Part 4 of The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn

CATH DROMA LIGHEAN

Maighean díoghla Druim Lighean,
mór d'ulc agus d'aindligheadh
do-righneadh fa cheann an chnuic,
i ngleann na n-inbhear n-ordhruic.
Meinic tugadh taoibh a learg
'na rothnuall chorcra chróidhearg,
'sgach fán dá ghortaibh gairthe
lán do chorpaibh ciorrbhaighthe.

Meinic riamh do-righneadh fuil
don loch do bhí ar a bhéaluibh,
'sa thonna ó chrú 'na gcorcair,
ar brú an droma díoghaltaigh.
Druim Lighean na learg n-éachtmhar —
ní dearnadh, ní dingéantar.
uilc an mhoighe féarghloin finn
i n-éanmhoigh oile d'Éirinn.
Ó Chloinn Neimhidh gus aniodh,
tulach corr Chruacháin Lighean —
atá a haghaidh ghléigheal ghlan
d'falaibh féinneadh dá folcadh.
Conuing mhac Faobhair mheic Flath
is é ro chuir an céadchath,
re hucht n-iomchosnaimh fuinn Bhreagh
fa Dhruim lionnchobhsaidh Lighean.
Naoi gcéad do chlannaibh Neimhidh,
dá bhflaithibh, dá bhféinnidhibh,
tarsna an achaidh dromchlaidh duinn
torchair le cathaibh Conuing.
Cúig meic Deala mhóir mheic Lóigh—
tugsad fan gcnocsa i gcéadóir
gleó re raghasraidh bhfinn bhFáil
fa rinn gcladharsaidh gCruacháin.

San áit chéadna, i gcionn athadh,
tug Breas mór mhac Ealathan
fa saorthulaigh na gclach gcorr
cath re laochradhaibh Lochlann.
Torchair d'féin Bhanbha re Breas
triar ar chéad dar chóir flaitheas,
láimh re hamhsaibh fuinn Bhanbha
fan ndruim n-arsaidh n-allmhardha.
Deich gcéad fichead d'Fearaibh Bolg,
'sní théarnó ar ais ón iomorg —
lór do mhíochuid méad na gcean —
don tríochuid céad acht cúigear.
Ar dteacht arís go fiadh bhFáil
do Chloinn mhóir Mhíleadh Easbáin,
ní hinneistir fearg na bhfear
fa finneisgir learg Lighean.
Marbhthar leó i laithibh troda
trí meic cródha Chearmada,
triar calma ór chraobhthairtheach cuill,
gabhla caomhChaithreach Cröoinn.
Tugsadar trá teóra cath
um Lighin na learg mbaoghlach;
gabhaid féin barántas Breagh,
céim do ghabháltas Ghaoidheal.

Meic Mhíleadh fós — gidh iad ann —
forgla Thuaithe Dé Danann,
do bhí ar dtuitim d'aithle an áir
ar faithche chnuicfinn Chruacháin.
Níor básuigheadh riamh roimhe
fa éanchnoc d'Iath Úghoine
leath ar thuit d'aidhleannaibh áigh
fa ghlainbheannaibh chnuic Cruacháin.
Go ríomhthar reanna nimhe,
nó an ghaineamh mór mhuiridhe,
tulach géiggeal na ngort sean—
ní héidear a holc d'áireamh.
Sé ríoghcatha roimhe so
tugadh timchiol an droma,
Druim finnFeabhail fan dann sreabh,
'sgan mindeabhaidh ann d'áireamh.
Gá dú? — acht is sé an seachtmhadh cath
cath mór na maidne amárach
chuirfeas réadla fuinn Uladh
fan ndruim gcéadna ad-chualabhar.
Is é fós chuirfeas an cath —
Aodh mhac Maghnuis mhúir Theamhrach,
gruaidh soinionnta ar snuadh na subh
'gar roimhionca buadh bhiodhbhadh.

Is é an cath mórsa amárach
an teidhm dhoiligh dhíoghbhálach
tug an cheathardhúil ar crioth
ar fud leathanMhúir Luighdheach.
Is é tug tolcha an bheatha
'na gcróbhuailtibh crithreacha
'sna tonna i bhfoltaibh na bhfeadh
'na morcaibh troma teineadh.
Do thógbhadar, fa tuar gleóidh,
teinte eisriata an aieóir
ceann fan réaltoin móir mongaigh,
'na mbróin éachtaigh anghlonnaigh:
Beid na taise 'sna tombaibh
ag easaonta, ag easargain,
mosglaid cuirp fonnmhaighe Fáil
ag fornaidhe an uilc anbháil.
Labhraid ceathra cláir Bhanbha
do chomhráitibh ciallamhla,
fa ghort bhfonnfaoilidh na bhFionn,
ag comhmaoidhimh olc nÉirionn.
Geintear piasda i ndeilbh dhuine,
'sna daoine i ndeilbh bhiasduidhe,
mór na tarathair tug soin
ar fud chladhachaidh Chobhthoigh.

Atá an bhadhbh chíocrach catha
ag aslach an ardflatha,
go dtrillsibh corcra ma a ceann
ag tochta ós insibh Éireann.
Beid mná siabhartha síodha,
beid faolchoin is fiaidhmhiola,
ag tuar an chatha do chor
do sluagh Mhacha go madan.
Budh iomdha san oidhche anocht
fuath is amuid is arrocht
timchiol chreachthóir chlach mBanbha
seachnóin na gcath gceachtardha.
Budh iomdha i longphort laoich Bhreagh
sgiath ó aréir ar righ mhíleadh,
meóir leabhra lúbtha um foghaibh.
dearna dúnta um dhornchladhaibh.
Budh iomdha ar madoin go moch
proinn dá caitheamh go corrach;
laoich ag ionnráithne a n-arm ngéar,
iolgháirthe badhbh is brainéan.
Budh lór d'adhfuath mun n-amsa
seasdán na sleagh gcodarsna,
siansa a reann gceannbhraonach gcorr,
searbhghlaodhach a mbeann mbuabhall.

Budh cúis truaighe an tráth céadna
búithreadh na mbiasd n-uaithbhéalda;
gotha faolchon mbeann mBanbha,
gaothradh na n-eang n-allmhardha.
A much na maidne amáireach
budh é an cnocán congháireach,
í féige orchradhach gach áir,
gormtholach céide Chruacháin.
Muidhfidh, mar mhuidheas do ghnáth,
cath na maidnese a mochthráth
ré sluagh dhearccorr Thighe Truim,
'sré bhfine cheanntrom Chonuill.
An dtabhair Aodh dá aire
gearán na ndúl ndaonnaidhe,
nuall na sreabh, néalla nimhe,
sgéala na bhfear bhfáisdine?
Nó an ngoilleann ar a ghruaidh nduinn
iomchosaoid Chineóil Chonuill
tre bheith do sluagh flatha Fáil
re luadh gcatha dá gcongbháil?
Fada an treimhse atáid re a chois
gan tocht dá dtíribh dúthchois;
atá slat bhoisleabhar Bhreagh
ag toirseaghadh Mhac Míleadh.

Fada leis an bhfear ón Mhuaidh,
'só Srúibh Broin an bhruaich ionnfuair,
'só Choirrsliabh gan tocht dá thoigh,
'só ghort Oirghiall i nUltoibh.
Madh é a aimhleas, madh é a leas,
madh ré nAodh, madh air mhuidhfeas,
ó atá sé d'oirichil air
is roimhithigh é d'féaghain.
Urusa dhó dul i gcath.
ré sluagh mhór mhíleadh Teamhrach,
tearc ann acht ceinnbhile os choill
do dheirbhfine chlann gConuill.
Atáid iadhta fa a folt lag
laoich na dTuath, onchom Fánad,
slóigh mhillse ón míonaclaidh muir —
ríomhacraidh Inse hEóghain.
Tiocfaid leis don leith oile
guaisseabhuic Bheann mBoghoine,
's garbhsluaigh ó ghleanntaibh Bearnais
d'ealtain chrannruaidh chloidheamhghlais.
Atáid leis bhós druim ar dhruim
a bhráithre féin, fuil Chonuill,
nách é a rún éantroigh ar ais,
na réaltoin ó Dhún Durlais.

Fearr iad so iná a seacht n-urdail
do sluagh thacair thiomargaidh
fa mhílidh Mhoighe na bhFionn,
ó thíribh oile Éirionn.