Corpus of Electronic Texts Edition
An Irish Materia Medica (Author: Tadhg Ó Cuinn)

subsection 280

280. Uinum: .i. in fin; teasaide tirim ata se & as mor oilis an corp & coimedus an tslainte & a ol co measurdha da reir Isac in Dietis Uineuersalibus & calmuigid se brigh dileaghtha an gaili & na n-ae & na mball co huilighe oir adeir Galienus na briatra so a Leabar Choimeda na Slainte: ‘Imposibile est accionem uirtutis digestiue confurtairi absce uino’ .i. ni fedtar oibriughadh na brighe dileaghtha da calmughadh co foirfi an uair anbainnidhtear hi gan fin oir ni fetar biadh no deoch as mo calmuigeas an brigh nadura & an brigh dileaghtha na an fin oir comhaentaighidh a teas risin teas nadura & a fliuchaideacht risna fliuchaideachtaibh nadura. Et intaigid co hurusa a fuil ro-glain & meduigid na spiraid & glanuig se an fual leg. fuil & osluigidh duinte na n-ae & na seilge glanuig na suili & indarbaidh bron & toirrsi on craige & calmuigid na baill co huilidhe. Ni headh


p.266

amain acht calmuigid an t-anam oir claechlaidh bron cumha & toirrsi & meduigid an forbailteacus & comfurtachtaig{ms folio 104a2} an t-anum chum aitrigi & chum diadachta & da-beir beodacht & arrachtus do neoc & is follus da reir Isacc co n dleaghar an fin da tobairt an gac ais & an gac aimsir & an gac coimpleasc & fhonn da reir mar fuilngeas an naduir e da reir meide no loidhed. Et adeir Isac gurub mo dleaghaid na macaim & na daine oga an fin d'ol naid na seann-daini oir gemad imcubaid doib e da reir a coimpleasca ni fuilngteac a n-incinn air da reir anmaindi na brighi ainmigi acu & buigi a feiteadh. Et as ecsamuil oibrighis an fin isna haesaibh da reir Isac oir mar leiges amain dleaghar a tobairt dona seann-dainibh & mar biadh dona dainibh oga & mar biadh & mar leiges dona macamhaibh. A beith mar leiges dona seann-dainibh ise as adbar do .i. teasaideacht an fina ag fritcathugadh an aigid fuaraideachta na haisi. A beit mar biadh dona dainibh oga ise as adbar do .i. gurab inann coimpleasc & naduir doib da reir teasaideachta ceachtair dibh & gurab ona cosmuilis do-nitear a n-aileamhaint. A beit mar biadh & mar leiges dona {ms folio 104a3} leanmaibh ise as adbar dho oir nir coimlinadh a teas nait a mbrigha nait a mbaill co foirfe & ata a fliuchaideacht co himurcach mar adubrumar & certaig an fin na neithi sin & as ullamh e da dul a n-oileamhaint na mball. An aimsir geimrigh & a fonn fuar dleaghar an fin da tobairt a meid mhoir. An aimsir samraigh & a fonn teasaide dleaghar a cumasc maille re

p.267

huisgi oir beirigh seimhideacht an fhina an t-uisce an inmedon na mball da n-innfuaradh & da fliuchadh. Et examuiltear an fin da reir aisi .i. fin nua en bliadhain amain & fin arrsaig o iiii bliadhna co vii mbliadhna & fin medonac o da mbliadhain co iiii bliadhna. An fin nua vero ata se teasaide fliuch sa cet ceim gurab uime sin as mor fodnus an aigid na fuaraideachta & idir na huili deoch asi so is mo teit an oileamhaint na mball da reir Isacc {ms folio 104b1} & gedeadh tuismidhtear droc-leanna truaillidhe uadha & gaetmuireacht isan gaili & isna hinnibh oir adeir Galienus nach fedann an fin ur an biadh da breit leis cum na mball. An fin arrsaigh vero ata se teasaide tirim sa iii ceim & ata serbi ann & as bec oilis & is luat teit sa ceann & comhbualgris na cetfadha da n-eabur co mi-nadura he acht muna bia arna cumusc maille re huisce nglan & sechnadh an luct aga mbid na cetfadha ro-gera & na feithe anmunna an fin so acht muna beadh an fin maille re moran fliuchaideachta noc fedus fritcatugad an aigid geraideachta & ro-teasaideacht an fina. An fin medonac vero ata se teasaide tirim sa ii ceim & ase imcubaidheas da gac uili ais & aimsir & coimpleasc da tuctar co measardha he.