Part 13 of The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn

BRIAN MHÁG UIDHIR

Pardhas Fódla Fir Mhanach,
clár téiglidhe torcharach;
tír na ngort dtirmghléigheal dtais,
ar imdhéineamh port bParthais.
Ceól neamhdhuidhe nuall a tonn,
bláth forórdha ar a fearann;
taidhbhse mheala millse a sreabh,
trillse a feadha gá bhfilleadh.
Gleannta míne ós moighibh cuir,
srotha gorma ós na gleanntuibh;
fiodh cnóbhuidhe ar cúl na sgoth,
clúmh órdhuidhe gá folach.
Lór do bhuain fiabhrusa dh'fior
duinne a géag, guirme a huisgiodh,
deirge a clúimh, neamhdhuibhe a néall;
neamhdhuidhe a húir 'sa haiëacute;ar¹.
Cosmhail re ceólaibh Pardhais
mon gcrích dtaidhiúir dtobarghlais
fuaim a sruth ngainmhidhe nglan,
tre ghuth ainglidhe a healtan.

Ní féad teanga — gá dtám ris ? —
leath a haoibhniosa dh'aithris,
críoch mhaothbharrchas na sreabh seang—
ceadh acht aonpharthas Éireann ?
Ní bhean neach re neach oile
san pharthas te thalmhoidhe;
ni fuil fear éadála ann,
ná fear éagára d'fulang.
Do-geibhthear fós le gach fear
tibhre seirce 'na silleadh,
nách bí ar tí díoghbhála dhí
fíornámha dá dtí thríthi.
Ní bhí sliocht foghlaidhe i bhféar,
ná lorg arracht i n-aiéar,²
ná raon tarathar i dtuinn,
mon gcladhachadh saor séaghuinn.
Ní bhíd fuatha ina feadhaibh,
ná ilphiast 'na hinbhearaibh;
ní bhí torbhaidh ar tí a cruidh
ní bhí foghlaidh gá foghail.
Ní lamhaid tadhall tríthe,
tar a cladhaibh coigcríche:
beag suim an ghormoirir ghil
i bhfoghloidhibh Fuinn Éibhir.
Fuair an chríochsa um ghort nGabhra
d'anchumhachtaibh éagsamhla —
tar nách éidir í d'faghal —
ní éigin dá hanaghal.

Ní buadha cloch, ní fégh fiagh
chaomhnus cuanta a críoch n-imchian;
ní learga foirbhthe, ní fiodh,
ní cearda doilbhthe draoitheadh.
Atá aca éinní is fearr
do dhíon na gcríoch go coitcheann;
díol cáigh d'aoghuire san fior —
aonduine dháibh is dídion.
Brian Mhág Uidhir na n-arm nocht,
mac Donnchaidh mheic Con Chonnacht;
sgiath caomhanta Críche Duinn,
aondalta Síthe Sioghmhuill.
Dromchla aigéin re hUltaibh,
múr cloiche re Connachtaibh;
céile bhan mboigbhíthe mBreagh,
cladh coigcríche an dá chúigeadh.
Luibh íocsláinte d'fuil Eachaidh,
doras báis do Bhréifneachaibh;
an chaor neimhe don Niallfuil,
's don taobh eile d'Oirghiallaibh.
Pardhas Ádhaimh Inse Fáil
Fir Mhanach na múr gconáigh:
ua na ndeighfear ó Dhún Bhreagh
mar mhúr teineadh 'na timcheal.
Dá mbeantaoi éinchreach d'fuil Chuinn
ó Éirne go hÁth gConuill —
'na n-airgnibh do-geabhtha geall
a ceathra hairdibh Éireann.

Ní fúigfeadh teach gan toghail
um Bóinn an bhruaigh thorchoraigh,
nó mon Muaidh dtírimghil dtais,
nó um fírimlibh bruaigh Bhearnais.
Comhmór do hairgfidhe uaidh
na tolcha corra um Chraobhruaidh,
'san eang síthe ó Chruachain Chuinn
go bruachaibh chríche Coruinn.
Tabhairt aighthe ar adhbhaidh mbeach,
nó is cor láimhe i niod naithreach —
tír a sean d'faghail ón fior,
nó is aghaidh ar theagh dteineadh.
Atá le fada ag feithimh
le Brian féin dá fóirithin,
'sgach fádh ag tairngire a thocht
don chlár ainglidhe éadrocht.
Fuilngid Gréagaigh eacht eile
beith mar so seal d'áiridhe,
fa chiaigh mhóir dhocrachta dháibh,
i ndóigh fortachta d'fagháil.
Gluaisid forgla bhfear ndomhain
fan nGréig n-échtaigh n-iorghalaigh,
gur bhean siad a draoidheacht dí
do-niad i n-aoinfeacht uirri.
Ó nách fuairsiod cead catha
na gasraidhe Gréagacha,
rí an tsluaigh rachalma do ráidh
a n-athardha ar n-uair d'fágbháil.

Ná fágbhaidh, ar fáidhe Gréag,
fearr dhaoibh bhur gcríoch do choimhéad;
lucht bhur n-oirbhearta is ní náir
ar tí a n-oighreachta d'fágbháil.
Draoi dhíbhséin arís do ráidh:
córaide an chríoch do chongbháil,
atá aonduine i ndán dí
bhus aoghuire ar clár chruinni.
Atá 'na naoidhin aniogh
fear ar saoraidhne, ar seision;
dá bhfoilngeam a bhfoigheam dh'ulc
roighearr go bhfoighbheam fortacht.
Sloinn dúinn ní is soillse iná sin,
do ráidh cách d'aithiosg aoinfir,
cia hé, nó an mbéarthaoi go a bhun,
an té adéarthaoi dá dhéanamh ?
Do ráidh an draoi — dia do rath —
Earcoil mór, mílidh Gréagach,
is é adubhart do dhíon cháigh,
do bhríogh cumhacht is chonáigh.
Beid, ar sé, slóigh an domhain
mon ndraig n-uathmhair n-éagsamhail,
gnúis roithneach dán hainm Earcoil,
an phailm thoirtheach thairngeartaidh.
Ní bhia i n-ilphiasdaibh oile,
ní bhia i ndúilibh daonnaidhe,
neart ó bhfuighbheadh righe ris,
tuillmheadh a fine dh'aithris.

Cinnis an draoi adubhairt sin,
mar chomhairle dá chairdibh,
go dtí a dhreach chaomhsoilléir chorr,
breath gach aonoiléin d'fulong.
Dá ndearntaoi a ráidhimse ruibh,
ar an fáidh, go fás Earcoil,
'nar thaibhgheadar na trí roinn
ní bhí acht airleagadh orainn.
Cead linn a n-uighbheam d'olcaibh,
do ghábhthaibh, do ghuasachtaibh,
is dáil gcabhartha 'nár gcionn —
labhartha cáigh go coitchionn.
Fuilngis gach breath dá mbíoth air,
iomthús an airdríogh Gréagaigh —
gruaidh doinnghealtais nár chleacht coir—
go teacht oirbheartais Earcoil.
Téid naonbhar ban dá bhranar,
d'aindeithbhir lé apghaghadh,
do mhnáibh ríogh gasraidhe Gréag,
líon dar chasmhaile a choimhéad.
Ní théigheadh, bhós, tre bhioth síor
do ghlún nó d'ucht an airdríogh,
lé mbíoth d'forcoimhéad uaidh air,
ní drochcoimhéad fuair Earcail.
Gairid d'Earcoil dá éis soin
gur chuir faoi forgla an domhain;
gá dás luadh imdheachta an fir — ?
tinghealta an druadh do dheimhnigh.

Lingthear leis lucht an bheatha,
díoghlais orra a n-ainbhreatha;
seóid Ghréag ón domhan 'na dhál
'na dtoradh chéad ag claochládh.
Maith do-chuaidh dá chairdibh gaoil
anmhain ris i méad macaoimh;
gá dú ? — acht ní hinleanta air —
clú na himdheachta ar Earcoil.
Mar sin do bhádar fa Bhrian
síol gColla na gcreach n-imchian,
go haipgheaghadh dá ghruaidh ghil,
'na mhaicleanabh uair éigin.
Gur chaithsiod fós Fir Mhanach,
go himsníomhach urchradhach,
seal ag sírfeithimh mar sin
le ríbheithir fear nOiligh.
Gur leasoigheadh — lór do rath
ar ghlún airdríogh Fear Manach,
'sle mnáibh breachtsoilse glac ngeal,
an tEarcoilse Mac Míleadh.
Gur líon fós do mhéad meanma
ar feabhas a oileamhna —
gnúis chorcra ón soidhearaidh síodh —
's d'oileamhain ochta an airdríogh.
Go rug orra dá éis sin
mac Donnchaidh mheic Mhéig Uidhir,
re béal a dtabhartha i dtír,
ar séan gcabhartha a chiníl.

Síol gColla, cinéal Eóghain,
do thabhaigh is taibheóghaigh
a bhfuil orra re hathaigh
ag fuil Cholla i gcartachaibh.
Ag síol gColla Chláir Dá Thí
do bhí gach breath dá mbeirthi
'na cuid rúin ag ríoghaibh Breagh
súil re a díoghail fa dheireadh.
Fa cead leó a n-aghaibhdís d'ulc
ó Ultaibh, ó chrích Connacht,
ó tharla cobhair 'na gcionn
fa chomhair faghla Éirionn.
Fóchtaid feasda dá bhfoltaibh
d'Ultaibh, don chrích Connachtaigh;
ó tá an Brian tarngaire ar dteacht
faghlaidhe ag triall ón tuaisgeart.
I dtús cháigh tiocfa ar tosaigh
mac inghine an Aodhasoin;
bas neartmhar le niamhthair ga,
Earcal iarthair na hEórpa.

PARDHAS