Corpus of Electronic Texts Edition
Regimen na Sláinte (Author: [unknown])

chapter 3

An treas caibidil don ceathramad pairteagal: do regimen rém-choimédach na neimi


9020]

Quoniam homines sani a sumpcione ueneni {MS P page 467} magnum possunt incurrere nocumentum .i. féduid mórán d'urchóidib teagmáil do na daínib slána ó chaithim na neimi, más ead, is maith innillius & sduidér do dénum air so, innus co fédadais na
9025] daíne a coiméd co maith ó chaithim na neimi.

Et bíth a fhis agad nach inann fhédmaid ní do rád a timcheall dathann na corp cumuscda cóirigthear ó na ceathra dúilib, & a timcheall a mblasa & a mbalaid. Óir as inann oibriugad atá
9030] ag dath na neithead cumuscda a n-aithfhégad na n-ainmintid & a n-aithfhégad an duine; óir mur dísgaílius gile na heala radurc an duine agus chalmuigius duibi an fhiaich a radurc, is mur sin do-nít siat na hoibrigthi sin ar gach uile
9035] ainmidhi gá fuil radurc. Et ní mur sin don blas ná don balad. Óir atá blas & balad toltanach do gné éigin do na hainmintib nach fuil don duine,


p.95

infra 267
& econtra, mur as follus nach cairdeamail blas an cholacinndita don duine & a beith cairdeamail
9040] don muic.

Ar an adbur sin gibé lérab áil gnéithe na neimi fhétur do chaithim do sheachna, ná hithid sé aen-ní ara mbí blas & balad aduathmur, & co háirithi acht muna bia an biad aithnid dóib do
9045] réir dearbtha. Más ead, dá mbia cunntabairt air neach an mbia in neim cumuscda risin mbiad, roim gach uile ní innailtear an bél lé huisgi mbog roglan, & tuicthear as sin blas an bíd co maith; & an uair cogaintear an biad connaimthear
9050] co fada annsa bél é innus co comurthóchur a blas & a balad, óir, dá mbia neim annsa biad do-déna urchóid don chorp, tuicfir gan cunntabairt í ó blas nó ó balad an bíd do beith aduathmur.

Tuillead, bíth a fhis agad gurab mó bís an
9055] meallad so co foluigtheach annsna biaduib romillsi ná annsna biaduib aigéidigthi, & co coitchinn gach uile biad rannchuidighius ré blas maith co mór ná annsna biaduib eile. Ar an adbur sin na daíne bís amuirseach ar neim dligid siat na biada
9060] comshuigigthi éxamla do sheachna, & co háirithi an uair beid siat éxamail co hard do réir datha & balaid. Et ní hurusa an meallad so do beith a n-eanbruithi na feóla aenda, ná annsa feóil aenda féin, ná annsan arán aenda. Et gibé ara mbí


p.96

infra 268

9065] eagla na neimi, gnáthuigead sé biada aenda do chaithim & deoch uisgi glain, óir ní hurusa meallad do beith inntu so & is urusa a beith andsa fín. Ar an adbur sin is mór dligmid dath & blas & balad an fhína do thabairt dár n-úig. Agus
9070] dleagur a ól a soitheach glaine, innus comad feirrdi do tuicfidi a dath & a shubstaint. Agus an fín ibthear an tan sin, dligid sé beith geal solus anfhann, óir is urusa meabal nó cealg do thuicsin ana leithéid sin d'fhín.


9075]

Tuillead, bíth a fhis agat co fhuilid neithe éigin nach fuilnginn neim do beith ana fiadnuise gan a ndath do chlaechlód a cédóir, mur adearar co coitchinn ré hadairc na hathrach neime ré n-abur serpens nó réna teanguid, óir gabaid fliuchad
9080] chucu a fiaduisne na neimi, & co speitsialta dá curthar salann orra. Et a chusmailius sin don chloich ré n-abar prasius as máthair & is pálás don chloich ré n-abur smaragdus , óir is annsa chloich sin do-gabur í; & is dath uaine bís uirre
9085] ara mbí uaine tiug a cusmailius orafuint; & do-gabur í & braen dearg innti uair & braen geal uair eile, & is dearb co coimédann sí na rígthi ón neim; óir dá mbia an chloch so ar an mbord & neim do chur ana fiadnuise cuirid a dath uaine
9090] dí co luath, & ar cur na neimi don bord inntaigid {MS P page 468} in dath cédna uirre. Ar an adbur sin gibé bís


p.97

infra 268-9
amuirseach ar neim dligid sé an fuirceadal sin do dearbad.

Tuillead, is maith triacail do chaithim roim in
9095] cuid & 'na diaid annsa chás sin, & metridatum mur an cédna. Et is mór fhodnaid na neithe aenda annsa chás so, mur atáit, cnó móra & cnó gaídilacha, ruib & sáitsi; más ead, is maith don duine beas amuirseach ar neim méid éigin díb so do chaithim
9100] roim an cuid & 'na diaid.

Et gibé bís amuirseach ar neim seachnad sé gnéithe na mbiad ana fadthur aduim ro-beaca a cusmailius neimi; & do-gabar sin a ngnéithib fungi & truphuli & na cloch mianamail. Tuillead,
9105] is éigin don neach sheachnus an neim gan a innillius uile do beith annsa biad ná annsa dig do-bearar dó amáin, & mur an cédna dá fear fritháilti, oir teagmaid an neim go haicídeach inntu gan chin do duine, mur atá, réd aicídeach éigin urchóideach
9110] do thuitim annsa biad & a bearbad maille ris, nó a thuitim a soitheach an fhína, mur atá, sgorpio nó lacerta; óir atá mórán do na hainmintib neimneacha grádaidius balad an fhína, & rithid siat chugi & ibid cuid de co meinic & sgéithid ann
9115] arís, & uair ele do-gabar báiti ann iat, & uair eile lighid siat na soithigi asa n-ibthear an fín: ar an adbur sin is maith na soithigi so do choiméd co maith.

Tuillead, is mór dligmid beith deithideach a


p.98

infra 269-70

9120] timcheall an uisgi gnáthuigmid .i. gan a beith ana uisgi chomnuide ana fagur gnéithi na n-ainmintid neimneach. Agus tuicthear a chusmailius sin do na luibib gnáthuigid na daíne co coitchinn, óir is meinic gnáthuigid na hainminti neimneacha
9125] comnuide do dénam a n-inad a fásaid na luibi. Agus an connad gnáthuigmid , gabaid sé nádúir na n-ainmintid neimneach do-ní comnuide ann chugi, & teagmaid co meinic gortugad do na daínib uada sin.


9130]

Et an uair thuigius duine urchóid ana gaili, mur atá, lasad & cnám & teas & cumgach & allus & tart & codlad domuin & sdupur, nó tuitim na bríge, maille ré hallus & ré singoipis. Agus an uair bus follus na neithe so, nó cuid díb, gan
9135] cúis fholluis eile, déntur sgeathrach a cédóir maille ré holaid sisaminum nó almont milis. Nó caithid im & bainne, maille ré mórán bíd, & sgéithid. Et dá teagmad nach sgéithfid in tan sin ísligthear nó sgristar bríg na neimi. Agus ar nglanad an
9140] gaili taburthur triacail mór dó, maille ré fín ana mbeirbthear préma litontra , & ná caithid siat biad co ceann seacht n-uaireadh 'na diaid, & oiltear é maille ré neithib olamla 'na diaid sin, mur atáit, fígida & uua passa & cnó gaídilacha &
9145] eanbruithi coiligh méith.

Agus dá teagmad an neim do caithead d'fhágbáil


p.99

infra 270-1
an gaili, déntur clisteri an tan sin. Tuillead, caitear bolus Armenicus maille ré fín, & coimiltear in corp co huilidi, & toirmiscthear in codlad co
9150] huilidi. Agus is chum an neith so amáin adeirim gach uile ní do dénam, & 21 d'inntóg na neimi, nach gluaisti chum an chraidi hí; ar an adbur sin, & an breitheamnus slán, ar ndul an dara lá nó an treas lá torainn, nach mór, is animchubaid
9155] an chuisle.

Agus dá tuicim an neim do beith fuar do réir a comurthad (óir fédmaid a thuicsin mur só tré doimne an chodalta & ó sdupáil & ó fhuacht an chuirp) is maith neithe teasaidi do thabairt a
9160] n-aigid na neimi, mur atá, gáirleóg & litontra & ruib & a cusmaile do neithib teasaidi. Agus dá mbia an neim teasaidi caitear coriandrum & campora & a cusmaile. Et dá mbia ana neim marbus ón chumachtain fholuigthig , mur atá,
9165] neim napellus, caitear triacail & metridatum & síl neannta & agairg & colacindita & caera ibair craigi & serapinum & castorium.

Agus atáit leigis maithi eile a n-aigid na neimi oibrigius do leith tota spesies, innarbus í lé
9170] sgeathraig & lé hinglanad; gid eadh, is mó beanus leigeas na neimi co speitsialta ré regimen an leigis


p.100

infra 271-2
ná risin regimen coimédach; ar an adbar sin ní aibéram aen-réd de.