Electronic edition compiled by Beatrix Färber, Martha Meeks
Proof corrections by Hilary Lavelle, Beatrix Färber, Janet Crawford
Funded by The HEA via the LDT Project and
School of History, University College, Cork
1. First draft, revised and corrected.
Extent of text: 37415 words
Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G402566
Availability [RESTRICTED]
Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.
CELT: Corpus of Electronic Texts
This edition covers pp 148309. The English translation is available in a separate file on CELT, and is also available in.pdf format at archive.org.
Text has been checked and proof-read twice. All corrections and supplied text are tagged.
The electronic texts represents the edited text, apart from parts where (1) capitalization of names (of persons, places and, to a limited extent, groups) has been brought in line with CELT practice (and with usage in the English translation); (2) editorial comments and annotations have been integrated into footnotes, and (3) abbreviations such as .cc., m., gc, nc, have been expanded; (4) occasionally punctuation has been inserted non-silently where required; and (5) paragraphing has been modelled on that of the English translation for easier text comparison. Editing of 1, 3, 4, 5 covers the text to p. 212; that of 2 covers the whole text. The reader's attention is called to the fact that more editing and streamlining is required in these areas.
Quotation marks are rendered q. They are not used within lines of poetry.
Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break, the page-break is marked after the completion of the hyphenated word.
div0=the manuscript; div1=the section.
Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd.
A few names of persons, groups and places are tagged.
This text uses the DIV1 element to represent the section.
Created: The original was compiled in the 17th to 18th century; the Red Book by Niall MacMhuirich; the Black Book by various scribes, the main scribe being Christopher Beaton. Date range: c. 16001800.
Beatrix Färber (ed.)
Martha Meeks (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (data capture)
Beatrix Färber (ed.)
Hilary Lavelle (ed.)
Data capture company (text capture)
The Book of Clanranald is found in two manuscripts, at present known respectively as the Red and the Black Books. Dr Cameron was engaged in transcribing from the Black Book of Clanranald when his last illness came upon him; and he had copied out only about a third of what is here extracted from that Book and placed before the public. He had got the MS. from Dr Skene, whose property it then was; and, on Dr Cameron's death, it was returned to Dr Skene, who, in his turn, restored it to the family of Clanranald.
The Black Book is a thick little paper MS., strongly bound in black leather boards: it could not be better described as to appearance and chief contents than in the words in which Ewan Macpherson, the coadjutor of Ossian Macpherson, describes its sister volume, the Red Book of Clanranald, viz., A book of the size of a New Testament and of the nature of a common-place-book, which contained some accounts of the families of the Macdonalds, and the exploits of the great Montrose, together with some of the poems of Ossian. The exact dimensions of the Black Book, a specimen page of which is herewith given in its full size, are as follows: Length, 5 1/2 inches; breadth, 3 1/2 inches; and thickness slightly over an inch; all exclusive of the thick leather boards. It contains 232 leaves, or 464 pages, of which 36 are blank. The rest of its pages are in various hands, Irish and English, of the 17th and 18th century. Indeed, the Book appears to have been made up of some three or more separate MSS., written at different times by different persons, and ultimately bound together in one volume some time last century. The cutting of the edges in the process of binding proves this; for in the Macdonald History, the first few leaves have letters half and even almost wholly clipped away, but the reading is quite clear, and the letters can be supplied from manifest indications of their former presence. Almost all the last half of the MS. is in English, written last century, and dealing chiefly with the praises and exploits of the Marquis of Antrim, the friend of Charles I. and Montrose. The Macdonald History forms altogether less than one-sixth of the Book (some 72 pages), and the rest of the Gaelic
The history of the Book itself is very obscure. Upwards of thirty years ago, Dr Skene disclosed his discovery of the Black Book to the present Clanranald (Admiral Sir Reginald Macdonald), informing him that he had picked it up among some old Irish MSS. at a book-stall in Dublin, when he at once bought it. Dr Skene, as already said, restored the errant volume to the representative of its ancient possessors after Dr Cameron's death, and the MS. is now safe in Clanranald's possession. By the kindness of Clanranald, who lent both the Red and the Black Book to the Bank of Scotland, Inverness, to be consulted and transcribed by Mr Macbain, we are enabled to complete Dr Cameron's transcription of the Macdonald History, with the addition of one or two heroic poems. The rest of the Gaelic, or rather, Irish material, as will be seen from our detailed account of the contents of the Book, is not of interest to Scotch readers, and abundance of similar poetry and prose exists in manuscript and print on Irish soil already. No portion of the English materials is reproduced here.
The famous Book of Clanranald is, of course, the Red Book, which figures prominently in the Ossianic controversy. The relationship between the Red Book and the Black Book is exceedingly close; they are both common-place-books, as Ewan Macpherson said, and the Black Book, as regards the Macdonald and Montrose histories, is but a curtailed form of the similar histories in the Red Book. Indeed, the former omits some of the best episodes recorded in the latter, and wherever a condensation seemed necessary or possible, it takes place in the Black Book narratives.
The writers of these books were the Mac Vurichs, the hereditary bards and historians of the family of Clanranald. They traced their descent to Muireach Albanach, circ. 1200, who was famous as a poet both in Ireland and in Scotland. They had as perquisites of their office till about the middle of last century the farm of Stailgarry, and the four pennies of Drimsdale in South Uist, close to one of the seats of their patron, Clanranald. The Mac Vurichs were learned in all the lore of the Gael, and it is even said that they studied in the colleges of Ireland. In any case, even to the last of the direct line, Donald of Stailgarry (floruit 1722), they were scholars of no mean repute, capable in Irish, English, and Latin. The early history of the Macdonalds down to about the year 1600 was probably composed by different and successive members of the family, but the history of the Montrose
The Red Book, as, already said, figures largely in the Ossianic controversy. James Macpherson, accompanied by his clansman Ewan Macpherson, visited Clanranald in 1760, and, at Clanranald's direction, received the Red Book from Neil Mac Vurich, nephew of the last great bard, and himself described as not a man of any note, though capable of reading and writing Gaelic in the Irish character. But here our authorities begin to disagree. Rev. Mr Gallie in 1799 had given a graphic description of Macpherson on his return from the Isles to Badenoch wrestling with the difficult Gaelic of beautifully written and embellished MSS. on vellum, received, as he understood, from Clanranald, and written by Paul Mac Vurich, the 14th century Clanranald bard. Now, Ewan Macpherson said, in a declaration made a year after Mr Gallie's statement, that Macpherson got from Clanranald only the common-place-book detailing the history of the Macdonalds and Montrose (which is now extant, and known as the Red Book), but that he did not get the Red Book or Leabhar Dearg from him: Macpherson only got an order for it on a Lieutenant Donald Macdonald at Edinburgh, who then possessed it. This Leabhar Dearg contained, so Clanranald told them, some of the poems of Ossian; but Ewan Macpherson never saw it nor did he know whether James Macpherson ever got it. In the same year (1800) Lachlan Mac Vurich, son of the Neil that gave Macpherson the book, declared that his father had a book which was called the Red Book, made of paper, which he had from his predecessors, and which, as his father informed him, contained a good deal of the history of the Highland clans, together with part of the works of Ossian ... that it was as thick as a Bible, but that it was longer and broader, though not so thick in the cover. His father, he said, gave this Red Book to James Macpherson, and he further denied having an ancestor named Paul. Gallie, Macpherson, and Mac Vurich are in considerable disagreement, as we see, as to what book or books Macpherson received from Clanranald, and, what is very singular, the only MS. which was
The Red Book, as we will call it, after passing from the possession of James Macpherson, was much consulted, not only by the Ossianic disputants, but also by the historians of the country. The Rev. Donald Mackintosh, of Gaelic Proverb fame, made a transcript and translation of, at least, its historical portions; and this was the translation used by the various writers who quoted the book until Dr Skene's latest work on Scotland. Sir Walter Scott quoted largely from the early portion of the history of the Macdonalds in the notes to his Lord of the Isles, and Mark Napier made use of it in his Montrose to throw light upon the obscurer points of Highland conduct in the Montrose wars. Mackintosh's translation does not appear to have been very accurate, and he certainly misled both Laing and Napier in making it appear that the writer of the MS. (Niall Mac Vurich) was present at the battle of Auldearn. The translation, which with some obvious corrections we here reproduce with the Gaelic text, was made for Dr Skene by an Irish scholar (O'C.) from Mackintosh's transcript of the Red Book, corrected by the light derived from the use of the Black Book. Dr Skene himself publishes several pages of this new translation in his Celtic Scotland (Vol. III., pp. 397409).
The Red Book of Clanranald is, like the Black Book, a paper MS., but slightly longer and broader than the latter; its exact dimensions are 5 7/8 inches long, 3 7/8 broad, and 5/8 thick, as it stands at present. Its covers have been cut off, and it has lost the first 32 pages. How much it has lost at the end it is now impossible
The leaves referred to by Mackintosh are, of course, lost; but fortunately the interesting poem on the Ages of the Feinne is preserved, along with Cnoc an Air, in the Black Book, and is printed in our present volume further on. The poem on the genealogy of Fionn is, we fear, lost.
As at present preserved, the Red Book begins at page 33, and ends with page 310. The first 32 pages, containing the history and genealogy of the Macdonalds from Milé (1700 B.C.) of Spain down to the year 1234 A.D., is lost. It is clear that the Edinburgh MS. 50, which is a congeries of several manuscript debris, has incorporated in it 6 of the lost Red Book pages, detailing events from the death of Colla Uas in 335 to the middle of the exploits of Gillebride, father of Somerled, marked as pages 1116. Fortunately the Black Book furnishes a complete though curtailed version of all the historical portions of the Red Book, and in the earlier part it is practically as full as the latter work. The contents of the Red Book as far as page 274 deal with the history of the Macdonalds, especially of Clanranald, and with the wars of Montrose and Alaster Colkitto, interspersed with elegies of various chiefs, one or two poems of praise, and a prose description of the last Lord of the Isles' array for battle, after the fashion of the older romantic school. Pages 275 and 276 contain a satire in English on Bishop Burnet; this is the only English in the Red Book. After some blank leaves, on page 282, appears an Irish satirical medley of Rabelaisian tinge by Fergal Og Mac an Bard; it is very indistinct in some parts owing to damage done to several pages of the MS. by the action of water. The piece extends to
These poems are printed further on. Then on page 298 there comes the first part of a poem by Diarmad M' Laoisighe M' an Bhaird on the armorial bearing of the Red Hand; this poem and the reply to it by Eogan O'Donnelly are given in full in the Black Book. Here Niall M'Vurich answers both the Irish claims for the Red Hand in two poems of 23 verses each.
- Let not in the morn;
Rise and put out the day!
There are three handwritings in the Red Book. Up till the beginning of the story of the Montrose wars is in one handwriting, both prose and poetry, possibly written, as the historian Laing said, by Cathal M'Vurich; while the Montrose wars and the rest of the history is the work, and doubtless the handwriting, of Niall M'Vurich. Cathal's handwriting reappears in the poem of O'Henna and the immediately subsequent description of the arming of the Lord of the Isles. The following poems are written in an ugly coarse hand: Elegies on Allan of Clanranald (1715), on Norman Macleod (1705), and on Sir James Macdonald, and the poem about the exile of Ranald of Clanranald (17151725). The rest of the poetry is in Niall M'Vurich's handwriting. The contractions in the Red Book are comparatively few, in this contrasting strongly with the Black Book; but, when they exist, they are the same in kind in both MSS.
We here give a short account of the varied contents of the Black Book of Clanranald. The first 14 pages contain a mixed gathering of scraps and jottings, English and Gaelic, half of the number of pages, however, being blank. There is little connection or interest in them, and the writing is mostly of the 17th century. The 15th page abruptly begins the first portion evidently being lost circles are two, viz., greater and lesser. The greater are six, &c., describing the zones of the earth, and proceeding to give a concise account of the globe and its divisions and, with the interruption of a blank page, a concise geography of the world ending on the 42nd page. All this is in English, and in the 17th century script. Then follows a chronology extending to 13 pages; the Age of the World when Christ was born is given as 5199,
- No 5 rainn dhuit a Dhonnchaidh
deuna mar adera síad
diogha rainn ni bhfuighir uaimsi
crainn go ttorrthaibh uaisle íad.- Brath haignidh abhair beagan
bi go réidh fo rachadh ort
na beir breith re gáol do ghaire
go breithe don taobh eile ort.- Na hob síth na seachan cogadh
na creach ceall gion bus beó
na bi do gniomh tenn os tengaidh
na dena feall no gealladh gleó.- Bi go mín accríochaibh carad
a ccrioch biodhbhadh na bi tais
bi go cáoin re deoraidh Chriost
a leomháin do shiol Chormaic chais.No.
The fifth poem is ascribed to Deirdre, and we print it further on.
Then follows a poem of ten lines, an address to a flagstone, sinnt ar dháoi, over a bad person, with its underlying contingent of maggots, beetles, and mortal remains.
On the 97th page, and attached to these Irish poems by being on the same sheet, are the three pages of Macdonald History detailing, with genealogies, the Macdonald Chiefs contemporary with the writer's time, written in Allan of Clanranald's chiefship (16861715). This will be found printed further on, practically where the Red Book places it. Five blank pages, when we enter on a new sheet of paper, and we have the History of the Macdonalds, as hereafter printed. It extends to 63 consecutive pages. But abruptly, on the 63rd page, and in the same handwriting, there begins, with the last two lines of the page, a treatise on Gaelic grammar and prosody, thus:
Madh aill fios dfhaghail ciunnus is cóir Gaoidheilg do sgriobhadh & do leighedh ni fular dhuit fios na guidhuidhibh & na consonuibh do bhi agad.
The latter portion discusses prosody with examples, closing with the two heroic poems of the Ages of the Feinne and Cnoc an Air, which we print. There are only four pages of this grammatical material, exclusive of the poems. Then follows the genealogies of the clans Maclean, Mackenzie, Macbeth, and Campbell, which are, with equal abruptness and in a different hand, followed, on the reverse of the page, by the genealogies of the Antrim Macdonalds, extending to six pages. All these genealogies and histories will be found in our text.
On page 187 begins a poem of forty verses on Siol Colla the Descendants of Colla, which details their glory and privileges these same being detailed with more definiteness and less obscurity in an Irish extract in Skene's Celtic Scotland, Vol. III., pp. 462466. On pages 194 and 195 is a poem of seven verses, condoling with a Bean, or Wife, at a Grave, and conjuring all the Fenian heroic wives to her assistance. After some blank pages come seven pages, in a large coarse hand, of Gaelic proverbial philosophy, founded on Solomon's Proverbs and the Wisdom of Ben Sirach. The following is the first page and a half: Ataid se neithe as beág ar dhia, et an seachtmadh ní as ro bheag air é . eadhon suile toileamhla & teanga cealgach, et lamha ionnalta le fuil, & cosa luath chum uilc do dheanamh, & croidhe smuaineas droch ghniomha no dhroch bhearta, agus fiadhnaisi
A taid trí neithe nach uras eolas dfagail orrtha et an ceathramh ní heidir eolas dfhaghail air .i. lorg iolar isin áer, et lorg aithreach nimhe ar carraig mar ambí na chomhnaidhe, & casan luinge isin muir et beatha dhuine attuchd oige.
On page 207 begin 31 verses on the sufferings and passions of Christ. After three blank pages there begins a poem on the history and present (17th century) state of Ireland, beginning
There are 73 such verses, 54 of which detail the history from the Flood, and the other 29 the muster roll of Irish chiefs and the unhappy state of the country in the 17th century. Then follow five pages of odds and ends in Irish, mostly verse. From the Proverbial Philosophy to page 242 is all in the same large, coarse handwriting, slightly improving as it progresses.
- Nuar a smúainm ar saoithibh na h-Éirionn
sgrios na ttíortha is díth na cléire
díoth na ndúine is luighead agreidhthe
bí mo chroidh im chlídh da ráoba.
At page 243 we may say that a new book begins. This is the praise of the Marquis of Antrim. The title runs:
Antrim's Trophee
or five panegyrick speeches
Dedicated to the
Marquis of Antrimes
Excellence. Written att his excellences
arriving in Scotland anno 1646.
The first of the justice of his armes,
the second of the fortitude of his armes,
the third of his excellence true nobility,
the forth of religion and superstition,
the fifth of his lordships constancy and perseverance.
The work is by his excellences devoted and true servant G. G. After the five Panegyrics come accounts of the two escapes of the Marquis from Carrickfergus. The whole, which extends to 153 pages of florid English, is written in an 18th century hand, and doubtless is a copy of the original. In the same handwriting, and in English also, follows a chronology, with geography appended, extending to 33 pages. This is followed by a poem, which is the prototype of the song of the Vicar of Bray, some 20 quatrains. After eight pages of blank we find the 445th page upside down. The fact is, that from this point to the end the book is written from the last page backwards. There are only five lines of Gaelic,
There are four hand-writings presented in the Gaelic portions of the Black Book, none of which can be identified with any of the three scripts in the Red Book, though there is a strong family resemblance between Niall Mc Vurich's writing in the Red Book and the chief scribe's of the Black Book, who wrote the Macdonald and Montrose histories; it is this writer's hand-writing that is reproduced in our facsimile. The genealogies Irish and Scotch present a hand-writing of their own; so do the Irish poems, the two sets, that which begins with Diarmad Mc Laoisige and that which begins with Siol Cholla. The fourth script is the coarse, large one already noticed as characterising the Proverbs and subsequent poetry. It may be mentioned that Neil, father of the illiterate testimony-giver of the Ossianic reports, could write the Irish character, while his uncle, Donald, who may be looked on as the last of the Mc Vurich bards, was the son of the Niall Mc Vurich to whom we owe the most of the Red Book. The genealogy runs thus: Donald (floruit 1722 and later), son of Niall, son of Donald, son of Lachlan, son of Niall Mor Mc Vurich, who sings the praises of the famous Sir Rory Mor Macleod (chief from 1590 to 1626), his contemporary.
The text of the Macdonald and Montrose histories here printed is primarily that of the Black Book; but the omissions in it, which are numerous in the Montrose portions, are supplied from the Red Book. The text is therefore continuous and full. There is only one historical poem in the Black Book that of O'Henna. The Red Book text, on the other hand, is interspersed with elegies and eulogies, which have been here reserved to the end of the historical parts of the text.
The contractions are shown by the use of italics, and the character of these contractions may be understood by a reference to the facsimile and the printed page. The Red Book, as already said, has the same class of contractions as the other, but it uses them more sparingly. There is practically no punctuation in the Red Book, but the Black Book is well punctuated. The real difficulty in this matter is with the capital letters; it is almost impossible to say when t, d, c, g, p, b, and l are capital, while the only vowel that presents a capital form is a. Size alone must decide in such cases.
Ag so anamanna mac Mileadh Esbainn .i. Ír & Eremhon & Eimhir Fionn, arann an Colpan an chloidhimh & Eimhirghin Ghluingheal an file, ase fa file & fa senchuidh & fa brethemh dhoibh, & céad ugdur Gháoidhealach, ni fhuighmid sliochd achd ar triuir dhiobh .i. Ír & Eiremhon & Eimhir Fionn, an cethramh sliochd Íthe mic Breghain .i. brathair athar do chloinn Mileadh. Do bhadar sliochd an chethrair sin ag gabhail cennuis na h-Eirenn, achd nach mo no triuir no cethrar do shliochd Lughuidh mic Íthe do ghabh cennus na h-Eirenn. Sliochd Ír mic Mileadh re nabarthar Ulltuidh & clanna Rugraighe sliochd Eimhir Fhionn re nabhartar Muimhnidh & fir an taoibh ades mar ata clann charrtha & siol mBriain, sliochd Eir(e)moin o' fuil Conachtuidh & Laighnigh & an rioghrigh Albanach. Írial fáigh mhac Eiremhoin na rí, Eithrial mhac Íreil nar aontrebh an sliochd soin. Eiremhoin go haimsir ríghe Iughaine Mhóire mhic Eochadha bhúaghuidh mhic Duacha Laghraigh mic Fiachach Tolgannraigh mic Muiredhaigh Bolgraigh mhic Simóin Bhric mic Aodhain glais mhic Núaghad Finnfail mic Giallchad mic Ailealla Olchaoin mic Siorna Siorgalaigh mic Déin mic Deamhain mic Roithechtaigh mic Maoin mic Aonghus Olmucadh mic Fiachach Labhradha mic Smirghuill mic Enbhotha mic Tighearnais mic Follaigh mic Eithreoil mic Íriail fhaigh mic Eireamhoin & do roinneadh dá threibh do threibh Eiremhoin ó aimsir Iughuinne Mhoir .i. treabh Chobhuigh chaoilmbhregh & trebh Laoghuir Luirc. achd ge do bhádar cúig mic fhicéad ag Íuguinne mor ní roibhe coróin na riogachda, achd ag sliochd Deisi dhiobh .i. siol Chobhuidh Caoil mBregh & sliochd Laoghaire Luirc; ar shliochd Laoguire ata an céad ri Ferghus tainig an Albain .i. Ferghus mac Ferchuir mic Feradhaigh mic Laoghair Luirc mic Íuguinne Mhoir ag sin an chéad rí tainic ar Albain dona Scotachuibh no do Ghaoidhealuibh, ni roibh achd en rí ar Gaoidhealuibh go [techt] rígh Ferghus go hAlbuin antuairim 300. bliagan re ginemuinn Criost & adeir foirenn eile gur ab ceithre chéad. ar sliochd Chobhuighe Caolmbhreagh ata urmhór riogh Alban & Eirionn, do rinneadh da
- Cairel céad ainm Cholla Uas
Aódh Coll Meann go mor chrúas
Muiredhach Colla Dha Chrioch
Do budh urra2 re heisíoth
Gabhais Collúas mac Eochadha Duibhlen righe nEirenn an bliagain daois Chriosd 322 & do bhí ceithre bliaghna na rígh Eirenn gur éighridh Muiredhach Tiredhach le nert sluaigh gur chur cath ar na ttri Cholluibh gur fogir go hAlbuin iad, go fuair siad feruinn iomdha ann. oir do bhi Oileach inghin ríogh Alban a mhathair. Anaimsir Chormuic Fhinn do bheith na rígh ar Albuin 362. Do chaithedar sel daimsir a nAlbuin go ndainic do Muirechadh Tirech .i. ri Eirenn gur fhas cogagh eider é & Ulltuigh .i. clan Rugruidhe gur chuir fis ar chloinn dherbhrathar athar go
Ragnall rí Innsi Gall & oirire Gaoidheal ceann sochair & badha einigh & enghnomh Ghall & Gaoidheal, do cumhduighedh tri mainisdrech leis .i. mainisder manach dubh a n-Í anoir dé & Choluim Chile & mainisder chaillech ndubh san bhaile cethna & mainisder maisach líath a Saghadal & asé fos do chumhduigh órd ríaghalt Mholaisi. Bíadh fios agad gur be Ragnall & aneart is mo do bhí ag rí Alasdair anaguidh ríogh Lochlann fa nam an tug na hoilein ona Lochlannacuibh & na dhíaigh sin ar faghail croisi ó Sherusalaim dhó & ar caithemh chuirp criosd & ar cor ola fair do ég sé & do hagnuiceadh an reilic oghran an Í é anno domini 1200 & . bliaghna. Corra aimsir na dhíaidh só do marbhadh Ragnall mac Gofraigh rí Fionn Gall ameam le hamhlamh mac Gofraigh anno domini 1224 4 & úaidh so amach tainic cert ar Insi Gall ag Ragnall & ag slíochd na dhiadh, oir is sí inghen Amhlamh Dheirg mic mic Gothfraigh mathair Ragnaill mic Somhuirle. Do bí an ingensi Amlamh oigre dligach athair, & adeisi derbhrathar. i. Ragnall amhlamh dubh.
Tangadar teachd ó Temhraigh Domhnall mac Ragnaill do ghabh cennas Innsi Gall & urmhor Gaoidheal. Do bhí clann mhaith aige .i. Aonghus mór an tóighre & Alusdair on shiolioduidh clann Domhnaill renna, mic Uilliam a chuigidh Chonocht & clann tSídhigh na Muman .i. o Siothach an Dornain mac Eachuin mic Alusdar & mi cheile.
Aonghus mor mac Domnaill mic Raghnaill do ghabh ionadh athar & is re linn do éiridh cogadh na m[B]ailliolach & na nBraoiseach Do gabh sliochd Dubhgoill mic Somuile don táoibh na mBáilleolach & sliochd Ragnaill mic Somhuile ar taoibh Roibiort Braois, ionnus go rabha a nuile garasdon ó Inbher Feothfaramh an Ros go Maol Cinn Tíre ag mac Dubhghoill fedh na haimsir sin, & an sliochd sin Raghnaill fa cuing anamhad Do bhí sliochd maith ar Aonghus mór .i. Aonghus Óg an toighre & Eoine or shioluighe clann Eoine Aird na Murchann & Alasdair or shioluidh clann Alasdair
Céad mhic Eoin Ragnall & Gothfruighe & Aonghus, giodhedh nior phos se o altóir máthair na bhfersa. & Do cuir roimhe apósadh a naimsir abáis oir do bhí a dhiol do mhnaoi innte & tainic a comhairligh na aghaidh uime sin, or do connghas doibh nach fuighedh se a dhiol clemhnuis da mbiadh oighre denta ar a shliochd ar tus ge do bhí sé og iomlan, uime sin do rinne betha da mac Ragnall, asi sin abfuil o Chill Cuimin anobuirthairbh go habhuinn Seile & o abhuinn tSeile gus an bhélleith fa thúaith, Eige, & rúm & dá uibhisd & na diaghsin do gluais sé go bun abhann Glaschu & tri fichead long fada leis & do phós Marghred ingen Roibert Sdiubhart re a nabramuid rí Alban, acht sé do bhí ann Roibert Iarla Faif .i. derbrathair do Roibert 6 .i. an rí & isé fa guibhirneoir ar Alban & do rug sí deóin triur mac maithe .i. Domnall a hIle an toighre, & Eóin Mór an tánaisde & Alasdair Carrach an tres mac. Do bhí mac oile ag Eóin .i. Marcos or ghin clann Domhnaill chnoic an chlúithi an Tír Eoghain. Do fuair an t-Eoinesi saoghall fada 7 an Í Cholaim Chille na aimsir fein & isé umorro do cumhduigh caibel an Oilen Eorsaigh & caibel an Oilen Fionlagain & caibel an Oilen tSuibhne con anuile ionnstruminnt
Aonghus Óg mac Eoin re nabhtarthar oighre Eoin do phós se inghen mic Cáilin & fásuidh aimhreighe eider e & athair fa comhroinn a criochthe & feruinn. Tainic cogadh dhe sin eidir airmuinn Innsi Gall & cinneadh mic Domnaill, an cinnedh ar taobh Aonghuis & na hármuinn ar thaobh Eoin, ionnus gur oibrigh an chúis go ndechaidh Eoin acenn mhic Cailín go tug dho an roibh eidir abuinn Fhada & Álta na Sionnach a mBráigh Chinntíre ar dul leis an lathair an ríogh do caisoid ar a mac; aimsir athghoirid na dhiaigh do bhi coinne mhor ag Aongus Ogsa re feraibh an taoibh tuaigh an Inbhernis. Do murtadh le mac Í Chairbre achlairseoir fen é, gur gherr a mhuinel le sgín fhada, Do bhi athair beó bliaghna da eis & do aontadh na criocha uile dho, gidhed thug thairis don ri moran diobh. Do bhi inghen mic Cailín ben Aonghuis torrach fa nám ar marbhadh se & do gabhadh no gur tuismedh í & do rug si mac & tugadh Domnall fair & do cunnbhad ar laimh é gur fhághuibh a dheic bhliaghna fichead daois & no go tug fir Ghlinne Comham le nimertas Féine amach ar techt a laimh dhó tainic d'Innsibh Ghall & do chruinnidh uaisle Innsi Gall uime. Re feadh na haimsire an rabha Domnall Dubh ar laimh, do bhi buaighirt mor eadar Gaoidhealuibh ag dreim re cennas, ionnus gur sgrios Mac Ceaain Ard na Murchan sliochd Eóin Mhoir mic Eoin a h-Ile & a Cinn Tíre. Do gabhadh Eoin Cathanach mac Eóin mic Domnaill Ballaigh mic Eoin Mhoir mic Eoin mic Aonghus Óig .i. tighearna shliochda Eoin Mhoir & Eoin Mór mac Eoin Chathanaigh & Eoin Óg mac Eoin Chathanaigh & Domnall Ballach Óg mac Eoin Chathanaigh le feill le Mac Cean a n-oilen Fhionn-Lagáin a n-Íle & rug leis go Dúnéiden íad & do thogbhadh croich doibh féin ann da ngoirther Baramiur, & do crochadh iad & do cuiredh an tempall Saint Phrionsies acuirp da ngoirther an Tempail Nua an tansa, nior fhagbhadh duinne do
Ar an cor ccetna do bhí an choram ar chloinn Domnaill san taoibh túath, oir an diaigh báis Eoin a h-Ile Iarrla Rois & marbhaidh Aonghus do ghlac Alasdair mac Giolla Easbuig mac Alasdar a h-Ile sealbh aniarlacht Rois & annsa n-oirire túath go hiomlan & do bhi inghen mhorbair Moireogh pósda áige, Giodhedh tainic cuid dferuibh an taobh túaigh gur eiridh clann Choinnidh & siad sin an aghaidh Alasduir gur brisdedh blár air re anarbair síad blar na Pairce, ni rabha do dháoinibh ag Alasdair acht an raibh aige dferuibh Rois. Tainic Alasduir go tráigh na dhiaidh sin diarraidh niort d'Innsi Gall & do chuaidh ar luing fhada do noirir ades dfechain abfuighed abheg beo do shliocht Eoin Mhóir do eirgedh léis, do mhothuidh mac Ceoin Ard Murchann do ag seoladh secha, do lean ar alorg é go h-Orannsaigh Cholbhansaigh & do chúaidh fa thigh air & do marbadh ann Alasdair mac Gille Esbuig le mac Eanain & le h-Alasdar mac Eoin Chathanuidh. Do bhí sin mur sin seal daimsir no go ttainic Domhnall Gallda mac Alasdair mic Gille Easbuig do chum aoisi & tainic se o na Ghaltacht le seoladh morhhar Moireógh, go ttainic se d'Insibh Gall & do thoguibh Mc Leóid Leoghais leis & cuid do úaislibh Innsi Gall do cúadar amach ar rudha Aird na Murchann & tarla Alasdair mac Eoin Cathanuigh doibh íar sin & do rinne sé fein & Domnall ma Alasdair cengal & reite re chéile & do ionnsagdar daoin laimh Mac Cenain san nionadh re nabarthar Creg Anairgid & do marbhadh é fein & a thriúir mac ann & moran mor da muinntir. Do goiredh mac Domnaill do Dhomnall Gallda don daobsa do rugha Airda na Murchann & do umhluigh fir Innsi Gall dó & nior mhair beo na dhiagh sin acht asecht no hocht do shechtmuinibh. Fuair se bás an Cerna Borg a Muile gan sliocht gan oighre acht triuir derbhsetrach do bhi aig .i. triuir inghen Alasdar mic Golla Esbuig & do rinnedh inbhe a n-oirir túath ar na hingenuibh sin & do scar Ros riú. Do bhi mac diolmhuin ag Alasdar mac Giolleasbuig air abhfuil cáil eigin sliochta .i. Eóin Cám mac Alasdair. Air ashliocht
Iomthos Domhnaill Duibh mic Aongus mic Eoin a h-Ile mic Alasdair h-Ile mic Domnaill h-Ile mic Eóin h-Ile mic Aonguis Oige .i. oighre díreach dleasanach Innsi Gall & Rois ar techt alaimh dhó, tainic d'Innsibh Gall, & do cruinnigh fir Innsi Gall uime & do rinne fein & Iarrla Lemhnacht coimhcenghal fa árm mór do chur ar achóis ar slighidh adhul an seilbh choda féin & tainig long ó Sagsan chuchta le cungnamh ionmhuis go cogadh go Caol Muile & tugadh an tionmhus do mac Giolleóin Dubhaird re na roinn ar uachdaranuibh an airm, ni fuaradar an riaruighadh mar búdh mían leo, ionnus gur sgaoil an tárm; mar do chúala Iarrla Lemhnocht soin do léig sgaoiledh da arm féin & do rinne areite ris an rí. Gluaisis mac Domhnaill go h-Eirinn diarraidh neirt do chogadh, & ar ashlighidh go Baile Athá Clíath fuair bás an Droichid Áth le fiabhrus chúg oichthe gan mac no inghen ar ashliocht.
Sliocht Ragnaill mic Eoin mic Aonghuis Óig ann so.
Alín mac Raghnaill an toighre & inghen Iarrla Athfall do mathair aige ó nailínsi aderar Síol Alín, & Domnall mac Ragnaill an tánaisde o nabrar Síol Domnuill mic Ragnaill, Eoin Dall o nabrar sliocht Eóin mic Ragnaill, Aonghus Riabhach o fuil sliocht Aonguis Riabhuidh; & Dubhghall o bhfuil Siol Dubhuill; aois an tigerna an bhliaghuin teasda an tailínsi mac Ragnaill san Chaislin Tirim. 1419. & do cuiredh achorp an aonleabuidh re na athair an roilic Oghráin a n-Í Choluim Chille. Aóis an tigerna an bhliaguin teasda Domnall mac Ragnaill .i. Sdiubhart Loch Hapar eg umorrro an Loch Hapar & achorp do thabair go h-Í & adhnacal an enleabuidh re na athair & re na bhrathair an reilic Odhráin 1420. Gabhas Ruaigruidhe mac Ailín mic Ragnaill tigernus a athar & a shenathar & ingen sdiubuirt na Hapann do mhathair aige, do bhi mac eile ag Ailín re anabairtháoi Eaaín ó fuil sliocht Eaáin mic Cailin Anno domini an bliaghain teasda Aonghus Riabhach mac Ragnaill 1440 .i. tigherna Ghairbhtreíne chlainni Ragnaill ar ngaibhail braithris úird Mhuire do a negluis Íe, do hadhnaicedh anenleabuidh re na athair an roilic Odhráin é anno domini. 1481. Ag so an bliadhuin teasda Ruagruidhe mac Ailín tigherna chlainni Ragnaill tugadh a chorp go h-Í, & do hadhnaicedh an roilic Odhrain anein lebuidh re na athair é anno domini. 1426. an bliaghna teasda Dubghall mac
Mac maith ag Ruaigri .i. Alín mac Ruaighri & inghen mic Domnaill anoirir a des do mathair aige .i. Mairghred inghen Domnaill Bhalluigh mic Eóin Mhóir; do bhí mic oile ag Ruaighri .i. Donnchadh Garbh & inghen tigerna Chola do mathair aige, & clann dioluin eile .i. Ferchar & Eóin;. Gabhais Alín tigernas & budh maith anairigh ar inbhe an tailinsin oir do chuir se a úamhan & eagla ar a escairdibh & ar mhoran don chuidsi d'Albain & do fuair se saoghal fada & do fháguibh sliocht maith na dhiaigh. Ragnall Bán an toighre & Alasdair da mac inghine mic Eoin Aird na Murchann clann oile .i. Ailin Riabhach mac Ailín, Eoin Beg mac Ailin, Eoin Bronnach mac Ailín, Eoin Molach 16 Domhnall mac Ailín, Semus mac Ailín, & Ragnall Gallda mac Ailin mic Rúaghri an mac is óige do bhí ag Ailín & inghen mic Simigh do mhathair aige an t-Ailinsi mac Rúaghruidhe ar techt acenn an rí dhó & ar ngaibhail córach ar dhúchuigh on cheram rí Semus anno domini. 1509. do ég se a m-Blár Anathfall & do chuiredh achorp amainisdir an bhaile sin.
- Mile bliagna sa naoi leis,
cúig céad bliagan re aithris
on te do chabhuir gach tír,
go hég Ailin mic Rúaghruidhe.
Gabhais Ragnall Bán mac Ailín tigernas an diáigh a athar & budh maith ann soin é óir budh hard a haignedh & fa mór asmacht & fa maith recht & riaghuil athíre an seal athghoirid do mhair, acht ar ndul accenn an ríogh, do chur críche ar na gnoidhighibh nar fhead athair do chriochnughadh, fuair se bás am baile Phert anno
Do gabh Alasduir mac Ailín tigernas an deóigh báis Dubhghoil mic Ragnaill, do chaith a sheal féin fuair se bás san caislen Tirim, clann mhaith ag alasdair .i. Eóin Múideordach & Aongus & Ruaigruidhe Rúagh & Domnall an Locháin an chéad chlann do bhi eder é & Derbhfáil Eoin Áird & Ailin Oghar & Ruaigruidhe Person clann inghine Thormoid Mic Giolla Phádruig. Ferchar mac Alasduir inghen Ferchuir thóisigh do mhathair áige.
Gabhais Eóin Múideordach mac Alasduir tighernas, duinne fórtunach re cogadh & re sith ionnus gur chuir crith ar na criochuibh da eagal go minic ar Ghalluibh & ar Gaoidhealuibh & do bhrisd se blar ar mac Simigh ag cenn Locha Lóchaidh da ngoirthear Blar Léine tuairím na bliaghna dáois chriosd 1545. Fuair an t-Eoin Múideordachsa saoghal fada & do bhi aimsir bhuaigherrtha re na línn oir do bhi rioghacht na h-Alban rannta ab facsonuibh eatarrtha fein & is urusda leis na sgribhneoiribh labhart go trom ar gach duine nach bi ar éu fhacsoin leo féin & do chlunim go fuilid ag labhairt ar Eoin Múideordach & go háirig Bócannain acht fiathfroigh do shior Seorus ciunnus is mian leis labhair air anbhainphriunnsa dar chóir d'Eóin Mhúideordach abheith díles acht ge be cháines an cenn ni gnath leis na buill do mholadh acht do thaobh Eoin Mhúidéordaigh do chaith deiredh a bhetha go diagha trocaireach, do thogaibh tempall a c-Cillmaoilridhe an Árasáig & tempall a c-Cill Donnáin a n-Éige & do fáguibh máoin do chum caibeil do thogmhail an Hogmór a n-Uibhisd bhala ar cuiredh achorp san bhliadhnasa daois Chriosd .1574.18
Gabhuis Ailin mac Eoin Muideordaigh tigernas, duine fial fairsuing fiunntach & é carrannach ciallmur fonnmur ar clu do chur & do cosnamh, ase tug abriarthar nach geallfadh se ar meisge ni nach coimhgelladh ar cetlonguidh, uime sin fa gnath leis an diaigh oil no póite mionna do connmbail re a bhuachalluibh & re locht friotolmha, ar chumhain leo ní ar bioth do gheall se uaidhe nar coimhlion se.
Ag so an clann oile do bhi ag Eoin Muideordach .i. Eoin Óg & Domnall Górm & Ruaigruidh Óg clann inghine tigerna Chnóirdeóird. Ruaighruidh Dubh & Ragnall & Eoin Dubh & Aongus clann ingheine Neill mhic Terrlaich aois an tigerna an tan19 teasda Ailín mac Eoin
Clann mhaith ag Ailín .i. Ailín Óg & inghen Mic Leóid na h--Earadh do mathair aige, ase achét mhac é, tug se na diáigh sin inghen mic Giolla Eóin Dubhard & fuair clann mhaith ria .i. Eoin an tSróim do marbhadh é le toirmesg le na bhuachall fein le cloich & íad ag lamhach macnuis as chranntábaill san Sróm charannach, oir is an do bhí do oilemhuin ag tigerna an t-Sroim & Glinne Garadh. Aonghus mac Ailin do ghabh tighernas an diaigh báis athar, nior mhair acht athghoirid, do mortadh le hAonghus mac Shémuis é & é na phriosonach aige an Dunnaomhaige. Do ghabh Domnall mac Ailin tigernas do eis & do bhi gach maithes re na linn & do ég san Caislén Tirim san bhliadhain daois Chriosd 1617 & do ég Ragnall mac Ailín a c-Canaig san bliadhan 1636 do cuiredh achorp an Hoghmór san bliadhain chétna & annsana naithe chétna teasda Ragnall Óg mac Domnaill mic Ailín & tugadh a chorp d'Oilen Fhíonain san bliadhuinsi teasda Eoin mac Ailín ag Caináigh & tugadh achorp d'Uibhisde & do hadhluicedh an t-Ogmór san bhliadhan chetna do ég Domnall Gorm mac Aonghus mic Ailin a n-Uibhisd & do chuiredh a chorp an t-Oghmór. As mór dánbharr ar na huaislibhsi do chlann Ragnaill do ég san bliadhuinsin.
Gabhas Eóin Múideordach mac Domhnuill mic Ailin tighernas an diaigh bais athar. Máire inghen Aonghuis mic Semuis do mhathar aige .i. ardfhlath Íle & Chinntire Dhiúraigh Ghiodháigh & Colbhannsaigh. Dias mac oile Dhomhnaill .i. Raghnall Óg a dubhramar roimhe & Alasdar Óg fuair síad bás gan sliocht.
[Follows an elegy by Cathal Mc Vurich on Donald, son of Allan. Thereafter his elegy on the four Macdonalds who died in 1636. See Elegies section 9ff].
Ag sin agad marbhna an chethrair sin do dhaonibh maithe .i. Raghnall mac Ailin & Raghnall mac Domhnuill mic Ailín & Domnall Gorm mac Aonghuis mic Ailín & Eóin mac Ailin do fháguibh gach duine diobh so sliocht acht Raghnall Óg mac Domhnuill mic Ailín.
Ragnall mac Ailín duine maith do reir na haimsire ina ttarrla se go fial farrsuinge & é crúadalach 20 carrannach. Tug se do chét mnaói inghen Ragnaill mic Semais .i. tainisde a n-Oirire ades & rug sí mac maith dho, Aongus mór mac Raghnaill, do léig se í, 21 do bhi post ag Coll mac Giolla Asbuig na dhiaigh sin, así fa mathair do chloinn Choll .i. Giollasbuig & Ragnall & Alasdair & chlann mhaith inghen do pósadh re daóinibh uaisle maithe. Tug Ragnall mac Ailín iár cur inghen Ragnaill mic Semuis úadha. Fionnscoth a Burc 22 a coigeadh Connocht o chunntaoi Maoigheó, & do rug triuir mac do .i. Alasdair & ruagruidh &
Clann ag Domhnall mac Aonghuis mic Ailín mic Aonguis mic Ailin,23 Domnall do mbarbhadh [leg. mharbhadh] ag Filipfach anarm marcuis Montrós & Alasdair & Alasdar dar mhathair Seonóid inghen Domnaill mic Ailín, do báithed se féin & abhen & theglach ag techt a Cola d'Oilen na Muc, do bhi clann diolmhuin oile ag Domhnall mac Aonghuis.
Clann mhaith ag Eóin mac Ailín eider é & Sile inghen Thorcaill Óig Mic Leóid Leóghais .i. Domnall do baithedh ar chúan Uibhisd an bliaghuin tar éis báis athar. Alasdair do ghabh hoigreacht do éis. Eoin Dubh & Ruaighri & clann diolmhuin oile. Clann ag Ruaighri mac Ailín .i. Eóin Óg do ghabh a ionadh da éis & clann oile.
Trachtuim ar neigin dar eiridh re linn maimsir féin, ase fa rí re linn mo chét cuimhne .i. an céd Shérlus mac don .6. Sémus don treibh Sdiúbhardaigh ag so cuid dona huachtranuibh do bhi ar Ghaoidhealuib fan rí san naimsir sin, .i. Ragnall Óg mac Raghnaill Arannuigh marcos Antrom ar an Rúta & ar na Glinnibh a n-Éirinn, & Giolla Asbuig Caóch mac Giolla Asbuig Ghruaimuidh mic Giolla Esbúig Dhuinn .i. marcós Earrgaoidheil; Sir Lachluin mac Giolla Eóin tigherna Dhubhaird; Eóin Múideordach mac Domhnaill mic Ailín caipdín cloinne Ragnaill & tigerna Mhúideord & Uibisd; Eóin mac Rúaighruidh Mhór mic Leóid na h-Earadh, Sir Domnall Gorm mac Giolla Asbuig mhic Domnaill triath Sleibhte & Thróntarnis, cúirteir mór ag rí Sérlus; & Niall an Chasléin mac Neill mic Neill 24 Bharraigh: Lachluinn mac Eoin Bhailbh mic Fionguine an t-Sratha; Eóin Garbh mac Giolla Cholum Raarsaigh; Eóin Garbh mac Eoin Abruidh tigerna Chola; Muirchadh mac Giolla Eóin Lochbuighe; Domnall an t-Sróim mac Aongus mic Alasdar tigerna Glinne Garadh & Cnoidebhart na shenláoch an tosach mo chuimne & úa na ógána ar láimh an Dúnédan & na dhíaigh sin na mhorbhair chloinne Domnuill .i. Aonghas mac Alasdair mic Domnuill. & Ailin mac Domhnuill Duibh na uachtaran ar chloinn Chámshroin & a úa san na óganach .i. Eóghan mac Eáain mic Ailin mairfes fós. &
Giodhedh is furusda dhuit as an tenguidh choitchinn ina bfuiler ag sgiobhadh san rioghacht fios ar thriobloid na haimsire dfaghail acht so amháin gurab cuimhnech liom gur ab íad na h-Albanuidh is taosga do thionnsgain cogadh sa na tri Rioghachtuibh & nar bhíad Sagsanuigh no Eireannaigh; oir tair eis coibhinent no comhchengal do ghenamh anaghaidh an ríogh & Shagsanach um na heasbaguibh do chur ar cúl & Presbetrí do chur na nionad gur chuiredar fios ar an rabh d'oifigechuibh albanach san ríoghachtuibh oile taóbh thall dairge & go ndenadar árd chommandair d'Alasduir Leislí .i. sensoigdeir do bhí fada accogadh ar choigcrich, do ghlúas an tarmsin ar anaghaidh go Sagsan ase sin an chét arm do cuiredh ar chois anaimsir rí Serlais & is na aghaidh do bhi se. Do cháigh na riogachta tre na chéile oshin amach san bliaghain do nannaladh tarrla sin 1639 & an tes na ngnoidhig sin do chuir marcos Aontrom .i. Ragnall Óg mac Ragnaill Arannuidh páirtaigh airm a h-Eirinn le hordughadh an ríogh go h-Albain & daóine úasle do chinnedh leó .i. Alasdar mac Colla mic Giolla Esbuig & coileneil Sémus mac Somuirle mic Sémuis na Banna & daóine uaisle oile, do cuadar na loinges a mbaile hac amí julí 25 1644 nor gabhadar cala no tir go rangadar Caol Múile & do cuiredar leigeir ma Caislén Cheann Loch Alann & do gabhadar é & do fágsad bárdagha air, do ghluaisedar asa sin go Cáislen Mhíogharí, do gabhadar é le mór saothair, do fagbhadh daóine air da mhuintir, do ghlúais Alasdair mac Colla & an phártaigh do ccois go Caol Reithe, do seol an luinges go Loch Eiseórd san srath go Sir Domnall, do bhi ordughadh an rí & an marcois Antrom um chennus na ndaoine do gabhail chuige & d'eirghe leó & gach duine do eirghed leó. Leath bhliadhain roimhe sin fuair Sir Domnall bas.
Tairges Alasdair mac Cholla cennus na ndaoine do Sir Sémus mac Domnaill & diultais Sir Semus sin, oir budh beg leis an cuidechta & an ríoghacht uile na naghaidh & gan san chuideacht acht cúig cét dég fer, gur be comhairle do chuir Aluisdair roimhe filledh ar ais go h-Eirinn o nar freagradh ordughadh an rí úatha. Fa n-am sin tangadar trí longa móra do loinges choguidh na Parlameinte Albanuidh timchell o líte gur sheóladar go rangadar bun Locha h-Eiscórd & luingeas Alasdair astigh san loch, tugadar troid dóibh gedheadh do gabhadh luinges Alasdair, ionnus
Gluaisis roimhe tar Chaol Reithe, tar monadh Chuaich, asa sin doibh go Glenn Garadh, go nernadar campa ann & fuaradar martacht go sáidhbhir da mhuinntir & nior éiridh abheg do dhaóinibh. Asa sin doibh go Báidinech & do rinnedar campa an soinn do fhogradar do mhuinntir na tíre sin techt astech anarm an ríogh no go loisgfedh & go creachfadh an tír, do taisbenadh an t-ordughadh dhoibh & do thógbhadar leis an ordughadh clann Mhuirigh Bháideineach & caipdín & cennfedhna maith da fuil fein rompa .i. Eogain Óg mac Andra mic Eóghain tug tri chet fer da fhuil fein leis anarm an ri & do bhadar ro shesmach san narm an fedh do mhair an cogadh do eiridh clann Fhionnlaig Bhraighe mharr leo & cenn fedhna da fuil fein rompa .i. Domhnall Óg mac Domhuaill mic Fionnláigh do gluaisadar asa sin d'Afall & tarrla Iarrla Muntróas doibh amblar anaf afalla accruth ceannuidhe cláraige & máilín fa na bhrághúid ar ttecht o Sagsan & ordughadh an ríogh leis um ginleirecht na harmaraile do bheth aige & Alasdair mac Colla na mháidseoir Sinirel aige & do ghlacadar go toilemhail chuca é, do gabh urmhór fer Afall leó clann Donchaidh & Sdiubharduigh Afall do bhi tosach an fhóghmhuir aca nunámsin, & do ghlúais do chum an Mhachuir Ghallda. Tug arm ail mor dona coibhinentairsi coinne dhoibh angar do Phert an roibh ocht míle fer & ni rangadar féine da mhíle coisige do shlúagh acht gedhedh rugadar búaigh orrtha ni dhechaidh as díobh acht an rug luas each úatha. Do gabhadar Pert & do badh édalach ionmhussach íad tar éis an catha soin Phert. Ni rabh acht cúig la dég eter an cath sin do thabhairt & cath oile do bhrisded ag Obuirdhegh ar na covinenters aite abfuaradar cumasg cruaidh & troid thenn torannbhorb, do mhétuidh búaigh an da chatha sin misnech & menmna Ghaóidheal o sin amach, ionnus nach tugdis cúl do namhaid ar choram na ar anchoram.
Tarrla do Mac Cailin .i. Iarrla Earr Gaoidheal abheith na chenn don Presptri & na urruigh mhóir dona chovinentears & anaghaidh an riogh & tanic se d'Aird na Murchan & do chuir sídsi ma Chaislén Miodhairidh & nior chinn leis athabhairt amach. Tainic Eoin Múdeordach on Chaislín Tirim dionsaighan champa sin Mhic Chailin air íarradas Mic Cailín oir fa dóigh le Mac Cailín go n-eirghedh Eoin Muideordach & clann Ragnall leis na arm féin anaghaidh áirm an ríogh. Ni fada
Ni roibhe Mac Cailín diomhaoin oir do chuir se iarraidh ar thigerna Achadh na Mbreac as Eirinn chuige, oir do bhi se a n-Eirinn o thosach an choguidh & duithadh Íarrla Aontrom aige & abailte móra ar aláimh & arm na sheasamh aige ionnta. Do chúaidh an marcos fén go Dún Éidin da chasáoid re comhuirle na h-Alban nach roibh Muntrós no Alasdair mac Colla ag fuirech ris do chum catha do thabhairt doibh & do chuiredar reisiment chuig cét leis do shoighdeiribh mar chungnamh & mar fiadhain, Tainic tigerna Achuidh na Mbreac as Eirinn chuca & do ghabh mir & dásacht é mar fuair se ar na losgadh & ar na creachadh a dhuthaidh ar a chionn. Do chruinnigh se clann Mhég Dhúimne go lionmhur ler thionoilte & do trialladar ar lorg anairm sin muintros & Alasdar mic colla, acht ar techt do Mhuntróas go h-Inber Lóchaidh, tainic Sir Lochlinn Mac Giolla Eoin chuca ann & Aonghus mac mic Alasdar tigerna Glinne Garadh, acht do bhi daóine mic mic Alasdar san narm roimh sin do ghnath & ar nglúasacht as Inbher Lóchaidh don taobh túath ni fada do chúadar anuair tainic sgela chuca go ttainic Mac Cailin & an mhor shlúagh sin go h-Inbher Lochaidh & gur loisgeadar Bráigh Loch h-Abar, do fhilladar a Cill Chuimín a n-obairthairbh an tarm sin riogh Sérlus sa nuarsin & marcos Muntrós na geniler aca & Alasdair mac Colla mic Giolla Esbuig na maigheor ginirel & na huasle sin chloinne Raghnuill & chloinn Domhnaill .i. Eoin Múideordach mac Domhnuill mic Ailin & a mhac Domnall & Aonghus mac mic Alasdar tigerna Glinne Garadh & a ccinnedh & an daóine muintire féin leó & na trí Reisimente Eirennacha do dherbh dháoine muinntire Íarrla Aontroma. Do bhi ann accinnfedhna fein romptha .i. corneil Sémus mac Somhuirle mic Semuis na Banna mic Shomuirle Bhuighe & Ragnall Óg mac Alasdar mic Allasdar mic Aonguis Uaimbhrigh, & Mághnus mac an Giolla Dhúibh Í Chathan derbh chomalt Iarrla Aontrom. Do tháobh mic Giolla Eóin Sir Lochlainn ni roibhe do dháoinibh na fhochair acht tuairím da fher dhég da muinntir da choimhidecht; Do bhi duine maith ann d'uaslibh Alban .i. morbhair Oglabí & a mhac duine gasda .i. Sir Tómós. Do ghlú aisdar o Chill Chuimín tar Láirc Thurraid & astech
Gluaisis Muntrós tar eis an catha sin & árm an rí don taóbh atúath & tainic Mac Coinnidh .i. Iarrla Sithphort chuca & tug abhríathar go tiocfa féin & adhaóine leis a nairm an rí da chuidiughadh do chuir se tionol & tiumsachadh ar a mhuinntir a Leóghus & as gach tíre oile do rabh aige; iomthós Muntrós do chaith se an terrach annsa taobh atuath ag nertughadh ahairm fein & tainic na Gordonuigh da ccommoradh & morbhar Górdon mac marcos Huntlí & do bferde iad. Fa námsin tainig arm na comhairle Albann as an taobh adeas; & tainic Mac Coinnidh & a arm fein o thraigh fir Leoghuis & anoirire a tuath a se ni do rinne Mac Coinnidh féin & a mhuinntir dol dionnsaigh airm na Parrlameinte & fhocal do bhrisdedh ar Muntrós & ar arm an rí.
Tarla ag alta eirinn Muntrós & arm an rí ma namsin & morbhar Górdon & a mhathshluagh & ashluagh coisi. Tanic Natanial Gordon on foraire chuca & tug sgela dhoibh go rabha an námhuid
Do rinnedh go hathlamh le h-Allasdair mac Colla an ni sin, do chuire deichnemhar & ceithre fichét dionnsaigh mhorbhar Górdón dona senn soighdeoribh, ar na nderbhadh go minic amor dhochribh aniomad daitibh & tainic chuige na náit sin trí chét coisidhe do mhuinntir Bhug na Gaoithe & Srathabhalgaidh & Bhraighe an Mhachuire nar chlecht cumaisg nacrúaidhe comhlann na torann treathan-gharbh troda. Acht gerbh olc d'Allasasdair an mhalairt sin, fa maith do muinntir í oir ni rabhadar am blar no an sgeirmis riamh fa saóire dhaoibh na é, tar leó nach roibh do curuim ar mharcsluagh na n-Górdónach acht abheith ag tesairgin na ccoisigedh o nuile chunntabhart. Iomthus Allasdair tairnges amuinntir amach agarrdha ina ttarrladar & nior chonnaibh aige da gnáth mhuinntir féin acht teachnamhar & da fhichet da daoinibh úaisle & cuiris cuiger ar fhichet diobh sin san chét ranga & cuiger ar fichet san ranga dheighenach dhiobh & do tarruing athrí cét coisighidhe Górdónach na meaghóin & do ghluais féin romptha & is iad daóine tarrla ar accomair réisiment thigerna Labhair daoine trénailt denta & daóine uaisle Leóghuis na accuidecht a cheile do thionnsgann torann na troda amhuil is gnath sanuile mhachuire & nior mhaith fullann sin ag na coisighibh do bhí an diaígh Allasdair mic Colla, oir ni cluinnfedh cuid diobh sionnsa sóighde no fed peileir nach dénadh cromadh cinn no iomrall aisdir; ase fa cosnamh d'Allasdair nuairsin ag imdhecht an díaigh achúil ag sméidedh alaimh ar amhuinntir misnech mhaith & meirseil athlamh do dhenamh & gan dfheidhm ag a dhaoinibh uaisle da ghénidh acht a connmhail acuidechta na nordughadh no
Do burusd a rágh nach go tím-diomháoin do bhadar an chuid oile dárm an rí sanuairsin .i. Marcós mer menmnach misnech mhór Muntrós & morbhair cródha curannta gasda galannta gasgemail Gordón gona auaislibh na fharrad. & an cuid oile don droing dhána dháchtuidh 30 Domhnallaigh & don reimh runbhuirbh ro chalma reachtaigenntaigh Raghnallaigh. Acht tugsad a naghaidh anámhad go harracht urronta gan uamhan gan imeagan buille na urchaire. Et tarrla do Muntrós a gionarál go rabha re na shluaigh & é ar Árd Chnoic, & do connairc an guasacht & an gábhadh an rabha Alasdair, & ase ni do rinne do léig gláodh mor as ag brosnughadh na núasle & an tsluaig do bhí an ait eisdechta dó & isedh duibhert, is mor anáire duinn an daon duine ag tabhair ar clú dhinn do ghnáth mar bhrisder ar nuile namhuid romhuinn ag sin Alasdair ar breith búagha ar an mhuinntir do bhi as achomhuir fein don chatha & tuguibhsi anadbhansa go glésda gradathlamh; Do fregradh go furachar an fhogra sin ó nard geinirél, ionnus nach rabha marcach nar tenn a sháil re haisgail eich no coisidhe nar chruaidhigh a chéim go talcmhor troighesguidh & go sanntach solamhagh ionnus go ndechadar ameasg anamhad don ruatharsin, & do brisedh ar mathshlúag na namhad gur chuiredh amesg na ccoisighed íad; iomthus Alasdair, do mhothuidh do mheirge mhóir
Iomthós Alasdair mic Cholla do ghlúais se ó thraigh & o na Garbh Chriochaibh & cuidechta mhór mhaith leis; an rabha ag baile ag Eoin Muideordach do dhaoinibh óga a dhúcha & a chinnidh & Dommhnall a mhac rompa & clann Giolla Eoin o Mhuile & Stiubarduigh
A tarrla sennduine onórach dhoibh & iád ar an chreichsin do bi ag innisin sgéala & is senchais doibh accenn gach sgéil eile dar innis doibh a dubhert nar chreachadh an Mhaoirne o náimsir do creachadh le Domhnall a h-Íle í an bhliaghain tug se cath Garbhthec do diuibhche Murchagh & saoilim ógánaigh gur ar sliocht na ndoine ata sibhsi masa sibh chaipdin Chloinn Raghnaill.
Ma namsa do chruinnidh comhuirle na h-Alban accenn acheile, do mios siad gur nar & sganalach dhóibh partuigh bheg airm do Ghaoidhealuibh do chíosachadh na ríoghacht, uime sin do
La do dhoibh o Choill Mheadhoin & ratréth go tenn & imghecht ar eigen aca, do be la fa mo an tárm namhad do chongadar riamh na ndíaidh. Tarrla do mac Eóin Mhuideorduigh & da muinntir abheith san rírar anla & an maigheir sinireil ag seasamh aposda fein ar aon riu & troid do ghnáth aga namhuid do chunn mhail orrtha. Do bhi aon mharcach arranta roimh chách ag techt astech do shíor ionnta ionnus nach tegmhadh bél átha no abhuinn riu nach cuirfedh an marcach sin buaighradh mór ionnta & tar le mhuinntir & leis fein gur bhe aon lamh fhedma na h-Albann é (sedh budh ainm dhó Coirnilar) 36 tug se a 3 na 4 dona hechaibh bagaisde diobh an la sin. Do bhi Aonghus mac Ailin Duibh ar deiredh a chuidechta féin ar muin eich gan phillín gan dial & guna fada trasda na ucht ar a bhélaimh, ni do mhuin eich fa gnath leis congnam do ghenamh acht da chois tar leis gur mothhaigh an marcach ag denamh uair no dho air uair duairibh da ndainic an diaigh aonhuis tug Aonghus an chos re lár & do léig a each fein uaidh do chuir a ghunna ar cloich go hathlamh, & do loisg an turchuir, & do thuit fer an trusgain dhéirg fo chosaibh a eich le asgarbuib sróil & le lásduibh airgid, tug mhuinntir gáir mhór do chaoinedh do faobhuighedh é & fágbhadh ann sin, & ni hainig an namhaid ni budh dána na sin orrtha an lá sin na an la na dhiaigh do bhadar ar nordughadh sin a tri dég na ceithir dég do laoithibh 37 gan suamhnes ar bioth acht ruaig do ghnath orrtha. Muntros ag denamh díchill gliocais dfechuinn an fétadh an tarm mór do bhí na dhiaigh do sgithiughadh ar bharamhail go sgaoileadh cuid diobh uatha an doigh go fédad blár do thabhairt doibh gidhedh do bhí na soigdeire da sgithiughadh le dith bídh & codalt, ar techt an gar do Chill Saoif doibh ar siobhal óidhche do ghabhadar campa & longphort sa nionadh sin; moch na maidni ar na mhárach crét do chídis acht antarm mór eter mharcsluagh & coisighe. Ase ni do bhi ann gur beigen darm an rí an campa dfhágbhail gan fheoil gan aran do chaithemh ma bhí se aca & gles trota no teichidh do chur ortha. Ar tarruinng na cuidecht do chuadar anuaisle & anofigheadhe accomh airle cia aca do gheinidis blár do thabhairt no an rátrét, do iarr Muntros an chúis do leigen faoi breithemhnus na soighdeóire &
Do ghlúaisadar na foirne feramhla fergaibhsech sinn anaghaidh mhosgadh & mhór ghunnadh bádar re na nucht san uair sin, do thiongsgain an troid le togha reisimente do Gaoidheluibh Eirennach & Albanach, do bhi tiúnta ar lámhach & teghmha ar troid & máidseoir Lachannáin rompa & Alasdar mac Colla ga seoladh & ga ngresacht do bhí da reidsiment oile re relif do thabhairt dalasduir & don bhuigin da chuadh sios ar ttús .i. reidsiment Mic Giolla Eoin & reidsiment Dhomnaill mic Eoin Muideortuigh, acht do bfhoisge do throid da thabhair clann Giolla Eóin do thaobh anorduighe na clann Ragnaill & do bhi do thes na troda ar máidseoir Lachanan gur sgairt Alasdar mac Colla go deifirech relíf; tarrla cáil fheichemh-nuis san n-uairsin eter Domnall mac Eoin Muideorduigh & Domnall mac Eachuin Óig mic Gillieáin um thosach dul síos, giodhedh gerruis clann Ragnaill antslighe tar bhrághuid clann illeóin & do ionnsuighe na sgonnsuig ar arabha an namhaid, Domnall mac Eóin Muideorduigh re na a muinntir & Pádraig Caoch mac Griogoir & a mhuinntir anaon reidsimeint & clann Raghnuil tugadh an t-asalt daoin réim le harm rathmhor ri breata sa n-uairsin & is é amacsin Eóin Mhuideorduigh chét duine do léim sgonnsa na naomhad diobh & a mhuinntir na dhiaigh do cuiredh na rúaig mhadma ameasg an tsluaigh mhóir do bhi re na ccúl iad & do leanadar cách go dion dasachtach íad, & do bhrisd ar an tslúagh mhór uile, go rabhadar fedh an laoi an rúaig orrt da leadairt & da lán chosgair & ar ccriochnughadh ar cur an bhláir do ghabhadar camp in Hamaltdún & tainic eochracha an chaislin mhóir ó Dhuneiden chuca & do sdríoc Alba uile dhoibh.
Do gheibhinn moran re na sgriobhadh do sgeluibh ar gnoidhibh
Iomthos mharcuis Mhuntrós do ghluais & cuid do árm leis ar sligidh dul go Sagsan do tabhair relíf don rí & é a neigen ag Sagsanachuibh sa n-uairsin, & do bhrisedh ag Fhilipfach air & nior fhéd furtacht do thabhairt don rí.
Tainic Alasdair mac Colla o champa Hamalton go Cinntíre & do ghlan do féin í & do fhógair aisde clann Mhég Dhuimhne, do thóguibh Dún Ábhairtuigh mar dhaingen. Tainic Domnall mac Eóin Muideorduigh on champa sin Hamaltun do thir féin & do bhí Munntros ar techt ón bhriseadh Filipfách san taob atuath & ar mhair aige do dhaoinibh ar an seol sin dhoibh seal daimsir Muntros san taobh túait d'Alban & Alasdair mac Colla a Cinntíre ag cor díthe ar Earr Ghaoidheal & ar Chomhghall & air na chriochaibh & Eoin Muideordach sna Garbh Chriochuibh an teannta re tráigh. Do chuaigh Eoin Muideordach & a mhac Domnall go h-Íle & afecht féin leó & do fhógradar eisde an rabha do chloinn Méig Duimne innte.
Fa namsin 39 tainig Iarrla Aontrom a h-Eirinn do Chinntire dfhios anairm sin do bhi aige féin innte & do chuir fios ar an raibh mar aon re Muntros & tangadar sin chuige don chéid iarruigh. Tainig dhe sin muntros do dhul as an rioghacht diarruigh conngannta ar righibh & ar phrionsuibh oile do chonghnamh le rí Serlus & ar filledh do on turus sin do milleadh go heasonorach le comuirle na h-Alban leis na covenenters é féin & marcos Hunntlí & moran d'uaislibh oile do bhí ar táobh an ríogh.
Do chruinnidh cuid mhaith d'uaislibh Innsigall go h-iarrla Aontrom mar ta clann Giolla Eóin & clann Ragnuill, do bhadar ar tí airm do chur ar achois arís a leith an rí, sa naimsir chetna tainic ordugh an riogh go h-iarrla Aontrom sgaóileadh do leigen don nárm, oir do bhi an rí san nam sin ar laimh aga naimdibh .i. Parlameint Shagsan & Alban daonlaimh na aghaidh. Do léig Iarrla Aontrom sgaoileadh do nárm, & do chúaidh féin d'Eirinn.
Do an Alasdair mac Colla an Cinntire & do roighnidh 40 daighneach innte, & a n-Íle. Do fhuidh na Gaoidheal oile do bhí an leith an riogh antiomchel a bferann féin ga seasamh ar namhuid.
Tangas ma ccuairt orrtha fa dheoigh le harm mór Sir Dábhad Leislí & Mac Cailin go Cinntire dhoibh gan bhrath dfhaghail ar ambheith 41 ag techt no go rangadar an learg áite ina raibh Alasdair & mhuinntir sgaoilte o na cheile, do cuiredh as acheile an chuidecht sin Alasdar, do gabhadh Ragnall Óg mac Alasdair mic Aonghuis
Do chúaidh Alasduir mac Colla go h-Eirinn & do marbhadh ac Cnoc na nDos é & morán d'uaslibh oile do chloinn Domnaill san cath tug Murchadh O Briain dhoibh san bliadhna 1647.
Tainic an tárm morsa Dhábhad Leislí & Mac Cailín leo go h-Íle & go Muile & do sdrioc anuile dhuine dhoibh acht Eóin Muideordach na aónar & ar ghabh leis
[Follows eulogy on Donald of Moydart, by Cathal Mc Vurich See Elegies, &c.].
Iomthós Eoin Mhuideortuigh mic Domnaill mic Ailín tigerna chloinne Ragnaill ar na threigsin do nuile dhuine tar éis Muntrós & mharcois Huntlí do chur chun báis & ar mhair beo dona huaislibh do bhi a leith an rí ar dhiobra accriochuibh cíana comhuighech. Do bhí seisin na áonar ag fanmuin a muigh ón rioghacht & an tíarsma do mhair don mhuinntir do bhi a leith aríogh ar tional ma thiomchall. Do bhi techtairecht le cumhada do ghnath ag techt chuige on rioghacht da atach um reite riu & nior ghabh. Acht do chuir a mhac Domhnall go h-Eirinn42 & ar mhair aige d'Eirennchuibh & cuid da daoinibh uaisle Albanach leo & do fhan féin & an chuid eile don muinntir ag sesamh a dhúthcha.
Iomtós Dhomhnaill do ghluais sé a h-Uibisd ar fligert glésda do luing ghálda do bhí aige & ar luing fhada Ghaoidhealach an timchell tri chet do soigdeiribh dénta dulchannacha. San bliadhain 1648. as asin doibh go Chaol Muile go Colbhannsaig & go Cáol Íle tarrla long mhor doibh ann & do ghabhadar í fa na lucht do shíol eorna do ghlacadar long oile san chúan ni fuarsad édail ar bioth innte do leigadar uata í do shéolsad go h-Eirinn rug sdoirm orrtha ar anoirir ionnus gur sgaradh o cheile anardruidhe ráinic cuid aca cúan na c-Cealbeg do chuaidh Domhnall & ar lean ris ar tír ar chorrán Áird Mhégiollagain do léig úaigh na hardradh go h-Albain. Do ghluais go h-Achagh Dacharad ait ina tarrla geiresdon cairdemhail doibh as sin doibh go cunntaoi an Chabhain ait ina tarrla Filip Ó Raibhill riu .i. tigerna na tíre sin & cara dhoibhsion do ghluais as asin go Muilen Cerr na Midhi & do fhaguibh amhuinntir ar chethramh san bhaile sin & do ghluais se fein go Cill choinnigh baile ina raibhe comhuirle na h-Eirinn na suighe, fuair se ordugh é féin & muinntir do dhul astech anarm na comhuirle fa chúmanda Sinirel Priosdón, ase sin arm ina raibh Alasduir mac Iarrla Aontrom & ar mhair d'Albanachibh & d'Eirennachuibh do chúaidh le h-Alasdair mac
Seal sa narm sin fa chlú & fa onóir ag tabhairt bhailte móra amach ona naimhdibh no gur bhris síad amach43 a harm an Priustúnidh go rugadh orrtha san chunndadh riabhuigh. Do bhi buigen mhór d'Éirenachuibh do cháomhanachuibh maille riú, & iad fa lucht eoluis doibh & anuair rangadar sin eolus accrioch fein & fragharc coilledh do bhí a foisge dhoibh do theichedar & do fhágsad ris cách, ionnus go tainic an namhuid na miosg astech orrtha gur chuiredh as a cheile íad gur gabhadh Domnall tigerna chloinne Ragnaill, & Aonghus tigerna Ghlinne Garadh, do cuiredh ar laimh do Chill Coinnidh íad, do bhadar sin seal an príosun, no go fuair Marcós Aontrom slighe air a bfuasgladh. Is luaithe tainic mac mic Alasduir amach na mac Eoin Mhuidéorduigh & do thriall mac mic Alasdar nunn ar fairge an díaigh an rí; & 44 do fhág Domhnall san prísún & do bhi seal ann no go ndechuidh tuilledh airgid da fhuaighadh45 o Duitses Bucingeam .i. ben phósta mharcóis Aontrom do chuaidh se as sin go Loch Gármann do cuiredh long le Marcus Aontrom leis no gur chuir fa thír acáolas sdáláigh anuibhisd e & Aonghus mac mic Alasdair tigherna na Leargadh mar aonfris fa luath ghairech a cháirde fana techt da nionnshuigh. Tangador adhaoine uaisle go grod na dhiaigh ar luing do ghabhadar ar anoirir Eirennach do biád na daoine sin do chuaidh leis d'Eirinn .i. Murchadh mac mic Neill Bharraigh duine mor maisech & e treighech deghthabhartha súas, Alasduir mac Eóin mic Ailin na Bhuaillog Domhnall Gorm mac Ailin Domhnall Ruagh mac Domnuill meic Lochluinn mic Muiredhuigh Eoin mac Domnuill Faghlach meig Bethadh Aonghus mc Alasduir mic mic Gothfruigh tainic Eoin mac Briain mhéig Mhuiridh & cuid oile dona daoinibh ar slighidh eile doibh féin ar techt do Dhomnall on turus sin do chaith athair & é féin anaimisir ag seasamh an dúthcha no go bfhuair síad siothain on rioghacht. Gidhedh do bhi ainbhfhíacha ag nescairdibh ag fás orrtha fedh na haimsire sin, gur fháguibh fa letróm do ghnáth íad fein & an sliocht na ndíaigh.
Anno domini 1670 an bhliadhna do theasda Eoin Muideordach a n-Éirisgáigh a n-Uibhisd & do cuiredh achorp an Thogh Mór ar fagbail aon mic .i. Domnall & triur inghen, Mór bainn tigerna Chola, Catriona bainntigerna Bharraigh, & Anna bainntigerna Benni-mhaola. Domnall mac Eoin Mhúideorduigh se bliaghna degh eter bás athar & a bhás do chaith se na sé bliaghna dég sin re gnoidhibh sioth chána seal ag feithemh cúrta lán do chen & donoir tre fheabhas
[Follows elegy on Donald, son of John of Moydart; thereafter one on his son Allan, who fell in 1715].
47
- Cennus Ghaoidheal do chlann Cholla, coir a fhógra
síad arís na gcathibh cétna, flatha fodla.- Cennus Eirenn & Albuin an fhuinn ghríanaigh
ata ag an dréim fhuilidh fhaobhraigh cuiridh cliaruidh.- Fuair cennus na haicme uile, Eoin a h-Íle
fuair Alasdair flath na feile, rath na ríghe.- Domnall Eoin & da Aongus ma nfhial fháoilidh
cethrar do bhen riar do righibh, sdar ghiall Gaoidheal.- Domnall is Ragnall don ríoghradh riamh nar tughadh
Somuirle nar mheall amoladh cenn na ccuradh.- Cethrar ó Shomairle Shúl ghorm, suas go Suibhne
ceathrar sin nach foill ninbhe, coir agcumhne.- Seisior o Suimne riomh rathmar, go rígh Colla
fion aca fa bhruach banna, a cuachuibh corra.- Da nairfinn an ttainig uime, dúaslibh Ghaoidheal
beim ar enghluin úadh go hadhaimh ni fuair aoinfher.
- Ag so tres do ginealach Gháoidheal mar do ghellus
an dremsa ris nar chóir coimes, sdar choir cennus.
[Follows in R. B. the prose poem describing the Arming and Army of John, 4th Earl of Ross. See Elegies and Eulogies].
Aois ar tigerna 1473 an bliadhna fuair Giollasbuig mac Alasdair a h-Íle bás & do hadhnaigadh a chorp an Ros Mhaircni .i. brathair d'Eoin a h-Íle mac Alasduir a h-Íle & athair Alasdair mic Ghiollaasbuig do mharbhadh le Mc Cenain a n-Orbhannsáigh Colbhannsaigh & inghen Mic Duibhsithe a Lochabar máthair an Ghiolla Esbuigsi mic Alusdair a h-Íle.
Aois an tigherna 1437 an bliaghuin do marbhadh Ri Alban .i. an cét ri Sémus ambaile Phert go fealltach le derbhrathair a athar .i. morbhair Athfall.
Sa náimsir cétna tésda Aonghus esbuig Innsi Gall .i. mac Domhnuill a h-Íle mic Eoin mic Aonghuis Óig ro hadhnaicadh a chorp lan uasal le bhachaill & le chuladh esbag san chruisde as ttaobh des don chor uidh mhóir amhuil do thogh fein dho re na bheó.
Do bhi mac oile ag Domhnall a h-Ile na manach & is re na linn do bronnadh Baile an Mhanuidh a n-Uibhisd do n-eagluis Anno Domini 1440.
San bliaguisi teasta Máire Leislí Bánmhorbhair Rois & Bainthigherna Innsi Gall .i. ben phósta Domhnaill a h-Ile.
Tugas 48 cuntas duit sgach ní is ríasdanas duit fhios do bheith agad do chraobhsgaoladh Chloinn na c-Colladh & chloinne Domhnaill go bás Dhomhnuill Duibh a n-Droichet Átha .i. an linne dírech do shealbhaigh Innsi Gall & Ros & Gairbh Chriocha na h-Alban.
Ase an Domnallsa mac Aonghuis do mharbhadh ann Inbhernis le na chlairseoir fein (mac Í Chairbre) mac Eoin a h-Íle mic Alasdair mic Domhnaill a h-Íle mic Eóin a h-Íle mic Aonguis Óig, & ni bfuil fios agamsa cia da chinedh no da chairdibh is oighre dlesdanach air, acht an cuiger macsa Eoin mic Aonghuis Óig do cur sios duit .i. Raghnall & Gothfroigh, dís mac inghine mic Dubhghuill Lagharna & Domnall & Eoin mór & Alasdair carrach triuir mac Mairghréide Sdiurord Iarrla Fif & goibhir(n)eir no ri Alban.
Sliocht Ragnuill tigerna chloinne Ragnuill .i. tigh an Oilen Tirim & tigerna Ghlinne Garadh.
Ni fhuil sliocht ar Ghothfri acht began do dhaonibh bocht ata san chenn túath d'Uibhisd.
Sliocht Domhnuill a h-Íle cét mhac Mairghréide Sdiubhord Alasdar a h-Íle Iarrla Rois & morbhar na
n-Oilen, do phós an t-Alasduirsa Mairgréd Lívisdon ingen Iarrla
Clann oile ag Alasdair .i. Huisdiun, inghen Ghillepadraig Rúaigh mic Ruaighri mic an Aba Uaine mic Iarrla Rois dona Rosachaibh a shloinneadh & trían Leoghuis abhetha & fearuinn oile ar tír mór & is é do marbhadh sna rannuibh Gallolach an gcuidecht mic Domnuill .i. Domhnall a h-Ile oir cethrar do chuadar amach as anárm roimh chuidechta no phártuigh do tslúagh do chúaidh leó .i. Tormód Mac Leoid & Torcuill a bhrathair Lochluinn mac Giolla Mhaoil Giolla Pádruig mac Ruaighri do marbhadh Giolla Padruig mac Ruaighri & Lochluinn mac Giolla Maoil & tainic Tormód & Torcuill as an rúaig slán. Anno Domini
Ase an t-Uisdiun-sa mac Alasduir do creach Arcum & Uilliam Mac Leoid na h-Earadh & ogmhuigh Innsi Gall na fochuir ar an siubhal sin do rinne h-Uisdiuin Domhnall Gallach mac h-Uisdiuin re hingin chruineir ghall & do Ghuinnechibh a sloinneadh clann mhaith oile ag h-Uisdiuin .i. Domhnall h-Earach mac h-Uisdiuin & inghen Mic Leoid na h-Earadh do mhathair aige & Eóin mac h-Uistiuin & ingen Mic Ceaáin Aird na Murchann do mhathair aige & ni roib sliocht ar a n-Eoin sin & dobi seal na tigherna Giolla Asbuig mac h-Uisdiuin & mic oile nach airfighter ann so. Domhnall Gruamach mac Domhnuill Ghalluidh & Domhnall Gorm mac Domnuill Gruamich & Catriana inghen Alasdair mic Ailin tigerna Chloinni Raghnaill do mhathair aige & is ar a sliocht ata an tigernas fós.
Giolla Easbuig mc Alasdair a hile inghen mic Duibhshithe a lochabar a mhathair & Alasdair mac Giollaeasbuig do chuaidh an sealbhadh iarrlacht rois & Domhnall amhac sin fuair se bás gan sliocht. Eoin Mór mc Eoin mic Aonghuis Óig .i. tanaisde mic Domnuill do phós se Máire Bíséd & is lé tainic na seacht túaithe glinneach go cloinn Domhnuill.
Alasduir Carrach an treas mac. Do phós sé innghen mhorbhair Leamhna & ni rug si clann dho Aonghus mc alusdair is í fa mathair dho inghen mhic Duibh shleibhe & ni roibhe si posda aige Alasdair mc Aonghuis o fuil sliocht alasduir mic Aonguis san bhraighe an Loch habar ag sin agad sliocht an chethra mac sin Eoin mhic Aonghuis Óig.
[Follows elegy on Sir Norman Macleod, by Niall Mc Vurich, elegy on James Macdonald, and poem on Exile of Ranald. See Elegies,&c.]
Cuirfed 49 ann so sios duit a leightheoir gach aón ata an tighernas san naimsirsi ar sliocht Eóin mhc Aonghuis óig, re nabarthaoi mc Domhnaill & morbhair na noilén & rí Fionnghall.
Ailín mc Domhnaill mic Eóin mhúideorduigh mhic Domhnaill mic Ailín mic Eóin mhúideorduigh mic Alusdair mic Ailín mic Ruaighri mic Alín o nobartar siol Ailín, mic Ragnuill on raither clann raghnaill mhic Eóin mhic Aonguis óig
Alusdair mac Ragnaill mc Domhnuill ghuirm mc Domhnaill mc Aonghuis mhic Alusduir mhic Eóin mhic Alusduir mhc Domhnailll on dubhradh síol Domhnuill mhic Raghnuill mic Eóin mhic Aonghuis óig.
Ailín mac Ailín mhc Ailín mhóir mic Alusdair mic Ailín mhóir mhic Dubhghuill mhic Raghnaill bháin mhic Ailín mic Ruaighri mhic Ailín mic Ragnaill mic Eóin mic Aonghuis óig.
Domnall górm mac Ragnuill Óig mhic Ragnuill mhic Ailín mhic Eóin muideorduigh mhic Alusdair mic Ailín mic Ruaighri.
Ni fhuil doshliocht ferrdha agam re na chor sios ar sliocht Dhomnaill a h-Íle aga fuil tighernas acht
Sior Domhnall mac Domhnaill mic Sr. Sémuis mic Domnaill guirm Óig mic Giolla Easbuig mic Domhnuill Ghuirm Shagsanuigh mic Domhnaill guirm do marbhadh ma oilén Donnain mhic Domnaill Ghruamuidh mic Domnaill Ghalluidh mic Huistiúin ó raiter síol Huistiuin mic Alasdair a h-Íle mic Domhnuill a h-Íle .i. cét Íarrla Rois do chloinn Domnuill mic Eóin mic Aonghuis óig
l Raghnall Óg mac Ragnaill Arannuigh mhic Somuirle Bhuighe mic Alasduir mic Eóin Chathanuidh mhic Eóin mc Domnaill Bhalluidh mic Eóin Mhóir mic Eóin mic Aonghus Óig; & mc a dherbhrathar na oighre anois ar an Mharcos .i. Ragnall Óg mac Alasduir mhic Ragnaill. Ni faicim do shliocht aga fuil inbhi dar ghin o Eóin Mór acht Iarrla Aontrom & Tigerna na Lergan Ceinntirid ar sliocht Ragnaill Bháin mhic Eóin Mhoir Tigerna na Bpinginged a Cinntire ar sliocht Aonghuis Íligh mic Eóin Chathanuidh do chaill cenn na ttreabhsa aninbhe an sliocht .i. Sémus mac Alasdair mic Eóin Chathanuigh & Aonghus a mhac uachtarain Anoirir Ades go huilidh acht amáin fior bhega do fháguibh dias mc Giolleasbuig Duibh mic Aonghuis mic Semuis .i. Alasduir mac Eóin & Giolleasbuig 2 mac Eóin & Aonghus & Semus dias mc Huisdiuin& na firsin ar na maithriughadh go huasal
Fuair Sémus Óg mac Aonghuis mic Semuis oighre dlightech shlechta Eóin Mhoir bás an Lunduinn san bliagain daois ar Tigerna 1626.50 San bliadhain chédna fuair Ruaighri Mór Mc Leóid bás san Chanánuigh an Ros fa mór an sgél eter Gaoidhealuibh sa nuairsin iad sin .i. bás Semuis Óig & bás Mic Leóid na Hearadh.
Tormód Óg mc Eoin mic Eóin mic .i. Ruaighri Mor mc Tormóid mic Alasduir mic Uilliam mic Eóin mic Uilliam mhic Giolla Choluim mic Tormóid on raiter Siol Tormóid mic Leóid o raiter Siol Leóid mar ta Mc Leoid Leógais & Mc Leoid na Hearadh
Do beolach dhuinn cuiger mc an Ruaighri Mhoir sin .i. Eoin an Tigherna & Ruaighri & Tormód Uilliam & Domnall Isibel inghen Domhnaill mic Aonghuis do mathair aca .i. Tigerna an Tróim & Ghlinne Garadh
[Follow poems on Rory Mor Macleod and Allan of Clanranald. See Elegies and Eulogies, the last two poems].
- Alba gan díon an diaigh Ailín
oighrecht Ragnaill na rosg ngorm
mo chor ar nég an da fhersoin
crodh da mét nach esbhuidh orm
- Laoch ler cothuidhadh clár monuidh
mac Mairgréide ca mó béd
ni haghur lé díoth budh doilghe
giodh é crioch gach oighre ég- Ailín ler coisnadh clár Fionnghall
fine Cholla fa chnes mín
go tainig bás oighre Ó Nechadh
nior chás oirne an dechaidh dhinn- Ég Raghnaill as an reimh chétna
cennus Ghaoidheal do ghabh súd
fuair tre ég urruim gach aoinfhir
géig don choilligh fhaoilidh úd- Caoinedh Raghnaill na renn ccorcra
cor mo chroidhe ni céim soirbh
ge be la is lugha da egnach
ata achumha a negcruth oirn- Ni ferr fhuilim tar éis Ailin
oighadh Raghnuill ni roinn mhin
cinn ar slóigh ar cconchlann ccuradh
comhthrom bróin do bhunadh bhim- Cumha na deisi dáil chomhthrom
cennach duinn ar dáil aséd
ni damhna dfhaigsin a hardmadh
gabhla gaisgidh Alban deg- Tásg Raghnaill do rochtain inbhe
deis Ailín do boirdherc nós
do chaith aré rinn atesdha
truagh nach sinn do theasda ar tós- Raghnall ar ndul an díaigh Ailín
dég einfhir ni fhuil mo sbéis
rainig atheisd tar ghniomh Ghaoidheal
ni ceisd diobh aoinfher da éis- Ainbreath51 an bháis ni bert chothrom
ar Chloinn Colla nar ghabh geis
a ég is aoighre aneinecht
gég moirne gan leirecht leis.- Can tar uaim re tucht mar eala
a ua Ruaighri na renn ngorm
mo mhuirn réd chois a dhed dhaith gheal
tég anois da aithfer orm
- Do theisd go brách biaidh ar cuimhni
conchlann teinigh ard an clú
tég na cháraid re hég Ailín
gég nach ráinig taibheim tú- A cheinnbhile Chloinne Cobhadh
crioch bur naisdir anba an bét
an derrna sibh urra dargain
truma na sin Dalbuin tég- Úir gan ioth a haithle aéga
oighrecht Raghnaill ni roinn mhion
mar táid ar ccroinn chno gan toradh
coill da ló folamh gach fiodh- Tarrla ar an ghréin do ghlais cumhadh
nar chuir blath tre barruibh gég
ánfadh na síon ann ga niomláoid
griobh barr go nionnmaoid a ég- Na áimser fa ghormfhonn Ghaoidheal
nior ghuth gort angeall re sín
go fuil da ég as a aithle
gur bhrég muir a tairthe ó thír- Crioch Fhionnghall anaimsir Ailín
oirdherc do chách ancéim rug
fuair re ré treall da gach taradh
tar leam ni hé an talamh tug- Foisgel agam ar Choin Cculuinn
sar Chathfadh Draoi diochra anlén
a cheinél ni fhuair gach aoinfher
deigheol úaim sgaoileadh asgél- Cu Culann do chairdes Ulltach
Ollamh Temhra ar ar thuit brón
an tég ar aon ag a sgarr thain
nior fhét gáol Chathfuigh do chlodh- Urchra an éigsi fa Choinchuluinn
crioch ambróin ni beg an cheisd
ni cumhan gedh cian o thámruigh52
curadh ríamh tarruigh a theisd- Brón Chathfaidh nior chuirthe aniongnadh
doighedh na Con cnes mar thuinn
mar ta mét treisi mo thoirrsi
dég deisi don chlonnsi Chuinn
- Toirsi Chathfaidh fa Choinchuluinn
ga mhes rer ccor ni céim tnúith
urchra da gheig fheinneadh annla
enfher dég ni damhna dhuinn- Samhuil anbhroin bhi ar Chathfaidh
crioch na chumhadh ler thuit sinn
teid a chumha tar cheill cumtha
sni lugha abpéin urchra inn- Tar chumha cháigh do chuir Cathfadh
ceim tar gach bróin borb an grádh53
rán ag mar soin uainn afhulann
fuair fa Chon alann54 achrádh- Nior bferr Cuchulann do Chathfadh
caidtreabh Raghnaill na rosg ngorm
nar muirn on chloinsi dfuil Fhiachadh
do chuir tuirrsi dfiachabh orm- Cuchulann nar eitigh iomghuin
eiges Fodla fath gan bhréig
Cathfadh do chuaidh dég da orchra
geg mar sduaigh tholcha nior thréig- Da mesda dhuinn tre dhioth einfhir
ég na deisi doirbh an lén
ni faghthar barr broin ar Chathfadh
am chóir re sgarrthain asgél- Ni fhuil na ndiaigh dermad cumhadh
nar chuimhnigh dhuinn dáil asét
trom linn acclaisdin ga ccaoinedh
da rinn ghaisgedh Gaoidheal Greg- Cuchulann feithfeoir na Fodla
feidhm oirrdheirc anuair do mhair
díon a threabh tar chach a ccliathaibh
do ghabh gach tráth dfhiachaibh air- An Cúsin ag coimhét Alban
Ailín echtach anba anbéd
ag díon a hoinigh sa hardmhagh
gniomh doiligh d'Aban a ég- Raghnall ar nég tar eis athar
aithris na con ga chnes seng
ag coimhét crioch Chlair na Gcolla
ni frith dhaibh orra budh fherr
- Eaghnamh Ailín mar Choin Cculann
cródhacht Raghnuill na ruaig ndíon
barr ar bás gach fhir a oighre
ag sin cás is doilge dhiobh- Mairigh go brach búan a chuimhne
cumha a charad gedh ceim doirbh
deg an da fersain dfuil Eimhr
ni chuir easbhadh einfher oirn- Tarras a Raghnuill rinn cumhadh
dod chomann a chnes mar bhláth
crioch ar aclódh nir chuir murchra
ni fhuil acht bron cumpta ar chách- Beo blagh an aithle gach aoinfhir
a Ailin nar iongaimh ngliaidh
ge fíor tég is tu nach tesda
fech do chlú budh deasda ad dhiaigh- Lión catha na chaidtreabh teghlaigh
timcheall Anlín na narm sen
iongnadh e anuaigh ina aonar
smar fuair se an saoghal re sel
- Foraois éiges Innsi Gall
ni thréigter aninbhe is fherr
do bhreith aoidhed déis ar bhronn
léisi tar fhonn Ghaoidheal geall- Mac Ailín on Tiorm Fhonn tuaidh
ni rairéidh a iodhlann áigh
tug tuairím ar tegh an Trír
sleagh shídh ar luaighill na láimh- Títhe dearga o thrágh go tráigh
an láibh sealga a gcíghibh cuáin
mar búdh inntsechd é o eón
se le ceol ag imdhcht uaidh
- A lion fedhma ar ttchta a ttír
gach dérna ag donnadh abruaigh
do adaimh sníomh na nedh nóir
an fedh do chóidh ó chígh cuain- Aithfer ag míleadh ar mhnaoi
munaicecht do dhiridh dhí
fáth nach guailledh dinghin é
imridh sé ar uairibh is í- Síol Gcolla le agconfadh nglíadh
an dornchair ag donnadh lámh
cuma séla an recht ríogh
go techt do shíol Énna ó nágh- Laoich chródha nach meallfa móid
treabhthadh na bóchna ar ambíd
íul doirche na tuinne a ttéid
bréid luinge ni thoirnfe thríd- Clann Raghnaill ag triall sgach tír
da bfághlaim an grían gach gleóidh
síad ó iarruidh chen agcein
na mathuibh féin gan fher neóil- Laoich dar conclann táin na Tráoi
um Dhomhnall san bháirce ambí
an ttiobhradh sin dfoghladh e
do fholuigh se treibh dha thí- Nar beithe ag tégar threabh naoil
más férbhoith do thegh a ttráigh
gaoi ga bfighe ar faithche fúair
bur tige suain daithle anáigh- Dámradh re doidheinmhe síoth
ag coimheirge o chlárnsgáoth
le gaoith bfeirge ós tféin ar áth
snáth ga bhéine ameirge máoth- Treigther libh na leaptha clúimh
do thoil deachtra ar neimghedh sídh
sibh mar fher foghla go foill
do chóir cholbha na sreab sídh- Siubhal mall ag eigni úadh
féige na gcall mar do chláon
snadhmthar leat an riaghal ríogh
lión re mbreac do chíabhibh craobh
- Smúal ro bhras dod ghormloinn ghéir
a Dhomhnaill fa dhoras dúin
ceilter ré os cholbha cúain
do chuaidh dé na foghla fúibh- Gruaidhe aghnadh ionnta fein
re nguasacht nach gabhuidh dhiaigh
ni he sin do ghoir do ghruaidh
abfuair sibh do ghoil angliaidh- Bró mhíledh do bhennuibh bhárc
um thiribh ag tabhair cúart
grís sluaigh na aghuidh munécht
ar ghabh crecht od tfoghuil fuacht55- Rioghan ni reighidh a huaim
on díorma teighe re ataoibh
crú améruibh ar maighre sróil
do chóir ainnre ar ndenamh dhaoibh- Ni brath síthe adheiredh dháibh
na críochtha o theine do théigh
berthaoi arís um cholbha cúain
a ghrís smuail bur foghla féin- Síol Ailin is ésguigh náigh
eigin an raireir do rígh
teid ar faghluibh na iath fein
giall le bfeinn go hádhbhuigh nír- Cláon o chnuas a bféigibh fiodh
giodh suas do éiridh antar
ceol o theduibh nior bferr dfhior
sriubh seang tre geguibh do ghabh- Ferthain meala an tíre thúaigh
de rinne feacadh afeoir
o shin ar eitil ni éir
idh do cheir fa eitibh Eóin- Ar dhénamh na mbogha bhias
gc geigfiodh ag dola an dlús
seóid abuinne na bharr súas
chnuas ar chall na thruime o thús- Slat roireigh go ninneal náigh
mac Ailín thilleas gach tóir
dearbhadh feidhm i Earca an Uaimh
búain na healta as an fheilm oir
- Fios aignidh inghine ríogh
braiter ar siubhlaidh asul
ben bhias tar leat gan aluagh
grís a gruadh do reic arún- Le loinn tana teighidh laimh
mar fheinnidh nach ana ag cóir
do ni sin ríghe da reimh
bein an linne as anidh óir- Mna ler dhóigh athechta ttír
ar echtuibh do chóir an chúain
ben ag deilbh atigh attráigh
do chaidh an deilbh oighe uaidh- Sgáoth donnlaoch dar aomh gach iul
le Domhnall san caob (?) a ttriall
crét fa mbéradh grís a gruaidh
sgís an chúan is denamh dhiagh- Gur lionadh geimhil da ngliaid
nior dheileadh re diorma slóigh
giall biodhbhadh nar bennuidh dhaibh
iongnadh le mnaibh earruidh óir- Triall oidhche ni locthair leo
ge madh dorcha o dortadh clá
soillsi an renn do chur agcrú
ni ferr le crú logha an lá- Crét nach forrlann dfainnibh óir
Domhnall ngnaith mbeilt angliaidh
sleadh da cur asttegh an tóir
anedh óir ag dul na díaigh- Go tabhach na mbreth fa mbíodh
ga nech le nochtar abháigh
teid amhér asdegh na taobh
slegh chaol í énna sa nágh- Aoidhe brogha Anna sin Eóin
fuaidter abfochar an tsáil
cupla fogha re fedh slúaigh
tegh suain í logha na laimh- Sgeith donna len dluthaid gliaidh
ar dhúthchas ó Colla is cóir
a gairm os na tiribh thúaidh
fuair an línibh anairm óir
- Guidhthe mathair de Dar ndíon
go lathair chuiridh sé slógh
lor méd amiorbhuile dunn
gég úr is priomh ghloine pór for- Ionghen Aonghuis rosg mar réogh
le caolbhois do chosg gach cúan
do chuir sí tes in gach trágh
o mbí daimh sgc leas ga lúagh- Lor dhísi do thuillemh tol
na chíche nach curra an tugh
ciabh naoidhe go nilmhét negh
tirmdhéd geal is caoine cur- Fuil Chuinn do ghabhladh na gruaidh
na tuinn gan anfagh mar fhíon
lór don chleir do sgaoiledh sgél
aoinfhiodh afrémh san reim riogh- Maire on chleir gan bernadh mblagh
ag leanmhuin don chré or chin
si fa mhelá uaidh ni fhuil
séla don tsuibh na gruaidh ghil
- Cumha cethrair do mheasg mé
dom dhercuibh ni ceilt ar chaoi
ga truime chumha dom chlí
sí ag dula aluinn gach laoi- Cum da dheisi ar mbrath búan
is meisi trath ga ttúr
tuar tesda an chumha dom chrádh
mo shlán feasda acur ar gcúl- Easbhadh na ndeaghaidh ar dhaimh
cethrar nach gabhtha re ngliaidh
daithle accorp do chor anuir
olc dhuinn gan ar ndol na ndiaigh- Meic ríogh do ghahhadh angréim
o earrach gan diol don dróing
nior chuir an samhradh lámh linn
ámghar sinn dar ccrádh fan ccloinn
- On chethrar do luigh fán lia
na ndeghaidh as olc a tú
ni linn brosnagh gill na gleó
acht sinn beo gan chosnamh chlú- Déis dha Raghnall do dol dinn
gan chur re faghluim ag fáidh
ég Dhomhnuill ina linn leoin
sinn tre Eoin fa chomhroinn chraidh- Ceithre seabhaic chrichthe Cuinn
sinte fa chlochaibh san chill
cnúas amét ni choimhreic coill
ar nég don chloinn oirdherc Fhinn- Ceithre slata dfiodhbhadh úir
o Themraigh bhrat ghloin o Bhoinn
an dul deitnibh ilé anúaigh
sluaigh ar ttire ambertuibh broin- Ceithre leoghain criche Breagh
budh díon do deoradhibh sgol
croinn caomhfaltach nar choill mhion
coill dfhiodh nar cháomhnntach crodh- Linn tar ghréin ar sámhradh sioc
dég Raghnaill is rinn dar nolc
roileir gach aoines ag at
fa mac Ailin chaoines crot- Ar gcuruidh gan tosd atád
an chumha ag moigladh amét
cloch bhuaidhe ar narmlann fa fhód
tre Raghnall Óg uainne dég- No cha nfhoghtar cnuas ar choill
gan bhuain re torchar ag tuinn
tre mc Aonghuis dolorg linn
bolg tinn ar gach caolbhois chuir- Eoin mac Ailín ar nég uainn
glac raireigh fa tren ar thóir
sgach aoinchéim na dheghaidh duinn
dealbhadh dhluith fa bhaoith réim bróin- Nior fuilgadh thrá hé gan fhios
a nég do chach mar do chlos
tug ar slúaighibh thádh is tes
treas fanuaigh ar bualadh bos
- Teasda na toinech uainn budh dhéin
gan dúas na ndeghaidh ag dáimh
tugsad leo anfheile sanuaigh
buaigh gleo is buaigh cheille chaigh- Dera o nadhbhra ag tocht omthuinn
denamh marbhna is leasg linn
beg umhla na ndiaigh don droing
ar ccoill chumhra a ccriaidh san chill- Daithle tuirsi an bhuaidhridh bhuirb
ni luaighter suighe go seilg
mo chíos bhróin rem chois dom chailg
mair anois dochóidh rem cheird- Crobhuing charrmogal chloch mbúadh
ni dherrnadar olc fa óir
ar gach taobh Dalbain fá rior
ni laghduigh fion braon dom bhrón- Brón mar sin dar ghabhadh greim
cóir anois alabhairt linn
tonn tuisligh fan Mbhanbha ag luing56
fa chloinn Uisnigh ámhra fhinn- Marbhais Conchobhair séimh sáor
tre éd anbfosuidh fa ól
mic Uisnech budh damhna dér
sgél dar tuismidh banbha abrón- Naoisi is Ainnle is Ardán úr
do marbhadh an gabhladh glíadh
tug sin do chréidhím sdo chrádh
a lán Deirinn soir is síar.- Aniodh ar fhedh Innsi Gall
medh don chaoisi chlair na Bfionn
cuirther gach laoi go léir lóm
ar ccaoi thróm céim osa achionn- Gan fáth tét accruitibh ceoil
teid an tuirsi ata nar ttír
roilein is cumhuin don chléir
céim tar chumhadh57 oilein ír- Ég chloinne Raghnuill faríor
or bhanbhann ar ccoinne accúan
is gerrún tuile go trágh
crádh anélúgh uile uainn
- An balsuim tug cod ar chúan
uch nach fuil aguinn fa rior
coill oinidh do aomh an téol
sbraon ambeol gach deighfhir dhiobh- An Dágha ar eitill sgach aird
do thairsia leighis le aluirg
ni dhuinn nar chosmhuil gan cheilg
tnuth re ceird anbhosghoin bhuirb- Teasda curadh Cloinne Chuinn
roineimh da ccumhuidh far ccóim
na ndeghuidh ni saoghlach sinn
baodhlach linn deaghal on droing- A nédach nior cheilte ar chleir
asdéda no neasgra óir
ar ttreagdagh acchleit fa chríaidh
bheith na ndiaigh is biodhgadh bróin- O do fholaigh anúir íad gan
gan dúil re toradh ag tréd
coillte folbha súas mar súd
ni lúb an cnuas gabla gég- Da nég ni torchartach traigh
seis le searbh ghothaibh ag sín
beg a tarbha ar fhedh a hóil
an fhleadh bhroin tarla nar ttir- Foghar cáoie ansrothuibh sliabh
faoidhe gola angothibh én
gan socar o linn ag líon
do mhill síon fochann is fer- No cha fes turadh nar ttir
an chumha dom chur o cheill
caoi na sgol o cheilt do chóidh
o mbeirt bhróin do chur fa chleir- Ar naibhne gan iasgach ttróm
gan fhiadhach um ghabhluibh gleann
beg toradh ata argc fonn
do cná an tonn go bonuibh benn- Umptha ni sguir confadh cuain
gach muir gan torchar na thràigh
fa fhíndigh anám anóil
barr broin ag mládh58 ar mhnaibh
- Fuacht na Ninbher lor dar lot
gan uain inghealta ag eon mbrioc
is áth gach abhann lan leac
ni lamh ann breac snámh ag sioc- Doimenma abfuighlibh le fíoch
ni chluinnter ceileabhradh cúach
nert gan cheill do ghabh an gháoth
sreabh os fhraoch ag béin59 a bruach- Tre Chloinn Raghnuill dhímthecht uainn
dfhoghluim ni hinnleanta dhuinn
trath do Nollam dul nan diaig
biaidh bronnadh ga chur accúil- Crioch ar ccomhraidh uainn fa fhód
ar norgháin is ar nuaill líag
drong gan chás do cháochludh séd
tréd do fhás a haonphór íad- Uainn ge dheachaidh go Día
ar nuaithe gaisgidh angleo
na deghfir gach tráth fa ttú
mairidh acclú go brách beó- Grás anathar on tigh thall
dom thabhairt ar nimh anunn
nech is doilghe cor na cheann
ferr toil an coimhdhe rom cúmcuma cethrair do measg
- Coir failte re fer do sgéil
a fhir ttangus on tráigh
sgela liom os iseal uaibh
da ttiosadh muaill os cionn cháigh- Binne na ceol crot do sgél
aghilli gan lot gan león
a taoi mar orgháin os fhíon
mas comhrágh fíor do bhi ad bheol- Rom feirde aneisdecht rem bhéo
an sgelsin le attanag tú
do mheaduigh cert lem gach lá
tenn o ta mo nert a nú
- Mo ghenar do riacht amriocht
deisdecht réd bhriathruibh go becht
od sgél sídh ni thagruim thort
tribh a nocht caidlim go cert- Fríth leat do nuaighidhecht náoi
a buachuill is gasda gné
séla ler cengladh mo chlí
sgela on tí ler meadhradh mé- Domhnall mac Eóin cúl na ccladh
rún do sgeoil a gasda ghloin
techt tar chúan iomlán do nfhior
cion da iomrágh is dual damh- A thecht slán go hárnadh óg
fáth sin dom mhenain ar méd
slat accoimhlios60 crann nach lub
ag súd maoibhnes ann ghom ég- Da fhéchain tiaghaim ar tús
do riaghail ma ghébhaim gnás
me am leím go chadremh gan chrúas
scéim súas re maignemh ag fhás- Do chim é ga fhosgladh súl
an té ler bhronnadh mo bhriogh
do ním tar muir daithne úaim
a ghruaidh garrtha dfuil mar fhíon- Créd nach naithninn achúl cas
do dhul re mhaicne do mheas
grádh troim inghen rioghna ó Ros
bos mhiolla dhoinningnedh ndes- Aithneocad féin briathra a bheoil
san déd mar neiminn ar neimh
nach nochtar go duilbhir dhuinn
san tshuil shuilbhir sholta shéimh- Aithnighimsi fhedh nurchair uaim
an malagh gcert ccumpa gcaoil
giolla saor re andecair dreim
san taobh reigh mar eatail aoil- Do aithneochuinn céim achos
go hathlám ag leim na lios
do bhrég croidhe na mbuadh mbras
glas mo thoile uam gan fhios
- Ua Domhnuill mo meisnech mhór
mo sheisi comhlainn rém chúl
mo shéd e da ngabham grádh
mo re lán is mabhall úr- Mo bile bugha fa mheas
mo chridhisi an cuanna cas
mc flatha air nár foilghedh fes
mo chrios catha an boinn gheal bras- Ar nuisge tobuir nach tráigh
ar nurra coguidh do chlód
fáth ar mire ar muirn sháor
ar cuirm daor ga hibhe a hór- Mo chloidhemh mo chaoil shleagh chorr
mo thogha Ghaoidheal is Ghall
a ta ag taisgadh61 arún riúm
smo mionn súl re fhaicsinn ann- Sinn riamh re duthus ag dréim
do nim as do dúracht dóigh
mo nert ni cheilim ód chím
tríbh do gheibhim ceart is cóirCoir failte re fer do sgeil
62
- Deiredh daoibhnis Innsi Gall
ég aoinfhir an losgadh lóm
tosach cumhadh gidhedh ann
dubhadh nach fedh na bfonn- [rsquor]O bhás fhéinnidh fhola Chuinn
ni fhoil croidhe gan chneidh tinn
gan onóir o chách don chloinn
soirbh go brach gabhail angill- Mac Eoin Mhúidéorduigh mhóir mhir
giorra aré is gér romguin
truagh mo thoisg an deoigh anfhir
do loisg sin mfeoil & mfhuil- No cha nacas aon mar é
ar gasdacht ar gloine a gne
ar fhéile ar fheabhas um ní
sréighe ar rí mo chrech san chré- Analtra e is oide ar sgol
ar nantrom a Dhé adhul
do ghéd ashaoghal mo shegh
ciodh acht béd baoghail narnibun- Leomhan é ar gháirge a ghríomh
acht nach taghladh ni budh nár
fer cenn ag seoladh na síodh
mannsa díon dheóradh is dhámh- Leon ar mo chroidhe ga cháoi
deóiruidh is duine gan ní
misi ar buile ge be mé
a Dhe mam ruire sman rí- Mer amhenma ar ghort ghlíadh
cenn fedhna gan eitech náigh
lamh nar thais san comhlann chruaidh
Domhnall go mbuaigh na bhais bháin- Ar ionchuibh rodháimhe ariogh
arm diomchur o nuair do aómh
budh freslach ar fraoch na mblár
laoch mar mo ghrádh sesmhach sáor- Coinnle budh braisi sgach blár
budh soirbhe thaisi re truagh
ag so an croidhe budh cert grádh
na loighe ar lár serc na súagh- Eó seile sa bradan bras
is deiredh na riogh o Ros
so an tírsi tíar na ngeann nglas
mo gheall as is cían do clos- On chorpsa cuiredh a núagh
is bocht mfuirech ar bioth bán
nach féighim gur lém a luagh
cenn na sluagh da ndeinim dán- Iomdha fer Anuibhisd fhinn
& ben ambuile bhróin
ma triath do chleith is in chríaidh
sgiath na bfaian nar teich o thóir
- Nior bhac Domhnall díom re dhul
ni riamh do mhaoidhfinn mar mhogh
a mbeirn baoghal ni bhiaidh lemh
mo ghrian gheal nar caomuin crodh
- Do ttuirlinn seasuimh sioll Ccuinn
sdi ratha ar degh fhuil Domhnuill
le ccradh ag bfasgnadh63 abfhear,
a brisd baire ar gcaisgadh Gaoidheal- Disligh solás Cloinn a Colla,
dfairigh foirm a bfeagh monna
ata na chás doiligh don droing
bás hoighir riog Clann Raghnaill- Sioll Chuinn fa chuam croidhe,
a neasbhuigh haoibh en duinne,
slaoic fa brón ambailtibh Bregh
mag gloir gaisgedh na Gaoidheall,- Seasbhuidh ar uaislibh a Bheann Breagh
as baire ar gaisgadh na Gaoidheall
bualadh i Chuinn don cosgar
uabhan linn is lomlosgadh.- Bas Ailin san bhlar do bhrisd,
na har ar fhearuibh Uighisd,
go beacht o cradh a chneaduibh,
gan neart mnna nar miladhuibh.- Ar Morthír gan lúaigh a leas,
ma ceann sluaigh seile Fearguis,64
gac haon da cradh da cuma,
sglaodh gach mnna ar mearuighadh- O Mhaoil go Harcuibh ni fhail
fear gan hacuin da hiarguin
sliath gach bhan da niarmuisdar
ma Thriath Uighisd na haonar- Gaoidheal o ghaisgadh do chuir
ttuitim ar triath san lathuir
fag65 breith sealbh do narm oile
o bheith marbh san machoire
- O seis ar uaislibh Alba,
bas Mheic Domhnuill deag chálma
go sneidh síth no ccuis ccoguidh,
o si an fhaill do fhuaraduir.- Da fhuil fein is ttuair ttime,
a bheith ag luagh ghriom ghaisgan66 da
a loic nar choigil baigh re bocht
mur hobuir haigh is innhlacht.- A neagna do chuaidh thar ccúl,
orrtha do bhsioll a fórtun
laoich ghlann harmhach a Cloinn Cholla
as do menmnach ccaoith accomcuma- Na sleithra ag silladh fa sech
snechta fuacht agus flicreacht
sgan bláse a fearthuin fesda
o bás Hailin shior chreasda- An gaoth go garbh gclorach gcas
smuir da freagra go fhiorbhras
ttromgairr na ttuinne ag ttuitum
slomlan ttuill ag tiorm bhailtibh- O bas oigre an fuinn ghrianuigh
ccuimne ar ccor na dogh bliaghna
snc bfuigh do chuas ar choilligh
acht fiog suas ar sior ghabail.- Eigne a lintibh na luige,
a lar na leacht noighrighe,
ccur seir gach fearuin gan fás
snc clannuigh ein o nuabas.- Da fheart o ranuig ar riogh
nert rod saruigh gach soghníomh
sar ttoradh na ttalbhann hairc
steirc ár harbhar o imeirc- O bás Cormuic chaoim mheic Hairt
do bhi Eirinn gan furtacht
ga shior cuma feagh na fonn
slan hoirchradha a iath Eirronn- Do chuir Flathri mc Fithill,
a miané67 fa mhaith griome,
an diaigh uath Ccuin ar ccuimne
o fuair roinn da Riogh Innbhe,
- Orruinn na fhiachibh dlighach,
o bhás na Riogh Raghnallach
ccull re cceoll gan ccodlagh cceart
sleon nar nagnidh gan fhurtacht.- Sdoilghe na dol na naithrech
ég na noighre deighonnach
a chuir ccruasach mo croidhe ar chall
agcluasacht slighe na senrann- Mian Chormuic o thigh Temhraich
a chuir uath Eoin go deagh meanmne
na mheabuir go mhed meanmna
ag mallairt séd suathchenna- Cuid do mhianuibh mheic Moire,
uaislean an ttrath tteanola,
a bheith deigh bhriathrac seim socuir
coimriarech reigh riaghalta- Mian oile nar chora cheilt,
a baig cceann sluaigh na aecht68 noirder
riarr gach maithe re meanma
slion catha lucht leanma na- Seirm ciuill is deachtadh dána,
cleachtadh uird gach eallana,
slusghreagh ar emrleabhraibh laoch,
scoin go feidm69 dearbhtha ar fiagh- A dhuinne ni subhach ar seal,
sdubhach ar suil re siorghal
bás i Chuinn na nearradh nóir
do dhealigh ruinn ar riaghloir- Inn uile a neithribh ége
o dhul ccinn ar ccoimh éde
ar nionmuin an fath ma bhfuil
sar nar anionmuir Peafruigh- Iomda ccruadal is ccliocus
feile uasle agus hoirdhearcas
ata sinnte na leic loighe,
ar nairc cinnthe an comhluitghe- O dhruit brat ar chneas i Chuinn
a thuit ar neart gan doigh dich
echt Ghaoidheal na ngleas ghaiscigh
ndeis haonfhir ni hairisdir.
- Ar mac Feighlimigh mhoir mheir
a cualas sgela ar na sgriobhadh,
mas fior as ccoisbuil go cceart
re griomh ccosguir ar ccennmuith- A ccenn deich bliagna deirthar
gluais mac hoirdeirc Fheighleimigh
ga ccoinnibh re Ccaithir Mór
gan bharath feille na fainóid- Bhrisdear ar Ccaithair le Cconn
a Magh Haga na ccrecht70 ccomtróm
ler thuit Laighnigh na Buighe
o haibhreigh huilc iorrghuile- Fuair mac Feighlimigh Rechtmhuir
buaigh sgac blar le cruadh cosghar
fa ched ambliagna a beathe
o méd riaghla as rioghratha- Re linn Chuinn mur do cuala,
tug Éire anfhuinn fhionuaine
lantoradh ccedach da ccrúas
amholadh ebhacht is athtrúas.- Meic Mhiladha ccenn na cceann
a siol Chuinn re gcosgar gherlann
Clann Colla sa griom re goil
sar rogha diobh ar deiradh- Oighre seile na sroth glan
do fuair fhine re haimsir
cothrom da rétech le reacht
scoradh ccétach d ceannsacht- Ar Cconn gan iomrall agha,
sar ccean socuir siochanna
sar núaisleacht chineil ar call
as cruasach sirigh na saorclann.- Meic Miladh féin sgan iad ann,
sioll Chuinn is Cholla ar chomhchall
Clann Domhnuill na ndíaigh ag dul,
sar ndoghruinn riogh fhuil Ragnuill- Aicmhe Ghaoigeal na necht naigh
do chuir ar cciall ar ccaochlagh
iad uann aniathuibh hainuil,
gan luaigh iarruigh hairreamuil
- A chuid nar hág uainn dar rioguibh
scion do chuaidh ar chóigriocuibh
gan suil re sealbh a Nalba,
no nduil re nainm hathardha- Teirce saoithadh cloinne Chuinn,
do dúisgh easbhuig dar nfoghlumh,
ar feagh comhclair na ccruinne
ttreabh an ghorm fhuinn Gaoighelug- Gan suaimneas ccúil no ccluice,
gan úaingnes iuil oideacht
o niorguile ar aicmhe bhregh,
gan iomragh mhaicne mhileadh- Dí haoinfhir os chach oile,
do chaill fios a fiathroighe
go brat gan labhra leabhuir
don fhoglum ghnath Ghaoidhealuig.- O mbheith ag meas a marbhna,
en léannan lucht ealaghna,
sugh marbhra ag dalladh mo derc
samhla doiligh ar docracht.- Gach fear sa chradh na chroidhe,
sgan ttreabh don raimh riogh roige
re cheile o chuiradh a corp.
deiradh Feine gan furtacht- La an tleibhe ag techt ron ttuill
ni fuair haon na targuire
go mí choinnibh maicne a breagh
a dhí gearradh aicme h-Alban- An bás do mhuch ar meanmuin
on ló a theasd ar ttigherna
od ghlach san choinnibh chrosda,
ar lot doiligh dí choisge.- Haladh uchta an Ghaoidhil gloin,
da lucht measguis is meanmhuin
ambrosnagh buaigh dar mbiodhbha
a thosuigh ar tnar ttí meanmna- Fior Gaoidill o thuinn go tuinn
o bhás Chaibtinn Chlann Ragnuill
sa naoghuire gan dion daibh
o thtrill hén nurra neadran
- Gcasgadh Uaile Chloinn Cholla,
acciste ag bpun Bpefrogha
ar naisgidh sar naisdir háigh
an ttaisgidh ag dtorsibh Dtruman- Seacht ccéd dég bliagna go beacht
is gcuig mbliagna deug go dirrech
o bhreith Dé go hég Hailin,
giodh bé é do fhiathraighadh- Ar ttabhann don Thtriath tar nemh
ar achuing a Mhuire aMhíg den
a bhi ar neam na nord naiglidh
ma si toil ar Ttighearna- Go haros na naigcal nglan
ó se as haister da hánam
ni ccoir duilghe na dheaghuigh
lor accuimne ar air ccét cheanuibh- Ar han aghuinn da rioghfuil
rí na dúl da ndeaghriaguil
sda niarrigh le ccert go ccuid
sda ndionadh ar nert na bud.- Raghnall Óg ar ttríath ttiorrtha
a thtecht lé run ro riogha,
go ducus shelbha na sean
a dusgadh menma na miladh- An Rí dfhuasgil na huile,
do cur Gcnuas nar gráth guidh
sda gluasacht dar ngore ar thtuinn
suaisleacht ar ttoile ag ttuirlinn
Do ttuirlinn seasuimh siol Chuin.
As ainnsin tangadar na hármainn ghlioca ghloirfhithe dhlúth- fhoclach dheghcomhairleach uaisle adhbhal oirdherch échtbhéogha ardaigenntach orarmach Fhionnghall .i. clanna suaithennta sénamhal sróilmheirgech gasda gairgbheogha Giolla Eoin agus maicne
Ag so mar do ghabhusdasdar áird rígh gusmor gairgbheogha gniomhechtach gealármach Gaoidheal .i. an tiarrla aghmhor onconta aigmheil fhuilech urchairdisc71 airmgheir fiachmhuir ionnsaighech urrlamh athlamh urrunta. fhailghech oirnech orchloithmhech fhraochdha roiréidh ribhreithech amhail mar do ghabh earradh áigh & iorghuile uime re gac imresna .i. aleine caol chaomhghresach don tsról tana threabh luighe ar na huaim go hinntlechtach do mhnaibh uaisle is dinghenradh & do cuiredh ar an deghleinidhsin
Cotún síoda soinemhuil socair saidhbhir saoirghresach. alainn illbhreac iollánach eangach iallach usgarach go ndealbhuibh nen nallmhordha go craobhuibh óir orloisce go niomad gach nuile ghrés ar thaobhuibh an thaorchotúin. Do chuiredh ar an chotún-sin da choimhét ar chunntortuibh. Luithrech fharrsuing úrmhaillech edtrom fhallan iarrann chruaidh aluinn fhithe óir chiumsach liogtha lonnrach lochlannach do ghabh laoch aleitheidh séin luthrech
Air criochnughadh agcomairle & ar nollmhughadh anímreasna & ar neirghe da narmannuibh & ar tógmháil da ttegmhálibh tugadar go haontaghach le mc oirrdherc Alasduir le rí Fionn Ghall foirmata anaghaidh ar echtrannchuibh na naicmibh na niolbhuighnibh
74
- Fior mo mholadh ar Mhc Domhnaill cur le gcengluim
cur gach comhlann. croidhe leomhuin
lamh nár tughadh. Guaire Gaoidheal
aoinfher Uladh.Táth na Pobal
rosg le rugadh. cosg na ccogadh
Grian na nGaoidheal. gnúis í Cholla
fa bhruach Banna. luath a longa
cuilen confuigh. choisger foghla
croidhe cunnla bile Banbha
tir na tennal deirg na dheghaidh
a bhert bunuidh techt go Temhair
measgadh Midhe onchu Íle
f reim na feile. trén gach tíre
nior ér aoinfher no dáimh Doiligh
craobh fhial oinigh ó fhiadh noilagh
nior fhás uime acht rioghna is ríogha
fuighle fíora fior mo moladh
- Do thuirn aoibhneas Innsi Gall
damhna do bróin da tagháll,
othar is amhghar gan ceilt.
an dochar athbhal oirdheirch- Aicmhe Leoid ba mo menna,
tromfa thuirsi an ric Albhla,75
an brón as oire oirthuib,
tar slogh oile d'Albannchuibh,
- An teinech fa Innsi Gall.
nimoar urra da altram.
sédh gan dígh oilemhna a miodh
doimenma ar gloir na Ngaoidheal.- Mur fhear othar a treabhluidh
lan dimnadh is deigh enbruidh
an toinec hi fhogbhann cionn
fa ghormfhonn groidech Ngaoideal- Mur dhalta deis a oide.
f chiaid thuirsi is treabhluide.
rogha deigh fhir díon ar ndul
sniom a neinigh ni hiongnadh- Sir Tormód fa thoil an daoil,
tug an teiech fa an áoibh
se nú76 anuaigh o gach oirecht
an chlú uaidh gan aodhuirecht- Fine Leoid lughuide a ni buaidh,
gan urra an aince ar anbhúain
an finnealbha ar mbúain fa brón
búaidh a ccinnemna ar cclaochlod- Diombuan uachtarain oirthuibh
tar droing eile Dalbannchuib
doibh afbaoglach gid be anurr77
nach saoghlac e etarra.- Maidm ag an ég druim ar dhruim,
gan cogadh gan cur comluinn
sioruidh gach maicne da mair,
ar ríoghuibh78 aicme olbuir.- Fuiglech áir aicmha olbhuir,
fa an diogbhail tar docamluib
gan cur air Gaoideal no Gall
aoinfher a mhain snach mar ann- Aninmhe ni habar tnuidh
tairnigh flaites abfortuin
a nanair do chúaidh ar ceall
úair a ccónaigh do caitedh.- Laocradh79 gan locadh treasa
tughsad aimser aoibnesa
rioghradh togtha an talmnin thaigh,
ar aghnuid orchra aneinuair
- Romhor do chuaidh da ccothram,
roighne freime Fionnlochlann
fada as diodh a ccuimhne chaig,
crioch ar gac duilge an dioghbail- A mhuirn antinntinn oirbirth
ar neg durra asochair neirt
tug an tred fhirerlam fher
ar mhéd mhimhenmna mhileadh- Gac aoibhneas táir80 na thír
go heg do Rí mac Ruaidhrí.
uirre tarla na tuirsi,
uille damhna a docuirsi.- Aidhbhle abroin ni diongna dhaibh,
duaislibh FionnGhall is diombaidh
fonn glanarmdha ar nar thenn tóir
tre cenn togharma a tionoil- Tuirsc téid dí na dheghaidh.
a mhuirn riogdha a rosmedhair
iath fonncladhech ba ferr breis,
orchradech err a haoibnis- Gach iomad torcair no tréoid,
fuair do chorám chlan Ri Leoid
crioch chéd fhaoiltaoré gac cloinn
égcaointec crioch a cothrúim- Maoith na Baibhioloine ambroid,
dar let asttirsi tainigh
le a mhéd torchair da treise
dég comthadh na crichsi81- Do bhi an traoi fa ces chumhadh,
daithle a haoibhnis dathrughadh.
gan iomrall do frioth foghuil.
crioch fionngall a hionnamuil.- Samhuil dar mbrón bert ghoimhe
daithle Cuinn is Chonuire
do ló durcra ar aneigsi,
clo cumtha da ccreidimsi- Tuirsi ni thráigh na dheoigh
mac Mec Leoid fátha fir leoin
eir gach aon dochra da bhrigh
tre cenn caomhanta a ceinil82
- Fada as cuimhnc le Cloinn Leóid
bás feinnigh fola Rí Leoid
ullmhugh do ccrádh croidhe.
lan durdhubhadh is deolcair.- Eagsi83 ga truime dogra,
acairde a lucht leanmana
ar a úaigh necht mar do níd.
úain ar a fhert nach bfuighmídh.- O gheibhinn uaidh na farrad,
ro aoibhneas do edamar.
mairg do fúair a méd muirne
sa aég annair mathchuinge.- Mna gach tíre fa thuirsi
a laoich a lucht eagluise
a saoirfhir chomtha accumha
faoiligh orchra eatorra,- Anteinech an tengnam glan,
anuaile an failte ollamh
re aois na dhíaigh as dursan
láis accríaidh do cuadarsan- Budh cían fa orrcra gach ám
cru Domnuill Innsi Fion Gall
fath caoine is cnesguin don fréim
easbhadh na craoibhe céinéil- Clann Giolleoin aneiduigh bróin
céim nar ardaigh a nonoir
sníomh tar gach orcra oile,
da bhríogh orrtha deolchuire- Marbua84; Conuire agus Chuinn
ua Maghnus omhúr Manúinn
fada aéig accuimhne caigh
bed os gac duilde a diogbhail.- Aicme Leóid na dheóigh dubech
sloigh na noilén n-Albannech
gan bheó chroidhe an táin do toil,
báidh re aeolcuire órrthuib.- Hicuis tnutha mur taid sin.
rioghradh Macne Leóid loingsigh
do ghnáth fa buaneire broin,
ma anuaillige attráth tionoil85
- 86 Maighre ar dshroth87 na beirbe.
is oilén Orca accomeirghe
mór mhaoth chroidhe ar a ttug trom.
ar fud laochruighe Lochluinn.- Fríoth a neigsi ar faill bfolagh
ni mhar urra a hanaguil
a ceidhme tar chách do chúaidh
an tráth budh doilg as diombúaid- En lennann eigseg Alba,
forus úird na healadhna
abhás do dhearbh docracht88 di
feadhbh gan fhortacht aneigsi- Locrann anfhoruis fesa.
no nech na chlo choimnesa
ciodh a Dé na budh locht linn
cre tar a corp as créidím- Anegmhus óir no ealluigh
o teasda tríath Ruisigerruig
an éigsi ón úair a éga
treigsi cúain a ccoimhéda- Rúaimnigh tre renna nime.
feruidh frasa teinntighe
na tolcha gan lás da lo.
do smacht orrtha da iarghnó- Ha srotha ag éirghe os fhedhuibh
tacha eisg ar inbhe-ár
ni faghtar na taithi89 a ttír
confadh na haithfe as ainminn- Ag orra dioghnuibh a bháis
dúinne budh danma dolaáis90;
neoill brathshoillsi ambsigh cumhadh91;
dath orrsi stir thuaighemhuin
- Tríach buaidhaoc nar bhris a móid
go ham ega Sior Tormód
acht an chomhra anúir fa bfuil
colmha re a dhún ni decuidh.- Bás flatha daicme olbhuir.
díoth onóra dollamhnuibh
máirg file fuair anáir.
cridhe uaidh gan iongabhail- Barr cumha caitrech iona.
os bróin dáinrib áirdhríogha
o teasda a ceile cubhuidh.
measda déine a documhuil- Seacht ccéd dég sa dó re riom.
stri bliadhna aois a nairdriogh
órslath budh cneasda do chi,
go teasda romhac Ruaidhrí- Da measda mét a goimhe
lór a aidhble deolchuire
ar cách giogh92; lugha da ló
a chumha an tráth fa tteas dó
[...]
Do thurn aoibhneas innsi gall
[Added as omitted: ]- Gan chuimne ar saoigcht93; ar soon
budh cnesta re láoidhibh logh
damna bróin dho chi san char
an ghloir ghlan an dí ag dol
- Ccuma Sheimis ag lot laoch,
na eghbhuis o mbeith go brach,
ar tocht na ttuile go ttrúagh
da luag a ccomhuigh re ccradh.- Leanamh na laoch dealb ghlan deas
sdoirbh an griomh a gerradh as
mac on Rí Chratuidh a crios
gur mhithigh leis an chli chlos
- Mac leighinn gan neisbhuidh niull,
ó geibhmuin brosnadh da bhaigh,
go deaghbriathrac gan cceart ccam,
sa dearc mhall roriarac riom.- Scion do aisdir94 umhla a fhir
na dhalta ag sgrudagh na sgol
ttrialuig o Alba ar sál soir
sa lantoil da iaruig air- Fuair ann sgac Ccolaisde cclu
mar bhudh orrasda luagh le
eagna as ttuigse ttaobh re ttaob
beagh nar baon ise aghus é- Atta fiaghuin a Fraing na fleagh
ann sgc cáint do dioladh dhuibh
andechtadh sgiomhacht na sgol
le diagacht ghloir liomhadh libh.- Fear riaghalta budh mór mios,
na riogh dalta snior lor leis
do bhagh dar Ttanaisde ttair95;
maighisdir as aragh ris.- Gion gur mhisde sinne súd.
os brisdadh da fhinne ég.
ccall ttuigsine a ttí man ttaim
sdi dhaibh nach miosdar méd.- Teacht mar saorchuairt tar sal soir
le tlacht o aobhacht an fhir
do comhed a chairde on sgoil,
sgradh on ttoil sna hoiredh air- Pilladh noch fhéd ar nais.
snc leir cò96 ionadh da fhios.
snighadh cceo ar an ccul ccas.
sleonbhás da chinadh a chlos- An ccaomh slat nach milladh moid
san saor mc nach irrann sed.97;
as fada teist ó uaihh ger bhog
sluaigh sgc rod do eifc98; ma ég- Geabhar don choill nar chum ccuas.
do lom ar naball ma fhas
sgan os99 ar ccionn dos da dhlus
no lús nar mbos ona mbas
- A beith da uairemh giodh leasg leam,
sgan leith re nairemh ann.
gcarruigh 100 chrodha Cholla as Cuinn.
an togha dhinn as easbhuidh ann.- Uath Raghnuill o dhul na ndiaig.
da chur ccomnuigh a nuir
do dhruigh am chridhe mar chradh.
smo suil lan snighe gan suain- Ccomh calmacht meanmna & mios.
snior dearb acht uirrisleacht as
do fhuaigh ona griomh gan gheis.
ona dual deas a riogh ris.- A stric ar deacbhuidh da diol
go leapuibh fa lic san uaigh
tug soin ar snoighadh go ccraimh
or ttoil dhaibh sa naguig uainn- Mac Domnuill nar char chlu.
o dhul ccomnuigh fa chre.
do tiomsuig ttime in gach tti.
o dionsuigh ri nime e.- Ccragh da cuma bfeag na bfonn
nac luga no ragh mo rann
a leas Gaoidheal mungeal ndonn.
budh glan o bonn ccneas go cceann- Fear do diol meine le mogh.
mar mhion na raime da raibh.
dfuaigh do dhaonibh gradh le gaoil.
o bfuair ttoil gach haoinfhir air.- Fear do mogh ccinneol sgc ccuis.
ann sgac deagheol do bfior fhas
Ri an Ratha do dhion dhuais
sdiol bfhuair beatha ttre bhas- A gcladh Muire Churadh a Chrios.
na luighe don bhonngheal bras
ase hagart úir fa lic
sgo ndruig sioc ag ttagall ttort- Os trialladh do nuile fhear
le riaghuil a Riogh ror ghin
ccuirmisd suas mar ghnas don ghul101
os ccar cuin on bhás do bheir
- Biadh ar ttoil fa dlighadh Nde.
an ttí ler nighadh gach ní.
an tte duirigh giodh dearadh do.
scan dhoiligh don uiladh é.- O dchi Neiseirigh an Luain.
eisean agus inn ar háon.
a dul fa meas an Bhreithib Búain
sar mbed102 na luagh dheas na dhiagh.- Seacht cced déig bliaghuin go beacht
sé coig re niaruigh sa hocht.
leibhmuir o bfuair Muire mac.
go héigh Sheimuis uainn ar iocht- Mosgluigh gach haon haghuidh ann.
ismaor103 dar mbrosnadh ccenn na ccenn
le ccoinnbhe nach cleith an ccall
fa bhreith an coimghe ror cum.Ccuma
- Da chúis aig milladh ar meamna,
smuanadh orrtha giodh ttaom ttruag.
do chuir a glais cceim dar ccaibhneas
sleim thar nais dar naoibhneas uainn.- Gradh an ciort as eagal gac aimniort
gc trath nar meabhuir da mios
gan fhios ccia diobh do beir barre104
cch105 Dia chur laime leis- As uaisle fhearrinn fhuinn Albann,
a muigh o nimbhe gan iocht.
nc iongnadh sa ttoil go ttilladh,
nc bhfuigh sirradh le seirc- Cceart an chruin ag urruing eile
as Rí Breatann ar chall a ciort,
do dhuisg sin easbhuigh gach haoinfhir,
sni seasguir Gaoidhil on gleic
- A ccobhuir snach bhfuigh n-Ultuibh
beann sa muintir a Magh Bhfail
ó se do gabhadh an gasruigh
bfagail Rí Sagsan tar sál.- sgele a thecht le brosnan buingne
gc laoi aig mosglagh nar meisg
or mbeith na n-easbhuig acht iasacht,
ni seasguir an riogacht ris.- Dhuin bhus duilge no iad uile.
aicme Colla na necht naigh
amuigh o n-oighreacht s,on ninbhe
lucht thoirbeart dhiagla don daim- Sceonn coimede rioghfhuil Raghnull,
a neasbuig seilbh chru Cuinn
chuir gan do reacht muaill an isleacht
do theacht budh tuair disleacht dhuinn- Gan uath Eoin 'n aitribh aithrecht.
do mhith ar meanmna da mhios.
ccru don choill nach ttairr re ttoghadh
do thoill dar mbasgh reabhad ris- Ttug muisd nglaogh le teasgradh toile
go h-oirghe Muire mc n-De,
ma bi ré a gceall ra guasacht,
o se Ccenn ar nuasleacht e.- A theacht saor go cceart a chinnigh,
do sheasuibh seuilbh na seann106
ar ttriath cciun sar bhflatha bfial-lbur
ssdiuir ar matha diocuib eiss.107- O se Ragnall ttriath ar ttogha
guidim Ccriosd dhruid dar ndion,
e da ndleacht diolladh ar ttoile,
a ccert riogragh roimhe riamh.- Go nti chuguin ttriath ar tteaguisg
a dfhuil Cuinn is Cholla Ghúas.
a ccennas rioghmhaicne Ragnuill
a dhion aicme o geibhinn gan ghúas.- Da mag ttoil le Rí gach Ruire,
a bhreith go hoireacht cru Chuinn,
ni ceiladh sin daill dar docracht
a bheiradh slán go socracht sinn
- Soirbh don Tti do cum an chruinne,
slat ar riaghla do diol Dho
mur do sgaoil an muir ag Maoise
le gclaodh ttuil gach daoirse dhó- A mic Domnuill a crú chroidhe
aigill go minic Mac n-Dé>
um gac ni bhus easbhuig oirruibh
sleasuigh se go hullamh é- Amhairc siar ar aisdir Iosa,
o thuirlinn go Muire mac.
gus ar ghabh ccoroinn dar cceannach
sglac onnoir mar eallach ort.- A dhuin do thuirlinn oigre ar nathar
do dioll no ccana thuit ttrom,
mar do bhi mhathair da mhollad
ttri raichair ttallamh ttoll.- O ghabhagh feoil ma Mac Muire
no go bhfuiair gcesadh san gcrann
biomguidh cidhínn dan crois guaillibh
los iolluigh gach uabuir ann- Densa hairis ar lorg an leinib
mhic Dhomnuil an crotha chaoim
giodh nach bfaig go soirbh ann saogall
gabh an goirm le saorthar sibh.- O nach far ach ttuirse as ttriobloid
a gceilidh rí nime naoi.
ccreid gur sgaile agcrein an caithe
aille sgeim an bheatha bhaoi.- Umhluigh do Ghathair na nuile
an Rí o bfuig math is mo
o si ccios nach ccoiglear dfiarruigh
gcios ttaignagh da diollad DhoDa chuis
- Se hoidhce dhamhsa san Dún
nior bhe an coinnmhe fallsa fhúar
cuirm lionmhur ga hibhe ahór
fionbhrugh mor is lionmhur slúagh
- Teglach an tighe air gach taobh
fa hí an fhine mheghrach mhór
ferrde suaimhnes ratha an ríogh
lion catha anuignes fa ól- Gáir na gclairseach sn ccuach ttróm
ag nach gnathach fuath na feall
gair na mbleige108; fleasgach fionn.
lionn misgach is teine thenn- Rí o nolbhuir aignedh úr
connmhuigh achaidrem gach clíar
na rioghbrugh ni haisling ól
da shlógh lionmhur farrsaing fíal- Fiche misge linn gach láoi
nochar leisge linn no lé
fiu anert ar mbetuidh do bhí
cethuir atri asecht le séSe.
- Failte dar n-Ailín rígh na Raghnallach
ad chím gur faghlamach a ghlain fhein ghormlannach
e nach obadh sa fhein FhionnGhalla céim nach iomrallach san
chogadh chomhlannach cuirfed anegar rann go robhladhach
sgo morrdhalac gan cham don Dregan Domnallach.- Nior bferr mur chenn fedhna an Flath Osgar
no ar mhemna ar sgathgasgan re tenn109; nach tugasdh
iomchruidh sgiath re chach san chathchosgar
ar ttriath da nathbrosdadh ar ath ga nuchmosgladh
sdo niodh ar léirg chúain san chith feasgar
frithfhreasdal ar a féirg do sduaigh gan sruth
fhosgadh ge magh lán a long gan lathbhasgad
re athasgnamh na tton go tragh gan tothosnadh
Niall mc Domhnuill Mic Muiredhaigh cecinit110
The Divills was brawling when / Burnet Dessended / Transported with joy they left / of contening / But o my Dr Saram / how goes things above / Doth George hate the Toryes and Whiggks only love with a fa la a / Were your highness impropriated / in person to reign / You coud not more bravely our party / maintain / But how doth good Robert? / O perfectly well / A [...] whigg / you had nere in hell wt. a fa la & / Hugh Peter is making / a Sneaker within / for Luther, Buchannan, Jo. Knox, and Calvin / bur ore ye have tipled a brass of punch bowls / yile swear you never / Drank wt. Dishonester souls, with a fa / This night wile caruse / putt ane end to all pain / goe Cromwell you dog / King William unchaine / and tell him at length / yt. Sarams come down / who just left his Mitre / as he left his Crown, with a fa la la / They lived as they dyed / in our Service all spent / they only come hear / who never repents. Lett the heralds aloud, our victory tell / lett George live for ever amen cryed all hell.
112
- Aoibhinn an galar e an grádh
connbhuidh duine go brách beo
nio hionann is galar cháich
do bhera sin alán leo.- Leo ar tós do chóidh an deachuir si um rún
cloisdin ceoil o bheol nan glan fochal cciúin
deírge an róis do chóir alecan mar crú
síad fadheoigh do fhoir ar nanshocuir dhuinn
Duinne do chúaidh sin asuim attarrla fámthuinn astigh
críoch mo ghalair do mhios me
ni bhi se acht dhuine glic
- Ni glic nar charus dom choluinn ar ttús
gradh do thabhairt do thaitnem a gorm-rosg núr
bheith re treabhadh ni cneasd mar obair aniu
mo dhiol feasda do-bhethuidh an domhuinsi súd- Súd mo bheatha ar fedh mo ré
thar liom féin ni millsi mil
alán am ghaile do ghrádh
ni beg lemsa go brách sin.- Ag sin na hadhbhar do dhaingnidh osna mo cleibh
fuilt chlannbhuighe go talmhuin ag rocht an fheir
ruisg mhall ghlas rer samhladh angloine do néimh
scruibh bharrlaga le a ttairear gach sompla don ghrés- Grés oirrdheirc do bhegan rann
do dhealbh misi cha ferr sdúaim
muna bfagham thall an diol
och fa ríor ni fhuighim dúais- Duais mo rann is ferr do bfacabhair ríamh
ragharc mall anall tre bharribh aciamh
labhairt ghann go tenn do chloisdin ag triall
ni beg leam sgach ám do chabhuir mo pian- Pian manma mar aon smo chuirp
a dhuine do chluin gach maoin
na sealbhuidh da rachadh sibh
an ríamh sin is decair dhaoibhAoibhinn an galar an grádh
- Deacuir techt on galar ghráidh
an galar dom chur fa chiaidh
ni he an galur gan ghuin mbróin
galar nach fóir luibh no liaigh- Galur gráidh is galar dhamh
an galur go brách nar mbun
am chroidhe do choidh asteg
cnedh thoile ler dhoigh mo dhul- Mile fáobhar gráidh dom ghuin
baoghal mar atáim on toil
ni fhéidir techt saor mar sin
sneimh on toil san taobh astoig.- Tonn tseirce na tuile trinn
tuile le mbéirter ar mbuaigh
tug soin ar snoidhe go cnáimh
doigh ghraidh am chroidh do chúaidh- Misi do thuitim do taoib
cioth fa fuil da chur a cceill
ni fuil cabhair an dán duinn
mo ghradh rúin gar foguil féin- An rioghain nach miodh do mhnaoi
mo shearc ar na lionadh lé
an coimhdhe ga cor a gclí
ca ní is doilghe dhamh a dhé
Decair techt on galar ghráidh
113
- Soruidh slán do noidhche anréir
fada geir a dol ar cúl
da ngealltaoi mo cor accroich
is truagh nach í anocht a tús- Ata dias is tighsi anocht
nach ceilenn an rosg an rún
ge nach fuilid bel ar bhel
is gerr geir silleadh an súl- S truagh an cuibhreach do ni an chiall
ar silleadh siubhlach na súl
ni feirde an tosd do ni an bél
sgél do ní an rosg ar an rún- Nocha leigid lucht na mbrég
smid as mo bhel a rosg mall
tuig an ní adeir mo shúil
& tú san chúil úd thall
- Cum aguin a noidhche anocht
truagh gan í mar so go brách
na leig an mhaiden a stech
eiridh scuir amach an la.- Uch amhuire abhuime an tseing
os tu cenn ar ar cceill
tarruigh & gabh mo lámh
soruidh slán do noidhche areir.
- A Chormuic cuimhnigh an chóir
na ben dfuil ír anonóir
ni hí an choir égára is fherr
ni dóigh édala an fhoirenn.- Na rioth do reir do thoile
na car114 sechran siorraidhe
na heirghe an guais nach dlecht duit
na gluais tar chert a Chormuic.- Ni cás do nech ni do rágh
gan derbhadh súadh na senn dán
bheith go brach gan luagh leabhar
más duál chách chreidemhuin.- Léigsi dhí mar gach duine
armas fhreimh Rughruighe
na saoil gur libh an lamh dherg
na sir acht rágh na ri115 lérg.- Muc dá hógh116 oighrecht oile
cían go naicme dáirighe
no cha dílsi dhaibh no117 an lám
san chrichsi fáil ar fadágh.- Na hiarr a Chormaic díbh chuinn
an lámh le fúadach feruinn
ashealbh na sirsi mar sin
mas dearbh libhsi na leabhair- Féchidh an leabhar Ulltach
sgriobhadh118 na sgél nionganntach
a Chormuic ni dleaghar dul
tar leabhar oirdheirc Uladh- Sean dán fíre ar a bfuil dath
lámh dhérg Eirenn í bheathach
do rinn an toide glan grinn
na ben re hoige119 í Huiginn- A nesbhuigh airgid na óir
do bhi sunn ar siol sén róigh
díol na laime tar chenn cruidh
aneng do baille an Ulltuibh.- Caidhe an tí thráth da cennach
rug uainn í ar aitherrach
cia dhinne do dhiol aneng
as gniomh fíre go foircenn- Cia do chách nach cúala sin
derg ruathar Chonnuill Chernuidh
cinn cháigh do chur ar an ghad
ni dóigh a dhul ar dermad120.- Go hoighadh Eirc mhic Cairbre
air ccur air gach áon airde
nior hionladh alamh leis
gur bhiongnadh dála an dualghais.- Dar thum abhos san bhratach
do chach nior bham anacail
aig filleadh na laimh leis
nir milleadh aille an armais- Fagbadh Conall tuar treise
lorg amhear san meirgse
gur121 oighreacht ga thsíol o shoin
le fornert gniom as gaisgadh- Ta on ló sin a leith
aig siol IR déis acheile
sealbh na laimhe os doibh dhleaghair
tar fheraibh aille Érinn- Ge be duine deradh riom
go mbhíadh con (?) dainbhios orom
nach fior uaim araidhim rúibh
Saithim mo thúath attalmhuin
- Bhan tsheilbh dhibhsi nach dleghthar
do ttairgthadh dfheilioghagh
gion go bfuil Éire an dan, dhuit
ar slán fa chéile a Chormaic.
123
- Náir an sgealsa tiacht do tigh
chluinmid uáid amhic Láoisig
tagra na laimhe nach doibh o chert
do Chlannaibh Róigh na robhert- Tairing do thuath stop do bhél
munab thú Conall na narm rogher
ler mían fir Éirin uile
do chuir air en ghad guallanna- Tri téad is laige táin
do chím alar do thiompáin
beag ambrígh searbh an gloir
ni dearbhadh ar in laimh laimhoir- Muc dha tho cé mór a meas
níor churtha ris in laimh accoimhmes
armus corma an torc fa mear
armus troda an bhás bharrgeal- Dearbhadh eile bheir tu asteach
lamh dherg Eirinn i Beathach
iomdha focal aderid cách
nach bhfagthar sgriptuir do chomdach- File fallsa do ghrádh séad
do roinn an rann lan bhréag
nil aoinfer ar in sgelsa leis
ni shaorfinn e air ainbhfeas.- An treas puirt ta ar do phibh
dergruathar Chonaill Chearnáoi
níor sin an lamhsa linn
sgan ann acht finsgel fabhuill.- Creidim go ttug an ruarthar tenn
dar chuir lén ar bhferaibh Éirinn
sní chreidim go brath gur rad
2 mhíle cenn air aonghad.
- Dirim fós sas derbtha linn
nach bfhagthar a sgeal no sgríbhinn
dha míle mac ríogh go mbhúadh
do beith a neirinn anenuair- Ni dhérn sibh dechtaibh a riamh
acht derg ruathar Chonall ni dermad chiall
as nar áonghniomh go mhet suilt122
beith do thsíor mhaoidheamh a dhermaid.- Mas fásgadh fóla as glacaibh curadh
dherbhas an lamhsa dho ndleghar uirim
fech cia dhinn is lía do thúm
alamh abhfolaib eachtruinn- Feach Conn accnuca na ccladh
in ar lía fuil da fásgadh
íomdha méirge in ar thúm alámh
ni bfuil an sgelsa air seachran.- Ar thuit do mhacaibh ríogh leis
ar Magh Lena fa gaibhtec greis
da ccuirtháoi anénghad ar Chónn
sair do bhíadh an tualach taobhthrom.- Cáth chasglinne as cath chuimair
ina catha do cuireadh ar Loch Feabhail
aig easrúadh ar Lochlann lír
ca roibh bhur lamhsa an la sin?- Sna cathaibh do cuireadh linn
aig cosnamh crích hEirinn
iomdha gealghlac fa corcra gné
do mherclannaibh nertmhar náomhneil.- Ag tagra ríom ni beit dhuit
ní mé píobuire anenphuirt
iomdha eacht 2ar buidheach baibh
dherbhas gur linn an rígh laimh.- Stad a Dhearmaid na tagair nios mó
ni fheider an sgealsa daithcheó
ni leat an lam as aille dréach
le hardradh Eirinn an bhratach.Tairing.
- Labhradh trían chonguil go ciuin
na biodh anesbhadh fhiriuil
da n-éirigh fraoch ghoimh na bfer
do laochruigh ghle mhir Ghaoidheal.- A fhir thagras on treibhsi
mun ab ar mían maileisi
na hiarr senchairt chru choll
nar nemhpailt clu comhlonna.- Agair gach onoir oile
as dlecht do reimh rúghruidhe
giodhedh léig dhi a dhuine
a mbi nar mbréid mbratuighe.- Innis go réigh gach robháigh
na hiomráigh ar iomarbhaigh
léig feasda thoradh ga túr
ni cniosda anfhaluidh dfhadugh.- Fíor go raibh le brígh mbuaighe
ag curadhuibh Craobhruaighe
a nágh budh docra a diumghuidh
lamh chorcra san caithiorghuil.- Da éis do thraothsad an tréin
sliocht uaibhrech Eochach Duibhléin
fuil Ír da ttreine an treasadh
bhan tír Eire anuiresbhadh.- Tug triath dfuil Ír sna Colla
mar tá roinn san rí rolla
le recht ratha dfior oile
secht ccatha seal sechtmuine.- Nach cual adhuis do ghuin gha
gur thuit Fearghus afodha
ger ghárbh achlann san chogadh
bhúdh márbh ann do fhanadar.- Do gabhadh buaidh is bratach
fola hÍr go himertach
sdo bhí ri orrthuibh re headh
dona ttri Colluibh> cneasgheal.
- Lamh anúacht datha dheirg
cuirid annsoin san sroilmhéirg
do shior go chaithghreis do chur
más fior aithris na nughdar- An lámh ga lenmuin linne
magh aill fios na firinne
míle bliaghain le bróin chéd
ríaghail is coir ar choimhéd.- Lenuighsi an leómhan buighe
a neinig úaine óirthuighe
san léirg le buagha a pughair
méirg do chuala ag Conchubhar.- A maighin Moighe Ratha
an la churrtha an chruadhchatha
ga seoladh don chuire chas
budh leomhan uile anármhus.- Suaithenntas bur congail chlaoin
gona aleomhan na leath taoibh
nach derbhadh Flann ga rágh ribh
nár dealbhadh lámh ann idir.- Dar lem is leomhan sní lámh
ármus shíl Ír sgc aon ágh
maith an fhíadhain Flann file
go ríaghuil rann rithfimne.- Tuigim an tagrann Taodhg Dall
Ibh Eathach Duibhlén dearbhám
ge be leighfedh a lorg linn
ni shénfagh ord Í Uiginn.- Mar sin léigther linne an lámh
anúachtar in gach aón ágh
sgan a buain dín le deabhadh
dfuil Ír & Eiremhóin.- Le do chosain Colla Úais
urmhor Uladh dál degh chruais
do roinert a chleth sa chor
& leth oirecht Alban.- Bratach barannta ar mbruighne
lamh búdh séla ag somhairle
lér gabh daghfhonn na ndrochghall
go glan sferann Fionnlochlann.
- An lámh chédna ag cloinn Domhnaill
riu gan en dréam ion chomhluinn
anuair anfuigh ar fhoghluibh
fuair Manchidh is Mathghamhnuigh.- Leam is chumhain sni cian uagh
an lámhsa ag brisdedh borbshluagh
do gasruidh ba mhagh monuigh
gal cosmhuil rer ccnrndhaibh.- Oram ni bherar baire
sesbhuim sealbh na láochlaimhe
o bhéd tuaighe da truime
le méd buaighe ar mbratuidhe.- A fir thriallas don tír shíar
uaimsi giodh urchuir imchían
beir na gaoisin ar nglac rann
go mac Laoisidh mar labhrám.Labh
Niall mac Muiredhuigh127
- Nar lém choisnes tu clu Chuinn
léd dhán amic Í Dhonnuill
ag áiremh chaithrem is chrech
nar ghabh tu an taithger direch.- Mar taoi gan eagal roimh thuaigh
acht o Chonall on Craobhruaigh
is truagh gan tu aneamhuinmhach
mar aon re Conall Cernach.- As maith an tiupanach tú
bi binn no gheibhir michlu
mas suain is cóir do chlechtadh
do sluagh ar chionn chais mbertadh.- Muna coisnir an lamh dherg
na chuir an mhuc san sróilmheirg
acht tomhuil a tarr astech
mar srumuil Conall Cernach.- Ni derbhadh let ar laimh dheirg
dán direch Taodg I Huiginn
sgo cuirfet anaon chethram cám
nach cuirfedh Táodhg sa leathrann.
- Puirt nar sinneadh ar píb ríamh
ruathar Conuill aním chían
ge do dherbh a lamh sa lann
nior leanbh ar sál na saorchlann.- Gan áthas an rioghfhuil róigh
más tu a déradh do begcóir
an déigh tána bo Cuailgne
iomdha anágha aniomruaga.- Nar léigh tu cath Ros na Riogh
cu na cértcha124 a chosgarghriomh
Concubhar Ferghus na bfecht
na morchlann Ir a neinfheacht125.- Cath eduir libh na linnibh
caithreim Chongail Chláirinigh
no foghuil Ferguis amach
na toghail Temrach luachrach.- Clesa lúigha Choin Chuluinn
troid nar bhobuir ionfhuluing
e ar áth onach fhacais
trúagh o chách nach cúaladhas.- Baile afuair Fer día a ghuin
mac nosa is Fraoch mc Fiodhaigh
da mbetha ar muinntir Meidhbe
do chluinnti anuirsgéla.- A mhic Semuis go noige óig
duit o nach léis na lom róid
biadh ábhráin róimh mar roghain
ni glór abhloir ealadhain.- Dod mhaoidhemh ar mac an bháird
a hucht eólais gan aon áird
na buail bos re bel filidh
do dhuain chros go ccoiridhir.- Crét fa sloinnter do sliocht Ír
cath Chuinn a ccnocha chlaidhmhín
nert sluaigh an chródha chreachadh
córa a luaígh re Laighnechibh.- Ar thuit ar Magh Léna leis
guidhim dia riut is innis
bha sech do sliocht Éimhir fhinn
ar an leith a deas d'Eirinn.
- Na déin dearmad do chlonn Ír
a ccath Midhe ar a mhoirghníomh
gur thuit mac máil go mhaithibh
do laimh ar Ccuinn chéd chathuigh.- Mur ata uait ar iarruidh
gabhail sliocht Neill Naoighialluigh
ar Emuin anfhuinn sgathuidh
an deghaidh Chuinn chéd chathuigh.- An lamh dherg ni chóir diárruígh
do riogfhuil Neill Naoighialluigh
budh córa na naoi nglasa
do chorúgh na ármusa.- Giall Breatnach borb is Phicech
geill Sagsan umhla Albanach
do ghabh Niall an toigfher tenn
is giall choig ccoigedh Eirenn.- An lámhsa chloinne Colla
fuair doibh iomad urrama
do chuir an choróin ma ccenn
maille ré honoir Eirenn.- A shliocht Neill mhoir mic Eochach
sa shiol Chonaill chruaidh chreachaigh
ni hédail ar laimhne dhuibh
dána an égcóir a hiaruigh.- Ni mairenn Mac Conmhidhe
d' Ua Neill mhacha a meirtine
rug leónadh ar sgéla ar sgol
méla is cogan na ughdar- Lucht ealadhna aicme Neill
nar diunnarbadh a h-Eirinn
mac I Donnuil diol gáire126
na ollamh riogh ro naire.Nar leam
.S. Eóin, mhac Eóin
mhic Aillin, mic Loilin
mic Eachuinn Óig
mhic Lochlin Mhóir
mic Eochuinn Óig
mic Eachuinn mhóir
mic Lochlinn Catanaigh
mic Eachuin Uibhir
mic Lochlinn Óig
mhic Lochlinn Bhroinnigh
L. Camhsronach L. Mhóir & is bhuagh athanig tigerna Cholla .i. íad soin ar sliocht Eoin gharbh mhic Lochlinn bhronnaigh L. Camhsronaigh .i. tigerna airde gabhir ar sliocht Domhnuill mic Lochlin nech aroin diluin re inghin mic each thighern chin gherloch (acht nod leat gur badh e niall on dangadar sliocht neil). Ba tosgadh a rugadh acht ise mac inghin Iarla mára dan derna tigharna.
mac Eachdhuin ruaig na cath
mic Lochluinn Lubanaigh
mic Eoin Duibh
mic Giolla Cholluim
mic Mhaoilisa
mic Giollaeaoin mhóir
& dir cuid occ gur on Ghiolleoin Mhóir so a tannig clann Choinndigh ar a nadhbar go roibh birt mac aigi .i. Maolisa o bhfuillid clann Giolleaoin, & Coinndech o bhfuillid clann Choinndigh.
Murchad mac Coinndidh, mic Eoin, mic Coinndidh, mic Aonghus Cruim, Mic Coinndidh, mic Giolleoin Óig, mic Giolleoin mhóir, mic Murchadh, mic Donchaidh, mic Murchadh, mic Donchaidh, mic Murchadh, mic Coindigh, mic Crinn, mic Giolleoin na hairde, ciogh be é som do tigearnn cloinne Ghiollaeaoin, mic Rrath, mic Maolsuthin, mic Neill, mic Con Conndullaigh, mic Cellaigh, mic Rrainc, mic Ferchir Abhrarúaigh, mic Báigh, mic Fionlaoich, mic Ferchir Fada rígh Alban o bfuilid clann Coinndigh, clann Chatan, clann Grigoir, clann Fionguin, clann Ghuair, clann Neill Bharra & Ghigha, clann Neachtuin, clann Duibhshith, & morginnuigh mar adir cuid mhór aoca.
Conbhetha mac Dathchil, mic Congaluinn, mic Donachaidh, mic Busanain, mic Conill, mic Forballaigh, mic Conbneann, mic Cremhthuinn, mic Eochadh Bhinnigh, mic Eoghain, mic Neill .9. g. mic Eoghadh & c.
Giollesbuig Fionn
mic Giollesbuig Bhig
mic Giollesbuig Chaim
mic Giollesbuig Ghruaime
mic Caillin Bhuighe &c.
mic Neill o bfuil mic Neil Meilthart
mic Caillin na Maoille Mhaithe on raithir clan Mhecaillin reó & c.
mac Duibhne Dhédghill on raithir clann mic Dhuibhne reó & c.
mac Artuir Óig o bfuilid clann Artuir.
Colla mhac Alusduir mic Eoin Cathanaigh & Giollesbuig na mhic aigesa & inghin mhic Uibhlin fa mathar dhó. Do mic ag Giolleasbag .i. Coll, trúir mic ag Coll eder é & ingen Raghnaill mhic Sémuis .i. Giollasbug & Raghnall & Alasduir; do thasban an tallasdor soin é fein go eafachtach la bun dóraig arís le comision rí Sérluis go hAlbin.
Raghnall Aranach mhic Somhuirl mhic Aluisduir mhic Eóin Cathani do fuair ceannus shliocht Eóin Mhoir .i. íarlla Antrom. Do ghabh cóir ar dhuithidh o rí Semus an seismeamh o bhun Bann go Corran laran obiit 1636. et sepultus Mergia.
Alluisdar mac Somhuirle bu duine crógh leagannta an gaisgech soin, go haithrigh naghi Sasganach & chlan Úibhlin. Do chúaidh do chugnamh le hinghin dherbhrar athar -i inghin duibh Shemuis an bhen do bhí ag Ó Domneil .i. Aógh mhac Maghnuis anaghuidh Shagsanach & do thuit se le caipdin Marmél le hamas oidhche & do beanadh cheann de ar chrannoig eabuir Locha Lapain. & do chuiredh go Baile Átha Cliath an cenn & do chuireadh achorp amainsdir Bheirt. Amuil adeir Brian Ó Ghnímh.
- Mionn súl Eirinn anath cliath
mo ghrádh don bhel derg nar bháoth
cenn go siodhshnúadh céim ós chách
a ghnath fein ga mhíongruadh maoith.- Da bhí dáirde anua na conn
rí díbh Cairbre na ccuach seang
ga roibhe cert chlár na bhfionn
ós cionn cháigh gur clecht achenn.- A bheith gan fhios nior bhaill leis
a ghnáth gusa aniugh a nois
ga chéibh mionmhaoth clannuir chais
ga mhall suil ghlais ríoghlaoc rois.- An mían búdh gnáth don ghel don
aníugh anáth clíath ga chenn
do be mían amhalach séang
gan chenn dfhalach don fhial fionn.- Cenn an fábhra dhosuidh dhlúith
re frasaibh garbha re gáoith
cíall mo mhí mheanma os cionn cháich
mionn bhlaith an mionearla maoith.- Fulang snechta ga fholt fíar
do chlechtadh do chruth mar smúal
aon chenn do boirrdherca ghníomh
síon fhraoich tenn oighrenta fúar.- Cenn anairde ar fhioghruibh croinn
a airde ni hionghadh linn
diol athógtha accaithir chuinn
nior thuill taithir cromtha cinn.- Um cenn ngel í fhiachadh úir
ga mbianghadh teas & túagh
minic braneoin ar fhud náigh
go ttug dháibh glainfheoil a ghruaidh.- Cenn Í Cholla ga ngáth geall
do bfhath dó chora as accionn
gur bhainidh dhoibh duaisli ann
Uáisle gháll gur chóir fan cionn.- Mionmhuine le adhhadh sháoir
mionnbas le Galluibh na ghrúaidh
fhiodh budh coill dag fhosgadh duinn
le súil moill Alasdair úain.
- Gnús nár go ndéd sliomglan séng
sgél ionghnadh le cách ón chionn
coill coiméda chríche Gall
foighéga achlann bfíthe bfionn.- Geall on rós ag grís aghrúadh
an cenn fós mar do bhí slán
gan chleith do bísen sdo bhíadh
abheith riamh íseall nior bhaill.- A ta uaim anáol múr128 ghall
mo chen da chaomhchul chúachbhfionn
bráighe rem breithsi na ccionn
cenn an mhicsi Maire ar mionn.Mionn súl Eirinn anáth clíath
Do chuir an lóigshe díachabh ar Ghallabh cenn Alasdrann do thabhart núas
Clann Aonghus mhic Semuis mic Alusdran mic Eoinn Chathanaigh. Aós an tigerna 1607. an tan do milledh Giollasbuig Dubh mhic Aonghus mic Semuis san bhliaghain cethna do gabh mac Cailín tigernas chinn tíre, san bliadhain chethna do élóigh na hiarrluid a h-Eirinn. Aós n tigerna 1615. Fa fheil Bríd do brisdedh Dun Naomhoige & do gabhadh Aonghus Óg mhac Aonghus mic Semuis le tigerna Chaladtran & do crochadh é Dun Edun. De eloíg Sémus Óg mac Aonghus mhi Sémuis a Dún Eídean le Alasdair mhac Ragnaill mhic Domhnuil ghlais, Theasda Semus Óg mhac Aonghus mic Semuis an Lunduin. Do bhí ar fógra dhó 4 bliagan roimh soin, do chuir an Rí íarri air.
Triuir mac ag Giolla Esbag Dubh mac Aonghus mic Sémuis, edhón, Eóin & Huisduinn & Giollesbag. Clann inghen Aonghus mic Sémuis, Máire do bhí pósta ag Domhnall mha Ailin tigerna clainn Ragnall mathair Eóin mhúideortuidh & Margrét Óg do bhí ag Ragnall mha Ailin mathair Ragnaill Óig & clainne eile & Anabla do bhí posta ar tigerna na learg cheinntír.
Alasduir mhac Ghiolla Easbuig mic Eoin mic Alasduir mic Domnaill mic Alasdair mic Ragnaill Bháin a quo sliocht Ragnaill Ragnaill Bháin mic Eóin Mhóir mic Eóin mic Aónghus Óig.
Sliocht Eoin Mhóir mic Eóin mic Aonghus Óig. Do be an t-Aonghusa mhac Sémuis tigerna 'lle & Cheínntíre & Diuráigh, Ghiodháigh, Colbansainnsaig & na seacht ttuath Glinneach a n-Eirinn. Eoin Cathanach mac Eoin mic Domnaill Ballaigh mic Eóin Mhóir & dhías mac .i. Eóin Óg & Domhnall Ballach Óg Do ghabhall le feill le mac Ceaain a n-oilen Fionn lagan a níle & do croch an Dun Edan íad. Alasdair mhac Eoin Chathanuidh an mac Domnaill fa dheiredh do bhí don tsliocht soin.
Cuigear mac do bhí ag Alasduir mhic Eóin Chathanuigh a negnuis Dhomnaill Bhallaigh do bhí dall. Triúr dhiobh so do dhul slúagh mhór gheirinn .i. Semus & Aonghus Uabhrech & Somharle, go ndearnadh longhphort leo an glenn seisg sna glinnibh. Ó Neill .i. Seaan mhac Chuinn Bhacuidh mic Cuinn mic Eínri mic Eóghan do thabhairt amais longphort orra & Aonghus Uabhrech do mharbhadh ann. Semus do gabhail buailte ann & do ég Dún Dheanainn & do cuiradh a n-Airdmach. Somhairle ar mbeith fada ar laimh dhó do leigedh as é & do phós Maire inghen Chuinn Bhacuidh.
Colla mhac Alasduir mic Eoin Chathainuigh an treas mac fa sein dhíobh do rug an Rút as lamhuibh chloinn Uibhlin do ég an Dún ipsi. & do eisin do gab Somuirle tighernas an Rút.
Here we give the three Heroic or Ossianic poems which appear in the Black Book. The Ages of the Feinn appears on page 172, and is followed on page 173 by Cnoc an Air. Deirdre's Song appears on page 95.
Ages of the Feinne
Accenn [middot]9[middot] mbliadhna fuair Fionn, cennus ar Fhionnuibh eirenn o mogha nuaghad na nech, rí gan uaman gan eitech [middot]6. fichet bliaghain fa dho, & [middot]x[middot] bliadhna ni is mó saóghal Fhinn fa shén fa rath, fa bhúaigh & fa throm chach Do be saoghall Oisin mic Finn, 3 cét bliaguin go haobhinn 5 bliadhna dég fa dhó, mí is sechtmhuin is en ló 20 bliadhan sa 18', saogall Osgair is ni brég gan troigh ar ais agcur catha, acht breith giall gach aonfhlath Tri bliadhna dég & 2 chét, saogall Chaoilte na mór echt on la rugadh fial fionn, gur baithed é accroimlinn Naoi fichet bliadhna go becht, saoghal Chubhill fa mór smacht cios an doman do do dháil, si go Laighen do thógbhail Ceithre chét bliadhain acht mí, saogal Ghuill mic Morna ambrí nar leig nech siar no soir, úadha gan comhrag aonfhir Secht fichét bliadhna fa sheól, saogal Chonain na cconnsgleó ag iomarbhaigh eter an Fhein, re bualadh dorn le doimheinn 6 fichét bliadhna fa do deg, saogall mic Lughaich re aég ar ghoil ar ghaisgedh ar ghrenn, aon bharr maisi laoch eirenn 8 fichet bliadhna re suirghe, saogal Dhiarmuid í Dhuimhne naoi bliadhna don mhacaomh óg, le cluidhche ar luib sar liath- róid 5 [middot]20[middot] bliadhna is derbh liom, saogal Chairill mhóir mic Finn nir tarrla comhrag lann, nar bhen Cairell as achenn
- Cnoc anáir an cnócsa síar, go lá na braith bíd da ghairm
a Phádruig na mbachall mbán, ni gan fáth tugadh an tainm.- Innis masa cumhain leat, aúa Chubhaill nach beg brón
abair biadh mo bhennacht let, scél fíre sna can gó.- As trúagh an ni rér an mé, a m(h)ic Albruinn nar ér nech
an sgél ro fhiathfroig(h)is diom, innsim ar sgáth riogh na mbreth.- La da ndechaidh Fionn na bhflegh, is Fian(n) Eirenn na ngredh seng
ar an chnocsa líon an slóigh, nior begal doibh techt re accenn.- En bhen do baille no grían, do chí an Fhian(n) ag techt san leírg
do mhac Cumhuil(l) (innsim dhuit), benncuis rioghain an bhruit dheirg.- Cia tú arioghain ar Fionn féin, is ferr meinn sis aille dealbh
fuaim do ghotha is binne linn, na abfuil re seirm gion gur scarbh.- Niamhan nuachrothach se mainm, inghen Doilbh mic Dólair fhinn
airdriogh Grég, Mo M(h)allacht air, do ró me do thailc mhi tréin.- Créd do bheir ga sechna tú, na ceil do ruin oirn anocht
dul do c(h)omrag ar do sgáth, gabham do laimh ar do thocht- An rí soin ga ttugas fúath, do róinn adubhghúal dom ghné
cluas is urball is cenn cait, do bhi air, nior bhait an sgéimh- Dimches an domhan fa thri, nior fhagbhas rí ann no flaith
nar iarras acht sibhsi a Fhian, snior ghell triath manacal air.- Ainigfed tú ainghen óg, rágh mac Cumhuill nar chlódh riamh
no go ttuitfid ar da sgáth, na secht cathsa ata an Fhían.- Ar an laimhsin ortsa a Fhinn, is gúais linn go dernuis brég
an ti re teichim ab(h)fad, tuitfidh leis cath & céd.- Na dein iomarbhaigh ás, afholt cas ar dhath anóir
snach tainic áon láoch accéin, nach fuil san bhfein fer da chlódh.- Is gerr go bfacamar uainn, rí fer ccaitcenn fa cruaidh lamh
níor bheannuidh sníor umhlaigh d'Fhionn, sdo íarr cath tar chionn amhná.- Téid dhéinn céd láoch na dháil, do bferr lamh an lathair gleó
nochar thill nech díbh ar ais, gan tuitim le Tailg mhac Treóin.- Iaruis Osgur ced ar Fhion, ger bholc linn e do lúagh
dul do comhrag an láoich loinn mar do c(h)onnairc díth na slúagh.- Do b(h)eirim ced dhuit ar Fionn, giodh olc liom do thuitim tríd;
eiridh beir mo b(h)ennacht let, cuimhnidh do ghal is do g(h)niomh.
- Fedh chóig oidhche fed 5 lá, do bhi an días sin nar thlath gleic
gan bhiagh gan choladh ar dhí suain, gur thuit Tailc le buaidh me mhic- Do léig sinn trí garrtha os aird, san chomhrag sin nar thlath gleic
gair chaoinnte far thuit dar bfeinn, sda ghá(i)r mhaidhfe fa ég Thailc- Niamhan núachroch mor an an béd mar do choinnaic med anáir
ghabhas náire an ghruadh derg ghlan, tuitis marbh le méd naire- Bás an rioghna deis gach uilc, ase is mo do chuir ar chách
ar an cnocsa des accliath, do bhaisd an Fhían cnoc anair.
- Gleann do gach meas íasgach linnach
an tulcha corrach as aill crúincht
bheith dho íomradh dhomsa as dérach
gleann beágach na mbúabhall mbeanach.- Glean cúachach smaolach lonach
búadhach anfhoraois do gach sionach
glean créamhach biolrach mongach
seamrach scothach bar chas duillach.- Binn goth fíadhuid druimdherg bhallach
faoi fhiodh daraigh as maoilin mhullach
aga greagh is íad go fáiitach129
na láoigh abhfalach sa ghlenn bhílach.- Glean na caorthan go ccnúas ccorcra
go meas molta do gach ealta
Párthas súain dona brocaibh
anúamhchaibh socra sa ccuan aca.- Glean na seabac sulghorm éghtach
glean iomlan do gach cnuasach
glean na mbenn lesach péucach
glean smeurach airnach ubhlach- Gleann na ndobhran sliom dhonn smotach
os cen íasgaigh is binn guth bocach
is iomdha géis thaobhgheal shocrach
is eigne urach re taobh leacach.Glenn
We here give the genealogy of Clanranald from the present time as far back as Adam! The portion of it from 1715 till now, we are responsible for; the rest is in the Black Book, though not given in one place.
Ginealach Chloinne Raghnaill an so síos:An t-Admireal Sir Raghnall130
mac Raghnaill mhic Eóin
mic Raghnaill mic Raghnaill
mic Dhomhnaill Ghuirm, fir Bhinne Bhaghla agus tighearna Chloinne Raghnaill,
mhic Raghnaill Óig mic Raghnaill
mic Ailin mic Eóin Mhuideordaigh (obiit 1584)
mic Alasdair mic Ailin
mic Ruaghri mic Ailin, o nabartar Siol Ailin,
mhic Raghnaill, on raitear Clann Raghnaill,
mhic Eóin a h-Ile (John of Isla, first Lord of the Isles, obiit circum 1386),
mhic Aonghusa Óig mic Aonghusa Mhóir
mic Domhnaill, a quo Clann Domhnaill,
mic Raghnaill mic Somhairle (obiit 1164, the great Somerled of the Isles,)
mic Giolla Bhríghde mic Giolla Adhamhnáin
mic Solaimh mic Meargaigh131
mic Suibhne mic Niallghusa
mic Mainne132 mic Gofraigh
mic Ferghus133 mic Maine
mic Earc mic Carran
mic Eochach mic Colla Uais, Aird Rígh (High King of Ireland from 322 to 326),
mic Eochach Duibhlein mic Cairbre Liffeachair, A. R. 134 (obiit 284),
mic Cormaic, A. R. (246266), mic Airt A. R.,
mic Cuinn Cheud-chathaigh, A. R. (Conn of the Hundred Fights, obiit 157),
mhic Feidhlimidh Rechtmhuir, A. R., mic Tuathail Techtmhuir. A. R.,
mic Fiachach Fionnala, A. R., mic Feradhaigh Fionnfechtnaigh,135 A. R.,
mic Criomthainn Niadhnair, A. R. (Birth of Christ in Crimthan's eighth year),
mic Lugdheach Riabh ndearg, A. R. (Lugaidh of the Red Stripes),
mhic nattri Finnemhna (the Three Fair Ones of Emania),
mac n-Eochdhach Feidhligh, A. R., mic Finn mic
Finnlogha mic Roighnen Ruaidh
mic Esamain Emhna (of Emania) mic Blathachta
mic Labradha Luirc mic Enna Aignigh, A. R.,
mic Aonghusa Tuirmigh Temhraigh (of Tara), A. R. (obiit 325 B C.),
mic Eochadh Ailtlethain, A. R., m. Oilella Chais-fhiaclaigh (Bent-tooth Oilell), A. R.,
mic Connla Chruaidh-chealgaigh (or Caomh), A. R.,
mic Iarruinn Ghleò-fathaigh, A. R., mic Melghe Molbhthuigh (Praise-worthy), A. R.,
mic Cobhthaigh Chaoil-bhregh, A. R.,
mic Iughaine Mhóir, A. R. (regnavit 633673 B.C.),
mic Eochach Buaidhaigh mic Duacha Ladhraigh, A. R.,
mic Fiachach Tolgraigh, A. R., mic Muiredhaigh Bolgraigh, A. R.,
mic Símóin Bhric, A. R., mic Aodhain Ghlais
mic Nuadhad Finnfáil, A. R., mic Giallchadh, A. R.,
mic Oiliolla Olchaoin mic Síorna Saoghalaigh, A. R.,
mic Déin (Dian) m. Demhain
mic Roithechtach, A. R., mic Maoin
mic Aonghusa Olmucadha (Much-swined), A. R., mic Fachach Labhrainne, A. R.,
mic Smiorghuill mic Enbotha
mic Tighernmais, A. R., mic Follaigh mic Ethreoil, A. R., mic Ireoil Fáidh, A. R.,
mic Eremhóin, A. R. (regnavit 1698 to 1684 B.C.)
mic Mileadh Esbáine136 (of Spain),
mic Bile mic Breogain
mic Bratha mic Deghfhatha
mic Earchadha mic Eallóid
mic Nuadatt mic Monuáil137
mic Feibhric Ghlais mic Adnóin138 Fhinn
mic Eibher Ghluinn Fhiun mic Laimh Finn
mic Adhnamóin mic Tait139
mic Oghamhain mic Béoamhain140
mic Ebher Scuit mic Sruth
mic Easrú mic Gaoidheil Ghlais
mic Núil141 mic Feiniúsa Farsa
mic Bat142 mic Magog
mic Iafeth mic Noé
mic Láimhiach mic Metasalem
mic Enóch mic Iareth
mic Malaleil mic Canain
mic Enos mic Seth
mic Adhaimh.