ni in t-aer remar na neithi sin do remrugad & do medugad is e is fearr ann. Item aderat na doctuiri co ndleaghthar a n-aimsir in tedma teidhid a nglenntaib & a cailltib dorcha & a n-inadaib fliucha da reir sin iss e in t-aer remar is fearr ann. Item cach uili ni o folmuigthear in corp amail ata lanamnus & saethar mor & obair ceardcha & fothrugudh tirim & betha tirim & a cosmaili is olc e isan aimsir seo; da reir sin is e in t-aer remur is fearr ann. Item gach uili ni remhraigis na spiruit & toirmiscus in codlad, amail ata boltnugad na n-uball cumra & pomum ambre & sitoni & blath lili & balad coindli & musgus & blath nenufar & uiola & duillebar soileach, & blath rosa gil & blath truim, is maith e isan aimsir seo; mas ead o do-ni in t-aer remar na neithi so iss e is fearr ann, amail adeir Iohannes Mesue.

4

Et adeir Auicenna sa cedlebar sa .uiii. caibidil dona sinaib saeba co fuilid da riaghail deg is infechsana a n-aimsir in tedma a sinaib na h-aimsire. An [ced]riagail dib, ma ta in geimreadh fuar fliuch & in gaeth anes co minic & in t-errach fuar tirim & in gaeth atuaigh co minic & in samradh fliuch gaethach, beidh plaigh mor ar lenbaib in fogmar ar cind; & beidh fos flux brond & fiabras terciana & crecta na n-indedh .i. disinteria & a cosmaili.


p.147

4

An .ii. riagail .i. ma ta in geimhridh gaethach fliuch & in gaeth anes & errach tirim & gaeth anairduaigh co minic beidh togluasacht & gallra imda ele ar mnaib torrcha in bliadain sin; & beidh fos galar sul, flux fola .i. disinteria & cretan & esbadha & cumgacht srona & na huili galar do-niter o rema co h-airiti. An .iii. riagail .i. ma ta in geimread tirim & in gaeth aniar tuaid & errach fliuch & in gaeth anes co minic beidh fiabrais gera & galar sul & flux brond & indrum fola sa t-samrad ar cind biaid flux epaticus .i. flux doniter ona h-aeib & is mor tegmaid na tedmanna so do mbnaib & d'fheraib ana tigernaighind complex fliuch, amail adeir Galen corub ona h-imarcrachaib fliucha do-niter na dunti & corub ona duntib do-niter in morgad isna lennaib remra nar h-indarbadh ana n-aimseraib dilsi fein. An .iiii. riagail, ma ta in samradh gaethach fliuch o mi Mai co tindscnaid na laethi re n-abur cainculares & annsein in gaeth do dul & a beith ann co cend tricha la .i. co fhuineadh na laethidh cedna, leigister uadha sin na h-uili galar fuar, amail ata fiabras cartana & idroipis & galar seilge & duinti na n-ae & gallra fuara na h-incinde, amail ata epilencia & catalepcia & analepsia & apoplexia & subeth & a cosmaili. An .u. riagail, ma ta in samradh tirim & in gaeth atuaidh & fogmar fliuch & in gaeth anes beidh galar cind & cosachtach maille re brisidh & re gairbten in gotha & re siubal rema cum na sron & cum na mball arcena isin geimridh ar gind. An .ui. riagail, da mbia in samhradh tirim & in gaeth anes & in fogmar fuar & in gaeth atuaidh beidh isin geimridh ar gind teindis cind, torman a cluasaib & gairbi in gotha, & siubal in rema cum na mball. An .uii. riagail, ma ta in samradh fuar & in gaeth anes, & in fogmar tirim & in gaeth atuaidh, beidh isin geimridh siubal in rema {MS folio 201b} maille re pascadh re cumgudh ar in incind & nescoid & cnuic arna scamhanaib & moran do drocaicidib ele. An .uiii. riagail .i. da mbia in samradh & in fogmar go fliuch & in gaeth anes co minic, beidh plaig mhor & eslaintidh imdha ele isin geimrid ar gind. An .ix. riagail in tan bis in samradh & in foghmar co tirim & in gaeth atuaidh & fognaidh co maith do mbnaib & do lucht lenna fuair & urcoidighi do lucht lenna ruaid & lenna duib & tegmaid galar sul tirim & obtalmia & fiabrais gera, frenisis & a cosmaili.


p.148

4

An .x. riagail, ma ta in samradh & in fogmar tirim & in geimridh fuar fliuch beidh galar fuail isin bliadain sin .i. surria & disuria & sdranguria & loscam & tirmacht na slaiti fearrdha & crecta isin les & ar slithib in fuail. An .xi. [riagail] ma ta in samrad & in fogmar co fuirtill a tesaidacht & a tirmaidacht & in gaeth anes do gnath, bidh scinantia & bolgach & bruitineach & docamlacht fuail & fastod na fola mista & cumgach anala & a cosmaili isin bliadhain [sin]. An .ii. riagail deg, ma ta in geimridh & in t-errach tirim, budh olc in bliadhain so, & beidh dith ar dhainib & ar ainmidib & ar crannaib in talman or digbaiter & indarbtur fliche in talman, neoch da budh coir buige & oilemain & mesardacht do tabairt don talmain tre tirmacht na h-aimsire adubramar, & tegmaidh gallra imda ele in bliadain sin.

5

Is follus ann so co fuilid tri turgabala ag gach redlaind & ag gach corp neamdha ele .i. osmicus & cronicus & eliacus. Et is ead is osmicus ann, in tan turgabtur redla no airdrindach fe grein don taib shair & t-siublaiges le grein co fuinigind grian don taib siar don doman. Cronicus immorro an tan turgabas thiar & gluaisis siar a coimidecht grene le siubal na sbere nadurtha noch timcillis in cruindi idir talam & usgi co fuinigind thoir & is uada aderar cronicus on fhocal is cronon & is inann cronon asin greig & contrarda asin gaedilg .i. tiar thurgabas & thior crichnaiges. Eliacus immorro in tan turgabas redla no corp neamdha a circaill na sbeire nadurtha no adhburda co h-imellach & gluaisis le grein isin circaill re n-abar sdodiacus & bidh a fis agad curob eadh is sdodiacus ann .i. in t-inadh a mbi grian re fedh na bliadna & roindter in sdodiacus a tricha ceimend & bidh grian tricha la & .x. n-uairi & leth uair in gach ceim dib so.