Corpus of Electronic Texts Edition
A Mediaeval Handbook of Gynaecology [...] (Author: [unknown])

text 5

On Scabies

1. {MS M fo 95r col 2} De Sgabies .i. do salchur an cuirp & is uadha aderar sgabies ria on gainnech bis ac tuitim de no on salchur bis arin croicinn amuich co foirimillach co minic. Et is ed is sgabies ann salcur foirimillach an cuirp mailli re baindaib co minic. Et tig in salchur sin o linn find no o linn ruad loisgi no o fuil deirg loisci co minic, & is follus a ndechfriugad so acht muna roibh eslainte ele bus adbur don t-salchur sin. Et is do salchur in cuirp tisis & morfea & tinea, & is edh is tinea ann, brusgar no gainech in chinn. Et is uadha aderur tinea ris, oir is bec nach gaband se in cenn co h-uilidi. Is iat so na h-eslainti tecmaisecha a leith na h-eslainti so .i. fiabras ger & sgabies & peticon .i. eslainti d'eslaintib in cinn, sasir ignis i. tine dia, antrax, lipa .i. eslainte do salcuraib na sul; lepra, freinisis, oir taisbenaid so uili gurob eslainte tecmaisecha iat & cengailter riu so tinea & cuirimsa cucu so bruth no bruitinech, & da reir sin na h-eslainti tic o adbur gaethmur morgaighthi aga mbid ceoa & dethuigi foirimellacha is gerr bid ag ullmugad in cuirp cum truaillid.

2. {MS M fo 95v} Is iat cuisi na h-eslainti so, uiresbaid na brighi dileghtha isna ballaib & isin croicinn & an brigh indarbtach co h-anbann. Et is iat cuisi spetsialta na h-eslainti so, mar atait fliuchada truailligthi gera mailisecha arna comcumusc re fuil deirg & mar atait lenna remra mailisecha, & is cuis so d'fuil deirg do beith fliuch & is cuis di linn dub ar n-imdugad a comsuigiugad na lennann & innarbtur a foirimill iad cum in croicinn, & gaband truailled & cnai cucu ann sin. Et tic an eslainti so co minic o gnathugad na mbiad saillte & nger & serb & na spisrud nger noch gnathaigter do caithim leisna


p.80

biadaib remra fuara & o gnathugad neithedh uisgiemail deis bid, oir genid sin lenna mailiseca, gera re n-abar simus. Et is amlaid genid na neithi millsi tochus & bruth, mar atait figeda & bainde, & neithi métha, oir do-nid so duinti & teilgid in t-adbur a foirimell cum in croicinn. Da reir sin do-ní gnathugad caithmhe na figedh míla d'imdugad da reir Auicenna, & is inann adbur doib & do sgaibies & do pruritus & do tinea.

3. Taisgelta ann so; da roib sgaibies mailli re morgad & rann mhor do corp in duine do tachmang di mailli re crechtaib dobalaid tuic co fuil drochprem aici & is dona h-eslaintib mailiseca benus a collad do duine hi, & is decair a leighes & muna tachmaingi acht becan don corp & gan collad do buain de & gan imurcraigh pene do cur air is urusa a leighes.

4. Labrum anois do leighes na h-eslainti so, oir is egin neithi imda d'fagbail da leighes & is e cedleighes is ferr do denam dhi .i. na lenna truaillighthi do glanad mailli re catrifusia, oir adeir Auicenna sa 4 Canoin co ndein in folmugad na lenna loisgi d'innarbadh. An 2 ni, oilemain bidh & dighi d'ordugad doib. An 3 ni, in t-adbur do dilegad. An 4 ni, a n-innarbad co h-imlan. An 5 ni, fotraicthi do denum doib. An 6 ni, is eigin lictubairi comfurtachta do tobuirt doib. An .7. ni, is eigin neithi noch aentaighius riu do tobairt doib muna roib in corp linta do drochlennaib.

5. Is eigin uinnimindti do coimilt ar tus de, oir is mor in furtacht isin eslainti so mar do cifem tar ar n-eis. Item berbter fumiter a medhg & glan & cuir ʒ no tri ʒ do shene air, oir foirid se pecugad na lennann da ngnathaigter e & glanaid iat ona n-imarcraig & muna faghtur medhg bainne gabair cuigi so gab sugh fumiter & time & sgabiosa & dubchosach & ae abha, & mad aimser samraid berbter & glantur & tabuir mailli re medhg no re hepitime & is romaith.

6. An 2 ni dlighidh do tobairt dot uigh nach dlighinn fer na h-eslainti so biada saillte na gera do caithem, & sechnad gach uile biad do-ni losgad fola deirge, mar ata lus & uinnemain & gairleog & pibur & mil & a cosmaile, gidh edh fedaidh mil do berbad ina saetraighib & gan a caithim mar cuid & dlighidh se neithi gera do shechnad, mar ata granta parthais & clobus & neithi diureiticeca d'eis a codach, & sechnad na biada genes fuil derg mailli re h-imdugad lenna duib, mar ata feoil mairt & mil muighe & fiadha & ganndal & lachan & feoil t-saillte & loisgi & sencaisi saillte & a cosmaile. Sechnad suiper & diner & colladh lae & collad d'eis bidh & gluasacht laidir d'eis caithme & aran slim pluir & aran goirt te & sechnad gach uile ni gaethmar


p.82

& meith {MS M fo 95v col 2} & righin & na neithi do-ni duinti & na neithi truagha lenab' urusa dul cum morgaid, & bainde & uighe & fuil ainmidhi & gach uile ni lenab' urusa impodh cum mailisigh, & ni maith doib luibi fuara naid tortha oma mar atait peridha & cno & smera & airnedha & prema fuara; sechnaid ferg & dobron & smuaintighthi rodoimne & imurcraid saethuir & lanamnuis & co lanmor d'eis bidh, & sechnaid meisgi & a cosmaile d'aicidib na h-anma & gach uile imurcraigh ele. Et gnathaigid biadha sodilegtacha mar ata feoil mennan & uan & banb & cerc & cabun & pertrisi & phecog, & sechnaid na h-ein beca & na h-ein uisgidi aga mbid cosa dunta & gnathaigid borraiste & uiola & malua & lus na sugh talman ina potaistib. Ibid fin arromaticum ar cur uisgi trit & sechnaid lind nua & must & linn goirt &c.

7. Na neithi dilegas linn finn saillte & na lenna loisgi & dilegas lind dub da roib linn finn saillte ann, gab prem fineil & persille & mersi & ragum & corrcopog, crim muc fiad, bitoine, isoip, sedubal, tim, dairin, serban muc, blicht fothanan, dubchosach, sugh borraiste, fumiter, & sgabiosa, sil endiuia & melilotum & ros, blath borraiste, blath camamil, & uiola, ainis & carui, licoiris, canel, nux muscata, siucra mil & punt do ros & dein deoch dib, comtrom tri punt no cart saxanach. Da roib in t-adbar o linn dub no o linn ruad & an brusgar do beith tirim, gab prem seledonia & ragum & eillide, finel, corrcopog & copog cruind commor de gach ni, tim, dairin, crim muc fiad, bilar, selidonia, sugh fumitir, & sgaibiosa, borraiste, samadh, ferna na h-uili sticados, ainis, claman lin, carui, pione, croicinn gilcaighi & fuinnsinne, canel & risine arna nglanad & licoiris & punt mela 'na aenur & dentur dib mar adubrumar romaind. Da roib linn ruad loisgthe ann, gab prem fineil & persilli, endiuia, crim muc fiad, dubcosach, serban muc, seledonia, tim, dairin, sugh fumitir, sugh apsinti, lactuca, melelotum, blath rosa & uiola & borraiste, snas cnaime iboire, canel, spoidi, risine arna nglanad, licoiris, siucra & dentur deoch dib mar adubramur romaind.


p.84

8. A n-aigid gach uili cineil don sgaibies gab corrchopog & cuir buaicis cnaibi arna maethugad a finegra & berb iat fo luaith grisaig & bruid co maith iat mailli re senblonoig muice & cuir uait in buaicis & in croicinn foirimellach & cuir in tres rann ann do raib & do shuighi indus co lenaid slat mar tochta do shliseoig no do chleiti, & cuir becan d'airget beo ann arna timperail le seili duine ar cedlongad ar dernaind & coimil don inad a mbia in bruth no na gerba & fognaid sin co maith cin co cuirir in t-airget beo inti. Item gab gairleog & bruith co min hi & curtur blonog muice trithi & foirfid gach uile brudh fo chenn an 4 uair cuirfir ris.

Item dein luaith do gairleoig & cuir tri mhil & foirid na piasta bis a n-aigid duine. Item gab beich nua & bruidh iad mailli re salann & cuir a n-edach lin & coimil don inad a mbia in bruth in uair bias in t-othur a fothrugad. Item is maith na neithi coitcinna etroma so .i. na lama d'innladh co minic a medhg bainne gabar & is maith indladh asa fual fein no folcadh do denum do luaith finemna & is romaith &rl. in Ros adeir so.

FINIT.