Corpus of Electronic Texts Edition
The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn (Author: Tadhg Dall Ó Huiginn)
section 34
Ó CEARBHAILL
- Do mealladh cách nó Ó Cearbhuill,
cuid dá sgéalaibh;
cia do mealladh ann ar-íribh ?
am dá féaghain.
- Drong díobh ré coimhéad a gcnuasaigh,
nár char féile;
is drong bheanus geall do Ghuaire,
ceann gach cléire.
- Ceist ar chliaruibh na gcúig gcóigeadh,
cóir a ceangladh:
an é fear na mbó do bhronnadh
'smó do mealladh ?
- Ionnmhus croibheal agus caisléan
cách dá gcarthain;
a chuid féin do chaith ó Cobhthaigh,
maith ar marthain.
- Léigthear le cách ollaimh Éireann
uatha ar amhrán;
nó gur chaisg fear Cliach a gcomhrádh,
sgiath gheal Ghabhrán.
p.247
- Is truagh gan cách mar Ua gCearbhuill
fán gcrodh gcoimhréidh,
atá do cheól is do chongháir,
eól gan oilbhéim.
- Maol Ruana rí fréimhe Cearbhuill,
dár chóir Éire;
dá ngairthear ainm 'na ainm fíre
failm na féile
Féil agus Casán, dá abhuinn atá i gCiarraighe
Luachra iadsin, agus is iad na príomhaibhne port-áillesin
is inbhir éisg ag fearaibh Iarmhumhan, agus
mar airgthear Féil fana hiasg téid agus tuiligh i
gCasán, agus do-bheir creach éisg lé ar n-iompódh.
Ua Cearbhuill a chomhchosmhaileas sin, an uair airgid
fileadha faobhracha focailghéara na Fódla a thír agus
a thalamh fá séadaibh agus fá mhaoinibh agus fá
chonách, téid fá dhanaraibh gruama glórdhorcha, agus
airgthear agus loisgthear leis iad go minic
- Minic airgthear lé Maol Ruana
mórmhagh Muaidhe;
fear nách cuireann cairde ar chliara
d'airde a uaille.
- Do sgaradh cách ris Ó gCearbhuill
na gcolg sídhe;
a mbreath gach nduine dó féine,
dá ró an ríghe.
- Mac Eisibéal ní hé mealltar,
léar mhian moladh;
ar ghabh leis do Chlár na gCuradh,
dámh a dholadh
Agus an Doladh, baile beag atá i nUrmhumhoin
eision, agus cailleacha dubha ghnáthuigheas bheith ann,
agus sagart adeir aifrionn gach Domhnach dona cail-
leachaibh sin, agus is maith beatha (?) an bhaile bhig sin.
p.248
Gonadh de sin téid Ua Cearbhuill
ar chreich Midhe;
do thabhairt buair as gach baile
cruaidh a chridhe
do-chuaidh a gcnáidh annsa gcoire
do dháil dighe.
Cú Chuloinn Mumhan Maol Ruana
ar mhéid meanma;
cá fearr dó an teagh ina dtarla
'ná teagh Teamhra ?
Tionóluid uime gasradh Ghaoidheal
do ghníomh ghroigheach;
do sáraigh sé Éire ar eineach,
Éile is Oileach.
Eighre Seaáin mheic Mhaoil Ruana,
roth an ghaisgidh;
fear dá ndeachaidh cuma an chosgair,
urra an aisdir.
Agus aisdear iongantach do-rín an Biocaire Ó Conchubhair agus an Cruadhchosach Ó Léanaigh Mhóir, fuair ionnta féin ceangal agus cumann do dhéanamh re chéile agus dul gan anadh gan oirisiomh do chathughadh ré hUa nDálaigh
- Do sladadh an t-úcaire iar dteacht ó cheardchaidh
iar líomhadh a leadán;
minic do cuireadh ar dhá chéad trodán,
bréag ar bheagán.
- Iomdha i Luimneach bean bhogúr
is fear feadán
dhúisigheas naosga gharg ghobfuar
is ard eagán.
p.249
- Ní hurusa a gcur re chéile
crodh an Éiligh;
d
[...]
fidh drongán don tóir ní fulláin,
olc is éirleach
- Bó Átha Buidhe dá buaraigh,
tuile tréinfir;
eallach an tSléibhe ruaidh Riabhaigh.
uaibh i nÉilibh,
is iomdha sream ar a súilibh
treall ón bhféinnidh
Agus an Luan iar Féil Míchíl do-níthear méara
ann gach mórbhaile i nÉirinn, agus is amhlaidh do-
níthear é .i. buirgéisigh bhéilbhearrtha bholgreamhra
bhlosgsúileacha na mbailtesin do dhul i gcúirtibh cloch-
gorma clárdhaingne, agus an tí dhíobh is mó muirear
agus muintear tig amach ina mhéara, agus is iongnadh
mhór d'Ua Chearbhuill mar sin gan dul go Teamhraigh
agus Gaoidhil Éireann do chruinnioghadh uime
Mar do-ríne an gaol ór ghabhluigh.
nár mhaol meanmain;
minic coisgthear lé laoch Luimnigh
fraoch ó bhFearghail.
Iomdha corr ar taobh an Turlaigh
is laogh Leamhnaigh;
ní buidhion dall gacha Domhnaigh
clann Í Chearnaigh
Agus Ó Cearnaigh, i gCaisiol do bhíodh sé, agus
is uime do-rín Ó Grádaigh an t-uisge beatha, agus do
chuir óglách dá mhuintir ar cheann spíosradh .i. piupar
agus ainís, agus adubhairt ris sin do mheabhrughadh
p.250
go maith mar gach n-aithcheacht eile: do ghabh an
t-óglách aga mheabhrughadh go rómhaith amhail
adubhradh ris; an tan do-chuaidh an t-óglaoch
d'ionnsuighe an bhaile mhóir tarla easg ar iongantach
anághmhar dó, agus is eadh tarla ina bhéal ag éirghedhó piupar agus ainís.
Tug leis ualach don truis chéadna
go dún Í Ghrádaigh;
ar ndul dó go Port an Phúdair
olc do fágaibh.
Is cosmhuil ré Beinn fuair Éadair
gruaim Í Ghrádaigh
cuirid fir go glic fán ngrúdainn
bric i mbádaibh.
Ar buile bhím gach duine is tír im' thiomchal
130]
le grádh don déidghil is grádh nách éidir d'iomchar.
Gairthior díom Crosán Í Chearbhuill
i gcrích Mhumhan;
do-ghéan don tí 'gár fearr mh'ionadh
ceann na gcuradh.
Ní bhí ag fiadh ré gáir ghadhar
báidh do bhunadh,
do mharbh ó Lorcán 'na leanabh
bochtán brughadh,
is iomdha corr agus cadhan
fa fonn Uladh.
Samhuil Í Chearbhuill do-chuala
i gcath Cnuca;
do ghabh tús gach óil aco,
móir a mhuca
p.251
Agus dá mhuic do bhí ag Bháitéar Máb agá rósda
do Rígh Sagsan .i. muc mhéith agus muc thruagh,
agus do ghabh ag méithiughadh na muice méithe lé
him agus lé hola agus do léig an mhuc thruagh do
losgadh. Is mar sin do-níd Gaill na Fódla
fíoráille,
agus maithe na Mumhan lé hUa gCearbhuill, óir bíd
siad ag tabhairt óir agus airgid aagus iolmhaoine do
Ua Chearbhuill agus ní thabhraid a bheag 'ná a mhór
do Mhac an Charrúingigh, gidh neasa do Loch Ribh
mhic Muireadha é 'ná an bhean tig ó Dhún Mhic
Pádraiccín go hAbhuinn Ó gCearnaigh do chnuasach
bhairneach.
Is iomdha thall i dTrian Chonghail
cliabh i gceallraidh;
giolla geal 'sa úidh ar inghin,
fear Chúil Chearnaigh,
Ó Cearbhuill ag triall i n-iorghuil,
triall go Teamhraigh
Teamhair an múrsoin Mhaoil Ruanaidh
is cliarach d
[...]
,
is iomdha a ráth Maoil Ruanaidh
drong fá d
[...]
Geall ó gach muigh do Mhuigh Dreimhne,
dáil a duanaibh
Is é mac ochta na n-airdtreabh
molta a mhuintear.
Agus Muintear Thadhgáin, san Mhidhe bhíd siad,
agus bíd ag marbhadh agus ag imreasan ré chéile fa
cheann anma an chinn fine nách áil le haoinneach
d'fearaibh Éireann do bheith air féin mar cheann
fine,
agus is é sin An Sionnach giolla gan éadach gan
eallach, bréagach brionnach
p.252
Giolla caibliath cealgach corrach,
ceardach ciongach;
do-bhéaradh leis cearc fán gcurrach,
is beart brionnach;
ní thiubhradh ar ór 'ná ar eallach
rón 'ná rionnach.
Ua Cearbhuill an chroidhe fairsing,
eól na n-aoigheadh,
ní ghéabhadh neach an gart ghabhus,
acht Art Aoinfear.
Art Aoinfear nó Oilioll Ólom
ór fás eision;
nár dá bhfuil do chléir i gCaisiol
gan léim leision.
D'eagla an tréinfir tugsad cniochtghaill
céim i gcaladh;
ní fada go bhfúigfe folamh
dúinte Danar.
Dá meastar oineach bhfear nÉireann
ar iúl roighrinn
dob ionchuir do chlú Í Chearbhuill
dá chrú i gcoimhling
Agus coimhling iongantach do-ní drong dona
daoinibh annsa domhan mór thoir .i. dul ar sliabh róard
os cionn Pharthais, agus féachaid fútha síos, agus do-
níd gáire, agus tiaghaid go Parthas, agus ní theagaid
as go bráth ar gcúlaibh: is mar sin umoro do-níd
deóraidh, deaghdhaoine, aoighidh agus aos ealadhan
na hÉireann ré dún Í Chearbhuill.
Mar do sín don chléir i gcoimhling
dréim ré deaghroinn
an féinnidh dána geal gormloing,
ar dteagh tearmoinn.
p.253
Críoch Éile na n-abhall gcorcra
is ceart ubhla
falchaidh gach raon thall fá dtarla
barr craobh gcubhra.
Linnte balbha ar bheagán uisge
i n-ucht samhraidh;
téid gach iasg ré goil an gheimhridh
troigh i dtalmhain.
I dtigh Í Chearbhuill Chláir Chobhthaigh,
nár char craindeach,
is iomdha bean ógh san earrach,
is sgór cailleach
Agus cailleach do bhí i dtigh Mheic Diarmada
Mhuighe Luirg, agus ní [...]acht aoinbhliadhain amháin
ann, agus d'fágaibh an chailleach sin [...] an chailleach
sin fa chlú oinigh agus eangnamha ón mbliadhainsin
go bráth, agus is iongnadh sin agus
Céad cailleach i dtigh Í Chearbhuill,
Dia dá dhídean;
Rí na n-uile leis an óigfear,
Muire is Mídean.
Míle ó gach aoinfear, ní tuar troda,
dá ghaire daga;
do-gheibh 'na dhún na céada curadh
cuaird úr fada.
DO MEALLADH
Do mealladh an fear nách beanfadh iasacht spóirt
a ceathraibh an bheatha ós aisling iad mar cheó;
dob fearra go ceart a gcathamh ria dom dhóigh,
a carcair na gcleas ós feas nách triallaid leó.
p.254