Ag so anamanna mac Mileadh Esbainn .i. Ír & Eremhon & Eimhir Fionn, arann an Colpan an chloidhimh & Eimhirghin Ghluingheal an file, ase fa file & fa senchuidh & fa brethemh dhoibh, & céad ugdur Gháoidhealach, ni fhuighmid sliochd achd ar triuir dhiobh .i. Ír & Eiremhon & Eimhir Fionn, an cethramh sliochd Íthe mic Breghain .i. brathair athar do chloinn Mileadh. Do bhadar sliochd an chethrair sin ag gabhail cennuis na h-Eirenn, achd nach mo no triuir no cethrar do shliochd Lughuidh mic Íthe do ghabh cennus na h-Eirenn. Sliochd Ír mic Mileadh re nabarthar Ulltuidh & clanna Rugraighe sliochd Eimhir Fhionn re nabhartar Muimhnidh & fir an taoibh ades mar ata clann charrtha & siol mBriain, sliochd Eir(e)moin o' fuil Conachtuidh & Laighnigh & an rioghrigh Albanach. Írial fáigh mhac Eiremhoin na rí, Eithrial mhac Íreil nar aontrebh an sliochd soin. Eiremhoin go haimsir ríghe Iughaine Mhóire mhic Eochadha bhúaghuidh mhic Duacha Laghraigh mic Fiachach Tolgannraigh mic Muiredhaigh Bolgraigh mhic Simóin Bhric mic Aodhain glais mhic Núaghad Finnfail mic Giallchad mic Ailealla Olchaoin mic Siorna Siorgalaigh mic Déin mic Deamhain mic Roithechtaigh mic Maoin mic Aonghus Olmucadh mic Fiachach Labhradha mic Smirghuill mic Enbhotha mic Tighearnais mic Follaigh mic Eithreoil mic Íriail fhaigh mic Eireamhoin & do roinneadh dá threibh do threibh Eiremhoin ó aimsir Iughuinne Mhoir .i. treabh Chobhuigh chaoilmbhregh & trebh Laoghuir Luirc. achd ge do bhádar cúig mic fhicéad ag Íuguinne mor ní roibhe coróin na riogachda, achd ag sliochd Deisi dhiobh .i. siol Chobhuidh Caoil mBregh & sliochd Laoghaire Luirc; ar shliochd Laoguire ata an céad ri Ferghus tainig an Albain .i. Ferghus mac Ferchuir mic Feradhaigh mic Laoghair Luirc mic Íuguinne Mhoir ag sin an chéad rí tainic ar Albain dona Scotachuibh no do Ghaoidhealuibh, ni roibh achd en rí ar Gaoidhealuibh go [techt] rígh Ferghus go hAlbuin antuairim 300. bliagan re ginemuinn Criost & adeir foirenn eile gur ab ceithre chéad. ar sliochd Chobhuighe Caolmbhreagh ata urmhór riogh Alban & Eirionn, do rinneadh da
- Cairel céad ainm Cholla Uas
Aódh Coll Meann go mor chrúas
Muiredhach Colla Dha Chrioch
Do budh urra2 re heisíoth
Gabhais Collúas mac Eochadha Duibhlen righe nEirenn an bliagain daois Chriosd 322 & do bhí ceithre bliaghna na rígh Eirenn gur éighridh Muiredhach Tiredhach le nert sluaigh gur chur cath ar na ttri Cholluibh gur fogir go hAlbuin iad, go fuair siad feruinn iomdha ann. oir do bhi Oileach inghin ríogh Alban a mhathair. Anaimsir Chormuic Fhinn do bheith na rígh ar Albuin 362. Do chaithedar sel daimsir a nAlbuin go ndainic do Muirechadh Tirech .i. ri Eirenn gur fhas cogagh eider é & Ulltuigh .i. clan Rugruidhe gur chuir fis ar chloinn dherbhrathar athar go
Ragnall rí Innsi Gall & oirire Gaoidheal ceann sochair & badha einigh & enghnomh Ghall & Gaoidheal, do cumhduighedh tri mainisdrech leis .i. mainisder manach dubh a n-Í anoir dé & Choluim Chile & mainisder chaillech ndubh san bhaile cethna & mainisder maisach líath a Saghadal & asé fos do chumhduigh órd ríaghalt Mholaisi. Bíadh fios agad gur be Ragnall & aneart is mo do bhí ag rí Alasdair anaguidh ríogh Lochlann fa nam an tug na hoilein ona Lochlannacuibh & na dhíaigh sin ar faghail croisi ó Sherusalaim dhó & ar caithemh chuirp criosd & ar cor ola fair do ég sé & do hagnuiceadh an reilic oghran an Í é anno domini 1200 & . bliaghna. Corra aimsir na dhíaidh só do marbhadh Ragnall mac Gofraigh rí Fionn Gall ameam le hamhlamh mac Gofraigh anno domini 1224 4 & úaidh so amach tainic cert ar Insi Gall ag Ragnall & ag slíochd na dhiadh, oir is sí inghen Amhlamh Dheirg mic mic Gothfraigh mathair Ragnaill mic Somhuirle. Do bí an ingensi Amlamh oigre dligach athair, & adeisi derbhrathar. i. Ragnall amhlamh dubh.
Tangadar teachd ó Temhraigh Domhnall mac Ragnaill do ghabh cennas Innsi Gall & urmhor Gaoidheal. Do bhí clann mhaith aige .i. Aonghus mór an tóighre & Alusdair on shiolioduidh clann Domhnaill renna, mic Uilliam a chuigidh Chonocht & clann tSídhigh na Muman .i. o Siothach an Dornain mac Eachuin mic Alusdar & mi cheile.
Aonghus mor mac Domnaill mic Raghnaill do ghabh ionadh athar & is re linn do éiridh cogadh na m[B]ailliolach & na nBraoiseach Do gabh sliochd Dubhgoill mic Somuile don táoibh na mBáilleolach & sliochd Ragnaill mic Somhuile ar taoibh Roibiort Braois, ionnus go rabha a nuile garasdon ó Inbher Feothfaramh an Ros go Maol Cinn Tíre ag mac Dubhghoill fedh na haimsir sin, & an sliochd sin Raghnaill fa cuing anamhad Do bhí sliochd maith ar Aonghus mór .i. Aonghus Óg an toighre & Eoine or shioluighe clann Eoine Aird na Murchann & Alasdair or shioluidh clann Alasdair
Céad mhic Eoin Ragnall & Gothfruighe & Aonghus, giodhedh nior phos se o altóir máthair na bhfersa. & Do cuir roimhe apósadh a naimsir abáis oir do bhí a dhiol do mhnaoi innte & tainic a comhairligh na aghaidh uime sin, or do connghas doibh nach fuighedh se a dhiol clemhnuis da mbiadh oighre denta ar a shliochd ar tus ge do bhí sé og iomlan, uime sin do rinne betha da mac Ragnall, asi sin abfuil o Chill Cuimin anobuirthairbh go habhuinn Seile & o abhuinn tSeile gus an bhélleith fa thúaith, Eige, & rúm & dá uibhisd & na diaghsin do gluais sé go bun abhann Glaschu & tri fichead long fada leis & do phós Marghred ingen Roibert Sdiubhart re a nabramuid rí Alban, acht sé do bhí ann Roibert Iarla Faif .i. derbrathair do Roibert 6 .i. an rí & isé fa guibhirneoir ar Alban & do rug sí deóin triur mac maithe .i. Domnall a hIle an toighre, & Eóin Mór an tánaisde & Alasdair Carrach an tres mac. Do bhí mac oile ag Eóin .i. Marcos or ghin clann Domhnaill chnoic an chlúithi an Tír Eoghain. Do fuair an t-Eoinesi saoghall fada 7 an Í Cholaim Chille na aimsir fein & isé umorro do cumhduigh caibel an Oilen Eorsaigh & caibel an Oilen Fionlagain & caibel an Oilen tSuibhne con anuile ionnstruminnt
Aonghus Óg mac Eoin re nabhtarthar oighre Eoin do phós se inghen mic Cáilin & fásuidh aimhreighe eider e & athair fa comhroinn a criochthe & feruinn. Tainic cogadh dhe sin eidir airmuinn Innsi Gall & cinneadh mic Domnaill, an cinnedh ar taobh Aonghuis & na hármuinn ar thaobh Eoin, ionnus gur oibrigh an chúis go ndechaidh Eoin acenn mhic Cailín go tug dho an roibh eidir abuinn Fhada & Álta na Sionnach a mBráigh Chinntíre ar dul leis an lathair an ríogh do caisoid ar a mac; aimsir athghoirid na dhiaigh do bhi coinne mhor ag Aongus Ogsa re feraibh an taoibh tuaigh an Inbhernis. Do murtadh le mac Í Chairbre achlairseoir fen é, gur gherr a mhuinel le sgín fhada, Do bhi athair beó bliaghna da eis & do aontadh na criocha uile dho, gidhed thug thairis don ri moran diobh. Do bhi inghen mic Cailín ben Aonghuis torrach fa nám ar marbhadh se & do gabhadh no gur tuismedh í & do rug si mac & tugadh Domnall fair & do cunnbhad ar laimh é gur fhághuibh a dheic bhliaghna fichead daois & no go tug fir Ghlinne Comham le nimertas Féine amach ar techt a laimh dhó tainic d'Innsibh Ghall & do chruinnidh uaisle Innsi Gall uime. Re feadh na haimsire an rabha Domnall Dubh ar laimh, do bhi buaighirt mor eadar Gaoidhealuibh ag dreim re cennas, ionnus gur sgrios Mac Ceaain Ard na Murchan sliochd Eóin Mhoir mic Eoin a h-Ile & a Cinn Tíre. Do gabhadh Eoin Cathanach mac Eóin mic Domnaill Ballaigh mic Eoin Mhoir mic Eoin mic Aonghus Óig .i. tighearna shliochda Eoin Mhoir & Eoin Mór mac Eoin Chathanaigh & Eoin Óg mac Eoin Chathanaigh & Domnall Ballach Óg mac Eoin Chathanaigh le feill le Mac Cean a n-oilen Fhionn-Lagáin a n-Íle & rug leis go Dúnéiden íad & do thogbhadh croich doibh féin ann da ngoirther Baramiur, & do crochadh iad & do cuiredh an tempall Saint Phrionsies acuirp da ngoirther an Tempail Nua an tansa, nior fhagbhadh duinne do
Ar an cor ccetna do bhí an choram ar chloinn Domnaill san taoibh túath, oir an diaigh báis Eoin a h-Ile Iarrla Rois & marbhaidh Aonghus do ghlac Alasdair mac Giolla Easbuig mac Alasdar a h-Ile sealbh aniarlacht Rois & annsa n-oirire túath go hiomlan & do bhi inghen mhorbair Moireogh pósda áige, Giodhedh tainic cuid dferuibh an taobh túaigh gur eiridh clann Choinnidh & siad sin an aghaidh Alasduir gur brisdedh blár air re anarbair síad blar na Pairce, ni rabha do dháoinibh ag Alasdair acht an raibh aige dferuibh Rois. Tainic Alasduir go tráigh na dhiaidh sin diarraidh niort d'Innsi Gall & do chuaidh ar luing fhada do noirir ades dfechain abfuighed abheg beo do shliocht Eoin Mhóir do eirgedh léis, do mhothuidh mac Ceoin Ard Murchann do ag seoladh secha, do lean ar alorg é go h-Orannsaigh Cholbhansaigh & do chúaidh fa thigh air & do marbadh ann Alasdair mac Gille Esbuig le mac Eanain & le h-Alasdar mac Eoin Chathanuidh. Do bhí sin mur sin seal daimsir no go ttainic Domhnall Gallda mac Alasdair mic Gille Easbuig do chum aoisi & tainic se o na Ghaltacht le seoladh morhhar Moireógh, go ttainic se d'Insibh Gall & do thoguibh Mc Leóid Leoghais leis & cuid do úaislibh Innsi Gall do cúadar amach ar rudha Aird na Murchann & tarla Alasdair mac Eoin Cathanuigh doibh íar sin & do rinne sé fein & Domnall ma Alasdair cengal & reite re chéile & do ionnsagdar daoin laimh Mac Cenain san nionadh re nabarthar Creg Anairgid & do marbhadh é fein & a thriúir mac ann & moran mor da muinntir. Do goiredh mac Domnaill do Dhomnall Gallda don daobsa do rugha Airda na Murchann & do umhluigh fir Innsi Gall dó & nior mhair beo na dhiagh sin acht asecht no hocht do shechtmuinibh. Fuair se bás an Cerna Borg a Muile gan sliocht gan oighre acht triuir derbhsetrach do bhi aig .i. triuir inghen Alasdar mic Golla Esbuig & do rinnedh inbhe a n-oirir túath ar na hingenuibh sin & do scar Ros riú. Do bhi mac diolmhuin ag Alasdar mac Giolleasbuig air abhfuil cáil eigin sliochta .i. Eóin Cám mac Alasdair. Air ashliocht
Iomthos Domhnaill Duibh mic Aongus mic Eoin a h-Ile mic Alasdair h-Ile mic Domnaill h-Ile mic Eóin h-Ile mic Aonguis Oige .i. oighre díreach dleasanach Innsi Gall & Rois ar techt alaimh dhó, tainic d'Innsibh Gall, & do cruinnigh fir Innsi Gall uime & do rinne fein & Iarrla Lemhnacht coimhcenghal fa árm mór do chur ar achóis ar slighidh adhul an seilbh choda féin & tainig long ó Sagsan chuchta le cungnamh ionmhuis go cogadh go Caol Muile & tugadh an tionmhus do mac Giolleóin Dubhaird re na roinn ar uachdaranuibh an airm, ni fuaradar an riaruighadh mar búdh mían leo, ionnus gur sgaoil an tárm; mar do chúala Iarrla Lemhnocht soin do léig sgaoiledh da arm féin & do rinne areite ris an rí. Gluaisis mac Domhnaill go h-Eirinn diarraidh neirt do chogadh, & ar ashlighidh go Baile Athá Clíath fuair bás an Droichid Áth le fiabhrus chúg oichthe gan mac no inghen ar ashliocht.
Sliocht Ragnaill mic Eoin mic Aonghuis Óig ann so.
Alín mac Raghnaill an toighre & inghen Iarrla Athfall do mathair aige ó nailínsi aderar Síol Alín, & Domnall mac Ragnaill an tánaisde o nabrar Síol Domnuill mic Ragnaill, Eoin Dall o nabrar sliocht Eóin mic Ragnaill, Aonghus Riabhach o fuil sliocht Aonguis Riabhuidh; & Dubhghall o bhfuil Siol Dubhuill; aois an tigerna an bhliaghuin teasda an tailínsi mac Ragnaill san Chaislin Tirim. 1419. & do cuiredh achorp an aonleabuidh re na athair an roilic Oghráin a n-Í Choluim Chille. Aóis an tigerna an bhliaguin teasda Domnall mac Ragnaill .i. Sdiubhart Loch Hapar eg umorrro an Loch Hapar & achorp do thabair go h-Í & adhnacal an enleabuidh re na athair & re na bhrathair an reilic Odhráin 1420. Gabhas Ruaigruidhe mac Ailín mic Ragnaill tigernus a athar & a shenathar & ingen sdiubuirt na Hapann do mhathair aige, do bhi mac eile ag Ailín re anabairtháoi Eaaín ó fuil sliocht Eaáin mic Cailin Anno domini an bliaghain teasda Aonghus Riabhach mac Ragnaill 1440 .i. tigherna Ghairbhtreíne chlainni Ragnaill ar ngaibhail braithris úird Mhuire do a negluis Íe, do hadhnaicedh anenleabuidh re na athair an roilic Odhráin é anno domini. 1481. Ag so an bliadhuin teasda Ruagruidhe mac Ailín tigherna chlainni Ragnaill tugadh a chorp go h-Í, & do hadhnaicedh an roilic Odhrain anein lebuidh re na athair é anno domini. 1426. an bliaghna teasda Dubghall mac
Mac maith ag Ruaigri .i. Alín mac Ruaighri & inghen mic Domnaill anoirir a des do mathair aige .i. Mairghred inghen Domnaill Bhalluigh mic Eóin Mhóir; do bhí mic oile ag Ruaighri .i. Donnchadh Garbh & inghen tigerna Chola do mathair aige, & clann dioluin eile .i. Ferchar & Eóin;. Gabhais Alín tigernas & budh maith anairigh ar inbhe an tailinsin oir do chuir se a úamhan & eagla ar a escairdibh & ar mhoran don chuidsi d'Albain & do fuair se saoghal fada & do fháguibh sliocht maith na dhiaigh. Ragnall Bán an toighre & Alasdair da mac inghine mic Eoin Aird na Murchann clann oile .i. Ailin Riabhach mac Ailín, Eoin Beg mac Ailin, Eoin Bronnach mac Ailín, Eoin Molach 16 Domhnall mac Ailín, Semus mac Ailín, & Ragnall Gallda mac Ailin mic Rúaghri an mac is óige do bhí ag Ailín & inghen mic Simigh do mhathair aige an t-Ailinsi mac Rúaghruidhe ar techt acenn an rí dhó & ar ngaibhail córach ar dhúchuigh on cheram rí Semus anno domini. 1509. do ég se a m-Blár Anathfall & do chuiredh achorp amainisdir an bhaile sin.
- Mile bliagna sa naoi leis,
cúig céad bliagan re aithris
on te do chabhuir gach tír,
go hég Ailin mic Rúaghruidhe.
Gabhais Ragnall Bán mac Ailín tigernas an diáigh a athar & budh maith ann soin é óir budh hard a haignedh & fa mór asmacht & fa maith recht & riaghuil athíre an seal athghoirid do mhair, acht ar ndul accenn an ríogh, do chur críche ar na gnoidhighibh nar fhead athair do chriochnughadh, fuair se bás am baile Phert anno
Do gabh Alasduir mac Ailín tigernas an deóigh báis Dubhghoil mic Ragnaill, do chaith a sheal féin fuair se bás san caislen Tirim, clann mhaith ag alasdair .i. Eóin Múideordach & Aongus & Ruaigruidhe Rúagh & Domnall an Locháin an chéad chlann do bhi eder é & Derbhfáil Eoin Áird & Ailin Oghar & Ruaigruidhe Person clann inghine Thormoid Mic Giolla Phádruig. Ferchar mac Alasduir inghen Ferchuir thóisigh do mhathair áige.
Gabhais Eóin Múideordach mac Alasduir tighernas, duinne fórtunach re cogadh & re sith ionnus gur chuir crith ar na criochuibh da eagal go minic ar Ghalluibh & ar Gaoidhealuibh & do bhrisd se blar ar mac Simigh ag cenn Locha Lóchaidh da ngoirthear Blar Léine tuairím na bliaghna dáois chriosd 1545. Fuair an t-Eoin Múideordachsa saoghal fada & do bhi aimsir bhuaigherrtha re na línn oir do bhi rioghacht na h-Alban rannta ab facsonuibh eatarrtha fein & is urusda leis na sgribhneoiribh labhart go trom ar gach duine nach bi ar éu fhacsoin leo féin & do chlunim go fuilid ag labhairt ar Eoin Múideordach & go háirig Bócannain acht fiathfroigh do shior Seorus ciunnus is mian leis labhair air anbhainphriunnsa dar chóir d'Eóin Mhúideordach abheith díles acht ge be cháines an cenn ni gnath leis na buill do mholadh acht do thaobh Eoin Mhúidéordaigh do chaith deiredh a bhetha go diagha trocaireach, do thogaibh tempall a c-Cillmaoilridhe an Árasáig & tempall a c-Cill Donnáin a n-Éige & do fáguibh máoin do chum caibeil do thogmhail an Hogmór a n-Uibhisd bhala ar cuiredh achorp san bhliadhnasa daois Chriosd .1574.18
Gabhuis Ailin mac Eoin Muideordaigh tigernas, duine fial fairsuing fiunntach & é carrannach ciallmur fonnmur ar clu do chur & do cosnamh, ase tug abriarthar nach geallfadh se ar meisge ni nach coimhgelladh ar cetlonguidh, uime sin fa gnath leis an diaigh oil no póite mionna do connmbail re a bhuachalluibh & re locht friotolmha, ar chumhain leo ní ar bioth do gheall se uaidhe nar coimhlion se.
Ag so an clann oile do bhi ag Eoin Muideordach .i. Eoin Óg & Domnall Górm & Ruaigruidh Óg clann inghine tigerna Chnóirdeóird. Ruaighruidh Dubh & Ragnall & Eoin Dubh & Aongus clann ingheine Neill mhic Terrlaich aois an tigerna an tan19 teasda Ailín mac Eoin
Clann mhaith ag Ailín .i. Ailín Óg & inghen Mic Leóid na h--Earadh do mathair aige, ase achét mhac é, tug se na diáigh sin inghen mic Giolla Eóin Dubhard & fuair clann mhaith ria .i. Eoin an tSróim do marbhadh é le toirmesg le na bhuachall fein le cloich & íad ag lamhach macnuis as chranntábaill san Sróm charannach, oir is an do bhí do oilemhuin ag tigerna an t-Sroim & Glinne Garadh. Aonghus mac Ailin do ghabh tighernas an diaigh báis athar, nior mhair acht athghoirid, do mortadh le hAonghus mac Shémuis é & é na phriosonach aige an Dunnaomhaige. Do ghabh Domnall mac Ailin tigernas do eis & do bhi gach maithes re na linn & do ég san Caislén Tirim san bhliadhain daois Chriosd 1617 & do ég Ragnall mac Ailín a c-Canaig san bliadhan 1636 do cuiredh achorp an Hoghmór san bliadhain chétna & annsana naithe chétna teasda Ragnall Óg mac Domnaill mic Ailín & tugadh a chorp d'Oilen Fhíonain san bliadhuinsi teasda Eoin mac Ailín ag Caináigh & tugadh achorp d'Uibhisde & do hadhluicedh an t-Ogmór san bhliadhan chetna do ég Domnall Gorm mac Aonghus mic Ailin a n-Uibhisd & do chuiredh a chorp an t-Oghmór. As mór dánbharr ar na huaislibhsi do chlann Ragnaill do ég san bliadhuinsin.
Gabhas Eóin Múideordach mac Domhnuill mic Ailin tighernas an diaigh bais athar. Máire inghen Aonghuis mic Semuis do mhathar aige .i. ardfhlath Íle & Chinntire Dhiúraigh Ghiodháigh & Colbhannsaigh. Dias mac oile Dhomhnaill .i. Raghnall Óg a dubhramar roimhe & Alasdar Óg fuair síad bás gan sliocht.
[Follows an elegy by Cathal Mc Vurich on Donald, son of Allan. Thereafter his elegy on the four Macdonalds who died in 1636. See Elegies section 9ff].
Ag sin agad marbhna an chethrair sin do dhaonibh maithe .i. Raghnall mac Ailin & Raghnall mac Domhnuill mic Ailín & Domnall Gorm mac Aonghuis mic Ailín & Eóin mac Ailin do fháguibh gach duine diobh so sliocht acht Raghnall Óg mac Domhnuill mic Ailín.
Ragnall mac Ailín duine maith do reir na haimsire ina ttarrla se go fial farrsuinge & é crúadalach 20 carrannach. Tug se do chét mnaói inghen Ragnaill mic Semais .i. tainisde a n-Oirire ades & rug sí mac maith dho, Aongus mór mac Raghnaill, do léig se í, 21 do bhi post ag Coll mac Giolla Asbuig na dhiaigh sin, así fa mathair do chloinn Choll .i. Giollasbuig & Ragnall & Alasdair & chlann mhaith inghen do pósadh re daóinibh uaisle maithe. Tug Ragnall mac Ailín iár cur inghen Ragnaill mic Semuis úadha. Fionnscoth a Burc 22 a coigeadh Connocht o chunntaoi Maoigheó, & do rug triuir mac do .i. Alasdair & ruagruidh &
Clann ag Domhnall mac Aonghuis mic Ailín mic Aonguis mic Ailin,23 Domnall do mbarbhadh [leg. mharbhadh] ag Filipfach anarm marcuis Montrós & Alasdair & Alasdar dar mhathair Seonóid inghen Domnaill mic Ailín, do báithed se féin & abhen & theglach ag techt a Cola d'Oilen na Muc, do bhi clann diolmhuin oile ag Domhnall mac Aonghuis.
Clann mhaith ag Eóin mac Ailín eider é & Sile inghen Thorcaill Óig Mic Leóid Leóghais .i. Domnall do baithedh ar chúan Uibhisd an bliaghuin tar éis báis athar. Alasdair do ghabh hoigreacht do éis. Eoin Dubh & Ruaighri & clann diolmhuin oile. Clann ag Ruaighri mac Ailín .i. Eóin Óg do ghabh a ionadh da éis & clann oile.
Trachtuim ar neigin dar eiridh re linn maimsir féin, ase fa rí re linn mo chét cuimhne .i. an céd Shérlus mac don .6. Sémus don treibh Sdiúbhardaigh ag so cuid dona huachtranuibh do bhi ar Ghaoidhealuib fan rí san naimsir sin, .i. Ragnall Óg mac Raghnaill Arannuigh marcos Antrom ar an Rúta & ar na Glinnibh a n-Éirinn, & Giolla Asbuig Caóch mac Giolla Asbuig Ghruaimuidh mic Giolla Esbúig Dhuinn .i. marcós Earrgaoidheil; Sir Lachluin mac Giolla Eóin tigherna Dhubhaird; Eóin Múideordach mac Domhnaill mic Ailín caipdín cloinne Ragnaill & tigerna Mhúideord & Uibisd; Eóin mac Rúaighruidh Mhór mic Leóid na h-Earadh, Sir Domnall Gorm mac Giolla Asbuig mhic Domnaill triath Sleibhte & Thróntarnis, cúirteir mór ag rí Sérlus; & Niall an Chasléin mac Neill mic Neill 24 Bharraigh: Lachluinn mac Eoin Bhailbh mic Fionguine an t-Sratha; Eóin Garbh mac Giolla Cholum Raarsaigh; Eóin Garbh mac Eoin Abruidh tigerna Chola; Muirchadh mac Giolla Eóin Lochbuighe; Domnall an t-Sróim mac Aongus mic Alasdar tigerna Glinne Garadh & Cnoidebhart na shenláoch an tosach mo chuimne & úa na ógána ar láimh an Dúnédan & na dhíaigh sin na mhorbhair chloinne Domnuill .i. Aonghas mac Alasdair mic Domnuill. & Ailin mac Domhnuill Duibh na uachtaran ar chloinn Chámshroin & a úa san na óganach .i. Eóghan mac Eáain mic Ailin mairfes fós. &
Giodhedh is furusda dhuit as an tenguidh choitchinn ina bfuiler ag sgiobhadh san rioghacht fios ar thriobloid na haimsire dfaghail acht so amháin gurab cuimhnech liom gur ab íad na h-Albanuidh is taosga do thionnsgain cogadh sa na tri Rioghachtuibh & nar bhíad Sagsanuigh no Eireannaigh; oir tair eis coibhinent no comhchengal do ghenamh anaghaidh an ríogh & Shagsanach um na heasbaguibh do chur ar cúl & Presbetrí do chur na nionad gur chuiredar fios ar an rabh d'oifigechuibh albanach san ríoghachtuibh oile taóbh thall dairge & go ndenadar árd chommandair d'Alasduir Leislí .i. sensoigdeir do bhí fada accogadh ar choigcrich, do ghlúas an tarmsin ar anaghaidh go Sagsan ase sin an chét arm do cuiredh ar chois anaimsir rí Serlais & is na aghaidh do bhi se. Do cháigh na riogachta tre na chéile oshin amach san bliaghain do nannaladh tarrla sin 1639 & an tes na ngnoidhig sin do chuir marcos Aontrom .i. Ragnall Óg mac Ragnaill Arannuidh páirtaigh airm a h-Eirinn le hordughadh an ríogh go h-Albain & daóine úasle do chinnedh leó .i. Alasdar mac Colla mic Giolla Esbuig & coileneil Sémus mac Somuirle mic Sémuis na Banna & daóine uaisle oile, do cuadar na loinges a mbaile hac amí julí 25 1644 nor gabhadar cala no tir go rangadar Caol Múile & do cuiredar leigeir ma Caislén Cheann Loch Alann & do gabhadar é & do fágsad bárdagha air, do ghluaisedar asa sin go Cáislen Mhíogharí, do gabhadar é le mór saothair, do fagbhadh daóine air da mhuintir, do ghlúais Alasdair mac Colla & an phártaigh do ccois go Caol Reithe, do seol an luinges go Loch Eiseórd san srath go Sir Domnall, do bhi ordughadh an rí & an marcois Antrom um chennus na ndaoine do gabhail chuige & d'eirghe leó & gach duine do eirghed leó. Leath bhliadhain roimhe sin fuair Sir Domnall bas.
Tairges Alasdair mac Cholla cennus na ndaoine do Sir Sémus mac Domnaill & diultais Sir Semus sin, oir budh beg leis an cuidechta & an ríoghacht uile na naghaidh & gan san chuideacht acht cúig cét dég fer, gur be comhairle do chuir Aluisdair roimhe filledh ar ais go h-Eirinn o nar freagradh ordughadh an rí úatha. Fa n-am sin tangadar trí longa móra do loinges choguidh na Parlameinte Albanuidh timchell o líte gur sheóladar go rangadar bun Locha h-Eiscórd & luingeas Alasdair astigh san loch, tugadar troid dóibh gedheadh do gabhadh luinges Alasdair, ionnus
Gluaisis roimhe tar Chaol Reithe, tar monadh Chuaich, asa sin doibh go Glenn Garadh, go nernadar campa ann & fuaradar martacht go sáidhbhir da mhuinntir & nior éiridh abheg do dhaóinibh. Asa sin doibh go Báidinech & do rinnedar campa an soinn do fhogradar do mhuinntir na tíre sin techt astech anarm an ríogh no go loisgfedh & go creachfadh an tír, do taisbenadh an t-ordughadh dhoibh & do thógbhadar leis an ordughadh clann Mhuirigh Bháideineach & caipdín & cennfedhna maith da fuil fein rompa .i. Eogain Óg mac Andra mic Eóghain tug tri chet fer da fhuil fein leis anarm an ri & do bhadar ro shesmach san narm an fedh do mhair an cogadh do eiridh clann Fhionnlaig Bhraighe mharr leo & cenn fedhna da fuil fein rompa .i. Domhnall Óg mac Domhuaill mic Fionnláigh do gluaisadar asa sin d'Afall & tarrla Iarrla Muntróas doibh amblar anaf afalla accruth ceannuidhe cláraige & máilín fa na bhrághúid ar ttecht o Sagsan & ordughadh an ríogh leis um ginleirecht na harmaraile do bheth aige & Alasdair mac Colla na mháidseoir Sinirel aige & do ghlacadar go toilemhail chuca é, do gabh urmhór fer Afall leó clann Donchaidh & Sdiubharduigh Afall do bhi tosach an fhóghmhuir aca nunámsin, & do ghlúais do chum an Mhachuir Ghallda. Tug arm ail mor dona coibhinentairsi coinne dhoibh angar do Phert an roibh ocht míle fer & ni rangadar féine da mhíle coisige do shlúagh acht gedhedh rugadar búaigh orrtha ni dhechaidh as díobh acht an rug luas each úatha. Do gabhadar Pert & do badh édalach ionmhussach íad tar éis an catha soin Phert. Ni rabh acht cúig la dég eter an cath sin do thabhairt & cath oile do bhrisded ag Obuirdhegh ar na covinenters aite abfuaradar cumasg cruaidh & troid thenn torannbhorb, do mhétuidh búaigh an da chatha sin misnech & menmna Ghaóidheal o sin amach, ionnus nach tugdis cúl do namhaid ar choram na ar anchoram.
Tarrla do Mac Cailin .i. Iarrla Earr Gaoidheal abheith na chenn don Presptri & na urruigh mhóir dona chovinentears & anaghaidh an riogh & tanic se d'Aird na Murchan & do chuir sídsi ma Chaislén Miodhairidh & nior chinn leis athabhairt amach. Tainic Eoin Múdeordach on Chaislín Tirim dionsaighan champa sin Mhic Chailin air íarradas Mic Cailín oir fa dóigh le Mac Cailín go n-eirghedh Eoin Muideordach & clann Ragnall leis na arm féin anaghaidh áirm an ríogh. Ni fada
Ni roibhe Mac Cailín diomhaoin oir do chuir se iarraidh ar thigerna Achadh na Mbreac as Eirinn chuige, oir do bhi se a n-Eirinn o thosach an choguidh & duithadh Íarrla Aontrom aige & abailte móra ar aláimh & arm na sheasamh aige ionnta. Do chúaidh an marcos fén go Dún Éidin da chasáoid re comhuirle na h-Alban nach roibh Muntrós no Alasdair mac Colla ag fuirech ris do chum catha do thabhairt doibh & do chuiredar reisiment chuig cét leis do shoighdeiribh mar chungnamh & mar fiadhain, Tainic tigerna Achuidh na Mbreac as Eirinn chuca & do ghabh mir & dásacht é mar fuair se ar na losgadh & ar na creachadh a dhuthaidh ar a chionn. Do chruinnigh se clann Mhég Dhúimne go lionmhur ler thionoilte & do trialladar ar lorg anairm sin muintros & Alasdar mic colla, acht ar techt do Mhuntróas go h-Inber Lóchaidh, tainic Sir Lochlinn Mac Giolla Eoin chuca ann & Aonghus mac mic Alasdar tigerna Glinne Garadh, acht do bhi daóine mic mic Alasdar san narm roimh sin do ghnath & ar nglúasacht as Inbher Lóchaidh don taobh túath ni fada do chúadar anuair tainic sgela chuca go ttainic Mac Cailin & an mhor shlúagh sin go h-Inbher Lochaidh & gur loisgeadar Bráigh Loch h-Abar, do fhilladar a Cill Chuimín a n-obairthairbh an tarm sin riogh Sérlus sa nuarsin & marcos Muntrós na geniler aca & Alasdair mac Colla mic Giolla Esbuig na maigheor ginirel & na huasle sin chloinne Raghnuill & chloinn Domhnaill .i. Eoin Múideordach mac Domhnuill mic Ailin & a mhac Domnall & Aonghus mac mic Alasdar tigerna Glinne Garadh & a ccinnedh & an daóine muintire féin leó & na trí Reisimente Eirennacha do dherbh dháoine muinntire Íarrla Aontroma. Do bhi ann accinnfedhna fein romptha .i. corneil Sémus mac Somhuirle mic Semuis na Banna mic Shomuirle Bhuighe & Ragnall Óg mac Alasdar mic Allasdar mic Aonguis Uaimbhrigh, & Mághnus mac an Giolla Dhúibh Í Chathan derbh chomalt Iarrla Aontrom. Do tháobh mic Giolla Eóin Sir Lochlainn ni roibhe do dháoinibh na fhochair acht tuairím da fher dhég da muinntir da choimhidecht; Do bhi duine maith ann d'uaslibh Alban .i. morbhair Oglabí & a mhac duine gasda .i. Sir Tómós. Do ghlú aisdar o Chill Chuimín tar Láirc Thurraid & astech
Gluaisis Muntrós tar eis an catha sin & árm an rí don taóbh atúath & tainic Mac Coinnidh .i. Iarrla Sithphort chuca & tug abhríathar go tiocfa féin & adhaóine leis a nairm an rí da chuidiughadh do chuir se tionol & tiumsachadh ar a mhuinntir a Leóghus & as gach tíre oile do rabh aige; iomthós Muntrós do chaith se an terrach annsa taobh atuath ag nertughadh ahairm fein & tainic na Gordonuigh da ccommoradh & morbhar Górdon mac marcos Huntlí & do bferde iad. Fa námsin tainig arm na comhairle Albann as an taobh adeas; & tainic Mac Coinnidh & a arm fein o thraigh fir Leoghuis & anoirire a tuath a se ni do rinne Mac Coinnidh féin & a mhuinntir dol dionnsaigh airm na Parrlameinte & fhocal do bhrisdedh ar Muntrós & ar arm an rí.
Tarla ag alta eirinn Muntrós & arm an rí ma namsin & morbhar Górdon & a mhathshluagh & ashluagh coisi. Tanic Natanial Gordon on foraire chuca & tug sgela dhoibh go rabha an námhuid
Do rinnedh go hathlamh le h-Allasdair mac Colla an ni sin, do chuire deichnemhar & ceithre fichét dionnsaigh mhorbhar Górdón dona senn soighdeoribh, ar na nderbhadh go minic amor dhochribh aniomad daitibh & tainic chuige na náit sin trí chét coisidhe do mhuinntir Bhug na Gaoithe & Srathabhalgaidh & Bhraighe an Mhachuire nar chlecht cumaisg nacrúaidhe comhlann na torann treathan-gharbh troda. Acht gerbh olc d'Allasasdair an mhalairt sin, fa maith do muinntir í oir ni rabhadar am blar no an sgeirmis riamh fa saóire dhaoibh na é, tar leó nach roibh do curuim ar mharcsluagh na n-Górdónach acht abheith ag tesairgin na ccoisigedh o nuile chunntabhart. Iomthus Allasdair tairnges amuinntir amach agarrdha ina ttarrladar & nior chonnaibh aige da gnáth mhuinntir féin acht teachnamhar & da fhichet da daoinibh úaisle & cuiris cuiger ar fhichet diobh sin san chét ranga & cuiger ar fichet san ranga dheighenach dhiobh & do tarruing athrí cét coisighidhe Górdónach na meaghóin & do ghluais féin romptha & is iad daóine tarrla ar accomair réisiment thigerna Labhair daoine trénailt denta & daóine uaisle Leóghuis na accuidecht a cheile do thionnsgann torann na troda amhuil is gnath sanuile mhachuire & nior mhaith fullann sin ag na coisighibh do bhí an diaígh Allasdair mic Colla, oir ni cluinnfedh cuid diobh sionnsa sóighde no fed peileir nach dénadh cromadh cinn no iomrall aisdir; ase fa cosnamh d'Allasdair nuairsin ag imdhecht an díaigh achúil ag sméidedh alaimh ar amhuinntir misnech mhaith & meirseil athlamh do dhenamh & gan dfheidhm ag a dhaoinibh uaisle da ghénidh acht a connmhail acuidechta na nordughadh no
Do burusd a rágh nach go tím-diomháoin do bhadar an chuid oile dárm an rí sanuairsin .i. Marcós mer menmnach misnech mhór Muntrós & morbhair cródha curannta gasda galannta gasgemail Gordón gona auaislibh na fharrad. & an cuid oile don droing dhána dháchtuidh 30 Domhnallaigh & don reimh runbhuirbh ro chalma reachtaigenntaigh Raghnallaigh. Acht tugsad a naghaidh anámhad go harracht urronta gan uamhan gan imeagan buille na urchaire. Et tarrla do Muntrós a gionarál go rabha re na shluaigh & é ar Árd Chnoic, & do connairc an guasacht & an gábhadh an rabha Alasdair, & ase ni do rinne do léig gláodh mor as ag brosnughadh na núasle & an tsluaig do bhí an ait eisdechta dó & isedh duibhert, is mor anáire duinn an daon duine ag tabhair ar clú dhinn do ghnáth mar bhrisder ar nuile namhuid romhuinn ag sin Alasdair ar breith búagha ar an mhuinntir do bhi as achomhuir fein don chatha & tuguibhsi anadbhansa go glésda gradathlamh; Do fregradh go furachar an fhogra sin ó nard geinirél, ionnus nach rabha marcach nar tenn a sháil re haisgail eich no coisidhe nar chruaidhigh a chéim go talcmhor troighesguidh & go sanntach solamhagh ionnus go ndechadar ameasg anamhad don ruatharsin, & do brisedh ar mathshlúag na namhad gur chuiredh amesg na ccoisighed íad; iomthus Alasdair, do mhothuidh do mheirge mhóir
Iomthós Alasdair mic Cholla do ghlúais se ó thraigh & o na Garbh Chriochaibh & cuidechta mhór mhaith leis; an rabha ag baile ag Eoin Muideordach do dhaoinibh óga a dhúcha & a chinnidh & Dommhnall a mhac rompa & clann Giolla Eoin o Mhuile & Stiubarduigh
A tarrla sennduine onórach dhoibh & iád ar an chreichsin do bi ag innisin sgéala & is senchais doibh accenn gach sgéil eile dar innis doibh a dubhert nar chreachadh an Mhaoirne o náimsir do creachadh le Domhnall a h-Íle í an bhliaghain tug se cath Garbhthec do diuibhche Murchagh ‘& saoilim ógánaigh gur ar sliocht na ndoine ata sibhsi masa sibh chaipdin Chloinn Raghnaill.’
Ma namsa do chruinnidh comhuirle na h-Alban accenn acheile, do mios siad gur nar & sganalach dhóibh partuigh bheg airm do Ghaoidhealuibh do chíosachadh na ríoghacht, uime sin do
La do dhoibh o Choill Mheadhoin & ratréth go tenn & imghecht ar eigen aca, do be la fa mo an tárm namhad do chongadar riamh na ndíaidh. Tarrla do mac Eóin Mhuideorduigh & da muinntir abheith san rírar anla & an maigheir sinireil ag seasamh aposda fein ar aon riu & troid do ghnáth aga namhuid do chunn mhail orrtha. Do bhi aon mharcach arranta roimh chách ag techt astech do shíor ionnta ionnus nach tegmhadh bél átha no abhuinn riu nach cuirfedh an marcach sin buaighradh mór ionnta & tar le mhuinntir & leis fein gur bhe aon lamh fhedma na h-Albann é (sedh budh ainm dhó Coirnilar) 36 tug se a 3 na 4 dona hechaibh bagaisde diobh an la sin. Do bhi Aonghus mac Ailin Duibh ar deiredh a chuidechta féin ar muin eich gan phillín gan dial & guna fada trasda na ucht ar a bhélaimh, ni do mhuin eich fa gnath leis congnam do ghenamh acht da chois tar leis gur mothhaigh an marcach ag denamh uair no dho air uair duairibh da ndainic an diaigh aonhuis tug Aonghus an chos re lár & do léig a each fein uaidh do chuir a ghunna ar cloich go hathlamh, & do loisg an turchuir, & do thuit fer an trusgain dhéirg fo chosaibh a eich le asgarbuib sróil & le lásduibh airgid, tug mhuinntir gáir mhór do chaoinedh do faobhuighedh é & fágbhadh ann sin, & ni hainig an namhaid ni budh dána na sin orrtha an lá sin na an la na dhiaigh do bhadar ar nordughadh sin a tri dég na ceithir dég do laoithibh 37 gan suamhnes ar bioth acht ruaig do ghnath orrtha. Muntros ag denamh díchill gliocais dfechuinn an fétadh an tarm mór do bhí na dhiaigh do sgithiughadh ar bharamhail go sgaoileadh cuid diobh uatha an doigh go fédad blár do thabhairt doibh gidhedh do bhí na soigdeire da sgithiughadh le dith bídh & codalt, ar techt an gar do Chill Saoif doibh ar siobhal óidhche do ghabhadar campa & longphort sa nionadh sin; moch na maidni ar na mhárach crét do chídis acht antarm mór eter mharcsluagh & coisighe. Ase ni do bhi ann gur beigen darm an rí an campa dfhágbhail gan fheoil gan aran do chaithemh ma bhí se aca & gles trota no teichidh do chur ortha. Ar tarruinng na cuidecht do chuadar anuaisle & anofigheadhe accomh airle cia aca do gheinidis blár do thabhairt no an rátrét, do iarr Muntros an chúis do leigen faoi breithemhnus na soighdeóire &
Do ghlúaisadar na foirne feramhla fergaibhsech sinn anaghaidh mhosgadh & mhór ghunnadh bádar re na nucht san uair sin, do thiongsgain an troid le togha reisimente do Gaoidheluibh Eirennach & Albanach, do bhi tiúnta ar lámhach & teghmha ar troid & máidseoir Lachannáin rompa & Alasdar mac Colla ga seoladh & ga ngresacht do bhí da reidsiment oile re relif do thabhairt dalasduir & don bhuigin da chuadh sios ar ttús .i. reidsiment Mic Giolla Eoin & reidsiment Dhomnaill mic Eoin Muideortuigh, acht do bfhoisge do throid da thabhair clann Giolla Eóin do thaobh anorduighe na clann Ragnaill & do bhi do thes na troda ar máidseoir Lachanan gur sgairt Alasdar mac Colla go deifirech relíf; tarrla cáil fheichemh-nuis san n-uairsin eter Domnall mac Eoin Muideorduigh & Domnall mac Eachuin Óig mic Gillieáin um thosach dul síos, giodhedh gerruis clann Ragnaill antslighe tar bhrághuid clann illeóin & do ionnsuighe na sgonnsuig ar arabha an namhaid, Domnall mac Eóin Muideorduigh re na a muinntir & Pádraig Caoch mac Griogoir & a mhuinntir anaon reidsimeint & clann Raghnuil tugadh an t-asalt daoin réim le harm rathmhor ri breata sa n-uairsin & is é amacsin Eóin Mhuideorduigh chét duine do léim sgonnsa na naomhad diobh & a mhuinntir na dhiaigh do cuiredh na rúaig mhadma ameasg an tsluaigh mhóir do bhi re na ccúl iad & do leanadar cách go dion dasachtach íad, & do bhrisd ar an tslúagh mhór uile, go rabhadar fedh an laoi an rúaig orrt da leadairt & da lán chosgair & ar ccriochnughadh ar cur an bhláir do ghabhadar camp in Hamaltdún & tainic eochracha an chaislin mhóir ó Dhuneiden chuca & do sdríoc Alba uile dhoibh.
Do gheibhinn moran re na sgriobhadh do sgeluibh ar gnoidhibh
Iomthos mharcuis Mhuntrós do ghluais & cuid do árm leis ar sligidh dul go Sagsan do tabhair relíf don rí & é a neigen ag Sagsanachuibh sa n-uairsin, & do bhrisedh ag Fhilipfach air & nior fhéd furtacht do thabhairt don rí.
Tainic Alasdair mac Colla o champa Hamalton go Cinntíre & do ghlan do féin í & do fhógair aisde clann Mhég Dhuimhne, do thóguibh Dún Ábhairtuigh mar dhaingen. Tainic Domnall mac Eóin Muideorduigh on champa sin Hamaltun do thir féin & do bhí Munntros ar techt ón bhriseadh Filipfách san taob atuath & ar mhair aige do dhaoinibh ar an seol sin dhoibh seal daimsir Muntros san taobh túait d'Alban & Alasdair mac Colla a Cinntíre ag cor díthe ar Earr Ghaoidheal & ar Chomhghall & air na chriochaibh & Eoin Muideordach sna Garbh Chriochuibh an teannta re tráigh. Do chuaigh Eoin Muideordach & a mhac Domnall go h-Íle & afecht féin leó & do fhógradar eisde an rabha do chloinn Méig Duimne innte.
Fa namsin 39 tainig Iarrla Aontrom a h-Eirinn do Chinntire dfhios anairm sin do bhi aige féin innte & do chuir fios ar an raibh mar aon re Muntros & tangadar sin chuige don chéid iarruigh. Tainig dhe sin muntros do dhul as an rioghacht diarruigh conngannta ar righibh & ar phrionsuibh oile do chonghnamh le rí Serlus & ar filledh do on turus sin do milleadh go heasonorach le comuirle na h-Alban leis na covenenters é féin & marcos Hunntlí & moran d'uaislibh oile do bhí ar táobh an ríogh.
Do chruinnidh cuid mhaith d'uaislibh Innsigall go h-iarrla Aontrom mar ta clann Giolla Eóin & clann Ragnuill, do bhadar ar tí airm do chur ar achois arís a leith an rí, sa naimsir chetna tainic ordugh an riogh go h-iarrla Aontrom sgaóileadh do leigen don nárm, oir do bhi an rí san nam sin ar laimh aga naimdibh .i. Parlameint Shagsan & Alban daonlaimh na aghaidh. Do léig Iarrla Aontrom sgaoileadh do nárm, & do chúaidh féin d'Eirinn.
Do an Alasdair mac Colla an Cinntire & do roighnidh 40 daighneach innte, & a n-Íle. Do fhuidh na Gaoidheal oile do bhí an leith an riogh antiomchel a bferann féin ga seasamh ar namhuid.
Tangas ma ccuairt orrtha fa dheoigh le harm mór Sir Dábhad Leislí & Mac Cailin go Cinntire dhoibh gan bhrath dfhaghail ar ambheith 41 ag techt no go rangadar an learg áite ina raibh Alasdair & mhuinntir sgaoilte o na cheile, do cuiredh as acheile an chuidecht sin Alasdar, do gabhadh Ragnall Óg mac Alasdair mic Aonghuis
Do chúaidh Alasduir mac Colla go h-Eirinn & do marbhadh ac Cnoc na nDos é & morán d'uaslibh oile do chloinn Domnaill san cath tug Murchadh O Briain dhoibh san bliadhna 1647.
Tainic an tárm morsa Dhábhad Leislí & Mac Cailín leo go h-Íle & go Muile & do sdrioc anuile dhuine dhoibh acht Eóin Muideordach na aónar & ar ghabh leis
[Follows eulogy on Donald of Moydart, by Cathal Mc Vurich See Elegies, &c.].
Iomthós Eoin Mhuideortuigh mic Domnaill mic Ailín tigerna chloinne Ragnaill ar na threigsin do nuile dhuine tar éis Muntrós & mharcois Huntlí do chur chun báis & ar mhair beo dona huaislibh do bhi a leith an rí ar dhiobra accriochuibh cíana comhuighech. Do bhí seisin na áonar ag fanmuin a muigh ón rioghacht & an tíarsma do mhair don mhuinntir do bhi a leith aríogh ar tional ma thiomchall. Do bhi techtairecht le cumhada do ghnath ag techt chuige on rioghacht da atach um reite riu & nior ghabh. Acht do chuir a mhac Domhnall go h-Eirinn42 & ar mhair aige d'Eirennchuibh & cuid da daoinibh uaisle Albanach leo & do fhan féin & an chuid eile don muinntir ag sesamh a dhúthcha.
Iomtós Dhomhnaill do ghluais sé a h-Uibisd ar fligert glésda do luing ghálda do bhí aige & ar luing fhada Ghaoidhealach an timchell tri chet do soigdeiribh dénta dulchannacha. San bliadhain 1648. as asin doibh go Chaol Muile go Colbhannsaig & go Cáol Íle tarrla long mhor doibh ann & do ghabhadar í fa na lucht do shíol eorna do ghlacadar long oile san chúan ni fuarsad édail ar bioth innte do leigadar uata í do shéolsad go h-Eirinn rug sdoirm orrtha ar anoirir ionnus gur sgaradh o cheile anardruidhe ráinic cuid aca cúan na c-Cealbeg do chuaidh Domhnall & ar lean ris ar tír ar chorrán Áird Mhégiollagain do léig úaigh na hardradh go h-Albain. Do ghluais go h-Achagh Dacharad ait ina tarrla geiresdon cairdemhail doibh as sin doibh go cunntaoi an Chabhain ait ina tarrla Filip Ó Raibhill riu .i. tigerna na tíre sin & cara dhoibhsion do ghluais as asin go Muilen Cerr na Midhi & do fhaguibh amhuinntir ar chethramh san bhaile sin & do ghluais se fein go Cill choinnigh baile ina raibhe comhuirle na h-Eirinn na suighe, fuair se ordugh é féin & muinntir do dhul astech anarm na comhuirle fa chúmanda Sinirel Priosdón, ase sin arm ina raibh Alasduir mac Iarrla Aontrom & ar mhair d'Albanachibh & d'Eirennachuibh do chúaidh le h-Alasdair mac
Seal sa narm sin fa chlú & fa onóir ag tabhairt bhailte móra amach ona naimhdibh no gur bhris síad amach43 a harm an Priustúnidh go rugadh orrtha san chunndadh riabhuigh. Do bhi buigen mhór d'Éirenachuibh do cháomhanachuibh maille riú, & iad fa lucht eoluis doibh & anuair rangadar sin eolus accrioch fein & fragharc coilledh do bhí a foisge dhoibh do theichedar & do fhágsad ris cách, ionnus go tainic an namhuid na miosg astech orrtha gur chuiredh as a cheile íad gur gabhadh Domnall tigerna chloinne Ragnaill, & Aonghus tigerna Ghlinne Garadh, do cuiredh ar laimh do Chill Coinnidh íad, do bhadar sin seal an príosun, no go fuair Marcós Aontrom slighe air a bfuasgladh. Is luaithe tainic mac mic Alasduir amach na mac Eoin Mhuidéorduigh & do thriall mac mic Alasdar nunn ar fairge an díaigh an rí; & 44 do fhág Domhnall san prísún & do bhi seal ann no go ndechuidh tuilledh airgid da fhuaighadh45 o Duitses Bucingeam .i. ben phósta mharcóis Aontrom do chuaidh se as sin go Loch Gármann do cuiredh long le Marcus Aontrom leis no gur chuir fa thír acáolas sdáláigh anuibhisd e & Aonghus mac mic Alasdair tigherna na Leargadh mar aonfris fa luath ghairech a cháirde fana techt da nionnshuigh. Tangador adhaoine uaisle go grod na dhiaigh ar luing do ghabhadar ar anoirir Eirennach do biád na daoine sin do chuaidh leis d'Eirinn .i. Murchadh mac mic Neill Bharraigh duine mor maisech & e treighech deghthabhartha súas, Alasduir mac Eóin mic Ailin na Bhuaillog Domhnall Gorm mac Ailin Domhnall Ruagh mac Domnuill meic Lochluinn mic Muiredhuigh Eoin mac Domnuill Faghlach meig Bethadh Aonghus mc Alasduir mic mic Gothfruigh tainic Eoin mac Briain mhéig Mhuiridh & cuid oile dona daoinibh ar slighidh eile doibh féin ar techt do Dhomnall on turus sin do chaith athair & é féin anaimisir ag seasamh an dúthcha no go bfhuair síad siothain on rioghacht. Gidhedh do bhi ainbhfhíacha ag nescairdibh ag fás orrtha fedh na haimsire sin, gur fháguibh fa letróm do ghnáth íad fein & an sliocht na ndíaigh.
Anno domini 1670 an bhliadhna do theasda Eoin Muideordach a n-Éirisgáigh a n-Uibhisd & do cuiredh achorp an Thogh Mór ar fagbail aon mic .i. Domnall & triur inghen, Mór bainn tigerna Chola, Catriona bainntigerna Bharraigh, & Anna bainntigerna Benni-mhaola. Domnall mac Eoin Mhúideorduigh se bliaghna degh eter bás athar & a bhás do chaith se na sé bliaghna dég sin re gnoidhibh sioth chána seal ag feithemh cúrta lán do chen & donoir tre fheabhas
[Follows elegy on Donald, son of John of Moydart; thereafter one on his son Allan, who fell in 1715].