Part 27 of The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn

EÓGHAN ÓG MHAC SUIBHNE

Iad féin chinneas ar chloinn Néill,
ríoghraidh Fódla an fuinn fóidréidh;
re tnúth slóigh bheannórtha Breagh
do neamhmórtha glóir Ghaoidheal.
Inis Fódla an fuinn ghrianaigh,
ochtar mac Néill Naoighiallaigh
roinnid í ar n-éag a n-athar,
tréad do bhí arna mbaoghlachadh.
Cuid Mhaine is Laoghaire loinn,
Fiachaidh is Chonaill Criomhthoinn,
mín Moighe bleidheadhuinn Bhreagh,
seinfearuinn Thoighe Taillteann.
Do Chonall mhór fa mór bladh,
do Chairbre d'Éanna is d'Eóghan,
tugadh rílearga an taoibh thuaidh
ón chaoir dhíleanda dhaghsluaigh.

Do bhí dias do dhearsgnaigh dhíobh
do chloinn uaibhrigh an airdríogh,
nár samhail do saorchloinn Néill
gér thamhain aonchroinn iaidséin.
Eóghan mhac Néill na Naoi nGlas,
Conall Gulban, gríobh amhnas,
na meic oile gidh iad ann —
siad re aroile níorbh ionann.
Dá mhac Néill mhóir mheic Eachach,
Eóghan 's Conall ceirtbhreathach,
meic ríogh na réaltoinnchneas réidh,
éantoirrcheas, más fíor, iaidséin.
An dá leanbh i ló a mbeartha —
do-rala rún buaidheartha
fan saorchloinn go méid meanma,
dá ghéig aonchroinn fíneamhna.
Amlaidh fríoth gach duine dhíobh
d'éis a dtuismidh — tuar eisíodh —
ceann a leathghuailleadh 'na láimh,
an dream dhreachnuaigheal díogháir.
Dála chloinne Néill neartmhair,
Conaill 's Eóghain oirbheartaigh —
gan rún ngliadh, gan ghoimh gcogaidh,
ó soin riamh ní rabhadair.
Do bhí a síol ó sin i le
ag leanmhain luirg na deise;
lán d'formad riamh ré 'roile
fa Fiadh gcollbhog gConoire.

Creach san chreich is goin san ghoin
síol gConaill, cinéal Eóghain —
mór ndíoth do fionnmaoid orra —
do bhíoth d'iomlaoid eatorra.
Seal fada i gcomhthrom cogaidh
fa chlár Theamhrach tarladair;
síol dá churadh Chláir Ealga—
pudhar dháibh a ndíbhearga.
Gach ré seal d'éis aroile
i gceannas Chláir Úghoine
do bhí cnuas na gcraobh dtoraidh,
anuas go hAodh Athlamhain.
Sgaoilid síol Eóghain ag Aodh,
tarla dhóibh — dia do mhíoghaol —
cuirid féine a gceart ar gcúl,
neart a chéile do chlaochlúdh.
Clann Suibhne ór sín a rabhaidh
ag Aodh oirdheirc Athlamhain,
do-chódarsan ó chloinn Néill,
óggasradh nár thoill toibhéim.
Do cheangladar síol Suibhne
dá éis so ar séan gcomhairle,
báigh re saormhacraidh síl gCuinn
i dTír chraobhlachtmhair Chonuill.
A mbreath féin ó thuinn go tuinn
tug ríoghraidh chineóil Chonuill
don chrích réidh thaoibhleathain te.
do fréimh saoirbhreathaigh Suibhne.

Síol Suibhne ón lósoin i le
níor léig siad sealbh na ríghe —
olc báigh do éirigh orthaibh —
ar láimh éinfir d'Eóghanchaibh.
Do thaibhghidis síol Suibhne
ó soin dar gcloinn Chonuillne
ar feadh an chláir féaraird finn
cáir as gach éanaird d'Éirinn.
Nó gur chuirsead síol Suibhne
fúthaibh dar bhfuil Chonuillne —
slata réidhe Chraoi Cobhthaigh —
do bhaoi Éire ag Eóghanchaibh.
Ón lósoin gusan lá aniogh
atá ós ghasraidh Ghaoidhiol
buaidh gach aonchoinne um Iath bhFloinn
ag triath chaomhchloinne Conuill.
Do síol Suibhne go nua anois,
d'aicme Chonaill chláir Bhearnois,
táinig lámh chongbhála a gceirt
fa chlár dtonnmhálla an tuaisgeirt.
Eóghan Óg mhac Mheic Suibhne,
sgiath choimhghe chuain Mhodhuirne,
sás fighthe chogaidh ó gCuinn,
drithle i gcogail ó gConuill.
Maighre séanta a sruth Finne,
lá gréine i ndiaidh dílinne;
gnúis mhórdha is céimleasg i gcath,
éinfleasg órdha na nUltach.

Ursa chatha chlann nDálaigh,
fear uaislighthe a n-annálaidh;
séad buaidhe caomhfuile Cuinn,
aoghuire cuaine Conuill.
Ag síol gConuill na gcolg dte,
an gcéin mhairfeas Mac Suibhne,
luadh gliadh budh éadtarbhach d'fior
fa fiadh ngéagabhlach nGaoidhiol.
Ní rabhadar riamh roimhe —
síol gConuill Chláir Úghoine,
uair budh neartmhoire iná anois
ó sduaigh bhreacmhoighe Bearnois.
Re linn Eóghain an airm chuirr
ní fuighe rí chlann gConuill
triath le gcuirfidhear 'na cheann
i n-iath fuithnigheal Éirionn.
Claontar fiodh re fás a ghéag,
do-bearar le mac Mairgréag
géill gach Eóghonaigh re a ais
go féin mbeóghonaigh mBearnais.
Muna tigthi dá dtaoibh féin
re ríoghraidh sleachta saoirNéill —
sgotha slóigh mhéirsing Mhonaidh —
níor dhóigh d'Éirinn Eóghonaigh.
Mar sin do toghladh an Traoi,
cathair bhuadha an bhruaigh géagnaoi,
learga múr n-aolta dob fearr,
gaolta do thnúdh 'na timcheall.

Gluaistear leis líon a thionóil,
an rí oirdhreic Áighmhionóin,
go sluaghaibh Gréag dá gabháil,
tréad dob uamhain d'iongabháil.
Ár nuaidhe timcheal na Traoi
do cuirthi i gcionn gach éanlaoi,
d'amhsaibh ceachtardha an dá chath,
gasraidh neartchalma nárach.
Deich mbliadhna, gi bé re a chois,
do bhi an Traoi, truagh an forbhais —
buain dí dob anobair d'fior —
nár ghabhodair í ar éigion.
Dá mbeith siad ó sin anall
líon a dtionóil 'na tiomchall,
ní dáich go ngéabhdais Gréagaigh
an ráith ngéagglais ngairéadaigh.
Daoine astigh dá tabhairt dáibh
tarla dhí — dia do dhiombáidh —
i dtráth fillte don foghail,
'sgan cách impe ag anomhain.
Muna lingthi dá lár féin,
múr cuanna na gcladg soiléir,
níor ghar dhóibh toghail na Traoi,
slóigh an domhain adéarthaoi.
Timcheal cheannais Chláir Lughaidh
tarla don féin Eóghanaigh
cúis a maca samhla soin,
na slata abhla a hEamhoin.

Cuid díbh féin gur fill orthaibh
críoch Bhreagh do bhí ag Eóghanchaibh;
gan rún troda, gan triall n-áigh,
gan oba gliadh ná a gabháil.
Fir Éireann ó mhuir go muir,
dá gcuirdis ar chloinn Eóghain —
clann Suibhne féin ga a bhfoghail,
duilghe don féin Eóghonaigh.
Olc an gaol do síol Suibhne
tabhach Fódla féarghuirme
a láimh aicme Néill náraigh
do mhaicne réidh ríoghDhálaigh.
Síol Suibhne, síol nárach Néill
dá choill fíneamhna a héinfréimh;
cna aonmhogail óir ós fiodh,
do chaomhnodair glóir Ghaoidhiol.
Ionann fuil dáibh adearair,
ionann géaga geinealaigh,
ionann flathamhlacht a bhfear,
ionann athardhacht aithreadh.
Dá bhféachdaois, níorbh fearr a gceart
ar Thoraigh thall san tuaisgeart—
ógbhadh mheanmnach síl Suibhne —
nó ar seansruth mín Modhuirne.
Nó ar Chraobhruaidh Chloinne Rosa,
nó ar Charraig bhfinn bhFearghosa —
cnuic úra na ngealfonn nglan —
nó ar fearonn Dúna Dealgan.

Ní foigse Conn na gcéad gcath,
ní neasa Niall mhac Eachach,
ní mó is goire Gaoidheal glan
d'aoinfear oile 'ná d'Eóghan.
Créad do bhacfadh d'Eóghan Óg,
ar lorg síl Néill anallód,
buain ghiall do bhraointealchaibh Breagh,
aointeanchair ghliadh na nGaoidheal?
Tighe falmha um Chruachain gCuinn
do ghuais airdríogh clann gConuill;
ar Mhac Suibhne is cóir a chion —
'sna bruidhne um Bóin dá mbrisiodh.
Inghean Chuinnmheic an Chalbhaigh,
a dtéid uaithe d'ollamhnaibh —
tuar teisde síordháil na séad —
díoghbháil nách meisde Mairgréag.
An treas glún ó Chonn mhac Cuinn,
'só Mhaghnus, rí clann gConuill —
fa iolmhaoinibh gidh í is fearr
ní hionmhaoidhimh dhí a ndéineann.
Rugadar na fréamha ó bhfuil,
fíonfuil Chonaill, clann Eóghain,
geall Chríche Néill gus aniogh,
a méin tríthe dá dtísseadh.
IAD