Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn

Author: Tadhg Dall Ó Huiginn

File Description

Eleanor Knott

Electronic edition compiled by Emer Purcell proof corrections by Hilary Lavelle, University of Ulster at Coleraine

Funded by University College, Cork and
The HEA via the LDT Project. and
The IRCHSS via the Digital Dinneen Project.

2. Second draft, revised and corrected.

Extent of text: 56,500 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of the Department of History, University College, Cork
College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt

(2007) (2008)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G402563

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT project for purposes of academic research and teaching only.

Copyright for the printed edition rests with the Irish Texts Society. The electronic edition was compiled with the kind permission of the copyright owner.

Notes

You can purchase the book(s) containing this text via the ITS website (http://www.irishtextssociety.org/). Click on the link to the RIA shop.

Sources

    Manuscript sources
  1. Dublin, RIA 3 B 14, 1826, by Micheál Óg Ó Longáin of Co Cork from a vellum of 1594, belonging to Cormac Ó Heaghra of Anagh Mór, Co Sligo. The vellum MS, was written for Cormac Ó Heaghra to whom poems 29-32 are addressed. Poems 29, 30, 31,32.
  2. Dublin, RIA 23 A 45, Muiris Mac Gormáin of Louth. (See O'Grady, Cat. 498. Also see Introduction p. xxiv of printed edition).
  3. Dublin, RIA 23 B 25, Probably 18th century. "Nothing to throw any light on the transciber's name or time". O'Curry, RIA MS. Cat. Poem 43.
  4. Dublin, RIA 23 B 38, Séamus Ó Murchughadh of Droichead Ceann Puill. Contains poem 37.
  5. Dublin, RIA 23 C 12, c.1757; partly by Seaghén Ó Connaire but our poem is in another hand. Poem 32.
  6. Dublin, RIA 23 C 18, c. 1766, the part containing our poem by Mícheál Ó Longáin, Co Cork. Poems 32.
  7. Dublin, RIA 23 C 26, c. 1770, Tomás Ó Súilleamháin, Co Cork. Poem 20.
  8. Dublin, RIA 23 C 33, c. 1830, Micheál Óg Ó Longáin , Co Cork. Poems 2,5.
  9. Dublin, RIA 23 D 4, early 18th century? no name. Neatly written but not a scholarly hand. Poems 9, 11, 14, 26, 40.
  10. Dublin, RIA 23 D 5, c. 1715 Seón Mac Solaidh, of Meath (See Gadelica I, 159, 161). Orthography very inaccurate. Poems 4, 32. (See introduction of printed edition, p. xxiv).
  11. Dublin, RIA 23 E 14, c. 1846, John O'Daly. Poem 6.
  12. Dublin, RIA 23 E 16, 1800-33, M. Óg Ó Longáin, Co Cork. Poem 24.
  13. Dublin, RIA 23 F 16, 1656, Fearghal Ó Gadhra, of Co Sligo, at Antwerp and Lisle, see O'Grady, Cat. 339. Poems 1, 4, 7, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 20, 22a, 25, 26, 36.
  14. Dublin, RIA 23 G 1, 1709, the part containing our poem by Art Ó Caoimh, Co Cork. Poem 20.
  15. Dublin, RIA 23 G 8, 1711, mostly Tadhg Ó Neachtain. (See Stair Éamuinn Ó Cléire, Br. and Gad. I, 156). But the hand in which our poem is written resembles that of , Muiris Ó Nuabha. Poem 32.
  16. Dublin, RIA 23 G 12, c. 1840, Sean Ó Cléirigh. Poems 4, 32.
  17. Dublin, RIA 23 G 20, 1788-97, Micheál Óg Ó Longáin Co Cork. Poem 15.
  18. Dublin, RIA 23 G 23, 1794, M. Óg Ó Longáin. Poem 6.
  19. Dublin, RIA 23 G 24, 1800, M. Óg Ó Longáin. Poems 7, 14, 20.
  20. Dublin, RIA 23 H 8, 1864, Joseph O'Longan, from an imperfect paper MS. written in 1712 by , Donal O'Teimhin for Cornelius O'Brien, of Kilcor, Co Cork. This a beautifully written MS., and the text extremely good. In many cases large vacant spaces are left for initial letters, which suggests that D. O'T. had a vellum exemplar. Poems 1, 4, 7, 15.
  21. Dublin, RIA 23 I 40, No date or name appear, bu the writing is that of the late 17th or early 18th century, and the text is good. Poem 4, 37, 38.
  22. Dublin, RIA 23 K 25, 1818, Maoil Seachloinn Ó Comhraidhe (O'Curry's brother). Poem 40 (and see Introduction printed edition, p. xxiv.
  23. Dublin, RIA 23 L 17, c. 1745, Seán Ó Murchadha na Raithíneach of Carrignavar, Co Cork; the hand is ugly, but the text is carefully written and extremely good, much better than those of the O'Conor Don MS. and 23 F 16. For the scribe see O'Grady, Cat. 515-6, and the ed. of his poems by Torna; see Ériu 4, 209. Poems 1, 8, 11, 12, 15, 17, 22a, 30, 31, 32.
  24. Dublin, RIA 23 L 32, Risdeard Tuibear of Co Dublin, see Gad. I, 159, 161. See poem 43, Notes in the printed edition.
  25. Dublin, RIA 23 L 34, 1714, the part containing our poem is by Muiris Ó Nuabha (Maurice Newby) of Tipperary, a careful scribe, Gad. I, 160-161, and ref. to H 6 15, infra, TCD MSS. Poem 7.
  26. Dublin, RIA 23 M 16, 1768, Andrias Mac Mathghamhna, Limerick. Our poem was transcribed from a MS. of 1567, according to the heading, (see p. 268 of printed edition). Poem 40.
  27. Dublin, RIA 23 M 17, c. 1715, Séon Mac Solaidh, of Meath, see 23 D 5 supra. See introduction of printed edition, p. xxiv.
  28. Dublin, RIA 23 M 18, Same as last. Poem 32.
  29. Dublin, RIA 23 M 34, c. 1684, Eóghan Ó Caoimh, See Gad. 1, 2; 5 etc. Text of the dám dírech is bad. Poem 34.
  30. Dublin, RIA 23 M 47, 1790-1816, the part containing our poem is by John O'Daly. Poem 6.
  31. Dublin, RIA 23 N 11, c. 1766, Micheál Ó Longáin. Poem 24.
  32. Dublin, RIA 23 N 12, c. 1766?, Micheál Ó Longáin and , M. Óg Ó Longáin. Poems 8, 16.
  33. Dublin, RIA 23 N 14, c. 1790, Micheál Óg Ó Longáin. Poem. 8.
  34. Dublin, RIA 23 N 15, c. 1740, Micheál Ó Longáin. Poem 6.
  35. Dublin, RIA 24 A 26, 19th century, no name. Poem 2.
  36. Dublin, RIA 24 A 28, 1818, M. Óg Ó Longáin. Poem 6.
  37. Dublin, RIA 24 C 5, 1844-55, Éamonn Ó Mathghamhna: ar na aithsgríobha as seanleabhar árrsa no cianaosda do sgribhe an t-Athair Seaghran h Connaire. See printed edition p. 104. Poem 32.
  38. Dublin, RIA 24 C 20, c. 1855, Brian O'Looney. Poem 7.
  39. Dublin, RIA 24 L 36, 1885, Patraic Mhac Oghannán. Poem 28.
  40. Dublin, RIA 24 P 12, No date, but the writing is early 17th century, of the O'Cleary school. Text good. Poems 9, 11, 13.
  41. Dublin, RIA 24 O 25, vellum, the part containing our poem probably c. 1580, see Leabhar Chlaine Suibhne ed. Rev. Paul Walsh, 1920. Poem 27.
  42. Dublin, RIA 24 P 27, no name or date; the 16th century poems are in a late 17th century hand. Text good. Poems 2, 5.
  43. Dublin, RIA A iv 3, no name or date; defective at beginning and end. The writing is a scholarly 17th century hand, and the text good. Poems 3, 12, 13, 21.
  44. Dublin, RIA A v 1, no name or date; hand late 17th century. Text good. Poems 1, 2, 3, 4.
  45. Dublin, RIA A v 2, no name or date; various hands, the copy of our poem is probably late 17th century. Text fairly good. Poem 7.
  46. Dublin, RIA C i 1, 1731, Charles O'Conor of Belanagare, Co Roscommon. Poem 15.
  47. Dublin, RIA C iv 1, The greater part of this book consists of Maguire poems transcribed at Dublin in 1713, by E (This is his own spelling of his christian name in the this MS) Buidhe Mac Cruitín, from the Duanaire (Poem-book) of Cú Chonnacht Mhág Uidhir (slain at Aughrim in 1691). Some fragments of the Duanaire itself, together with some leaves from other early 17th century mss., follow the transcriptions. The copies of our poems by E Buidhe, show in general style the same peculiarities of spelling as those in 24 P 12, but wrong accents are frequently added, and the spelling is often inaccurate. Poems 9, 11.
  48. Dublin, RIA E ii 1, 18th century, our poem by Chas. O'Conor of Belanagare in 1749. The copy is evidently from that in the O'Conor Don MS., with which it closley agrees. Poem 16.
  49. Dublin, RIA F ii 4, 1820, Peadar Ó Longáin. Poem 7.
  50. Dublin, RIA F iii 1, 1820, Micheál Ó Longáin and , Peadar Ó Longáin. Poem 7, 8.
  51. Dublin, RIA F iv 4, 1809, M. Óg Ó Longáin. Poem 8.
  52. Dublin, RIA F v 3, 1788, Énrí Mac An tSaoir, Dublin. Poem 9.
  53. Dublin, RIA F vi 2, 1813, M.Óg Ó Longáin. Poem 5, 7, 8, 14, 16, 24.
  54. Dublin, UCD-OFM A 34, otherwise MS. No. 16, (formerly Franciscan Convent, Merchants' Quay) c. 1628, see RC 11, 326, Ériu 5, 51, ZfcP 10, 274. Poems 1, 15, 18, 22a, 28, 33, 36.
  55. Stonyhurst College, A ii 20, c. 1701, by C. Ó Corbáin. Poem 33.
  56. Harvard University Library, Leabhar Branach. see O'Grady Cat. 499. Poem 35.
  57. Dublin, TCD F 1 18, 18th century? A miscellaneous collection of historical extracts; the copy of our poem is in a hand resembling that of Chas. O'Conor of Belanagare. Poem 4.
  58. Dublin, TCD F 4 13, 1578, vellum. No name; see O'Grady, Cat. 428, and TCD Cat., ed. Gwynn. Poem 17.
  59. Dublin, TCD H 1 6, c. 1761, Aodh Ó Dála, an unreliable scribe; see O'Grady, Cat. 499. Poem 3, 33.
  60. Dublin, TCD H 1 14, 1750, a copy of Leabhar Branach by Aodh Ó Dála above. For general comments see O'Grady, l.c. and Gwynn's Cat. Poem 9, 35.
  61. Dublin, TCD H 1 17, 1755, same scribe as last. Poem 44.
  62. Dublin, TCD H 4 3, 18th century, Muiris MacGormán, of Louth, see above, 2. Poem 4.
  63. Dublin, TCD H 4 4, 1726, Aodh Ó Dála. Poem 35.
  64. Dublin, TCD H 15, 1728, Stiabhna Ríghis, otherwise , S. Ó Maoil Chraoibhe, see Gad. 1, 161, 302. Text fairly good for the period. Poems 4, 12, 20, 32.
  65. Dublin, TCD H 4 20, 1725-29, Tadhg Ó Neachtain. Poem 9.
  66. Dublin, TCD H 5 9, c. 1684, identity of scribe doubtful. Poem 44.
  67. Dublin, TCD H 6 7, c. 1737, Donnchadh Ó Connaill(?). Poem 7, 14, 20.
  68. Dublin, TCD H 6 15, 1714, Muiris Ó Nuabha, see above, 25. Poem 44.
  69. Dublin, TCD H 6 17, 19th century, Edward O'Reilly. Poem 44.
  70. Advocates Library, Edinburgh, No. XLIV, 17th century hand, no name, see Mackinnon, p. 122. Text good, but not always legible. Poems 4, 7, 9, 11, 15, 16, 17, 18, 21, 23, 25, 26, 30, 32, 41, 42.
  71. Advocates Library, Edinburgh, No. XLIX, 17th century?, see Mackinnon, pp 99, 124. Poem 8.
  72. Advocates Library, Edinburgh, No. LII, a collection of undated fragments, probaby 17th century. Poem 15.
  73. In private possession. The Book of O'Conor Don, Clonalis, Co Roscommon, written at Ostend in 1631, by Aodh Ó Dochartaigh, as Prof. Hyde has shown in his description of the MS, Ériu 8, 78. The hand, though extremely neat and pleasing, is not a scholarly one, that is, it does not suggest that the writer had been educated in the tradition of the native schools. The text is often faulty, and in fact the principal value of this MS. is that it contains unique copies of a great many interesting pieces. The only poems of Tadhg Dall not found in it are: 2, 3, 5, 6, 13, 18, 20, 21, 24, 27, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35, 41-44.
    Further reading
  1. Edmund Crosby Quiggin, Prolegomena to the study of the later Irish bards, 1200–1500 (Oxford 1911).
  2. Standish Hayes O'Grady, Catalogue of Irish manuscripts in the British Museum (London 1926–53)[Vol. 1, by Standish Hayes O'Grady; vols. 2–3, by Robin Flower, completed by Myles Dillon].
  3. Eleanor Knott, An introduction to Irish syllabic poetry of the period 1200–1600: with selections, notes and glossary (Cork, Cork University Press 1928).
  4. Eleanor Knott, Irish classical poetry: commonly called bardic poetry (Dublin 1957).
  5. Osborn J. Bergin (ed.), Irish bardic poetry, ed. David Greene & Fergus Kelly (Dublin 1970).
  6. Liam P. Ó Caithnia, Apalóga na bhfilí 1200–1650 (Dublin 1984).
  7. Katharine Simms, Bardic poetry as a historical source. In: T. Dunne (ed.), The writer as witness (Cork 1987).
  8. Pádraig A. Breatnach, A New Introduction to the Bardic Poems of Tadhg Dall Ó hUiginn (1550–1591), Irish Texts Society (Dublin 1997).
  9. Michelle O'Riordan, Irish Bardic Poetry and Rhetorical Reality (Cork 2007).
    The edition used in the digital edition
  1. The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn [1550–1591]. Eleanor Knott (ed), first edition [cviii + 280 pp.] London (1922) Irish Texts Society. Irish Texts Society [Cumann na Scríbheann nGaedhilge]. , No. 22

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The present text represents pp. LXXXIX-–XCIV and 1–280 of the volume. The remainder of the editorial introduction, as well as notes and indexes, has been omitted.

Editorial Declaration

Correction

Text has been proof-read twice.

Normalization

The electronic text represents the edited text. Text supplied by the editor is tagged sup resp="EK". Expansions to the text are marked ex.

Quotation

There are no quotations.

Hyphenation

The editor's hyphenation has been retained.

Segmentation

div0=the poem book; div1=the section; stanzas are marked lg; metrical lines l. Paragraphs are marked p.

Interpretation

Names are not tagged, nor are terms for cultural and social roles.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the section.

Profile Description

Created: By Tadhg Dall Ó hUiginn Date range: c.1570–1590.

Use of language

Language: [GA] The text is in Classical Modern Irish.
Language: [EN] The notes are in English.

Revision History


Corpus of Electronic Texts Edition: G402563

The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn: Author: Tadhg Dall Ó Huiginn


p.1

DO MHAC Í DHOMHNUILL

  1. Tógaibh eadrad is Éire,
    fada atá ar tí aoinchéile;
    ar gclódh aoibhneachta fear bhFáil,
    gan fear n-aoinleabtha d'fagháil.
  2. Fada nár féad Inis Bhreagh
    tógbháil idir í is éinfear;
    olc an bhaintreabhthach bean Floinn,
    treabh na n-aitreabhchloch n-áloinn.
  3. Éigin dí dul as a cruth,
    nós na mban bhíos gan chumhdach;
    tír na sruth mbraotana mbinn —
    cruth na haontamha ar Éirinn.
  4. Leannán na ríogh, Ráth Uisnigh,
    uidh 'sna crothuibhsin,
    learga finnmhíolla gruadh ngeal
    gur tuar imsníomha d'feitheamh.
  5. Do trochlaigheadh ceann i gceann
    ardphuirt aireachuis Éireann;
    earradh clúimh tiomchal gach tuir,
    fionnchladh gach dúin 'na dhíoghuidh.

  6. p.2

  7. Do maoladh a cnuic corra,
    do treabhadh a tóranna;
    Múr Té na gclaichfinnteagh gcuir
    nách aithintear é ag eólchuibh.
  8. Ní mhair dhíbh trá acht a dtaise,
    tugsad maise ar mhíomhaise;
    múir bhratsoilse Banbha Néill —
    damhna attoirse iaidséin.
  9. Gidh eadh is usaide linn
    an ceó tuirse atá ar Éirinn,
    Múr Té do hainmnigheadh d'Art —
    gur tairngireadh é d'furtacht.
  10. Atá i ndán dó go dtiocfa
    fear fuaslaicthe a airmearta,
    budh éigin trá a thocht asteagh
    lá éigin ar Ghort nGaoidheal.
  11. Ribhse, a Choinnmheic an Chalbhaigh,
    iomdha fáidh rod-fíortharngair —
    sibh ar tí a chéile is cubhaidh —
    do bhí Éire eg anamhain.
  12. Mairg nách tugann, a thaobh slim,
    tallann éigin dá hinntinn
    don ráith chuirr ghéigiobhraigh gloin,
    céidiomdhaidh Chuinn is Chobhthoigh.
  13. Sill go meinic a gruadh gheal,
    claon do dhearc uirre os íseal;
    tug th'aghaidh ar a slios slim,
    labhair gan fios re hÉirinn.

  14. p.3

  15. Dlúthaigh ria, luigh 'na leaba,
    a chneas áluinn oighreada;
    téigh re cneas chéile Logha,
    suil bheas Éire i n-aontomha.
  16. Druid an béal mar bhlath suibhe,
    'san déad solus sneachtuidhe,
    le póig go báintealaigh mBreagh,
    go bhfáilteadhaibh chóig gcóigeadh.
  17. Do-rad Niall mór mhac Eachach,
    ór fás tú, a ghruadh gheilleathach,
    phóig uaidh a hionnamhla sin
    dár fuaigh fionnadhbha nÉibhir.
  18. Tug phóig a haithghin oile
    dá dtárraidh Brian Bóroimhe,
    gan imriosain, a ghlac geal,
    an finnliossoin Mhac Míleadh.
  19. Mar mhná na n-ilgheas oile,
    fuasgladh Bhanbha braonuighe
    atá ar phóig d'foghbháil aguibh,
    a bhonnbháin óig abhraduibh.
  20. Nós na mban bhíos fa gheasaibh,
    biaidh Éire an fóid bhailbheasaigh —
    clár móireithreach na sriobh seang —
    ag fior fóireithneach Éireann.
  21. Fada roimpe ó do bhí bean
    mar tá an chríochsa Mhac Míleadh,
    san tseanAfraig gainmhigh gil
    tealachbhuig aibhnigh éignigh.

  22. p.4

  23. Do-rinne an céidfear ro char
    baincheann na n-oiléan n-iongnadh
    don óigh bharrlagúir bhosghloin
    bhandragúin mhóir mhíochosmhoil.
  24. Inghean Iopragáid mheic Núil
    do chaith treimhse i ndeilbh dhragúin,
    'sa lán d'ilgheasaibh re a hucht
    budh dál imreasain d'furtacht.
  25. Do-beirthi, gi bé hadhbhar
    ar tí a horchra dh'athadhnadh,
    lá gach bliadhna buaidh ndealbha
    dá gruaidh niamhdha naoidheanda.
  26. Mac ceannaighe a crích fuinidh
    téid feacht n-aon dá hionnsoighidh,
    dá bhfuair 'na hinghin umhail
    an sduaigh mbinnghil mbanamhail.
  27. Tug toil a mheanman don mhnaoi,
    guidhis an bhféata bhfoltnaoi
    mar bhainchéile dá ghnúis ghloin,
    gear chúis aithmhéile a hiarroidh.
  28. Do ráidh ríoghan an ruisg cuirr:
    do bheinn a gad dá bhféaduinn,
    a óigleanaibh sídh sochruidh
    dhóidleabhair mhín mhalachdhuibh.
  29. Do dheóin nó ar éigin agam
    biaidh tú, ar an t-óg abhradonn,
    do-chuaidh mé óm fhéagain d'fior,
    ní féadair é, ar an inghean.

  30. p.5

  31. Bím, ar sí, gach uair eile
    i ndeilbh dhragúin teintidhe,
    mo ghnúis bhláth dhonnmhálla dhil
    gur fáth orghránna dh'faicsin.
  32. An bhfuil cabhair dhuit i ndán,
    ó so amach? ar an macámh,
    a ghnúis naoidhe go ngruaidh ghlan,
    gá huair saoile do saoradh?
  33. Atá ridire i ndán dúin,
    do theacht is mé i ndeilbh dhragúin,
    le póig dá saorfaidhir sinn,
    do laochraidhibh Fóid Féilim.
  34. Budh fear dhamhsa an t-óg iochtmhar,
    dó atá i ndán go ndingiontar
    rí ar na hoiléanuibh don fior,
    ní is doidhéanuimh do dhéiniomh.
  35. Do bhí a tabhairt dhúinn i ndán,
    d'Éirinn mise, ar an macámh,
    an phóg mhúchfas do mheanma,
    a chúlchas óg oireaghdha.
  36. Cionnus do bheith i ndán duit,
    do ráidh an inghean ordhruic,
    an ní adeire, a chnú chridhe,
    'sgan tú reimhe id ridire?
  37. Mac an cheannaighe ód-chluin sin
    gabhthar leis grádha gaisgidh;
    téid don bharrúrthais deirg dhuinn,
    re ceird n-andúthchais d'foghluim.

  38. p.6

  39. Re béal maidne arís reimhe,
    táinig d'fios na hingheine;
    fáth iongantais mar fuair sin,
    an sduaigh bhfionnfolttais bhfaoilidh.
  40. Fríoth leis ar maidin mochthráith
    a gnúis mhíolla mhalachbhláith,
    'sa ciabh lagúr thairseach thiogh,
    'na dragún taidhbhseach theiniodh.
  41. Gluaisis roimhe i raon madhma
    ód-chí an n-oilphéisd n-allmhardha,
    a bhás don turussa ar dtocht,
    cás nárbh urusa d'furtacht.
  42. Téid tar ais dá hiomdhaidh féin
    inghean Iopragáid ainnséin;
    'sdo bhí an inghean bhonnbhán bhinn
    lomnán d'imneadh 'na hinntinn.
  43. Tug móid ón lósoin i le
    nách éireóchadh d'fior eile,
    go dtí an tairngeartaidh dar dhán
    sí as a hairmeartainh d'iompádh.
  44. Atá fós — fada an fulang —
    a rosg uaine abhramhall,
    a taobh geal, a gruaidh chorcra,
    nách fuair fear a furtochta.

  45. p.7

  46. Éire an bheansoin, a bharr slim,
    tusa an fear fóirfeas Éirinn:
    slóigh goimheamhla dhanar ndúr
    aghadh dhoidhealbha an dragún.
  47. Druid 'na coinne, a chiabh lúbtha,
    ná fill ón deilbh dhragúnta
    atá ar Bhóinn bhréagsrothaigh bhinn,
    fóir a héagrothaibh Éirinn.
  48. I láimh eachtrann re hathaidh,
    a Chuinn í Chuinn Chéadchathaigh,
    mór sochuidhe dá rádh ruibh
    nách mothuighe Clár Cobhthuigh.
  49. Atá an chóir aca, a ghruadh geal,
    ní robhuidheach Meic Mhíleadh
    díbh, a Choinnmheic an Chalbhaigh,
    bhán dtír n-oirdhreic n-abhallghloin.
  50. Ar son nách beitheá, a bharr tiogh,
    i gceannas chríche Gaoidheal,
    críoch Bhanbha do bhuing a glas
    tarla, a Chuinn, ar do chumas.
  51. Urusa dhuit déanaimh cean,
    tnúthach gcogaidh Meic Mhíleadh;
    beag na faghla, a fir Eithne,
    do-bhir Banbha buaidheirthe.

  52. p.8

  53. Adhnaidh teach don toigh re a thaoibh;
    géabhaidh cách dod chéibh bharrchlaoin,
    do rún cagaidh dá gcluintear,
    tnúdh is abaidh adhuintear.
  54. Do nós leathnuighthe an luisne,
    biaidh feadh an Chláir Chobhthuighse
    a foghlaidh féin ar gach fonn,
    ót foghlaibh ar féin n-eachtronn.
  55. Budh é a chríoch, a chruth sídhe,
    lingfidh lucht gach éntíre,
    led ghruaidh mónanda ón mall sriobh,
    tóranna Gall is Gaoidhiol.
  56. Eirg ina gceannas, a Chuinn,
    tar rompa fós go Fréamhuinn;
    a chaithleómhain bhasghloin Bhreagh,
    aithbheóghaidh gasraidh Ghaoidheal.
  57. Ná léig dhíot ar Dhún na nGall,
    ná ar chuan Easa Dá Éagann,
    ná ar seanLoch bhfíonúr bhFeabhail,
    ríomhúr Teamhrach toireamhain.
  58. Mairg fuair go seachónadh sibh
    ar choicéadaibh chuain Sligigh,
    nó ar Chruachain ngeiltrealmhaigh ngloin,
    seinTeamhraigh Thuathail Teachtmhair.

  59. p.9

  60. Briathra fádh is fuighle naomh
    dá huaimse dot folt bharrchlaon;
    nách leó do tiorchanadh thall
    an t-eó a fionnchaladh Fréamhann?
  61. Fáidh do reachta, a rí Bearnais,
    séan gcnuais ar chraoibh dhuilleaghlais,
    fearg bhuinne ag breith a thoraidh,
    cleith tuinne 'na torchoraibh.
  62. Iomad asa ag uathadh cruidh,
    iomad cruach ar chionn samhraidh —
    lucht fáisdine ón fearr t'aithne —
    fáistighe ceall cumhdaighthe.
  63. Tú ar toil cháigh is cách dod thoil,
    tú ós cách is cách uasoibh;
    tú ar breith gach aoinfir 'sgidh eadh,
    Gaoidhil fad bhreith do-beirthear.
  64. Faoilidh ród, a rún faoilidh,
    don toisgse atáid fionnGhaoidhil;
    do nós mhná re a céile cuil
    atá Éire ret óguibh.

    TÓGAIBH


  65. p.10

    Ó DOMHNUILL

    1. Dia do bheatha, a mheic Mhaghnais,
      ó Thír Chonaill chaladhghlais;
      bí ag deifreaghadh, a ghruadh ghlan,
      go sluagh gcleithleabhar gCruachan.
    2. Deifrigh chugainn, má taoi ag teacht,
      ní beag tadhall san tuaisgeart;
      a rí an fonnmhuighe Ultaigh,
      bí it chomhnuidhe i gConnochtaibh.
    3. A ghnúis dílligh, deifrigh ort
      d'féachain Chóigidh Ól nÉagmhocht;
      ná bí troighleasg, tar anall,
      ná gabh toirmeasg 'na thiomchall.
    4. Dia do bheatha, bí ag toidheacht,
      tiomsaigh trá do saoroireacht;
      déana lánsluaigheadh, tar thort,
      tre mhagh gclárnuaigheal gConnocht.
    5. Tiomsaigh leat laochraidh Uladh,
      fada atáid gan tiomsughadh,
      do sgur chommórthais chlann gCuinn
      red bharr ndonnórthais ndíoghunn.

    6. p.11

    7. Fiarfaigh féin do síol Suibhne,
      an truagh leó, a flaith Mhodhuirne,
      mar táid Connachtaigh ag cur
      re trommacraidh fáid Uludh.
    8. Abair re clannaibh Néill náir
      déanad connailbhe is combáidh;
      foillsigh dhóibh a rabháigh rinn,
      a bhranáin óir ós fidhchill.
    9. Tabhair chugainn druim ar dhruim
      síol Eóghain, ceinéal gConaill,
      fad dhreich n-úir ngríosmhálla ngil,
      do súir chíoschána an chúigidh.
    10. Do chomhnámhaid, do chleamhnaoi,
      cruinnigh fad chéibh n-imealnaoi;
      fine mhór chneasbhláith Cholla,
      slógh ó leasráith Liathdroma.
    11. Aithnidh dúin, gé dearmaoid soin,
      ná rigthi a leas lá an tsluaghaidh
      acht clann fionnDálaigh fóid Bhreagh,
      ioldánaigh na gcóig gcóigeadh.
    12. Na ceithre dronga atá thall
      don tsíol do chin ó Chonall —
      cur feadhma dhóibh risan druing
      slóigh Teamhra ní budh tualuing.
    13. Clann Dálaigh na ndúinteadh slim,
      Dochartaigh, sluagh síl mBaoighill;
      síol órbh ansuaimhneach Ulaidh —
      síol glanuaibhreach Gallchubhair.

    14. p.12

    15. Ag sin na ceithre catha
      atá d'éis an ardflatha,
      lucht buaidhirthe Banbha Cuinn,
      sluaighsirthe calma ó gConuill.
    16. Dá meathaid fir Éireann ort,
      géabhaid duit ceannas Connocht
      laoich fromhtha na gceithre gcath,
      beithre Tolcha na Teamhrach.
    17. Síol gConaill na gceithre slógh
      tabhair leat líon a dtionól,
      fonn sámh na ngortfoithneadh nglan —
      go socroighthear clár Cruachan.
    18. Go ndíoghla tú ar imthigh ort,
      ná déana síoth ná socrocht
      fa chrích mbuig seinsleachta Sreing,
      do chuid eighreachta d'Éirinn.
    19. Ná bí réidh go rabhthaoi i bhus,>
      eadamar, a ucht solus,
      ní budh thall réidheóchaid ruinn
      ó éireóchaid clann Chonuill.
    20. Ní cás duit dol ar a n-iocht;
      go leagthar iad i n-aoiniocht,
      ní soileagtha thú tairsibh,
      oireachta an chrú Chonaillsin.
    21. Níor chóir dhuit déanamh tairsibh,
      oircheas don chrú Chonaillsin,
      dot chneas síthseang, dot ghlaic gil,
      a ndícheall dait do dhéinimh.
    22. Ní mór dhíobh, a dhearc mhálla,
      nách oide dil diongmhála,
      nó rodhalta dot ghruaidh ghil,
      nó comhalta uair éigin.

    23. p.13

    24. An lucht is sine ná sibh,
      atáid agaibh 'na n-oidibh,
      clann cháigh 'na ndaghdhaltaibh dhuit,
      a tharngartaidh Cláir Chorbmuic.
    25. Briathra a maca samhla so
      adubhairt Conall Cruachno
      ar Moigh Léana uair eile,
      a réalla sluaigh Sligighe.
    26. Lá dár fógradh cath ar Chonn
      ar Moigh Léana a los eachtronn —
      barr cleathmhongach na gclodh lag —
      le Mogh neamhchorrach Nuadhad.
    27. Teagaid fa Mhogh Nuadhad náir
      forgla fear nÉireann d'éanbháigh —
      sluaigh flathamhla ar nár ligh smacht —
      acht fir chathardha Chonnacht.
    28. Ní raibhe le Conn san chath
      acht fir Chonnacht dá chumhdach —
      laoich na ngreagh soidhéinmhe seang —
      re coimhéirghe fear nÉireann.
    29. Beag dhúinn Connachtaigh, ar Conn,
      do mhuin chomhráidh re Conoll,
      is sluagh Éireann 'nar n-aghaidh,
      a ghruadh séimhseang síodhamhail.
    30. Fir Éireann ó thuinn go tuinn,
      dob iad comhráite Conuill,
      níor chuirthe dháibh uamhain ort,
      eidir sluaghaibh chláir Chonnacht.

    31. p.14

    32. Oide dhuitse nó dalta,
      ar Conall, nó comhalta,
      a chiabh ghnéabhuidhe, a ghrádh ban,
      gach éanduine i gclár Chruachan.
    33. Sinsir Chonnacht láimh do láimh,
      do ráidh Conall i gcéadáir,
      atáid 'na n-oidibh agaibh,
      a bhoiggil áig abhraduibh.
    34. Comhalta dhuitse, a dhearc mhall,
      do lucht comhaoise, ar Conall,
      ód chomhaltrom, a ghruadh gheal,
      re sluagh dtolachcorr dTailtean.
    35. Gá dám dhó? ar Conall Cruachna,
      atáid ar n-óig anuallcha
      dhuit, a mharcaigh Mhuighe an Sgáil,
      'na ndaltaibh uile d'éanláimh.
    36. Créad as budh beag leat do líon
      mar sin, ar oide an airdríogh;
      sluagh carad ar aontoil ann
      aontroigh tharad ní thiobhram.
    37. Bristear le Conn na gciabh lag
      cath na maidne ar Mhogh Nuadhad;
      gealladh maith Conaill do Chonn
      is maith do chomhaill Conoll.
    38. Mar sin duitse, a Í Dhomhnaill,
      ní tháirfe taom éagomhlainn
      eidir fréimh chogthaigh Conoill,
      a séimh fortail abhramhoill.
    39. A leómhain Éirne, ní fuil
      acht éanchúigeadh it aghaidh,
      'sdo bhí Éire ag cor ar Chonn
      do thol a chéile acht Conoll.

    40. p.15

    41. Is iomdha comhmaith Conuill
      d'aos ghráidh fad ghruaidh abhradhuinn,
      mar do bhí an Conaillsin Cuinn
      'sa rí i gcomhaimsir Chonuill.
    42. Dóigh mar do cuireadh le Conn
      i sluagh Cruachna 's i gConoll,
      do dhóigh it chomhaltaibh cuir,
      's i romhacraidh mhóir Mhurbhaigh.
    43. Fearr iad so ná' seacht n-urdail
      do sluagh thacair thiomargaidh,
      fa mhílidh Mhoighe na bhFionn
      a tíribh oile Éirionn.
    44. An gcéin bheid ina mbeathaidh
      an sluagh fraochdha fuireachair
      beag d'anbhuain bhus eagail libh,
      a dhreagain armruaidh Oiligh.
    45. Créad an turbhaidh atá ort
      gan teacht d'féachain fear gConnocht —
      laoich na ngreagh síodhamhail seang —
      ag síorfaghail fear nÉireann?
    46. Tuigim fós fáth do mhoille,
      a chodhnach cláir fionnFoinne,
      mar nách foil anacal ort
      ag moigh cladhsocar Chonnacht.
    47. Goillidh ar th'inntinnsi, a Aodh,
      críoch Mheadhbha na múr bhfionnchaomh
      ar son nách fuiltear réidh ruibh,
      a muintear féin dá foghuil.

    48. p.16

    49. Dol dí i n-aoineacht ód ghruaidh ghloin
      fearr leatsa iná' lot eadroibh;
      saoilim gur lat an leanabh,
      a slat bhraoislim bhaisleabhar.
    50. An gcualabhair cúis na mban,
      nó an bhreath ríoghdha rug Solamh,
      a ghéag neamhchranda ón Mhuaidh mhir,
      i n-uair leathranna an leinibh?
    51. Táinig lá i láthair Solaimh
      cúpla inghean éagsomhail,
      dias data ghnéanaoidhe ghlan,
      éannaoidhe aca ar iomchar.
    52. Do bhí gach bean dona mnáibh
      ar dteacht 'na cheann i gcéadáir
      dá dhearbhadh gur lé an leanabh,
      go ndearnadh é d'áiteaghadh.
    53. Ó nách fuil fiadhnuise libh
      don chursa um cheann an leinibh,
      a roinn eadraibh dob áil liom,
      ar eagnaidh cáigh go coitchionn.
    54. Maith an bhreath, arsa bean díbh,
      rug Solamh mór mhac Dáibhídh
      dúinn fán gcloinn ndóidleabhair nduinn,
      roinn an óigleanaibh eadruinn.
    55. Fearr liomsa mo leanabh féin,
      ar an bhean oile ainnséin,
      gan bheith i mbaoghal don mhac
      'sa bheith it aonar agat.
    56. Tusa féin máthair an mheic,
      ar breitheamh na mbreath n-oirdhreic,
      deimhin gur it bhroinn do bhí,
      roinn an leinibh ní léigthí.

    57. p.17

    58. Mar sin, a Aodh mheic Maghnais,
      do dhruim uilc nó iomarbhois—
      gá dtám 'ga innise ort?—
      nár mhillisse clár Connocht.
    59. Níorbh áil leat, mar is leat féin
      sealbh Chonnacht, a chneas mínréidh,
      bheith dá milleadh, a ghlac glan;
      do-rinneadh lat an leanabh.
    60. Do chaomhain sibh Cruachain Chuinn,
      do chosain tú ar chloinn gConuill
      port seinSligigh na sreabh nglan
      tar deinmnidibh fear nUladh.
    61. Dá ndearntá comhairle cháigh,
      do bhiadh Tailte 'na teannáil,
      'sdo bhiadh Cruacha ar char eile;
      ná gabh uatha a n-impidhe.
    62. Ní héidir ón Inghin Duibh,
      dá mbeitheá féin dá bhfoghuil,
      a dhéar díleanda ó Bhóinn Bhreagh,
      díbhearga dhóibh do dhéineamh.
    63. I gcúigeadh 'na mbia an bheansa
      ní lamhthar luadh imreasna;
      srian re Conallchaibh gur chuir,
      do chomharthaigh Fiadh Fionntuin.
    64. Go breith oirn d'inghin Séamais
      síoth do chách ní choingéamais —
      fiadh Breagh go dtarla ar a tol —
      ar feadh an abhra d'iadhodh.

    65. p.18

    66. Ón tráth fá dtánaig tar muir
      ní chuimhnighid clan Dáluigh,
      tre sduaigh Cabha an chláir iodhain
      fala cháigh 'na gcroidhiodhaibh.

      DIA DO


    67. p.19

      Ó DOMHNUILL

      1. Molfaid Conallaigh clann Táil,
        guais gur comhartha conáigh
        do síol daghRosa ón Mháigh mhoill
        na faghlasa Chláir Chonoill.
      2. Atáid re hathaigh d'aimsir —
        síol mBriain 'san chlann Chonaillsin —
        thart thall i gcomhar dá gcur,
        moladh ann agus aorudh.
      3. Do-nímis — éigse an taoibh thuaidh,
        molta síl gConaill chrannruaidh
        'na n-imdheargadh do chloinn Chais,
        croinn finnleargan an Forghais.
      4. Do bhearnsam, gi bé fachain —
        éigse síl gCuinn Chéadchathaigh,
        clú seinsleachta móir Mogha,
        róimh eighreachta an eangnomha.
      5. Ní dhéanmais duain móir molta,
        nó fiú an éanroinn ábhochta,
        gan leith diomolta ag cloinn Chuirc,
        croinn dob iongonta d'fóbuirt.

      6. p.20

      7. D'eagla gomadh éigean dún
        ar n-aighthe orra d'iompúdh,
        ar síol mbúidh gcaithréimeach gCais
        aithmhéileach dhúin a ndéanmais.
      8. Ní ar son gcruidh ná gcupadh n-óir,
        séad mbuadha nó brat ndonnsróil,
        fríoth linn adhbhair na haoire
        ar dhamhraidh bhfinn bhFormaoile.
      9. Acht file maith ón taoibh thuaidh,
        gearr ó soin — dia do dhiombuaidh —
        thort thhiarain i magh Mumhan
        do ghabh d'iarraidh ealadhan.
      10. Smacht Gall i Mumhain Mheic Con,
        tarla dhó — dia do phudhor —
        do bhreith ar ollamh nUladh,
        ar mbeith ollamh n-ealadhan.
      11. File Í Dhomhnaill Dúin na nGall
        le smacht adhuathmhar eachtrann,
        gá dtám? — acht torchuir bu dheas,
        gur chomhchuir ár na n-éigeas.
      12. Ansmacht Gall dóibh fo deara
        siad d'fulang a oidheadha;
        ní ar chloinn Sadhbha is cóir a chion
        gé tharla dhóibh a dhéiniomh.
      13. Gidh eadh, do himreadh linne,
        tre anuabhar m'inntinne,
        rinn ar bhfírfeirge ar fuil gCais,
        do mhuin díbheirge is díomais.
      14. Do-nínnse féin, mar gach fear,
        ní nách dlighfinn do dhéineamh
        ar cloinn réidh dtoirbheartaigh dTáil,
        céim do oirdhearcaigh m'éagáir.

      15. p.21

      16. Tarla dhúin 'na dheaghaidh soin
        cogadh d'éirghe eidir Ultaibh —
        fachain raghoirthe gruadh nglan —
        is sluagh cladhfoirbhthe Chruachan.
      17. Do fógradh ag fuil Dálaigh
        gan charaid gan chompánaigh —
        clár tirmlíggeal na dtonn mbinn —
        d'imdhídean fa fonn Oilill.
      18. Mo chomhghaol, mo charaid féin,
        cuirid orm d'fiachaibh ainnséin
        dol do súr chomairce is cuir
        ar thromaicne ndúr nDáluigh.
      19. D'éis ar chaitheadar riamh ruin,
        iomthúsa chinéal gConuill,
        cor lem anacal níor ál,
        ansocar cor na gcompán.
      20. Ní abraim nách ionann damh
        is síol gConuill dom chreachadh,
        curaidh tréana Bheann mBoirche
        dom éara um cheann gcomoirche.
      21. Mar do-chuala ar chansad ruinn
        as t'uchtsa a Aodh Í Dhomhnuill,
        red ghnúis ndeirg líodhuinn leithghil
        líonuim d'feirg is d'aindeithbhir.
      22. Fógra dhaoibh ós aird oruinn,
        a rí sleachta saorChonuill,
        a luagh d'eineaclonn ní fuil
        ag sluagh mheidhealtrom Murbhuigh.

      23. p.22

      24. Beadhgfaid croidheadha clann ríogh
        dá ndeachar uaibh fa eissíodh,
        lasfaid saoraighthe gruadh nglan
        do sluagh faobhairthe Almhan.
      25. Gé atámaid fa cheann ar gcruidh
        ag cogadh re cloinn Dáluigh,
        ní théarnó uan i nUltaibh
        luagh éanbhó dom iomurcaidh.
      26. Gidh eadh, suidheóchaidh sinne
        ar chathaibh chuhin Duibhlinne,
        gur chreachsad a mbí im baile,
        a rí cneasbhog Calraighe.
      27. Adéar go ndearna tusa
        díoth damh, a mheic Maghnusa;
        íoc san ní nách dearnais damh,
        a rí Bearnais, do-bhéarthar.
      28. Ar an gcorsa, a chiabh sgothach,
        fuair seisean, Maol Miolsgothach,
        róm ó chlannaibh Néill náraigh,
        an réir n-annaimh n-éadálaigh.
      29. Fear do saorchlannaibh síl Néill,
        tosach an adhbhair eiséin,
        ó Mhac Coise fuair oidhidh;
        a loise uaidh ardoighidh.
      30. Bagraid, ar bhfás a bhfaladh,
        dol d'argain an ollomhan —
        ógbhaidh séadarsaidh síol Néill —
        mon ngníomh n-éagosmhail n-aigmhéil.
      31. Mac Coise ó do-chualaidh sin
        téid i gceann airdríogh Oiligh,
        sduaigh croidheathais far ciúin muir,
        fa sdiúir oireachais d'Ultaibh.

      32. p.23

      33. Siris Domhnall mhac mheic Néill
        sgéal ar an ollamh ainnséin;
        fear sgeóil d'innisin dob fearr,
        innisidh eóil na hÉireann.
      34. Fóchtais Mac Coise an gcuala
        sgaoith d'uirsgéalaibh ionnuara;
        tig tairsibh d'éis aroile,
        do ghéis bhaisghil Bhóroimhe.
      35. Ó do ghabh Ceasair clár Breagh —
        sgéala diamhra Ghuirt Ghaoidheal,
        do ghloin mheabhra fuair uile
        ag sduaigh mheardha Mhaonmhuighe.
      36. Ar thoghail a thoighe féin
        cumais an t-ollamh ainnséin,
        sgéal fábhaill nách fuair reimhe,
        dá ghruaidh álainn ainglidhe.
      37. Do ráidh Iorard, is é a suim,
        cuid do dheirbhfine Domhnuill
        gur thoghailsead a theagh féin,
        treabh na solaisleag soiléir.
      38. Rí Oiligh an fuilt chleachtaigh —
        tug Domhnall mhac Muircheartaigh
        luagh na díthe nách dearna
        dá ghruadh síthe soidhealbhdha.
      39. Leithead a aighthe d'ór ghlan
        tug d'eineaclann don ollamh;
        beag sin dá éarcuibh ile
        ó thréantuir ghil Gháirighe.

      40. p.24

      41. San mbréig do chum ar chloinn Néill
        dáilid don ollamh ainnséin
        maicne ghéag mbastana mBreagh
        asgadha nár féad d'áireamh.
      42. Roighne a bhfáinne, a gcuach gclochach,
        Mac Coise, Maol Miolsgothach —
        maith do-chuaidh críoch a bhagair —
        fuair san díoth nách dearnadair.
      43. Cóir Meic Coise ar chlannaibh Néill,
        go bhfios damh, a dhreach soiléir,
        ní beag í d'aoncháir oraibh,
        a rí caomhChláir Chonchobhair.
      44. Na seóid uaisle, an asgaidh chruidh,
        fuair Mac Coise ó chloinn Eóghuin —
        créad as nách dáilfidhe dhamh,
        a ghéag cláirThighe Chruachan?
      45. Níor bhean riomsa, a rí Line,
        ar ghrádh nó ar fuath n-oirbhire,
        bheith maithmheach fán gcúis gcéadna,
        a ghnúis aithneach fíréanda.
      46. Gá dtám ris, a rún creidmheach —?
        acht meise féin foidhidneach;
        cor duinndeise fad ghruaidh ghil
        a dtuillise uaim d'fuighlibh.
      47. Do iarrais orm, a folt lag,
        mo chrodh d'iomghabháil orad —
        ní bhí acht ar n-ionnarbadh ann,
        a rí fionnardghlan Fréamhann.

      48. p.25

      49. Ar ghrádh th'einigh innis damh,
        an suidhfeá innte im ionadh,
        a chodhnach síl gcúlchais gCuinn,
        óm thír dhúthchais dá ndeachuinn?
      50. Cia ar bioth dá dtiobhra tusa
        gealladh cuir nó cádhusa,
        a sgiath coimhdhe chuain Uladh,
        oirne an uair do fógrubhar?
      51. Deacair go bhfuighinn feasda
        go bráth d'éis bhar n-aitheasga,
        a ghéag thaobhthana ó Bhóinn Bhreagh,
        aonchara is cóir do chaidreabh.
      52. Ós agaibh féin, a thaobh thais,
        do hoileadh mé, a mheic Maghnais,
        sé dhún ar doimheanma ag dol,
        glún mh'oileamhna dom athchor.
      53. Eatorra do hoileadh mé
        gur chaitheas urmhór mh'aoise;
        mór comhaltas gach ríogh ruinn,
        do síol gclodhfoltchas gConuill.
      54. An uair fa dtigthí ar Íbh Táil
        dom láthairse, a flaith Iomgháin,
        nó ar chloinn séimhseing naoidhe Néill,
        ní dhéininn daoine dhíbhséin.
      55. Bréigneócha meise mé féin,
        má bhím éantamall aimhréidh
        red ghruaidh saoir gcorcra gceólchair;
        do mholta ót aoir éileóchthair.

      56. p.26

      57. Do-ghéan gréas ionnuar aoire
        dhuitse i ndeaghaidh mh'éagaoine,
        bhias 'na adhmholadh d'fuil Táil,
        a thuir abhradhubh Iomgháin.
      58. Síol mBriain — is blagh dá sonus
        go n-éireócha mh'foltonus —
        pór deighsíl a Caithir Chuinn —
        re maithibh cheiníl gConuill.
      59. Dá mbeith aithreachus oraibh
        san díoth dúinn nách dearnobhair,
        do-ghéabhainn, a ghruaidh bhreacdhonn,
        'sdo-bhéarainn uaim eineaclonn.
      60. Móide is ciontach clann Dálaigh
        fa chor i gceann chompánaigh —
        nár ghnáth dhóibh déineamh faghla
        róinn ar éinfear n-ealadhna.
      61. Ní fuil do thaobh Chuirc nó Chuinn
        umad, a Aodh Í Dhomhnuill,
        fuil ríogh lér dhligheabhair dol
        nách bíodh d'fileadhaibh umhol.

        MOLFAID


      62. p.27

        CATH DROMA LIGHEAN

        1. Maighean díoghla Druim Lighean,
          mór d'ulc agus d'aindligheadh
          do-righneadh fa cheann an chnuic,
          i ngleann na n-inbhear n-ordhruic.
        2. Meinic tugadh taoibh a learg
          'na rothnuall chorcra chróidhearg,
          'sgach fán dá ghortaibh gairthe
          lán do chorpaibh ciorrbhaighthe.

        3. p.28

        4. Meinic riamh do-righneadh fuil
          don loch do bhí ar a bhéaluibh,
          'sa thonna ó chrú 'na gcorcair,
          ar brú an droma díoghaltaigh.
        5. Druim Lighean na learg n-éachtmhar —
          ní dearnadh, ní dingéantar.
          uilc an mhoighe féarghloin finn
          i n-éanmhoigh oile d'Éirinn.
        6. Ó Chloinn Neimhidh gus aniodh,
          tulach corr Chruacháin Lighean —
          atá a haghaidh ghléigheal ghlan
          d'falaibh féinneadh dá folcadh.
        7. Conuing mhac Faobhair mheic Flath
          is é ro chuir an céadchath,
          re hucht n-iomchosnaimh fuinn Bhreagh
          fa Dhruim lionnchobhsaidh Lighean.
        8. Naoi gcéad do chlannaibh Neimhidh,
          dá bhflaithibh, dá bhféinnidhibh,
          tarsna an achaidh dromchlaidh duinn
          torchair le cathaibh Conuing.
        9. Cúig meic Deala mhóir mheic Lóigh—
          tugsad fan gcnocsa i gcéadóir
          gleó re raghasraidh bhfinn bhFáil
          fa rinn gcladharsaidh gCruacháin.

        10. p.29

        11. San áit chéadna, i gcionn athadh,
          tug Breas mór mhac Ealathan
          fa saorthulaigh na gclach gcorr
          cath re laochradhaibh Lochlann.
        12. Torchair d'féin Bhanbha re Breas
          triar ar chéad dar chóir flaitheas,
          láimh re hamhsaibh fuinn Bhanbha
          fan ndruim n-arsaidh n-allmhardha.
        13. Deich gcéad fichead d'Fearaibh Bolg,
          'sní théarnó ar ais ón iomorg —
          lór do mhíochuid méad na gcean —
          don tríochuid céad acht cúigear.
        14. Ar dteacht arís go fiadh bhFáil
          do Chloinn mhóir Mhíleadh Easbáin,
          ní hinneistir fearg na bhfear
          fa finneisgir learg Lighean.
        15. Marbhthar leó i laithibh troda
          trí meic cródha Chearmada,
          triar calma ór chraobhthairtheach cuill,
          gabhla caomhChaithreach Cröoinn.
        16. Tugsadar trá teóra cath
          um Lighin na learg mbaoghlach;
          gabhaid féin barántas Breagh,
          céim do ghabháltas Ghaoidheal.

        17. p.30

        18. Meic Mhíleadh fós — gidh iad ann —
          forgla Thuaithe Dé Danann,
          do bhí ar dtuitim d'aithle an áir
          ar faithche chnuicfinn Chruacháin.
        19. Níor básuigheadh riamh roimhe
          fa éanchnoc d'Iath Úghoine
          leath ar thuit d'aidhleannaibh áigh
          fa ghlainbheannaibh chnuic Cruacháin.
        20. Go ríomhthar reanna nimhe,
          nó an ghaineamh mór mhuiridhe,
          tulach géiggeal na ngort sean—
          ní héidear a holc d'áireamh.
        21. Sé ríoghcatha roimhe so
          tugadh timchiol an droma,
          Druim finnFeabhail fan dann sreabh,
          'sgan mindeabhaidh ann d'áireamh.
        22. Gá dú? — acht is sé an seachtmhadh cath
          cath mór na maidne amárach
          chuirfeas réadla fuinn Uladh
          fan ndruim gcéadna ad-chualabhar.
        23. Is é fós chuirfeas an cath —
          Aodh mhac Maghnuis mhúir Theamhrach,
          gruaidh soinionnta ar snuadh na subh
          'gar roimhionca buadh bhiodhbhadh.

        24. p.31

        25. Is é an cath mórsa amárach
          an teidhm dhoiligh dhíoghbhálach
          tug an cheathardhúil ar crioth
          ar fud leathanMhúir Luighdheach.
        26. Is é tug tolcha an bheatha
          'na gcróbhuailtibh crithreacha
          'sna tonna i bhfoltaibh na bhfeadh
          'na morcaibh troma teineadh.
        27. Do thógbhadar, fa tuar gleóidh,
          teinte eisriata an aieóir
          ceann fan réaltoin móir mongaigh,
          'na mbróin éachtaigh anghlonnaigh:
        28. Beid na taise 'sna tombaibh
          ag easaonta, ag easargain,
          mosglaid cuirp fonnmhaighe Fáil
          ag fornaidhe an uilc anbháil.
        29. Labhraid ceathra cláir Bhanbha
          do chomhráitibh ciallamhla,
          fa ghort bhfonnfaoilidh na bhFionn,
          ag comhmaoidhimh olc nÉirionn.
        30. Geintear piasda i ndeilbh dhuine,
          'sna daoine i ndeilbh bhiasduidhe,
          mór na tarathair tug soin
          ar fud chladhachaidh Chobhthoigh.

        31. p.32

        32. Atá an bhadhbh chíocrach catha
          ag aslach an ardflatha,
          go dtrillsibh corcra ma a ceann
          ag tochta ós insibh Éireann.
        33. Beid mná siabhartha síodha,
          beid faolchoin is fiaidhmhiola,
          ag tuar an chatha do chor
          do sluagh Mhacha go madan.
        34. Budh iomdha san oidhche anocht
          fuath is amuid is arrocht
          timchiol chreachthóir chlach mBanbha
          seachnóin na gcath gceachtardha.
        35. Budh iomdha i longphort laoich Bhreagh
          sgiath ó aréir ar righ mhíleadh,
          meóir leabhra lúbtha um foghaibh.
          dearna dúnta um dhornchladhaibh.
        36. Budh iomdha ar madoin go moch
          proinn dá caitheamh go corrach;
          laoich ag ionnráithne a n-arm ngéar,
          iolgháirthe badhbh is brainéan.
        37. Budh lór d'adhfuath mun n-amsa
          seasdán na sleagh gcodarsna,
          siansa a reann gceannbhraonach gcorr,
          searbhghlaodhach a mbeann mbuabhall.

        38. p.33

        39. Budh cúis truaighe an tráth céadna
          búithreadh na mbiasd n-uaithbhéalda;
          gotha faolchon mbeann mBanbha,
          gaothradh na n-eang n-allmhardha.
        40. A much na maidne amáireach
          budh é an cnocán congháireach,
          í féige orchradhach gach áir,
          gormtholach céide Chruacháin.
        41. Muidhfidh, mar mhuidheas do ghnáth,
          cath na maidnese a mochthráth
          ré sluagh dhearccorr Thighe Truim,
          'sré bhfine cheanntrom Chonuill.
        42. An dtabhair Aodh dá aire
          gearán na ndúl ndaonnaidhe,
          nuall na sreabh, néalla nimhe,
          sgéala na bhfear bhfáisdine?
        43. Nó an ngoilleann ar a ghruaidh nduinn
          iomchosaoid Chineóil Chonuill
          tre bheith do sluagh flatha Fáil
          re luadh gcatha dá gcongbháil?
        44. Fada an treimhse atáid re a chois
          gan tocht dá dtíribh dúthchois;
          atá slat bhoisleabhar Bhreagh
          ag toirseaghadh Mhac Míleadh.

        45. p.34

        46. Fada leis an bhfear ón Mhuaidh,
          'só Srúibh Broin an bhruaich ionnfuair,
          'só Choirrsliabh gan tocht dá thoigh,
          'só ghort Oirghiall i nUltoibh.
        47. Madh é a aimhleas, madh é a leas,
          madh ré nAodh, madh air mhuidhfeas,
          ó atá sé d'oirichil air
          is roimhithigh é d'féaghain.
        48. Urusa dhó dul i gcath.
          ré sluagh mhór mhíleadh Teamhrach,
          tearc ann acht ceinnbhile os choill
          do dheirbhfine chlann gConuill.
        49. Atáid iadhta fa a folt lag
          laoich na dTuath, onchom Fánad,
          slóigh mhillse ón míonaclaidh muir —
          ríomhacraidh Inse hEóghain.
        50. Tiocfaid leis don leith oile
          guaisseabhuic Bheann mBoghoine,
          's garbhsluaigh ó ghleanntaibh Bearnais
          d'ealtain chrannruaidh chloidheamhghlais.
        51. Atáid leis bhós druim ar dhruim
          a bhráithre féin, fuil Chonuill,
          nách é a rún éantroigh ar ais,
          na réaltoin ó Dhún Durlais.

        52. p.35

        53. Fearr iad so iná a seacht n-urdail
          do sluagh thacair thiomargaidh
          fa mhílidh Mhoighe na bhFionn,
          ó thíribh oile Éirionn.

        54. p.36

          CAISLÉAN LEITHBHIR

          1. Ionmhuin baile brugh Leithbhir,
            lios an longphuirt saidhbhirthigh;
            ceardcha oinigh fear nUladh,
            treabh ren doiligh dealughadh.
          2. Ionmhuin dias 'ga dtá an teachsoin
            gan iomad gan uireasbhoidh;
            bárda an tuir thonnmhálla thigh
            tuir congbhála an chóigidh.
          3. Gearr lá dá fad 'na foghair —
            ríghmhíle Chláir Chonchobhair;
            laoi leabhra is aithghearr uaidhe —
            baincheann Teamhra taobhnuaidhe.
          4. Inghean Seaáin Uí Néill náir,
            Mac Uí Dhomhnaill Dúin Iomgháin —
            siad san phurt soidhealbha sean
            'na lucht oileamhna aoigheadh.
          5. Ionmhuin bruidhean 'na mbíd sin,
            ionmhuin lucht bhíos san bhruidhin;
            slógh an toighe is teach an tslóigh —
            mo chean neach foighe a n-onóir.

          6. p.37

          7. Ionmhuin teaghdhais aoibhinn aird,
            a buird, a cuilte, a cupaird;
            a múir sídhe chuanna chuir,
            a sduagha míne marmuir.
          8. Ionmhuin brugh 'na mbíodh sinne
            seal ag imirt fidhchille,
            seal re hingheanraidh fear mBreagh,
            seal re finnleabhraibh fileadh.
          9. Dúnadh Leithbhir na learg nglan —
            ní féadann duine ar dhomhan
            triall uaidh ó urmaisdear air;
            Durlaistreabh thuaidh an teachsoin.
          10. Nó Eamhain do chlaochládh cruth,
            nó Cruachain chloinne Mághach,
            san ráith bhiligh greaghaigh gloin,
            nó Teamhair chinidh Chobhthaigh.
          11. Nó is é Nás, longphort Laighean,
            san chéidriocht 'nar cumhdaigheadh;
            adhbha thaissean chuaine Chuirc —
            nó Caiseal uaine ordhuirc.
          12. Nó is é múr finnLeithbhir féin —
            beag más fearr dúnadh díbhséin —
            do-chuaidh 'sna reachtaibh roimhe
            dá gcleachtair uaibh ionmhuine.

            IONMHUIN


          13. p.38

            LIOS GRÉINE

            1. Lios Gréine is Eamhain d'Ultaibh,
              treabh nách budh tréigthe ar Thailtein;
              each nách fuil barr ar bhronntaibh,
              bronntair creach Gall san ghlaintreibh.
            2. Síothbhrugh Ealcmhair í ar áille,
              treabh do bhí ag ríoghaibh róinne;
              lór do chur cháich fá chéile.
              ráith gréine mar Bhrugh Bóinne.
            3. Re Durlas Ghuaire is gaolmhar,
              'sa cumhdach d'ua na n-iarladh;
              treabh na slógh bhfleadhach bhfíonmhar,
              ríoghbhrugh mór sleaghach srianmhar.
            4. Lios Gréine, an cróchbhrugh ceólbhras —
              fóirfidh a féachain fiabhras;
              a lán ann do gach aoibhnios,
              caoimhlios ar lár call gciabhghlas.
            5. Brugh slaitgheal nách fiar foirgneamh,
              aitreabh na gcliar do chealgadh;
              dún geal don mhúr is margadh—
              meadh don ardbhrugh Dún Dealgan.

            6. p.39

            7. Dún creachach cliarach coirneach
              a teachso cian bhus cuimhneach;
              mór do sgrios an dún dealbhach,
              múr meadhrach mar Lios Luighdheach.
            8. Dún mar Dhún oirdheirc Uisnigh,
              do thoirbhir Cú an chleasraidh;
              ná beir mnaoi asteagh don torsoin,
              meadh chosmhail don Traoi an teaghsoin.
            9. Faithche réidh ghlas fan ngrianbhrugh
              mar ar ó léimibh lúidhghreagh;
              níor threabh neach an fód fíorghlan
              acht gníomhradh each n-óg n-uaibhreach.
            10. Eich ar faithche fan bhfionnbhrugh,
              sleagha gairthe dá ngormadh;
              crú Chuinn re gníomh a nglainghreagh,
              ag sníomh tairngeadh gcruinn gcorghlan.
            11. Ón damhna is triath don teaghsom
              ar Bhanbha ní bhia easbhaidh;
              fear 'sa chlú ar chló na consoin,
              meadh chosmhail dó Cú an chleasraidh.
            12. Seaán róinn go Ráith Éanna,
              cóir leannán 'na lán súla;
              bean Chuinn
              [...]
              ghrádha —
              brágha ghaisgidh Fuinn Úna.
            13. Fuair leannán Teamhra troimchion,
              Seaán i ndeabhthaibh dearbhthar;
              gur theilg tóir ó áth timcheal,
              dlighthear sgáth re feirg bhfearchon.

            14. p.40

            15. Seabhac eich fút go faobhrach,
              um chreich námhad go néalmhach;
              a chrobh ar gach leith go luaimneach
              do sgor uaibhreach do bheith béalbhach.
            16. Go bhfuighe a tol ó Theamhraigh,
              a mheic Cuinn nár ob iomghuin —
              ní bríogh meirbh is dú ar deaghbhlaidh —
              dearbhaidh tú t'feidhm i n-iorghuil.
            17. Lugh Lámhfada, triath Teamhra,
              nár fág biodhbha gan umhla —
              iomdha fádh lat dá labhra —
              do mhac samhla ós chlár Chunnla.
            18. Sín ó Dhún glégheal Geanuinn,
              gan chrích Néill fút ná fulaing;
              cáir cnú dá cor ós chrobhaing,
              toghaim tú ar cháil Con Culainn.
            19. Lór mire do chrann gceannchaol,
              cuirfiod slógh Gall tar gealchuan;
              do reic ní béim ar Bhearchán —
              seanchlár Néill deit dá dheaghthuar.
            20. Ní mór do chradh cháich chaomhnus
              sróll glan nách gnáth i ngiaillbhrios;
              tar éis cean ó thír mar théarnas
              mín géarbhras greagh fan ngriainlios.

              LIOS


            21. p.41

              TOIRIDHEALBHACH LUINEACH

              1. Iomdha sochar ag síol Néill,
                fada ó do hoirdneadh iaidséin,
                síol an cheinnbhile ó Bhóinn Bhreagh,
                tar deirbhfine móir Mhíleadh.
              2. An lá nách leó Fiadh na bhFionn
                ní dhligheann airdrí Éirionn —
                croinn lubhghorta chlann gCobhthaigh—
                barr umhlochta d'Eóghanchaibh.
              3. An uair bhíos éinrí oile
                i gceannas Chláir Úghoine,
                ní faghuir géill ar ghiallaibh
                ó dhaghfuil Néill Naoighiallaigh.

              4. p.42

              5. An tan ríoghthar neach d'uíbh Néill,
                ní cuid amharais ainnséin,
                do chloinn ghéirreannaigh Néill náir
                géill gach Éireannaigh d'fagháil.
              6. Tug said, mar is iad is fearr,
                tuarasdal d'fearaibh Éireann—
                sgotha slóigh bhuanasdraigh Bhreagh —
                tuarasdail dóibh ní dlighthear.
              7. Dlighidh Ó Néill íoc 'na fuil—
                gi bé dá mhuintir mharbhthuir,
                'sní théid eineaclann uadh d'fior
                do sluagh geimhealtrom Ghaoidhiol.
              8. Ní an fós, is feasach linn,
                a gcóir i n-éanaird d'Éirinn,
                's atá cóir Éireann aca,
                slóigh na gcéimeann gcurata.
              9. Clanna Néill na Naoi nGeimheal,
                níor geineadh, ní geinfidhear —
                tamhain a Tealaigh na bhFionn —
                a samhail d'fearaibh Éirionn.
              10. Ríoghradh Éireann uatha amach,
                is clann Néill mhóir mheic Eathach —
                níor lia rígh don fréimh oile
                'ná dhíbh san réim ríoghroidhe.
              11. Díobh ríoghradh Bhanbha na mbeann,
                díobh forgla ardnaomh nÉireann,
                do síol ríNéill bhragha Bhreagh,
                fíréin ghlana na nGaoidheal.

              12. p.43

              13. Do mheas Mac Coise clann Néill,
                ní fríoth leis ionta i n-éinchéim
                barr tar ainglibh phuirt phardhais
                d'airdhibh uilc nó iomarbhais.
              14. Gi bé is measa, ar Mac Coise,
                d'fuil Néill, is í mh'fiadhnoise,
                is é is fearr uathaibh amach,
                an dream ó Thuathaibh Teamhrach.
              15. An chuid is fearr d'aicme Néill —
                ní daoine adubhairt riúiséin,
                na croinn phailme ó phurt Doire,
                acht aingle i gcurp cholloidhe.
              16. Atá breath Mheic Coise ó Chluain
                ar síol Néill Oiligh armruaidh
                'na chlú mhór síordhuidhe ó soin
                tar slógh bhfíonmhuighe Fionntoin.
              17. Atáid cáis iomdha eile
                ag síol Eóghain d'áiridhe
                do bharr uaisle ar naomhchloinn Néill,
                na saorchroinn uaisle a héinfréimh.
              18. Tárraidh Eóghan mhac Néill náir
                beannacht Phádraig an phríomhfáidh,
                géag ós choill mhoighe Macha,
                tar cloinn oile an ardflatha.

              19. p.44

              20. Fágbhais Pádraig Phuirt na bhFionn
                eineach is eangnamh Éirionn
                tar síol Néill d'fágbhálaibh air,
                's ar fréimh ágnáraigh Eóghain.
              21. Do ghabhdaois neart chlann gCriomhthain
                'sníor ghabh éinfear d'Éirionnchaibh
                cumhachta ar a síol ó soin
                do bhríogh udhachta an éarloimh.
              22. Fuidheall seinbheannacht síol Néill,
                toradh urnuighthe an fíréin —
                an ghéag abhla d'fiodh Teamhrach —
                aniogh tarla ag Toirdhealbhach.
              23. Mac Néill mheic Airt Óig mheic Cuinn,
                iarsna na ríogh ó Fréamhuinn;
                rí is córa dá bhfacaidh fear
                do mhacaibh móra Míleadh.
              24. A mbí idir ór is umha,
                a mbí idir ré is réaltuna,
                ag rígh mhoighe bhuig Bheannchuir
                ón chuid oile d'Éireannchuibh.
              25. Rí nár léig éinní a hUltaibh
                le sluagh nÉireann d'iomarcaidh,
                rí ré a fionnachtain is fearr
                'ga mbí iomarcaidh Éireann.
              26. Rí ó a bhfuilid fir Uladh
                gan chogadh, gan chathughadh,
                gan tnúidh, gan folaidh, gan feirg,
                gan toghail ndúin gan díbheirg.

              27. p.45

              28. Rí nár bhris a bhréithir ríogh,
                rí ara lugha lucht míghníomh,
                rí nách geallfa ní fa nimh
                acht ní is dearbhtha do dhéinimh.
              29. Gé bheith sí ar an slighidh móir,
                do fuileóngthaoi fail deargóir,
                le cruas riaghla fear nUladh,
                feadh bliadhna gan bhaoghlughadh.
              30. Do rachdaois mná moighe Fáil
                ar feadh nUladh 'na n-éanmhnáibh,
                fa sduaigh ndeircmhir móir Macha
                i mbeirtibh óir ioldatha.
              31. Dá dteagmhadh long fá lán séad
                i n-imlibh cuain gan choimhéad,
                Toirdhealbhach do-ní do niort
                nách oirbhearnach í ag imtheacht.
              32. Móide is iongantach don fior
                an riocht 'nar chuir an Cúigiodh,
                bheith don Bhanbha ghéagthruim ghloin
                'na héantuinn faghla acht Ultoigh.
              33. Atá an chéiddíle arna cor
                lér dhíoláithrigh Dia an domhon,
                nó a mac samhla ar bhraoinlios Bhreagh,
                aoibhnios Banbha do báitheadh.

              34. p.46

              35. Atá Naoi oirdheirc oile
                san chríchse chlann Rudhroighe,
                gnúis mhaordha dá moltar geall,
                dá caomhna ar dhortadh ndíleann.
              36. An cúigeadh eang d'fiadh Teamhrach
                don chursa atá ag Toirdhealbhach
                tírim do Bhanbha na mbeann
                ar dhílinn faghla Éireann.
              37. Naoi mhac Láimhiach eacht oile
                mar sin rug Rí an ríoghthoighe,
                géag thromthoraidh nár mhoidh mionn,
                tar moir ndromchladhaigh ndílionn.
              38. Do bhí an domhan fa dhall chiach
                ré linn Naoi mhóir mheic Láimhiach —
                sé 'na seanadhbhar ó sin —
                tre neamhadhradh nDé dhúiligh.
              39. Acht trí meic Naoi agus Naoi féin
                do bhí síol Ádhaimh ainnséin,
                lucht an domhnán mar dirthir,
                lomnán d'ulc is d'aindlighthibh.
              40. Tig aingeal Dé anuas do nimh
                go mac Láimhiach lá éigin —
                cioth báisdighe is mó do mhill —
                d'fáisdine dhó ré ndílinn.
              41. Teachtaire Dé ris do ráidh:
                báithfidh cách uile d'éanláimh —
                lucht aidhmillte ortha is fearr —
                gairbhlinnte dorcha díleann.

              42. p.47

              43. Déantar uaibhse, ar an t-aingeal,
                eathor téigleach taobhdhaingean,
                suil tí an sál doighirthe dubh
                tar clár dtoinighthe an talmhan.
              44. Mac Láimhiach — lór do mhisnigh,
                ar impidhe an aingilsin,
                do-ní an áirc slaitleabhair slim
                'na báirc thaitneamhaigh thirim.
              45. Rí na ndúileadh, Dia Athar,
                d'éis na háirce d'ullmhachadh,
                tug sé an díle ar an domhan
                'sdo-ríne é d'folmhoghadh.
              46. Gur bháith Dia i ndíol a bhfoltadh
                an bioth uile acht aonochtar,
                níor sguir dá dhíbheirge dhíobh,
                do mhuin fírfeirge an Airdríogh.
              47. Ní hí an áirc soidhealbha seang
                do saor iad ar feirg ndíleann
                an feadh do bhaoi an tuile ag tocht,
                acht guidhe Naoi 'sa naomhthocht.
              48. Is í an díle na danair,
                is í an áirc Clár Conchabhair,
                slat charmarsaidh chraoi Theamhrach—
                Naoi an talmhansoin Toirdhealbhach.

              49. p.48

              50. Naoi ar tús mar do toghadh lais,
                do thogh Dia do dhruim eólais,
                gnúis neamhdhuidhe Í Néill aniogh
                tar féin ngealmhuighe Gaoidhiol.
              51. Ameasg Gaoidheal ghuirt Teamhrach
                Dia féin do thogh Toirdhealbhach,
                an toghusa Dhé na ndúl
                ní horusa é d'iompúdh.
              52. Ní maoidhte dhá mhac samhla
                do rígh neartmhar nathardha,
                'sa liacht rí Éireann dá fuil,
                ní dá ndéineann do dhéanaimh.
              53. Sé rígh fichead d'áireamh flath
                anuas ó Niall mhac Eathach
                go Toirdhealbhach dá bhfiar fiodh
                ar fiadh ghoirmiobhrach Gaoidheal.
              54. Sé rígh dhéag d'aicme Eóghain
                roimhe' ní rádh aineólaigh,
                deichneabhar ríogh' druim ar dhruim,
                do síol chleithleabhar Chonuill.
              55. Trí fichid rí is dá rígh dhéag
                suas ó Niall, folt na bhfinnghéag,
                fa chlár ndíllidh bhfuairfliuch bhFáil
                go Mílidh n-uaibhreach nEasbáin.

              56. p.49

              57. Ocht rígh 's ceithre fichid fear
                do bhí roimhe ar ghort Ghaoidheal,
                fearr an glún deireanach dhíobh,
                geinealach úr an airdríogh.
              58. Dá mbeith cách fós mar nách fuil,
                i gcoimhmeas re cloinn nEóghain,
                do bhiadh oirrim Bhanbha Breagh
                ag coinnill Annla ar éigean.
              59. Bheith ag cor re neart Í Néill —
                ní tráth d'Éireannchaibh eiséin,
                gan t'féaghan anú is neamhghuth
                'snár féaghadh tú id Thoirdhealbhuch.
              60. A Thoirdhealbhaigh mheic mheic Airt,
                ní mór nách mairg do-chonnairc
                urraim Ghaoidhil uim ghort bhFloinn
                do mhaoidhimh ort marurraim.

                IOMDHA


              61. p.50

                TOIRDHEALBHACH LUINEACH

                1. Nodlaig do-chuanair don Chraoibh
                  ollamhain Fódla d'éantaoibh
                  ar slios réidh an bhrogha bhuig
                  i robha Ó Néill um Nodluig.
                2. Baile do bhailtibh Í Néill
                  an Chraobh síodhamhail soiléir —
                  níor dealbhadh aoinlios budh fearr —
                  lér ceangladh aoibhnios Éireann.
                3. An uairsin is é tarla
                  fan gcuing ríogh gan freasabhra
                  géag saor ó Tholaigh Theamhrach,
                  an chraobh thoraidh Toirdhealbhach.
                4. I gcionn deich mbliadhan do bhí
                  ó do hoirdneadh an t-airdrí,
                  san Chraoibh ar dtógbháil toighe
                  do chraoibh ógnáir Almhoine.

                5. p.51

                6. Gluaismidne i gceann na Craoibhe
                  d'fios an déidghil dreachnaoidhe.
                  lucht comhmolaidh Fáid na bhFionn,
                  mar táid ollomhain Éirionn.
                7. Tarfás dúinn ag dol inte
                  gur thuit froigh na firminte,
                  le tairm ngreagh srianbhuidhe seang
                  fa fear rianmhuighe Raoileann.
                8. Tarfás dúinn 'na dheaghaidh sin,
                  ó dhealradh airm is éididh,
                  go raibhe idir bharr is bhun
                  an baile ann ar n-adhnadh.
                9. Samhlamaoid re fuaim a bhfleadh —
                  cúirt í Néill na Naoi nGeimheal —
                  muir anfaidh ag tochta i dtráigh,
                  re dabhchaibh corcra ag comhdháil.
                10. Feadh amhairc ón mhúr amach,
                  re faoidhibh ceóil na cathrach,
                  gé bheith hé ar uillinn gach fir
                  ní chluininn é mun aimsin.
                11. Suil tairnig dhúin dul 'na gar
                  dar liom fa lór do sásadh
                  niamh a corn n-ochtsolus n-óir,
                  boltonus a corm gcomhóil.
                12. Suidhmidne ar slios na faithche,
                  na sluaigh theagair thiomsaighthe;
                  ar bhrú an tighe féaraird finn
                  file as gach éanaird d'Éirinn.

                13. p.52

                14. Tig chugainn i gcionn athaigh
                  aos grádha í Chuinn Chéadchathaigh,
                  gur fáiltigh gach duine dhínn
                  le fáiltibh uile ón airdrígh.
                15. Amharc ar airdrígh Uisnigh
                  ní fríoth uainn an adhuighsin,
                  ó sduaigh sing bhogfoltaigh Bhreagh
                  sinn dár gcodaltaigh cuirthear.
                16. Do ghabhsad dúinn ag dáil fleadh
                  ó sin amach go maidean.
                  dáilimh fionnuallcha Í Néill náir,
                  gan chéim n-ionnfuartha d'fagháil.
                17. Cuiris fear dá féachain ruinn
                  an raibhe i n-éandán aguinn
                  sgeóil a threasa ar feadh nÉireann,
                  feasa a chean nó a chaithréimeann.
                18. Ní fuil, ar éigse Banbha,
                  's atá, ar an t-aos ealadhna,
                  bunadh craobh gcaibhneasa ó gCuinn,
                  gan taom n-ainbhfeasa aguinn.
                19. Atáid linn 'Sochair Síl Néill' ,
                  ar filidh Éireann ainnséin;
                  's ar ghabh dá gcineadh Bóinn Bhreagh,
                  's ar dligheadh dóibh do dhéineamh.

                20. p.53

                21. Atá linn gur dó dleaghair
                  Múr Cruachna an chláir mhínsreabhaigh,
                  is Múr Té an bhraonoirir bhinn,
                  's gurb é is aonoighir d'Éirinn.
                22. Téid an teachtaire céadna
                  d'fios an ghruaidhghil ghnúisdéadla;
                  na forfuighle i gcéill do chuir
                  d'Ó Néill Mhodhuirne ar maduin.
                23. Más é is fáth molta, ar mac Néill,
                  dóibh, a ndubhradar ainnséin,
                  mó is neamhmoladh é orthaibh,
                  greannoghadh é ar Eóghanchaibh.
                24. Aoir mhór do mhacraidh Teamhrach,
                  Clár Teamheach, ar Toirdhealbhach,
                  do bhuain do síol iochtmhar Airt,
                  'snách tiocfadh díobh a dhíoghailt.
                25. Do ráidh Ó Néill Teamhrach Truim
                  nách éisdfeadh éandán aguinn,
                  'sgo dtiobhradh díol ar gach dán,
                  gníomh dob iongnadh re a iomrádh
                26. Tigid chugainn re a chois soin
                  ó Néill Caille is clann Eóghain,
                  'san coillbhile ós chlár Uladh
                  lán d'oirbhire ar n-ealudhan.

                27. p.54

                28. Níor thógaibh mac Néill Í Néill
                  an aghaidh mhiochair mhínréidh,
                  nó an súil gcuirr mongabhraigh mir,
                  re hollamhnaibh fuinn Éibhir.
                29. Do-rinne rothnuall corcra
                  dá ghnúis áluinn éadrochta,
                  ó thracht bhuinn mhaoithréidh mheanmnaigh
                  go saoirchéibh dtruim dToirdhealbhaigh.
                30. Do líonsam uile d'omhain
                  ré n-airdrígh chlann gConchobhair,
                  ar mbeith fa éinfeirg uile
                  do chleith bhéildeirg Bhóruimhe.
                31. Gabhmaoid do bhriathraibh binne
                  ag iompódh a intinne,
                  ar tí a feirge ar gcúl do chor,
                  'sníorbh feirrde dhún a dhéanomh.
                32. Ar mbreith féin do léigeadh lionn
                  leis ó Néill na Naoi nGéibhionn,
                  'sníor éisd saorbharr sluaigh Mhonaidh
                  aonrann uainn dár n-ealodhain.
                33. Atá sé ó sin i le
                  fa aontuinn fíochmhair feirge,
                  do rígh clann bhfionn-nuadhadh bhFáil
                  gan ionnfuaradh ann d'fagháil.
                34. Fiarfaighim d'airdrígh Oiligh,
                  más mithigh é d'fiarfoighidh:
                  briocht díbhfeirge 'na ghnúis ghil
                  gá cúis fírfeirgc ór éirigh?

                35. p.55

                36. Créad an fearg mhórso ar mhac Néill
                  tar éis cháich dó do dhaighréir ?
                  créad lér hadhnadh a ghruaidh ghlan,
                  nó an bhfuair adhbhar dá hadhnadh ?
                37. Dá bhféadthaoi a rádha ris féin,
                  fan bhfeirg móirse ar mhac saoirNéill,
                  ní fuil ní d'adhbhar aige,
                  sí d'adhnadh is usaide.
                38. Comhmór ceannaighthear a chlann
                  ag bruach Inbhir Dá Éagann
                  's ag Finn bháin thiormsrothaigh the,
                  's ag Tráigh bhionnghothaigh Bhaile.
                39. Comhmór atáthar dá thol
                  ag Drobhaois, ag Aird Uladh,
                  's ag Srúibh mhóir bhraonnuaidhe Bhreagh
                  's ag Bóinn taobhuaine Tailtean.
                40. Ní faghaim adhbhar feirge
                  ag rígh foltchas finnDeirge,
                  acht tír do thoidheacht dá thoil
                  ó rígh go hoireacht d'Ultoibh.

                41. p.56

                42. Acht so amháin, is maith aithnim,
                  fearg an mhéirghil mhalaichslim —
                  mar nách rabha neach d'Ú Néill
                  ag cara a chreach i gcaithréim.
                43. Go ló an bhráith do bhiadh 'na gcionn,
                  dá gcumthaoi ag éigsibh Éirionn
                  creacha foda an mhóir mheanmnaigh,
                  slóigh is troda Toirdhealbhaigh.
                44. Gidh eadh bhós ní baoghlach dáibh
                  dá mbeith sluagh Éireann d'éanláimh
                  'na n-aghaidh is é ar a son,
                  ní lamhair é 'sgach ionodh.

                  NODLAIG


                45. [...]
                  nga sin [n]
                  atá ar mo son mar saoilim

                  [...]
                  r tao[i]b[h]gheal ó Bhóinn Bhreagh
                  aoinbhean darab cóir creideamh

                46. [...]
                  clann Néill
                  maith (?) í um aghaidh d'aoinmhéin

                  [...]
                  dáil (?) ucht re hucht
                  budh dóig[h] Anna dom furtacht
                47. Síl cColla na ccolg sen

                  [...]
                  gairm uainn 'na (? ma ?) héigen

                  [...]
                  d'Artúr (?)
                  [...]

                  dá céibh faltúr órd[h]uid[h]e.

                48. p.57

                  MÁG UIDHIR

                  1. Daoine saora síol gColla,
                    onchoin leasa Liathdroma;
                    doimh na ríghealbha ó ráth Chuinn,
                    bláth na fíneamhna a Fréamhuinn.
                  2. Manannáin iarthair Eórpa,
                    síol glan i gcriaidh chineólta;
                    laoich mhéarchorra ó mhallBhóinn Bhreagh,
                    féathlonna glanslóigh Gaoidheal.
                  3. Foireann chalaidh Chláir na bhFionn,
                    clann Israhél na hÉirionn;
                    beag dtarbha righe re a rath —
                    gabhla Thighe na Teamhrach.

                  4. p.58

                  5. Crithre bruithne a beól cheardcha,
                    tonna doimhne díleanta;
                    roibheithre catha do chor,
                    clacha toinighthe an talmhon.
                  6. Geine sochair sluaigh Bhanbha,
                    dreagain lonna lasamhna;
                    tearc ann ionntamhail na bhfear
                    d'iompadhaibh Ghall nó Ghaoidheal.
                  7. Ní chualamar reampa riamh,
                    clann Cholla a críochaibh Oirghiall,
                    clann 'na n-aghaidh budh ionchuir,
                    nó a samhail ann d'Éirionnchuibh.
                  8. Ní fríoth, ní fuighthear go bráth —
                    gá dás bheith orra ag iomráth?
                    na daghUlaidh ó Bhóinn Bhreagh
                    baramhail dóibh fa dheireadh.
                  9. Ní fuil d'éinsgéal orra soin,
                    síol gColla, cinéal Eachoidh,
                    acht sealbh Éireann díobh do dhol,
                    do bhríogh céimeann na gcuradh.
                  10. Do léigsead díobh dá ndeóin féin
                    síol uaibhreach Eachaidh Doimléin
                    ríoghacht mhoighe fochnaigh Fáil
                    ar sochraibh oile d'fagháil.
                  11. Atá riamh ó ré na sean
                    sochair nách éidir d'áireamh
                    ag trí hOirghiallaibh fóid Bhreagh
                    tar cóig goirmfiadhaibh Gaoidheal.

                  12. p.59

                  13. Le rígh Oirghiall, 'sní hé amháin,
                    guala ríogh Éireann d'faghbháil,
                    measa leam é dá hiarraidh —
                    an té dob fearr d'Oirghiallaibh.
                  14. Feadh a chuilg 'sa chruibh leabhair
                    uaidh síos gusna saoirfearaibh,
                    ag rígh dhaoineach clann gColla,
                    'sgan aoinneach ann eatorra.
                  15. Trian eineaclainn, trian tabhaigh,
                    trian cána Chláir Fearadhaigh,
                    re a roinn eatorra don fior,
                    do chloinn deaghColla dlighthior.
                  16. Dlighthear dhóibhséin — dia do mhodh —
                    ó thá samhain go samhrodh
                    ar chlár Theathbha ó thoigh go teagh
                    a n-eachra a gcoin do choinnmheadh.
                  17. Rí Teamhrach an treas bliadhain
                    ní fuil aige ar Oirghiallaibh —
                    'sdá luaidheadh é ní fuigheadh —
                    acht sluaigheadh sé seachtmhuineadh.
                  18. Giodh sin féin d'fiachaibh orra —
                    síol ríoghamhail réadhCholla —
                    ní chuir fear ceangail a gcuir
                    ar feadh earraigh nó foghmhuir.
                  19. An crodh théid ó dhuine dhíobh
                    ó thig sé ar sluagh an airdríogh,
                    bídh d'eacht ar flaithbhile Fáil.
                    a seacht n-aithghine d'fagháil.

                  20. p.60

                  21. Bó ar fichid do gach aoinfear
                    ó rígh fosaidh fionnGhaoidheal
                    ón tsluaighsin ag triall dá dtoigh
                    riar do uaisligh ó hEachoidh.
                  22. Tríocha colg — ní comha bheag —
                    tríocha brat, deich n-eich fichead,
                    tríocha géirreann sídh iar soin,
                    ó rígh Éireann d'óEachaidh.
                  23. Tar crois airdríogh Inse Fáil
                    dlighidh ciontaigh do chongbháil
                    ríoghraidh chiallaidh Chláir Eithne
                    bliadhain tar cáir gcoimeirche.
                  24. Dá gcuirthi coirthe 'na gceann
                    is eadh bhíos d'airdrígh Éireann
                    luighe an chiontaigh in gach coir
                    do chiontaibh fuile hEachoidh.
                  25. Adeirid eólaigh fóid Bhreagh
                    nách fuil ag rígh Guirt Ghaoidheal
                    d'anáir acht géill ar ghiallaibh
                    d'fagháil ón féin Oirghiallaigh.
                  26. Síol gColla na gcolg slisgheal—
                    dlighthear bhós dá mbráighdibhsean
                    bheith ag crúdh chomhairle cáigh
                    rún a n-orfuighle d'fagháil.
                  27. Gan bhais dtana, gan tracht mbuinn
                    i slabhradh nó i n-idh iaruinn;
                    gan chneas bhfir i gcarcair chlach
                    don mhacraidh ó thigh Teamhrach.

                  28. p.61

                  29. Ní dleaghar iarnach orra,
                    bráighde sleachta saorCholla,
                    acht bheith fa réir do chead cháigh,
                    ní beag a ngéill do ghabháil.
                  30. Earradh flatha leis gach bhfear
                    ó rígh Theamhrach ag tilleadh
                    le hOirghiallaibh na bhfleadh bhfionn
                    tar troimghiallaibh fear nÉirionn.
                  31. Ór dhóibh ar dhornchlaibh a lann,
                    ór ar chiomhsaibh a gcathbharr;
                    bráighde an tslóigh ó bhraonráith Bhreagh—
                    do chaolsnáith óir a n-eirreadh.
                  32. Oirghialla is uime adearair
                    riú do ghnáth tar Gaoidhealaibh
                    ór corcra is glais dá ngiallaibh
                    ag tochta ar ais d'Oirghiallaibh
                  33. Ní bhí leó a urdail acht d'ór,
                    ó rígh Éireann ag iompódh,
                    cinn a bhfagha, suaine a sleagh,
                    nó truaille tana a dtroigheadh.
                  34. Le síol gColla na gcorn sliom
                    coimhéirghe ó fearaibh Éireann —
                    laoich ren soidhéinmhe síodh ban —
                    coimhéirghe dhíobh ní dleaghar.
                  35. Gan chor láimhe i labhar óir —
                    ó rígh Éireann uair d'onóir —
                    ní niamhthar bhós bas ná bonn.
                    ar tós as nó go n-ionnlonn.

                  36. p.62

                  37. Ní dual thrá i dTeamhraigh na ngiall
                    ionnladh ré n-airdrígh Oirghiall,
                    nó cor fir oile i n-adhbhaidh
                    roimh a dtigh an tionnabhraidh.
                  38. Ní dhlighfeadh airdrí fuinn Bhreagh
                    suidhe go suidheadh seisean,
                    ná éirghe ó findigh don fior
                    mílidh Éirne go n-éirghiodh.
                  39. Trian Uladh, oilltrian Connacht,
                    do réir mar tá an tórannacht,
                    do chuid ronna ó ríoghaibh Fáil
                    ag fíonfuil Cholla i gcéadáir.
                  40. Éirne is Fionn' Bóinn is Banna,
                    'sgach tír dá dtá eatorra —
                    fuinn chnódhonna i ngealann grian —
                    tóranna d'fearann Oirghiall.
                  41. Tairnig sochair síol gColla;
                    ní chuimhnigh cath Liathdroma
                    ní dá bhfuil uathaibh re headh
                    amuigh ar Thuathaibh Tailtean.
                  42. Dá madh ionnus é d'iarraidh,
                    ní iarraid na hOirghiallaigh
                    na fiacha do dligheadh dáibh
                    ó chineadh Fiacha d'faghbháil.
                  43. Ní díoth cumhacht ná cuimhne
                    atá ar macraidh Mhodhuirne,
                    sochair géag mbarrghlan mBanbha, —
                    créad adhbhar a n-anamhna?

                  44. p.63

                  45. Iomdha a gcliaithbhearna catha,
                    iomdha a n-adhbhair ardflatha,
                    sluagh mór míonmhuighe Maighean —
                    lór líonmhuire a laochraidheadh.
                  46. Gan iad féin le a chéile ag cor —
                    adéarthaoi gurb é is adhbhor
                    do thrí sluaghaibh Cláir Chodhail
                    a gcáir uadhaibh d'anomhain.
                  47. Maith an fáth do theacht re a dtreóir,
                    síol Eachach déadla Doimleóin —
                    síol gColla 'na dtrí treanaibh
                    rí orra ar gach éinfeadhain.
                  48. Rí ar síol Mathghamhna ó Mhuigh Rath
                    rí ar síol Maine mheic Eachach
                    rí ar Mhanchchaibh na bhfeadh bhfiar
                    do ghlanchatghibg fear nOirghiall.
                  49. Éagóir atáid na trí rígh
                    ar síol gColla, is cúis dimbrígh;
                    bheith ar sgáth n-aonduine is fearr
                    d'aoghuire ag cách go coitcheann.
                  50. Maith do-ghéabhdaois clann Cholla,
                    'na dtrí cathaibh cudroma —
                    fian tol[cdot ]ha braonuighe Breagh —
                    aonduine ortha d'oirdneadh.
                  51. Dúthaigh dhíleas chlann gColla —
                    tugaid na trí ríodhronga
                    ríghe an chláir ghoirmghrianaigh gil
                    ar láimh Oirghiallaigh éigin.
                  52. Créad nách creidid clann Eachach
                    do rígh cródha cheirtbhreathach,
                    nách biadh céim d'iomarcaidh air
                    ag fréimh iongantaigh Fiachaidh.
                  53. Trí saorchatha síol gColla
                    toghaid éinrígh eatorra,
                    do réir ghaoise agus ghliocais,
                    do réir aoise is oirdhriocais.
                  54. Gá dás dóibh gan dol 'na ucht —
                    Cú Chonnacht mhac Con Chonnacht?
                    géag saoracla Thighe an Trír
                    bile caomhanta a chiníl.
                  55. Aonmhaor tabhaigh na dtrí gcath
                    rí fíréanta Fear Manach;
                    troigh mhálla acht ag rochtain reann,
                    námha d'olcaibh na hÉireann.
                  56. Cú Chonnacht Óg Mhág Uidhir
                    sgiath fosgaidh dá foghluidhibh,
                    sinsear síol gColla Dá Chríoch
                    orra a síodh, orra a n-eisíoth.
                  57. Éinlíog lóghmhar Leithe Cuinn,
                    eighre Duinn mhóir mheic Domhnuill;
                    fear nár mheall duille an domhain,
                    buime is fearr don ealodhain.
                  58. Comhairleach cogaidh chláir Bhreagh,
                    ceann síothchána sluaigh Gaoidheal;
                    rí is féithle ag finnfearaibh Fáil,
                    cinneamhain bréithre Bearcháin.
                  59. Bhar dtrí catha, ucht re hucht,
                    teagaid i ndáil Chon Chonnacht;
                    slóigh mhóra mhaicne hEachach,
                    aicme cródha ceirtbhreathach.
                  60. Is í is meanma ag mac Siobhán,
                    ar dteacht na dtrí ríthionál,
                    dol do choimhféaghain Chláir Néill,
                    foighéanaidh dáibh is doiséin.
                  61. Mac Con Chonnacht mheic mheic Briain
                    aitheónaidh fear a finnChliaigh
                    'na cheinnbhile os cionn bhur gcath,
                    a dheirbhfine fionn Eachach.
                  62. Ó thús go deireadh domhain
                    ní fuighthi, ní fuarabhair
                    rí is flathamhla iná an rí riamh,
                    a thrí hathardha Oirghiall.

                  63. p.66

                  64. Mac Siobhán is Con Chonnacht —
                    cia an rí is cóir 'na chonchlannacht ?
                    rún rér dheiligh a dhocra,
                    glún deiridh na daonnachda.

                    DA


                  65. p.67

                    MÁG UIDHIR

                    1. Teallach féile Fir Mhanach,
                      fir is féile iná an t-oineach;
                      tír í do dháil gach deighioth,
                      d'einioch cáigh is sí is soidheach.
                    2. Siad ar mhéad anma is einigh —
                      don Bhanbha ní séad samhail;
                      rug an clú tar Fiadh Fuinidh
                      crú Uidhir riamh do raghain.
                    3. Fiú ceann an mhoighe Mhanchaigh
                      gach geall oinigh dá n-oghthair;
                      geall cháigh 'na ucht dob ionchuir
                      do lucht tiomchuil Chláir Chobhthaigh.
                    4. Gairid ré a chéile chomhloinn,
                      sé fan éile 'na éiglinn
                      rug a mbí ag muir ó mhinlinn
                      ó a mbí inghill d'fuil Feidhlim.
                    5. Fás a dteasda ar chách ceilidh
                      an lá is measa Mág Uidhir,
                      a meadh d'aoinfear 'na n-aghaidh —
                      raghain Ghaoidheal bhfear bhfuinidh.
                    6. Cosg sluaigh Bhanbha 'na bhréithir
                      i n-uair a gcabhra i gcliathaibh;
                      do-ní síodh do chóig críochaibh
                      do mhíothoil ríogh Fóid Fiachaidh.

                    7. p.68

                    8. Éire díolmhuin ní dleaghair
                      ó ríoghaibh fréimhe hUidhir;
                      tig do síol gCuinn a gcabhair
                      nó faghail ríogh Fuinn Fuinidh.
                    9. Rí tré iathuibh dá fuagra
                      do bhí as a bhriathruibh déadla;
                      ní fuair díon ar feadh Fódla
                      fear ar fógra ó síol Séadna.
                    10. Ni lamhthair le lucht foghla
                      na Manchaigh ó Ghurt Ghabhra;
                      diongbhaidh sin a mbí i mbearna
                      rí Eamhna astigh má tharla.
                    11. Laoich le snadhmthair Teach Tuathail.
                      nách faghthair fear a bhféachaidh;
                      tuillidh siad clú 'sna cliathaibh
                      crú Fiachaidh 'sgan iad d'féachain.
                    12. Tilid Éirinn gan ainimh
                      a héineing d'Inis Fuinidh;
                      do neart ní fuil 'na n-aghaidh
                      teacht ar faghail d'fuil Uidhir.
                    13. Cú Chonnacht tar Chloinn Mhílidh
                      do thoill a thogha ó thréidhibh;
                      rí do síol Duinn dá dhéanaimh
                      ar béalaibh ríogh Fuinn Éibhir.
                    14. Rí Éirne 'na cheann cuirfidh —
                      gach geall féile dá bhfoghthair;
                      beag an geall do ghnaoi an Mhanchaigh
                      dá bhfaghthair geall Chraoi Chobhthaigh.

                    15. p.69

                    16. Do-géabhtha 'gan fíon uaidhe
                      díol farbh éartha gach aoighe;
                      an clú nár iomchuir Éire
                      iomchruidh féile chrú Chraoidhe.
                    17. Féach an dtáinig nó an dtiocfa
                      séan nách báidhid a mbearta;
                      do lucht clú is móir na molta
                      lochta an tslóigh ó bhrú Bearta.
                    18. Leó féin orláimh an oinigh
                      lé a congbháil ó féin fuinidh;
                      madh fearr a bhfuil 'na n-aghaidh
                      raghaidh a ngeall d'fuil Uidhir.
                    19. Sé i ndeaghaidh suain gan séana —
                      gi bé adearair uair óla;
                      ní rug dá chionn breith mbágha
                      gé bheith námha i gcionn chóra.
                    20. Cuach lomnán do bhróin bhleidheadh,
                      níor dhóigh gan chomhdháil gcuradh;
                      rug dorn tréinfir go talamh
                      corn falamh féinnidh Uladh.
                    21. Mór tarla ar an ngeis ngnáthaigh
                      bheith don Bhanbha gan bhuachail;
                      rug a geis do ghoin Fiachaidh.
                      tiachair leis do Thoigh Thuathail.
                    22. Críoch Ghaoidheal fád go froighidh,
                      ní maoidheamh do Mhág Uidhir;
                      sibh ar fuil gCuinn i gcoraibh
                      do sguir foghail Fuinn Fuinidh.
                    23. Gan fear faghla ná faire
                      ar feadh Banbha do-bheire;
                      cách ribh ag breith a bhuidhe —
                      gan duine ar breith fir eile.

                    24. p.70

                    25. Éintionól díobh ar ndéanaimh —
                      síol Éiriomhóin is Éibhir;
                      téid i gcéim nách cuid mhaoidhimh
                      Gaoidhil féin duid dá dhéinimh.
                    26. Ní bhí acht fian Éirne it aghaidh
                      ag éirghe fa Iath bhFuinidh;
                      cur ruibh ní hé gurbh omhan,
                      dá bhfoghar hé is d'fuil Uidhir.
                    27. Mar thige i dtreas it éanor
                      ní rige a leas do laoidheadh;
                      tarla i mbeirn ort it aonar
                      feidhm lér saoradh Gort Gaoidheal.
                    28. Lór h' obair ar brú bearna,
                      a Chú Chonnacht, dá gcomhdha;
                      tiad tríthe as t'ucht gan arma
                      lucht faghla Críche Connla.
                    29. Iúl na gcríoch le cléir ndoiligh
                      fríoth id mhúr, a Mhéig Uidhir;
                      gan triall dot uille d'filidh
                      siridh uile Fiadh Fuinidh.
                    30. Sibh a horloinn fóid Ghaoidheal
                      ag comhroinn na gcóig dtíreadh;
                      beag an ní lat do luaidheadh
                      do-ní sluaigheadh Mac Míleadh.
                    31. Bíd ríoghraidh Bhreagh id bhaile
                      'na ndíormaibh re feadh bhfleidhe;
                      folchoidh sibh fa dhíon duille
                      suidhe ríogh gach fir eile.

                    32. p.71

                    33. Sníomh do dhornchla i ngurt ghábhaidh
                      do lucht comtha do chaomhain;
                      tógbhaidh cuid d'feidhm gach éinfir
                      déinimh duid i mbeirn bhaoghail.
                    34. In tráth nách aghaid filidh
                      anaid cách ar do chomhair;
                      cinn sluaigh is iad ar h'aghaidh
                      ní faghaidh siad uain oraibh.
                    35. Geall Banbha id dháil ag déanamh,
                      labhra na bhfádh do fíoradh;
                      'na thnúidh ní fuil ar aoinfear
                      súil Gaoidheal ruibh fad ríoghadh.
                    36. Fiodhbhaidh fillte ina n-ionadh —
                      linnte do thiormaigh turadh;
                      lér chuir i dtráigh do thoradh
                      folamh muir Chláir na gCuradh.
                    37. Sreabh fiar tré choille gcnódhuinn,
                      níor mhoille giall i ngéibhinn;
                      na croinn ísle, an tonn thírim,
                      sgríbhinn dhísle ar Fonn Féilim.
                    38. Béim budh guth don réim ríodha
                      níor léir do lucht an tnúdha;
                      síol nDuinn, adir a námha,
                      do dhligh cána Fuinn Úna.
                    39. Na dreagain ó iath Oiligh
                      níorbh eagail lé Fiadh bhFuinidh;
                      cóig rígh do chuir fa chomhaidh,
                      gan tír d'foghail d'fuil Uidhir.
                    40. Gearr gur cabhradh iath uatha,
                      siad ar n-adhnadh gach iatha;
                      tug 'na suidhe cóig críocha
                      móid síotha fuile Fiacha.

                    41. p.72

                    42. Ní bhí a dhíon i gcrích Chonnla
                      gur dhíol an díth nách dearna —
                      ní gabhthoir lé fear faghla,
                      feadh Banbha ó athchoin Eamhna.
                    43. Tarla gan fíoch gan folaidh
                      Banbha do dhíon gér dhuiligh;
                      ní chuir aoinfear 'na n-aghaidh
                      faghail Gaoidheal d'fuil Uidhir.
                    44. Ag síol gConnla dá gcaomhna
                      ní bhíd a mbronnta mórdha;
                      tugsad dó asteagh a dtéarma
                      i ló dhéanmha eadh n-órdha.
                    45. Fa chath Oiligh níor fuaraigh
                      ar mbrath oinigh gach éinfir;
                      sé ar fine Duinn ag déanaimh —
                      file ar bhféaghain Fuinn Éibhir.
                    46. Móid Chon Chonnacht dá gcomhdha
                      'na gCollaibh ar gcor bhfeadhma;
                      léigthear géill a bhfear bhfaghla
                      ar feadh Banbha ó féin Eamhna.
                    47. Géll Fódla a haithle an ágha
                      dá bhfógra ar faithche a dhúna;
                      i dtigh na ngiall do-ghéabha
                      sgéala gach fir d'Fiadh Úna.
                    48. Gan ghuais foghla um chígh gcalaidh,
                      comhla ní bhí le bruidhin;
                      maor í Chuinn is teann tobhaigh
                      i mbonaibh beann Fuinn Fuinidh.
                    49. Caor cheardcha i mbeól a bruithne —
                      teó gach dearna iná [a] drithle;
                      ar triall ón chath budh coirthe
                      troighthe fian Rath 'sa righthe.

                      TEALLACH


                    50. p.73

                      INIS CEITHLEANN

                      1. Mairg féagas ar Inis Ceithleann
                        na gcuan n-éadrocht' na n-eas mbinn;
                        guais dúinn, 'snách féadair a fágbháil,
                        féagain an mhúir fádbháin finn.
                      2. I bhfad riamh suil ráinig mise
                        múr taoibhgheal na dtulach ngorm,
                        dá roicheadh leam triall don teaghsoin —
                        dar leam ní bhiadh easbhaidh orm.
                      3. Do-chuala mé — mairg do-chualaidh —
                        do chlú ar síothbhrugh na séad mbuadh,
                        mo bhréagadh mar do bhí i gcinneadh,
                        ní as nár féadadh m'flleadh uadh.
                      4. Teaghdhais lonnrach leóghain Éirne —
                        dob é riomsa rádh gach fir —
                        nocha bhfaca fear san Bhanbha
                        teagh a maca samhla sin.

                      5. p.74

                      6. Adeirdis bhós gi bé ad-chífeadh
                        an choill lúbtha nó an learg thais,
                        an trácht réidh nó an t-achadh uaine
                        nách rachadh céim uaidhe ar ais.
                      7. Fios a theasda an tráth fa n-uaras,
                        tar éis gcodail go ceann trill
                        ní faca ní oile d'aisling
                        acht lí an toighe fairsing finn.
                      8. Gluaisim romham, ránag ainnséin
                        Inis Ceithleann fa gclaon dair;
                        tre chlár bhfionn na bhfeirfleasg dtaraidh
                        fa neimhleasg liom aghaidh air.
                      9. Suil tánag re taobh an bhaile
                        do bhiodhg mé le a méad do gháir;
                        nuall a gcon meardha 'sa míolchon,
                        ag cor ealbha a díothrobh dháibh.
                      10. Do bhí an trácht re taobh na cúirte,
                        fa chuan síthe na sruth mbalbh—
                        gur foiligh a trágh 'sa tonna —
                        lán do dhoiribh corra carbh.
                      11. Do-chím láimh risin lios gcéadna
                        clár aoibhinn dob órtha lí,
                        faithche bharrthais an dúin daithghil,
                        úir Pharthais nó a haithghin í.

                      12. p.75

                      13. Amhlaidh fuaras aithche an dúnaidh —
                        druim ar ais ó ingnibh greagh;
                        ní fás luibh a húir fan orluinn
                        ó lúidh sguir ag comhruinn chean.
                      14. Eich an dúin ag dol i gcoimhling,
                        do-chiú arís a rioth fa seach,
                        gur ceileadh leó tolcha an talaimh —
                        gan cheó ortha acht aghaidh each.
                      15. Do-ním romham san raon díreach
                        ar dhún gcúplach craoibhe Liag;
                        a rabha rem ucht san fionnbhragh
                        mar lucht mbragha is iongnadh iad.
                      16. Fuaras maithe mhaicne Cholla
                        san chúirt daoinigh ag dáil séad,
                        lucht foilgheasa sgéal do sgaoileadh
                        fréamh gcoibhneasa Ghaoidheal nGréag.
                      17. Fuaras fós ar feadh an longphuirt
                        a lán d'éigsibh is d'aos fuinn,
                        ón tslios gheal fonnbhán go 'roile —
                        mo chean orlár toighe i dtuill.
                      18. Fuaras a lán san leith oile
                        d'ainnribh béaltana brat sróil,
                        i múr chonchair na gcon bhfionnbhláith
                        ag cor chorthair iongnáith óir.

                      19. p.76

                      20. A lán féinneadh feadh an tighe,
                        tríd siar ar na sleasaibh taoibh,
                        airm chorra ag na hamhsaibh uaisdibh —
                        gasraidh Droma cnuaisdigh Caoin.
                      21. Buidhean mhór do mhacraidh síthe,
                        ó Síth Bhuidhbh nó ó Bhruidhin Lir;
                        nár lámh súil le a n-áille d'féagain,
                        ar tháille an mhúir ghéagaigh gil.
                      22. Buidhean cheard ag ceangal bhleidheadh,
                        buidhean ghaibhneadh ag gléas arm;
                        buidhean saor nách d'éanfonn uirre —
                        néamhonn chaomh na mbuinne mbalbh.
                      23. Bruit dá gcorcradh, cuilg dá ngormadh,
                        gaoi dá n-ionnsma, eich dá ngníomh;
                        bráighde i ngioll, comha dá gcuma,
                        sgola os cionn an rulla ríogh.
                      24. Géill dá ngabháil, géill dá léigean;
                        laoich dá leigheas, laoich dá nguin;
                        seóid dá síorchur inn is uadha —
                        an síothbhrugh slim cuanna cuir.
                      25. Do-bheireadh siad seal don lósoin
                        ar luadh n-éacht, ar iomrádh ngleóidh;
                        do-beirthe seal ag slógh Uisnigh
                        ar ól bhfleadh ar chluinsin gceóil.

                      26. p.77

                      27. Rugsam as go haimsir gcaithmhe,
                        car an chaomhlaoi do chaith sinn.
                        san mhúr gheal féaruaine fásaigh,
                        feadh éanuaire an lásoin linn.
                      28. Gabhaid cách 'ga gcur 'na suidhe
                        ar sleasaibh míne an mhúir ghil;
                        tearc i mbruidhin a séad samhla —
                        méad an mhuirir tarla astigh.
                      29. Cú Chonnacht Óg mhac Con Chonnacht,
                        cneas leabhar dá leanann dé —
                        ar suidhe dá mbíodh 'na bhruidhin
                        'na suidhe ríogh suidhidh sé.
                      30. Suidhimse ar deis dreagain Teamhrach,
                        go dtairnig dhúin dáil na gcorn:
                        gé tharla a díol uirre d'uaislibh
                        uille an ríogh níor uaisligh orm.
                      31. I gcionn aimsire an uair táinig>
                        tráth luighe do lucht an dúin,
                        roighne an tslóigh mhóirfeithmhigh mhúinte —
                        cóirighthir dhóibh cúilte clúimh.
                      32. Suil rug an lá ar lucht na bruidhne
                        buidhean aca ag ionnsma sleagh;
                        craoithe astigh dá gcur re camháir,
                        fir ag dul do ghabháil ghreagh.

                      33. p.78

                      34. Aimsir aithghearr tar éis gcodail
                        do-chiú um seabhac Síthe Truim
                        forgla cáich 'na dtrealmhuibh tachair,
                        san ráith neamhdhuibh chlachaigh cuir.
                      35. Gluaisid uainn ré n-éirghe mhaidne
                        macraidh chródha chúirte an ríogh;
                        'na mbróin mhóir leabhairthigh laighnigh;
                        neamhaithnidh dóibh snaidhmidh síodh.
                      36. Gearr arís go rugsad oruinn
                        aicme Cholla na gcuach n-óir;
                        ar gcur gach tíre ar feadh fúthaibh;
                        mo chean ríghe is dúthaigh dhóibh.
                      37. Dob iomdha an láso um Loch nÉirne
                        aoighe mná nách mair a fear;
                        's dob iomdha aighthe giall ngonta
                        d'aithle ghliadh ag tochta asteagh.
                      38. Seóid bhuadha do bhí san toighsin
                        i dtús an laoi nár leó féin;
                        's do bhí cradh do chóir an bhaile
                        i ngar dóibh nách raibhe aréir.
                      39. Éigse an dúin do díoladh ainnséin
                        le hua nEachach nár ob gleó,
                        beag an díoth daoire na n-éigseadh,
                        fríoth maoine nár léigsean leó.

                      40. p.79

                      41. Ar Mhág Uidhir d'iarraidh ceada
                        do-chuaidh mise ameasg na sgol;
                        ó ráith aird an eagair núidhe
                        mairg do cheadaigh dhúinne dol.
                      42. Ag deadhail riom do ráidh seision,
                        ag snighe déar re a dhreich nduinn,
                        dá mbeith nár ghar mé don mhílidh,
                        nár sgar sé dá ríribh ruinn.
                      43. Cumhain leam an lá do chuireas
                        cúl re teaghlach thighe an ríogh,
                        gur luigh do cheas ortha uile
                        nárbh feas orchra dhuine dhíobh.
                      44. Ní fearr dhamhsa i ndiaidh an teaghlaigh
                        truagh nár chaitheas ceann mo ré
                        suil bhus saoghlach inn dá aithle:
                        baoghlach linn go mairfe mé.
                      45. Ní chuala comhmaith an teaghlaigh.
                        atá san dún — dia do bhail —
                        fa neach dár chin ó na Collaibh,
                        ag sin breath gach ollaimh air.

                      46. p.80

                      47. Baile Lithbhir na learg núidhe—
                        neach uaidhe ní fill dá thail;
                        fear gach aird don bhaile ó bhréagas,
                        baile 'gar mairg féagas air.

                        MAIRG FÉAGAS


                      48. p.81

                        AOIDH MHÁG UIDHIR

                        1. Léigfead Aodh d'fearaibh Éireann,
                          lór don bhaisgheal bhairrséimhseang;
                          leision Éire acht meise amháin,
                          a seise, a céile compáin.
                        2. Ní fuighinn ionadh ag Aodh,
                          atáid uime ar gach éantaobh —
                          ní-m-léigse i gceann ó gCriomhthain —
                          na héigse is fearr d'Éirionnchuibh.
                        3. Ní meisde, ní meisde sin,
                          féachfa mé re Mág Uidhir,
                          mo rí Gabhra an ngéabhadh lam
                          ó tharla um éanar agam.
                        4. Éigean dúinne déanamh air,
                          madh olc, airdrí an fuinn Mhanchaigh,
                          bas ghéigleabhar, taobh mar thuinn —
                          do céidgheabhadh Aodh oruinn.
                        5. Sgéal beag uaigneach uime sin
                          inneósad d'Aodh Mhág Uidhir —
                          gruaidh fionndaithgheal dá dtráigh tonn—
                          nách cáir iomaithbhear orom.

                        6. p.82

                        7. Seacht bhfir dhéag d'éigsibh Uladh
                          do-chuaidh d'iarraidh ealadhan,
                          dál an chuaine finn Ultaigh
                          go Cill Chluaine i gConnachtaibh.
                        8. Do cheannchodar muc is mart,
                          gabhsad na dronga adubhart,
                          fíoch troda ar gach droing don dáimh,
                          ag roinn a gcoda i gcéadáir.
                        9. Fiarfaighis fear an tighe.
                          fan mart cia do [cdot ]uirfidhe,
                          nó fan leabharmhuic dtruim dtigh,
                          don druing neamhordhruic náirigh.
                        10. Tiad fan muic d aitheasg éinfir,
                          ní fríoth don druing dhíchéillidh
                          acht éinfear amháin fan mart,
                          a dhéineamh géar dháil deanacht.
                        11. Nár thí mo bheó choidhche ar gcúl,
                          do ráidh fear aca ag iompúdh,
                          ón druing caradsa ro-m-chuir,
                          raghadsa fan gcuirr gcnámhuigh.
                        12. Na seacht bhfir dhéag — díochra an cion—
                          ní dheachaidh díobh fa dheiriodh
                          fan mart bhforthaisgheal acht fear,
                          smacht orthaibhsean níor éidear.
                        13. Smuainidh, a bhruinne bhántais,
                          mar thug iomad omhántais
                          an t-aonduine amháin ón mhuic,
                          a aoghuire Chláir Chorbmuic.

                        14. p.83

                        15. Tusa aniú, a mheic Mhég Uidhir,
                          ní guth orm gan t'ionnsuighidh;
                          do chomhmoladh is leasg leam
                          ameasg ollamhan Éireann.
                        16. Ní tásg cruais, ní cogadh ruibh,
                          ní fuath, ní héadóigh asuibh,
                          atá, a mhíonghruaidh sídhe seang,
                          dot síorbhuain dínne, acht doicheall.
                        17. Giodh maith tú, ní thréigfinn ort
                          mo dhume féin Cú Chonnacht,
                          mo threise, mo ghrádh, mo ghean,
                          meise fa lár ní léigfeadh.

                          LÉIGFEAD


                        18. p.84

                          BRIAN MHÁG UIDHIR

                          1. Pardhas Fódla Fir Mhanach,
                            clár téiglidhe torcharach;
                            tír na ngort dtirmghléigheal dtais,
                            ar imdhéineamh port bParthais.
                          2. Ceól neamhdhuidhe nuall a tonn,
                            bláth forórdha ar a fearann;
                            taidhbhse mheala millse a sreabh,
                            trillse a feadha gá bhfilleadh.
                          3. Gleannta míne ós moighibh cuir,
                            srotha gorma ós na gleanntuibh;
                            fiodh cnóbhuidhe ar cúl na sgoth,
                            clúmh órdhuidhe gá folach.
                          4. Lór do bhuain fiabhrusa dh'fior
                            duinne a géag, guirme a huisgiodh,
                            deirge a clúimh, neamhdhuibhe a néall;
                            neamhdhuidhe a húir 'sa haiëacute;ar1.
                          5. Cosmhail re ceólaibh Pardhais
                            mon gcrích dtaidhiúir dtobarghlais
                            fuaim a sruth ngainmhidhe nglan,
                            tre ghuth ainglidhe a healtan.

                          6. p.85

                          7. Ní féad teanga — gá dtám ris ? —
                            leath a haoibhniosa dh'aithris,
                            críoch mhaothbharrchas na sreabh seang—
                            ceadh acht aonpharthas Éireann ?
                          8. Ní bhean neach re neach oile
                            san pharthas te thalmhoidhe;
                            ni fuil fear éadála ann,
                            ná fear éagára d'fulang.
                          9. Do-geibhthear fós le gach fear
                            tibhre seirce 'na silleadh,
                            nách bí ar tí díoghbhála dhí
                            fíornámha dá dtí thríthi.
                          10. Ní bhí sliocht foghlaidhe i bhféar,
                            ná lorg arracht i n-aiéar,2
                            ná raon tarathar i dtuinn,
                            mon gcladhachadh saor séaghuinn.
                          11. Ní bhíd fuatha ina feadhaibh,
                            ná ilphiast 'na hinbhearaibh;
                            ní bhí torbhaidh ar tí a cruidh
                            ní bhí foghlaidh gá foghail.
                          12. Ní lamhaid tadhall tríthe,
                            tar a cladhaibh coigcríche:
                            beag suim an ghormoirir ghil
                            i bhfoghloidhibh Fuinn Éibhir.
                          13. Fuair an chríochsa um ghort nGabhra
                            d'anchumhachtaibh éagsamhla —
                            tar nách éidir í d'faghal —
                            ní éigin dá hanaghal.

                          14. p.86

                          15. Ní buadha cloch, ní fégh fiagh
                            chaomhnus cuanta a críoch n-imchian;
                            ní learga foirbhthe, ní fiodh,
                            ní cearda doilbhthe draoitheadh.
                          16. Atá aca éinní is fearr
                            do dhíon na gcríoch go coitcheann;
                            díol cáigh d'aoghuire san fior —
                            aonduine dháibh is dídion.
                          17. Brian Mhág Uidhir na n-arm nocht,
                            mac Donnchaidh mheic Con Chonnacht;
                            sgiath caomhanta Críche Duinn,
                            aondalta Síthe Sioghmhuill.
                          18. Dromchla aigéin re hUltaibh,
                            múr cloiche re Connachtaibh;
                            céile bhan mboigbhíthe mBreagh,
                            cladh coigcríche an dá chúigeadh.
                          19. Luibh íocsláinte d'fuil Eachaidh,
                            doras báis do Bhréifneachaibh;
                            an chaor neimhe don Niallfuil,
                            's don taobh eile d'Oirghiallaibh.
                          20. Pardhas Ádhaimh Inse Fáil
                            Fir Mhanach na múr gconáigh:
                            ua na ndeighfear ó Dhún Bhreagh
                            mar mhúr teineadh 'na timcheal.
                          21. Dá mbeantaoi éinchreach d'fuil Chuinn
                            ó Éirne go hÁth gConuill —
                            'na n-airgnibh do-geabhtha geall
                            a ceathra hairdibh Éireann.

                          22. p.87

                          23. Ní fúigfeadh teach gan toghail
                            um Bóinn an bhruaigh thorchoraigh,
                            nó mon Muaidh dtírimghil dtais,
                            nó um fírimlibh bruaigh Bhearnais.
                          24. Comhmór do hairgfidhe uaidh
                            na tolcha corra um Chraobhruaidh,
                            'san eang síthe ó Chruachain Chuinn
                            go bruachaibh chríche Coruinn.
                          25. Tabhairt aighthe ar adhbhaidh mbeach,
                            nó is cor láimhe i niod naithreach —
                            tír a sean d'faghail ón fior,
                            nó is aghaidh ar theagh dteineadh.
                          26. Atá le fada ag feithimh
                            le Brian féin dá fóirithin,
                            'sgach fádh ag tairngire a thocht
                            don chlár ainglidhe éadrocht.
                          27. Fuilngid Gréagaigh eacht eile
                            beith mar so seal d'áiridhe,
                            fa chiaigh mhóir dhocrachta dháibh,
                            i ndóigh fortachta d'fagháil.
                          28. Gluaisid forgla bhfear ndomhain
                            fan nGréig n-échtaigh n-iorghalaigh,
                            gur bhean siad a draoidheacht dí
                            do-niad i n-aoinfeacht uirri.
                          29. Ó nách fuairsiod cead catha
                            na gasraidhe Gréagacha,
                            rí an tsluaigh rachalma do ráidh
                            a n-athardha ar n-uair d'fágbháil.

                          30. p.87

                          31. Ná fágbhaidh, ar fáidhe Gréag,
                            fearr dhaoibh bhur gcríoch do choimhéad;
                            lucht bhur n-oirbhearta is ní náir
                            ar tí a n-oighreachta d'fágbháil.
                          32. Draoi dhíbhséin arís do ráidh:
                            córaide an chríoch do chongbháil,
                            atá aonduine i ndán dí
                            bhus aoghuire ar clár chruinni.
                          33. Atá 'na naoidhin aniogh
                            fear ar saoraidhne, ar seision;
                            dá bhfoilngeam a bhfoigheam dh'ulc
                            roighearr go bhfoighbheam fortacht.
                          34. Sloinn dúinn ní is soillse iná sin,
                            do ráidh cách d'aithiosg aoinfir,
                            cia hé, nó an mbéarthaoi go a bhun,
                            an té adéarthaoi dá dhéanamh ?
                          35. Do ráidh an draoi — dia do rath —
                            Earcoil mór, mílidh Gréagach,
                            is é adubhart do dhíon cháigh,
                            do bhríogh cumhacht is chonáigh.
                          36. Beid, ar sé, slóigh an domhain
                            mon ndraig n-uathmhair n-éagsamhail,
                            gnúis roithneach dán hainm Earcoil,
                            an phailm thoirtheach thairngeartaidh.
                          37. Ní bhia i n-ilphiasdaibh oile,
                            ní bhia i ndúilibh daonnaidhe,
                            neart ó bhfuighbheadh righe ris,
                            tuillmheadh a fine dh'aithris.

                          38. p.89

                          39. Cinnis an draoi adubhairt sin,
                            mar chomhairle dá chairdibh,
                            go dtí a dhreach chaomhsoilléir chorr,
                            breath gach aonoiléin d'fulong.
                          40. Dá ndearntaoi a ráidhimse ruibh,
                            ar an fáidh, go fás Earcoil,
                            'nar thaibhgheadar na trí roinn
                            ní bhí acht airleagadh orainn.
                          41. Cead linn a n-uighbheam d'olcaibh,
                            do ghábhthaibh, do ghuasachtaibh,
                            is dáil gcabhartha 'nár gcionn —
                            labhartha cáigh go coitchionn.
                          42. Fuilngis gach breath dá mbíoth air,
                            iomthús an airdríogh Gréagaigh —
                            gruaidh doinnghealtais nár chleacht coir—
                            go teacht oirbheartais Earcoil.
                          43. Téid naonbhar ban dá bhranar,
                            d'aindeithbhir lé apghaghadh,
                            do mhnáibh ríogh gasraidhe Gréag,
                            líon dar chasmhaile a choimhéad.
                          44. Ní théigheadh, bhós, tre bhioth síor
                            do ghlún nó d'ucht an airdríogh,
                            lé mbíoth d'forcoimhéad uaidh air,
                            ní drochcoimhéad fuair Earcail.
                          45. Gairid d'Earcoil dá éis soin
                            gur chuir faoi forgla an domhain;
                            gá dás luadh imdheachta an fir — ?
                            tinghealta an druadh do dheimhnigh.

                          46. p.90

                          47. Lingthear leis lucht an bheatha,
                            díoghlais orra a n-ainbhreatha;
                            seóid Ghréag ón domhan 'na dhál
                            'na dtoradh chéad ag claochládh.
                          48. Maith do-chuaidh dá chairdibh gaoil
                            anmhain ris i méad macaoimh;
                            gá dú ? — acht ní hinleanta air —
                            clú na himdheachta ar Earcoil.
                          49. Mar sin do bhádar fa Bhrian
                            síol gColla na gcreach n-imchian,
                            go haipgheaghadh dá ghruaidh ghil,
                            'na mhaicleanabh uair éigin.
                          50. Gur chaithsiod fós Fir Mhanach,
                            go himsníomhach urchradhach,
                            seal ag sírfeithimh mar sin
                            le ríbheithir fear nOiligh.
                          51. Gur leasoigheadh — lór do rath
                            ar ghlún airdríogh Fear Manach,
                            'sle mnáibh breachtsoilse glac ngeal,
                            an tEarcoilse Mac Míleadh.
                          52. Gur líon fós do mhéad meanma
                            ar feabhas a oileamhna —
                            gnúis chorcra ón soidhearaidh síodh —
                            's d'oileamhain ochta an airdríogh.
                          53. Go rug orra dá éis sin
                            mac Donnchaidh mheic Mhéig Uidhir,
                            re béal a dtabhartha i dtír,
                            ar séan gcabhartha a chiníl.

                          54. p.91

                          55. Síol gColla, cinéal Eóghain,
                            do thabhaigh is taibheóghaigh
                            a bhfuil orra re hathaigh
                            ag fuil Cholla i gcartachaibh.
                          56. Ag síol gColla Chláir Dá Thí
                            do bhí gach breath dá mbeirthi
                            'na cuid rúin ag ríoghaibh Breagh
                            súil re a díoghail fa dheireadh.
                          57. Fa cead leó a n-aghaibhdís d'ulc
                            ó Ultaibh, ó chrích Connacht,
                            ó tharla cobhair 'na gcionn
                            fa chomhair faghla Éirionn.
                          58. Fóchtaid feasda dá bhfoltaibh
                            d'Ultaibh, don chrích Connachtaigh;
                            ó tá an Brian tarngaire ar dteacht
                            faghlaidhe ag triall ón tuaisgeart.
                          59. I dtús cháigh tiocfa ar tosaigh
                            mac inghine an Aodhasoin;
                            bas neartmhar le niamhthair ga,
                            Earcal iarthair na hEórpa.
                          60. PARDHAS


                            p.92

                            CATHAL Ó CONCHOBHAIR

                            1. Déanam cunntus, a Chathail,
                              d'ionnmhus agus d'ealathain;
                              cúis a dhéanta is crádh croidhe,
                              a réalta ó chlár Chalroighe.
                            2. Briathar ghnáth, a ghnúis fáilidh,
                              deireadh cumainn comháirimh;
                              ní hé an glór nách doiligh dhamh,
                              a rómh oinigh na n-ughdar.
                            3. Mithigh dhúinn déanamh cunntais,
                              gidh eadh, a rosg réaltunntais,
                              a ghruadh frirhir, a rún ban,
                              níor mhithigh dhún a dhéanamh.
                            4. Moch dúinn do dheónaigh tusa
                              dhol i gceann an chunntusa;
                              críoch m'annsa is adhbhar cumhadh,
                              amhghar dhamhsa an deónughadh.
                            5. Cunnradh duas agus dána
                              do-nínn red dhreich ndonnmhálla,
                              mar budh dual duidse agus damh;
                              truagh mo chuidse don chunnradh.

                            6. p.93

                            7. Ní dheachaidh dár gceirdne i gcruth
                              nár chumas dod chúl ghéagach,
                              ón duain go haonrann d'fighe,
                              a saorbharr sluaigh Sligighe.
                            8. Ní raibhe ó seinm na gcraobh gciúil
                              go sgaoileadh na sgéal dtaidhiúir,
                              's uaidh sin go huaisle t'fola,
                              nár libh uaimse an ealodha.
                            9. Déanam cunntus go nua anois;
                              fionnam uait mar do íocuis
                              gach cáil 'na ndeachamair dhuit,
                              a chreachurraidh Chláir Chormuic.
                            10. Créad an tost atá oraibh,
                              a Chathail Í Chonchobhair,
                              gi bé do dáileadh damhsa
                              gan é d'áireamh oramsa?
                            11. Créad nách maoidhise, a mheic Taidhg,
                              a bhfuaras ód ghnúis ghealaird,
                              do luagh mo rachunntais ruibh,
                              a sduagh bhachalltais Bheannchuir?
                            12. Gach breath dúinn dár dháil tusa
                              dá gcurthaoi san gcunntussa,
                              a dhamh ré an bhroghasa Breagh,
                              níorbh orasa é d'áireamh.
                            13. Do-geibhthi uaid iall an sbuir,
                              do-geibhthi an crios, a Chathuil;
                              do-geabhtha an brat 'san bleidhe,
                              'san eachra, a slat Sligighe.

                            14. p.94

                            15. Ochán! och! do-geibhthi an ghroigh,
                              'san chaor bhuadha ód bhais leabhair;
                              'san bheann órdhaidhe 'san fail,
                              a cheann mórmhaighe Murbhaigh.
                            16. Do-geibhthi an crodh ód chúl fann,
                              do-geibhthi fós an fearann,
                              a sgiath chosnaimh chuain Duibhe,
                              'san crodhsoin uaibh d'ionghuire.
                            17. A chéad urdail dá n-aghbhoinn
                              uaid, a bhéildeirg bhriatharmhoill,
                              a bhfuair mé d'iolmhaoinibh ann,
                              ní hé is ionmhaoidhimh oram.
                            18. Córa do mhuirn do mhaoidhimh,
                              'sdo rún fáthach forbhfaoilidh;
                              a bhrágha fionnmhoighe Fáil,
                              cára h'ionmhoine is t'anáir.
                            19. Do-gheibhinnse, a ghéag Luighne,
                              do chogar, do chomhuirle,
                              t'uille agus leath do leabtha,
                              breath nár thruime toirbhearta.
                            20. Cóir a bhuidhe do bhreith ruibh —
                              fuaras ó chách, a Chathail,
                              na haisgeadha fa lór linn,
                              do lógh m'faigseana ar h'uillinn.
                            21. Ní féadfamaois, a ghruadh gheal,
                              leath a n-uaramar d'áireamh,
                              idir sluagh finntighe Fáil,
                              do luagh impidhe it anáir.

                            22. p.95

                            23. Fuaras tríod don taoibhse aniar
                              mo cheannach ó Chloinn Uilliam,
                              'só chath Bhréifne uair eile,
                              a féithle sluaigh Sligighe.
                            24. Fuair mise, is ní mé do thuill,
                              mo chuid d'ionnmhus chlann gConuill,
                              's d';éadálaibh ó Néill anoir,
                              ód chéibh ghéagánaigh gabhlaigh.
                            25. Do saorthaoi ar son mo cheannaigh
                              clann Ghoisdealbhaigh, Gaileangaigh,
                              do Chloinn Chubháin, do Cheara,
                              níorbh fuláir ar n-aisgeadha.
                            26. Im' thuilleamh buidhe do bhíodh
                              gach rí, gach adhbhar airdríogh,
                              ó chuan Éirne go hEachtgha;
                              ní tuar éirghe aigeanta.
                            27. Ní fuair file romham riamh
                              maca samhla dár soimhiadh,
                              um Thealaigh bhféirmhín na bhFionn,
                              ó éinrígh d'fearaibh Éirionn.
                            28. Ní raibhe ag Cunn na gcéad dtreas
                              d'onóir ar Eochaidh Éigeas,
                              a slat bhagair Bhanbha Cuinn,
                              a dtarla agaibh oruinn.
                            29. Giodh é Fítheal, fáidh Cormaic,
                              fríoth liomsa as do leabharghlaic,
                              a rí sluaigh bhastana Bhreagh,
                              asgadha nách fuair Fítheal.

                            30. p.96

                            31. Níor chleacht Torna — gá dtám ribh —
                              re linn Néill ná Cuirc Caisil —
                              oide suadhollamh bhfear bhFáil —
                              meadh a n-uaromar d'fagháil.
                            32. Muirn Mheic Coise, cian ó soin,
                              re linn Taidhg Mhóir mheic Cathail,
                              dom chionsa ní séad samhail,
                              ionsa h'éag ót ollamhain.
                            33. Muirn Mheic Liag i Leith Mogha,
                              i n-aimsir Bhriain Bhóromha,
                              gér mhaith rí fionntolcha Fáil,
                              níorbh ionchomtha í is m'anáir.
                            34. D'ollamhnaibh Banbha na mbeann
                              ní thug airdríoghraidh Éireann
                              leith ar bhfaghála ód dhreich dhil,
                              ná leith m'anára i n-aointigh.
                            35. Ó nách féadaim teacht thoraibh,
                              a Chathail Í Chonchobhair,
                              bheith 'god luadh is doiligh dhamh;
                              truagh gan m'oidhidh it farradh.
                            36. Níor saoil neach ar dhruim dhomhain
                              mé tar h'éise d'anamhain;
                              nár dhamhsa gan dol red chois
                              ar son t'annsa agus t'ionnmhois.
                            37. Deacair d'uaislibh Inse Fáil
                              ó mhair mise is tú ar dteasdáil,
                              a sgath Ghaoidheal Chláir Chonnla,
                              dáigh a haoinfior ealodhna.

                            38. p.97

                            39. Minic do sirthea ar Dhia dhamh
                              ré budh sia 'ná do saoghal;
                              a lámh thilte bhraonchláir Bhreagh,
                              do chlaochláidh h'itche m'aigneadh.
                            40. Tánuig h'itche, fa ríor ruinn;
                              fuarais ó Dhia, a dhreach séaghuinn,
                              bheith saoghlach dúinn id dheaghaidh,
                              a aonbhrath Múir Mhuireadhaigh.
                            41. Níorbh iongnadh h'itche d'faghbháil
                              duit, a bhaisghil bhriatharnáir;
                              níor éimdheabhair neach fa nimh,
                              a dhreach séimhleabhair suilbhir.
                            42. H'itche féin, fearg an Choimdheadh,
                              ro-m-chráidh, a chruth séaghoinngheal;
                              i n-aghaidh mo dhísle dhuid
                              m'faghail is tríbhse tánuig.

                              TÁNUIG


                            43. p.98

                              MÓR INGHEAN BHRIAIN BHALLAIGH

                              1. A Mhór, cuimhnigh an comann,
                                gá dtám dhó, a dhearc fochondonn ?
                                ní budh cás réidhiughadh roinn
                                ór fás d'éiliughadh eadroinn.
                              2. Ós dá chasaoid red chéibh mbuig,
                                tarla dhamh — dia do neamhchuid —
                                bíodh nách foilcheas an fissin,
                                gníomh nách oircheas d'innisin.
                              3. Fa ríor, do-rinne mise
                                rem thighearna tairise,
                                a shubh chraobh ó chathraigh Bhreagh,
                                taom asar athraigh aigneadh.
                              4. Do-roinneas damhna diomdha
                                ar tosach rem thighearna,
                                's rem lucht oileamhna, a ghruadh gheal,
                                fa tuar doimheanma a dhéineamh.

                              5. p.99

                              6. Do dhearbhsad dó — gá dám ris — ?
                                drong líonmhar do lucht aimhlis
                                ar sduaigh n-úir mbionnfoclaigh mBreagh
                                iomarcaidh dúinn do dhéineamh.
                              7. Atáid daoine dá rádh ruinn
                                gur chum mé i ndán d'Ó Dhomhnuill
                                leattrom, más fíor, 'na n-aghaidh
                                ar síol gceanntrom gConchobhair.
                              8. Mór do-rinne rí Sligigh
                                riom fan amsoin d'foidhidin,
                                rí an tsluaigh ón chlaidhliossoin Chuinn,
                                'sa bhfuair d'aimhliosoibh oruinn.
                              9. Atá sinn ó sin i le
                                dá seachna ón chrích go 'chéile,
                                tre feirg bhfrithir chloinne Cuinn,
                                's do bhithin doirre Domhnuill.
                              10. Ar son nár fógradh mé, a Mhór,
                                do dhruim a feirge d'fadódh,
                                mar tám do hionnarbadh inn
                                tre Chlár bhfionnardghlan bhFéilim.
                              11. Ré bliadhna agus beagán lais
                                dúinn gan teacht dár dtír dhúthchais —
                                céad bliadhain ní buaine liom —
                                uaidhe idir fiadhaibh Éirionn.

                              12. p.100

                              13. Atá ar gcion bhós re bliadhain
                                idir chloinn Néill Naoighiallaigh,
                                idir síol gConuill ag clódh,
                                an tsíon oruinn ag iompódh.
                              14. Drong ó bhfuighinn riamh reimhe
                                sgoth mhuirne ar feadh m'aimsire —
                                caithid saorflaithe fear bhFáil
                                ar feadh n-aonlaithe mh'anáir.
                              15. Ní bhí oruinn 'nar n-áit féin,
                                an treimhse atámaoid aimhréidh
                                le rígh mhuighe saoir Suca,
                                acht aoibh dhuine dheórata.
                              16. Muna thí do Dhia agus díod
                                mo dhíonsa, a chiabh na gcaimdhíog,
                                neart m'anacail ní fuil ann
                                lér luigh d'anacair oram.
                              17. Dá saora tú, a thaobh gealtais,
                                meise i n-aimsir m'éigeantais —
                                breath sin do dhearbh gach duine —
                                libh ar sealbh go síorruidhe.
                              18. Cóir dhúinn bheith do bhreith dlighidh,
                                dá dtí dhíot inn d'fóiridhin,
                                a bhas sliom bhanamhail bhog,
                                do chionn mh'anaghail agod.

                              19. p.101

                              20. An gcuala tú na trí heóin
                                d'éanlaith iongantaigh aineóil,
                                a ghéag abhla ó finnTigh Fáil,
                                tarla d'impir san Eadáil.
                              21. Do bhídís tre bhiotha síor
                                gach laoi ar aghaidh an airdríogh,
                                ós a chionn ag teachta asteagh,
                                's ós cionn na leabtha i luigheadh.
                              22. Seacht mbliadhna do bhádar soin
                                do ló is d'oidhche 'na fochoir,
                                gan teacht na héanlaithe ar ais
                                feacht éanlaithe 'na éagmais.
                              23. Mar sin dóibh — dia do phudhar —
                                gan chodladh gan chomhsanadh;
                                ní lór ceólchuire a gcomhráidh,
                                sódh eólchuire a n-iomarbháigh.
                              24. Tairgthear uaidh a oighreacht féin,
                                tairgthear a inghean ainnséin,
                                d'fior aitheanta na healta,
                                dárbh aitheanta a n-imtheachta.
                              25. Labhrais macaomh ameasg cáigh,
                                geallais do chách i gcéadáir,
                                tar a mbí dá dhocracht dó
                                an rí d'fortacht ón iarghnó.

                              26. p.102

                              27. Adubhairt 'na dheaghaidh soin:
                                toisg na dtrí n-éansa it fochoir,
                                gi bé ara bhfoil ainbhfios ann
                                ní foil 'na failgheas oram.
                              28. Atá cúis réna cóir sgáth,
                                a impir, ar an t-óglách,
                                leis na trí héanaibh dot fios,
                                déanaidh í mar is oirchios.
                              29. Cúis chóra re cian d'aimsir
                                atá ag na trí héanaibhsin,
                                ó tá an chóir d'oirichil ort
                                roimhithigh dhóibh a dúsocht.
                              30. Bainéan díobh agus dias fear
                                na trí heóinsi atá id thimcheal;
                                sgéal bhus cúis iomráith orra.
                                'na chúis iongnáith eatorra.
                              31. Innis dúinn mar is dearbh libh,
                                a ógláich, ar an t-impir,
                                sgéala gach eóin don ealta,
                                fréamha a n-eóil 'sa n-imtheachta.
                              32. Ná ceil oram, innsidh damh,
                                an treimhse atáid im farradh,
                                ciodh dob fáth dona héanaibh,
                                aniogh tráth a theisbéanaidh.

                              33. p.103

                              34. Táinig, a rí, roimhe so,
                                gorta, ar sé, re seal mbliadhna,
                                don bhioth uile do gheabh greim,
                                ar feadh na cruinne i gcoitchinn.
                              35. Do bhí sí ar an ealtain eán,
                                do bhí ar éignibh an aigéan;
                                do bhí ar thréadaibh an talaimh,
                                sí ar féagain dob éagsamhail.
                              36. An dara héan don dá éan —
                                aige ar tús do bhí an bainéan,
                                sí ar feadh na gorta níor gheabh,
                                an seal fa docra a dídean.
                              37. Fuair sí ón firéan oile,
                                feadh na bliadhna baoghloighe,
                                gach ní dhá n-uair 'na heasbhaidh,
                                mar fuair í san éigeansain.
                              38. An céidéan, dá dtarla ar tús,
                                dol 'na seilbh dob é a iomthús,
                                do cheart dob áil a hiarraidh,
                                ar dteacht dáibh ón doibhliadhain.
                              39. An firéan oile is é adir:
                                sealbh na mná gur dhó dhlighthir,
                                ós é tug í as an aimsin
                                go rug sí ar an soaimsir.
                              40. Ráite an chéideóin ó chianaibh,
                                do dhiúlt dí san doibhliadhain:
                                gi bé céidfear 'ga mbí bean
                                nách éidear dhí é d'éimdheadh.

                              41. p.104

                              42. Sibhse féin do bhreith bhreithe
                                dhóibh tar gach n-aon d'áirithe,
                                críoch a n-adhbhair is í soin,
                                a rí, d'anmhain it fochoir.
                              43. Rug an rí do bhreith bhunaidh
                                sealbh an eóinsin d'anamhain,
                                ar dteacht ón ré dhocruidh dhi,
                                don té do fortuigh uirthi.
                              44. Atá sí fo séala ó sin,
                                an bhreathsoin bheóil an impir;
                                breath í ararbh éigin anadh,
                                ní héidir í d'athraghadh.
                              45. A inghean Bhriain, a bharr lag.
                                mar sin bhias m'orláimh agad,
                                ar gclódh mo dhocrachta dhíom,
                                do lógh m'fortachta óm imsníomh.
                              46. Ní féadaim dol ód dhreich mhoill,
                                ní rachuinn fós dá bhféaduinn,
                                tre bhioth síor, a ghruaidh ghealtais,
                                's mo dhíon i n-uair mh'éigeantais.
                              47. Déana dhíom duine dhuit féin,
                                a ríoghan Rátha saoirNéill;
                                ní foláir dhamhsa agus duit
                                m'annsa d'fogháil 'na éaruic.

                              48. p.105

                              49. Cuir rem dhíon, a dhreach séanta,
                                dá mbeith go mbeith doidhéanta,
                                red chéibh ndlúithslim, red ghlaic ngil,
                                do mhúinfinn dait a dhéinimh.
                              50. Ná tógaibh ris an rosg mall
                                go beith réidh dúinn 's do Dhomhnall;
                                ná caith, ná cagail a chrodh,
                                ná habair maith do mhóradh.
                              51. Ná tuill clú, ná cosain guth
                                d'Ú Chonchobhair chláir Theamhrach;
                                bí duilbhir ar feadh bhfleidhe,
                                ná cuimhnigh fear d'áiridhe.
                              52. Ná heirg i slánaibh síotha,
                                ná ceannsaigh na coigcríocha,
                                a rún céillidh, a ghnúis gheal,
                                ná réidhigh cúis ná caingean.
                              53. Ná hionnail bais ná bruinne,
                                ná an déad ar dath néamhuinne;
                                ná tarr i gceann slóigh Sligigh
                                fa cheann óil ná oirfididh.
                              54. Ná daingnigh riaghail ná reacht,
                                ná bac easaonta h'oireacht,
                                síoth dot filidh go n-oghair.
                                ar fíoch cinidh Chonchobhair.

                              55. p.106

                              56. Iomdha ní do-ní tusa —
                                má taoi ag cur rem chaomhnasa —
                                a bheithir chorcra Chnuic Bhreagh,
                                is docra dhuit do dhéineamh.
                              57. Rodhocra dhuit na dairghe
                                do chlaonadh red chomhairle,
                                fill mar an bhfiodhbhaidh dtoraidh
                                diomdhaidh chinn ó gConchobhair.
                              58. Ciúnaigh feirg airdríogh Duibhe,
                                fearg an chuain mar chiúnaighe;
                                mínigh fraoch anfaidh an fir,
                                mar bhalbhthair an ghaoth gheimhridh.
                              59. Na srotha binne balbha
                                mar bhíd uaid gan urlabhra,
                                usa rí Cairbre do chosg,
                                mun ní fá dtairge a theagosg.
                              60. Foghla cháigh mar choisgeas sibh,
                                cuirthear aradha éigin
                                red ghnúis ndeirg míonfoclaigh moill
                                ar feirg ndíogholtaigh Dhomhnoill.
                              61. Mar seargus sibh na sreabha
                                nách iomchruid na héigneadha,
                                dob orusa a searg mar soin
                                fearg na folasa Fiachoidh.

                              62. p.107

                              63. Mar thrághas tú tonna an chuain,
                                'san sín n-ainbhtheanaigh n-adhfuair,
                                tráigh a bhfoil d'fíoch ret ollamh,
                                ag soin críoch ar chanamor.
                              64. Dá raibh tú re Meidhbh, a Mhór,
                                feadh ar gcogaidh do chlaochlódh,
                                cur im aghaidh ní fuil ann,
                                tar a bhfuil d'falaidh oram.

                                A MHÓR


                              65. p.108

                                BRIAN NA MURRTHA

                                1. D'fior chogaidh comhailtear síothcháin,
                                  seanfocal nách sároighthear;
                                  ní faghann síoth acht fear faghla
                                  feadh Banbha na mbánfoithreadh.
                                2. D'ógbhaidh Bhreagh gi bé lén feirde
                                  fir Saxan do síodhoghadh,
                                  ní beag so dá dhíon, mar dearar,
                                  bíodh sealadh dá síorfoghal.
                                3. Ní fuighid siad síodh ó Ghallaibh
                                  Gaoidhil na ngníomh gcathardha,
                                  ní fiú a gcogadh snadhmadh síodha,
                                  damhradh ríodha rachalma.
                                4. Ní díol síothchána síol gConaill,
                                  ná clann Eóghain onchonaigh,
                                  ná clann Chathaoir, ná síol Sadhbha,
                                  ná síol gcalma gConchobhair.

                                5. p.109

                                6. Beag nách deachsad go díoth n-éinfir
                                  uaisle fola fionnGhaoidhil,
                                  fiú a feabhas do dhóigh na dronga
                                  tóir orra nách ionmhaoidhimh.
                                7. Siad dá gcur i gciomhsaibh Banbha,
                                  buidhne Ghall 'na glémheadhón,
                                  airc leithimil díobh ar ndéinimh,
                                  síol Éibhir is Éireamhón.
                                8. Cóir nách comhaillid cath Saxan
                                  síoth don foirinn fadhálta;
                                  do-chíthear dhóibh — truagh mar tharla —
                                  sluagh Banbha gan bharánta.
                                9. Ar a loige do lucht cogaidh
                                  ar cionn na gcath n-eachtronnach
                                  nách faghaid síoth tar fonn nEórpa
                                  an drong leónta leathtromach.
                                10. Díoth a dteaguisg tug na daoine
                                  fan droing fíochmhair foirneartmhair,
                                  truagh nách faghaid lucht a laoidhidh
                                  a hucht aoinfir oirbheartaigh.
                                11. Mór an neamhchuid do neach éigin
                                  d'éigsibh an fuinn ghealtolchaigh
                                  gan a rádh re fearaibh Fódla
                                  deabhaidh d'fógra ar eachtronnchaibh.
                                12. Ós é ar gcuidne do chloinn Mhíleadh
                                  mac Briain bhronnus airgheadha,
                                  an ghéag do sluagh lúthghrod Luimnigh
                                  múnfad d'fuighlibh ailgheana.

                                13. p.110

                                14. Do-bhéaruinn comhairle charad
                                  do cheann fréimhe ríghFearghna,
                                  drithle bheag do chur san chagail,
                                  an tsubh abaigh fíneamhna.
                                15. Do-bhéar bhós le beagán comhráidh —
                                  créad acht fadódh fírfeirge ? —
                                  do rígh Mhoighe srothaigh Sléachta
                                  fochain déanta díbheirge.
                                16. Urusa dhó déanamh cogaidh
                                  tre chombáigh cóig saorphobal,
                                  leis ón tuinn chalaidh go' chéile
                                  raghaidh Éire ar aonchogadh.
                                17. Lasfaid cách do chombáigh rision,
                                  idir rígh is ríoghdhamhna,
                                  mar loisgthear teagh re teagh oile,
                                  ar feadh moighe míonBhanbha.
                                18. Fir Éireann an uair fá gcluinfid
                                  cogadh airdríogh Aolmhoighe,
                                  ní bhia tír gan fear a faghla
                                  ar feadh Banbha braonghloine.
                                19. Éireóchaid leis líon a dtionóil,
                                  tnúthach n-uilc na hÉireannaigh,
                                  tairgfid Gaoidhil cor ré chéile,
                                  go robh Éire ag éinearraidh.
                                20. Ní thig dhó gan díchiol cogaidh
                                  fa cheann ar gcláir Únaine —
                                  dhó bhias a dtarbha nó a dtoibhéim —
                                  faghla oiléin Úghaine.

                                21. p.111

                                22. Bíod múir chloch 'na gcuiltibh fiaidhmhíol,
                                  folchadh d'feór gach aonchonair,
                                  go bhfágbha clár tonnbhán Teamhra
                                  lomn án d'ealbha is d'faolchonaibh.
                                23. Fágbhaid d'ocras um iath mBóinne,
                                  'sum Biorra an bhruaich géigleabhair,
                                  go dtoimhle an bhean i mín Midhe
                                  mír do chridhe a céidleanaibh.
                                24. Ná bíodh ar son a séad mbuadha,
                                  ná a mbrugh n-aolta d'áiridhe,
                                  acht rádh go rabhsad uair éigin,
                                  ó sduaigh géiggil Gháirighe.
                                25. Gearrthar leis a lubhghort toraidh,
                                  teasgthar uaidh a n-arbhanna
                                  le lucht dídin chóigidh Chruachna,
                                  óigfir uallcha armdhonna.
                                26. Déantar leision láimh re Tailltin
                                  tuir mhóra do mhionchuma;
                                  sgriostar leis go bruinne mbrátha
                                  a muille a n-átha a n-iothlunna.
                                27. Déantar sléibhte seachnóin Uisnigh.
                                  d'imlibh réidhe romhoigheadh,
                                  nách fagha an fear re taobh dTeathbha
                                  raon na gceathra gconoireadh.

                                28. p.112

                                29. Taisgthear le neach mar ní iongnadh
                                  re haghaidh fir éanuaire
                                  géim éanbhó fa Cholt do chluinsin,
                                  nó um port Uisnigh féaruaine.
                                30. Bíod fir neartmhara ó Nás Laighean
                                  leó ag tabhairt a dteannoireadh
                                  do bhróintibh cuach n-arsaidh n-órtha
                                  's d'asnaibh cófra a gceannoigheadh.
                                31. Déantar saidhbhir sealadh oile
                                  d'fearaibh daora dochraide;
                                  tugthar fós 'na ndaoinibh daidhbhre
                                  saoirfir saidhbhre sochraide.
                                32. D'éis na ngníomh do-ghéanaid siadsan,
                                  síol Ruairc na rún bhfíochmhálla,
                                  na Goill ó chrích iathbhuig Almhan
                                  iarrfuid snadhmadh síothchána.
                                33. Tiocfaid teachta do thúr osuidh
                                  uatha ar ógbhaidh iathBhanbha,
                                  géabhaid don droing suilbhir singse
                                  d'fuighlibh millse miadhchardha.
                                34. A mbeirte sróil, a seóid bhuadha
                                  béaraid go sluagh seinSligigh,
                                  géabhthar d'failghibh óir dá n-uaislibh
                                  ón bhróin duaibhsigh dheinmnidigh.

                                35. p.113

                                36. Iarrfaid leó do láthair cúirte
                                  ceann síodha guirt ghlanUisnigh,
                                  'sní sirfid fós díol 'na ndearna.
                                  síol bhFearghna ar an bhfaghuilsin.
                                37. Ná meallaid le millsi briathar
                                  Brian mhac Briain ó Bhréifneachaibh;
                                  mairg do-bhéaradh aghaidh orra,
                                  danair loma léirchreachaigh.
                                38. An feasach dhó dála an leómhain,
                                  lá dár fóbair aindligheadh ?
                                  níor geineadh neach ré mbí a bhuidhe,
                                  rí na n-uile ainmhidheadh.
                                39. Goiris 'na cheann ceathra an talmhan,
                                  tiad chuige don chéidiarraidh;
                                  dob iomdha fan gcuireadh gcuanach
                                  buidhean uallach éigiallaidh.
                                40. Ní tháinig fa thús an chuiridh
                                  ceann an chineóil sionnchamhail,
                                  anais amuigh uaidh fan aimsin
                                  go bhfuair aimsir iomchubhaidh.
                                41. Tiad na sionnaigh san séad chéadna
                                  chuige arís ar éinslighidh —
                                  righe riú níor chóir 'na gceardaibh —
                                  'na mbróin chealgaigh chéimrighin.
                                42. Ar ndul d'amharc uamha an leómhain
                                  don lucht nár líon coinghleaca,
                                  líonaid siad d'uamhan a n-anmann,
                                  sluaghadh anbhfann oirmheata.

                                43. p.114

                                44. An céidsionnach do-chuaidh aca
                                  gusan uaimh mbric mbéalaolta,
                                  do ráidh riú i n-imeal na huamha
                                  filleadh uadha d'éanaonta.
                                45. Do-chím eang an uile cheathra
                                  chuige so go solusda,
                                  'sní uil, ar sé eang gá fágbháil,
                                  a dhream ágnáir forusda.
                                46. Dá ndeachmaoisne san dún chéadna,
                                  ar ceann na slógh sithchealgach,
                                  ní foighthe ar lorg ar gcúl choidhche
                                  ón mhúr foirbhthe ilcheardach.
                                47. Iomthús na sionnach seal oile,
                                  iompóid ón uaimh formadaigh,
                                  gá dú ? — acht do ghéis uichtghil Finne
                                  tuigthir linne ar lobhradair.
                                48. Is sí an chúirtse ag cathaibh eachtronn
                                  uaimh an leómham léimeannaigh,
                                  's is siad na ceathra fuair oidhidh
                                  sluaigh an oirir Éireannaigh.
                                49. Tuigeadh Brian mhac Briain mheic Eóghain
                                  gan éinneach d'féin ghlanBhanbha
                                  do theacht slán gan mheing gan mheabhail
                                  ón dreim d'fearaibh allmhardha.
                                50. Do chuir d'eagla ar fearaibh Saxan
                                  snáth uama an fóid Loghasa—
                                  dá dtugdaois cách é 'na n-orláimh
                                  sé d'foghbháil nárbh orasa.

                                51. p.115

                                52. Dídean Teamhra atá ar a chumas —
                                  codhnach chloinne ríghFearghna;
                                  ní thig do chách gan a choimhéad —
                                  bláth na bhfoighéag bhfíneamhna.
                                53. Ní fóirfidís uaisle Banbha
                                  Brian mhac Briain an mhóireinigh,
                                  'sníor chás le sduaigh ndaoinigh nDuibhe
                                  Gaoidhil uile d'fóiridhin.
                                54. Méad a fuatha ag ógbhaidh danar
                                  dhó féin bhíos do bharamhail;
                                  cách dhó dá fógra re fada —
                                  Fódla aga ar aradhain.
                                55. Urasa dhó a dídean ortha,
                                  iomdha dhá aos comhanta,
                                  'sní uil ré a dhíon aga acht Éire,
                                  fada ó chéile a chomhachta.
                                56. Beid na fréamha ó bhfuil a mháthair
                                  fa mhac Briain 'na mbodhangaibh,
                                  gach fine dhíobh mar dhéir n-aille,
                                  síol Néill Chaille is Conallaigh.
                                57. Na trí Luighne fa flaith Bréifne,
                                  bró sgiaithleathan sgoramhail;
                                  beid leis i gcliathchaibh gan chairde
                                  Fiachraigh, Cairbre, Corannaigh.

                                58. p.116

                                59. Na trí Meic Suibhne ó bhruach Bhearnais
                                  beid fós ime ar aoinfeadhain —
                                  ná sgaraid ris d'uain nó d'anbhuain —
                                  cruaidh an ghlansluaigh Gaoidhealaigh.
                                60. Beid Í Mhaine fa mhac Gráinne,
                                  go ngaoibh corcra ceannghlasa —
                                  fúigfid bandála Gall gruaidhfliuch —
                                  is Clann uaibhriuch Fearghasa.
                                61. Ó Eithne leis go Loch Éirne,
                                  idir urra is anurraidh,
                                  'só Bhúill go Loch n-anfaidh nUachtair,
                                  Manchaigh, Ruarcaigh, Raghallaigh.
                                62. Rachaid trí cinnbhile Connacht
                                  ré a chois 'na gcaoir onchonaigh,
                                  na trí buidhne malla móra.
                                  clanna cródha Conchobhair.
                                63. Clann Domhnaill leis líon a dtionóil,
                                  mar tiad dairghe ós doireadhaibh,
                                  d'fianaibh Fódla, d'amhsain Íle
                                  gasraidh sídhe soineamhail.
                                64. Ríoghraidh Ghaoidheal gluaisfid ainnséin
                                  go hÁth Cliath don chéidiarraidh;
                                  budh iomdha múir chlach 'na gcosair
                                  ón chath fossaidh éigiallaidh.
                                65. Biaidh críoch Bhóinne 'na bróin saighnéan
                                  ó síol Ruairc an réadhoinigh;
                                  fini Gall ó Chliaigh go Cruachain

                                  [gap: extent: one line]
                                  . . . . . . . .

                                66. p.117

                                67. Budh iomdha corn breac is báisín
                                  'gon bhróin laochdha loinneardha,
                                  budh iomdha uird bhloghtha balla,
                                  dobhcha, canna coinnealldha.
                                68. Budh iomdha leó bir is briogúin
                                  is birt troma i dtéadánaibh,
                                  budh iomdha leó clár is coire
                                  'sa lán oile d'éadálaibh.
                                69. Foileóchthar leó learga Midhe
                                  ré méid na gcreach gcathardha,
                                  budh iomdha slighe um Bóinn mbreacgloin
                                  'gon bhróin neartmhair nathardha.
                                70. Budh iomdha arís i n-am chodail
                                  ag cloinn ríogh do róisdínibh,
                                  tar éis Moighe Ceóil do chreachadh,
                                  feóil leathamh 'na lóisdínibh.
                                71. Adéaraid Goill um Ghort nUisnigh
                                  ainnséin re fóir bhfionnBhaoille—
                                  nách léigfid siad re crú gCairbre
                                  a mbú a n-airgne a n-iolmhaoine.
                                72. Ní bu miadh re maithibh Gaoidheal
                                  glór na bhféinneadh bhfionnardghlan.
                                  budh machtnadh mór le cloinn gCobhthaigh
                                  Goill orthaibh ag iomardadh.
                                73. Iar sin rachaid a ré catha
                                  cath Saxan, sluagh ríTheamhra,
                                  budh iomdha dhíobh orra éachta,
                                  dronga séanta sítheamhla.

                                74. p.118

                                75. Géabhaid siad ag sloidhe aroile
                                  ainnséin go ham gcoineasgair;
                                  budh iomdha marbh Goill is Gaoidhil
                                  ón droing dhaoinigh dhoifreasdail.
                                76. Budh iomdha ón chleith tre chneas saoirfir
                                  soighead áithghéar ailtbhearach;
                                  budh iomdha colg fuar is fagha,
                                  is tuagh thana thaitneamhach.
                                77. Líonfaidhear do linntibh corcra
                                  clár Midhe ón dá mhearghasraidh,
                                  go n-éirghe fuil ós na formnaibh
                                  san mhuigh thonnghloin Teamhrachsain.
                                78. Muidhfidh ainnséin ar fóir Saxan
                                  ré síol Ghaoidhil ghéirreannaigh,
                                  nách bia do síor ón ágh d'fógra
                                  ós chlár Fódla acht Éireannaigh.
                                79. An adhaigh tar éis an chatha
                                  san chnoc ós Bhóinn bhréagsrothaigh
                                  budh iomdha ó sduaigh mhaothghuirt Mháighe
                                  saorchuirp áille i n-éagrothaibh.
                                80. Budh iomdha badhbha ag buain chasnaidh
                                  do chneas féinneadh airmreamhair;
                                  budh iomdha fós fiaich is faolchoin
                                  fa Chliaich maothghloin maighreadhaigh.

                                81. p.119

                                82. Budh iomdha ar chnocaibh chláir Mhidhe
                                  mairbh fa ríoghnaibh roisgfliucha;
                                  budh iomdha ó sluagh Éirne orra
                                  éighmhe loma loisgniucha.

                                83. p.120

                                  MAC UILLIAM BÚRC

                                  1. Fearann cloidhimh críoch Bhanbha,
                                    bíoth slán cháich fá chomhardha
                                    go bhfuil d'oighreacht ar Fiadh bhFáil
                                    acht foirneart gliadh dá gabháil.
                                  2. Ní fuil cóir uirre ag aoinfear —
                                    críoch suaitheanta seanGhaoidheal,
                                    bheith fa neart an té is treise —
                                    is é ceart na críchese.
                                  3. Ní fágaibh athair ag mac
                                    Inis Fódla na bhfionnslat;
                                    sí le héigean go n-aghar
                                    ní héidear í d'átaghadh.
                                  4. Ní fuil do cheart ar chrích bhFáil
                                    ag Macaibh Míleadh Easbáin,
                                    's ni bhí ag gach gabháil dár gheabh,
                                    acht sí d'fagháil ar éigean.

                                  5. p.121

                                  6. Ar éigean bhós do beanadh.
                                    Magh Fáil na bhfeadh ngéigleabhar —
                                    síol is cathardha dár chin —
                                    do síol nathardha Neimhidh.
                                  7. Ar éigean do beanadh bhós
                                    d'Fearaibh Bolg, is é a n-iomthós —
                                    sás ionnarbtha orchra is fearr —
                                    tolcha ionganta Éireann.
                                  8. Ar éigean fós fríoth an fonn
                                    ó ríoghraidh Tuath Dé Danonn,
                                    díobh ar mboing bhraonmhoighe Breagh
                                    do Chloinn mhaordhoidhe Mhíleadh.
                                  9. Ar éigean rugadh Fiadh Fáil
                                    ó Mhacaibh Míleadh Easbáin;
                                    béas do Tholaigh na dTrí bhFear
                                    nách foghair í acht ar éigean.
                                  10. Má tá gur ghabhsad Gaoidhil
                                    an gcrích bhfairsing bhforbhfaoilidh,
                                    do hathghabhadh í orthaibh,
                                    sí ar n-athraghadh d'eachtronnchaibh.
                                  11. Teaguid tar tuinn teóra cath,
                                    óig na Fraingce, fian Ghréagach,
                                    lucht amhsaine an tíre thoir—
                                    gasraidhe sídhe a Saxaibh.
                                  12. Ronnaid Éire i dtrí treanaibh
                                    Gréagaigh na ngreagh sítheamhail,
                                    fir Saxan, ríoghradh Frangcach,
                                    gasradh fíorghlan iongantach.

                                  13. p.122

                                  14. Cuid an mheicsin Mhogha Néid
                                    gabhaid na fir a finnGhréig,
                                    'sna Goill ó gharbhSaxain ghil
                                    ar chloinn armarsaidh Éibhir.
                                  15. Ó Luimneach go Leith Cathail —
                                    cuid ronna Chuinn Chéadchathaigh —
                                    gabhaid gasraidh síl Séarlais
                                    don tír arsaidh oiléanghlais.
                                  16. Sliocht Séarlais — is siad do ghabh
                                    ó Chaisiol go hAird Uladh,
                                    ó thá seanTorach taobh thall
                                    go Caol ealtanach Árann.
                                  17. Ó Bhóinn go Luimneach na long —
                                    cia an aoincheathramha d'fearonn
                                    nách bí innte le a n-aghaidh
                                    ní cinnte ar an gceathramhain ?
                                  18. Léigeam seachoinn seal eile,
                                    ar eagla na hoirbhire,
                                    gan bheith re cuma a gcána,
                                    go reich urra a n-eadrána.
                                  19. Gi bé adéaradh gur deóraidh
                                    Búrcaigh na mbeart n-inleóghain —
                                    faghar d'fuil Ghaoidhil nó Ghoill
                                    nách fuil 'na aoighidh agoinn.
                                  20. Gi bé adeir nách dleaghar dháibh
                                    a gcuid féin d'Éirinn d'fagháil —
                                    cia san ghurt bhraonnuaidhe bhinn
                                    nách lucht aonuaire d'Éirinn ?

                                  21. p.123

                                  22. Gé adeirdís sliocht Ghaoidhil Ghlais
                                    coimhighthe le cloinn Séarlais —
                                    clocha toinighthe bheann mBreagh —
                                    coimhighthe an dream adeireadh.
                                  23. Dul uatha ag Éirinn ní fuil,
                                    deich mbliadhna ar cheithre chéadaibh
                                    atá an tír thiormarsaidh thais
                                    fa fionnghasraidh síl Séarlais.
                                  24. Is siad fém is uaisle d'fuil;
                                    iad is fearr fuair an dúthaigh;
                                    díobh is doibheanta Bóinn Bhreagh,
                                    oireachta dab cóir creideamh.
                                  25. Ní thiocfa 's ní tháinig riamh —
                                    an chlann do chin ó Uilliam —
                                    fine ar chumhachtaibh 'na gcruth,
                                    cumhachtaigh Thighe Teamhrach.
                                  26. Ní dheachaidh gort gan ghabháil
                                    díobh soir go Sruth Orthanáin;
                                    neart dá n-uighthe ar fionnMhagh Floinn
                                    níor chuirthe i n-iongnadh agoinn.
                                  27. Díobh táinig an té do ghabh
                                    Lonndain tar lámhaibh Saxan,
                                    ar mbeith dóibh d'oirichil air
                                    'na mbróin roifrithir reachtmhair.

                                  28. p.124

                                  29. Díobh táinig an té do gheabh
                                    Iarusaléim ar éigean —
                                    ní le radh uirre is iomdha —
                                    lár na cruinne ceithiordha.
                                  30. Tugsad fós, is feasach linn,
                                    cath ar fichid fa Éirinn,
                                    do síol Éireamhóin fuinn Bhreagh
                                    ag buing glémheadhóin Ghaoidheal.
                                  31. Is ré Riocard Mór do mhuidh
                                    cath an Luaithridh, cath Calguigh;
                                    deabhaidh oirdhreic Átha Truim,
                                    coinghleic na rátha ós Fréamhuinn.
                                  32. Tugadh le Risdeard arís
                                    trí catha oile i n-éinmhís,
                                    d'fuil chaomhChonuill, do chloinn Néill
                                    croinn a haonchrobhuing iaidséin.
                                  33. Is é an fear céadna do chuir
                                    cath Locha Cuain, cath Beannchuir,
                                    fada is rath tarbha an tachair —
                                    cath Annla for Ultachaibh.
                                  34. Tug cath arís um Ros nGuill,
                                    dár dhíothláthraigh clann Chonuill,
                                    d'Ó Mhaol Doraidh — fa dáil neirt —
                                    láimh re Toraigh an tuaisgeirt.

                                  35. p.124

                                  36. Is é an Risdeardsoin do ronn
                                    Leath Cuinn 'na cladhuibh tórann,
                                    'na corracraibh thall gá thoigh;
                                    Connachtaiglh ann is Ultoigh.
                                  37. Ní fríoth dún ná dumha sealg
                                    fan ngein sochair Sior Risdeard
                                    bán do Leith chomhraighnigh Cuinn
                                    fá a dhreich ndonnmhailghigh ndíoghuinn.
                                  38. Leis ó thrácht Bhaile mheic Buain
                                    go trácht Siúire an fuinn fionnfuair;
                                    lais ón tSúir ghrianchladhaigh glais
                                    go Srúibh iartharaigh Iorrais.
                                  39. Fa rí é ar Sionainn 'sar Siúir,
                                    'sar Chunga na gcuan dtaidhiúir,
                                    ar Mhuaidh 'sar bhailbhsreibh Banna,
                                    'sar fuair d'aibhnibh eatorra.
                                  40. Do-beirthi an t-éigne ó Eas Ruaidh,
                                    is eó Banna an bhruaich ionnfuair,
                                    'sa maighre ó chaoilsriobh Chaisil
                                    ar aoinbhior don iarlaisin.
                                  41. Do-beirthi ar éinmhéis d'ór dhearg
                                    cna Seaghsa go Sior Risdeard,
                                    subha cumhra chuain Doire,
                                    is ubhla bhruaigh Bhóroimhe.

                                  42. p.126

                                  43. Ní fríoth samhail roimhe riamh
                                    dá bhráthair sin Sior Uilliam;
                                    do lean d'aithcheanaibh an fir,
                                    fear dob aithreamhail n-aignidh.
                                  44. Do-bearar áireamh ocht gcath
                                    d'Uilliam Óg, airdrí Búrcach,
                                    ar Laighneachaibh, ar Leith Chuinn,
                                    le cleith n-ainbhreathaigh nUmhuill.
                                  45. Cath Life, cath Mhoighe Máil,
                                    ar Laighnibh — lór do mhíobháidh —
                                    cath Lacha hEachaidh d'Ultaibh,
                                    's ceathair chatha ar Chonnachtaibh.
                                  46. Cath suaithnidh Sléibhe Muire,
                                    cath Eithne san Eanghuile;
                                    cath oirdheirc i nÁth na Ríogh,
                                    ar sgáth oirbheirt an airdríogh.
                                  47. Níor lámh cách cur 'na aghaidh,
                                    iomthús Éamuinn Albanaigh;
                                    ní fuair do freasabhra ris
                                    buain le heasumhla d'aithris.
                                  48. Ar a nós sin, is sé a suim,
                                    tarla Tomás mhac Éamuinn,
                                    sduagh goirmdhearcach na nglac gcorr —
                                    'sa mhac oirbheartach Éamonn.

                                  49. p.127

                                  50. Riocard mhac Éamuinn eile —
                                    níor dhóigh an draig theinntighe —
                                    níor ghabh umhlocht ó chrú Chuinn,
                                    cnú don lubhghort ó Lunnuinn.
                                  51. Leaba laoigh allaidh nár airg
                                    ní tharla i reimheas Riocaird,
                                    i ndroibhéal ná i nguaillibh gleann,
                                    gur bhuaidhir oiléan Éireann.
                                  52. Tug Riocard — fa ró cumais —
                                    broid Mhidhe, cíos Ceanannais,
                                    fear léar toirneadh Teamhair Chuinn —
                                    i dtoillmheadh d'fearaibh Umhuill.
                                  53. Comhla thighe Teamhrach Breagh
                                    go Loch Measc ar Magh Tuireadh
                                    tug réadla Chláir na gCuradh,
                                    'sna láibh céadna ad-chualabhar.
                                  54. Coire ríogh Mhanann tar muir,
                                    cruit bheannchorr Bheinne hÉadair
                                    le drithlinn Teamhra dá thoigh,
                                    go bhfidhchill Eamhna i nUltoibh.
                                  55. Seal fada ag leanmham a luirg
                                    do Seaán Mhór mhac Riocaird,
                                    fa Theagh bhfonnfuairgheal na bhFionn
                                    ag combuaidhreadh fear nÉirionn.

                                  56. p.128

                                  57. Eighreacht Seaáin ar fiadh bhFáil
                                    fuair Oiluéarus mhac Seaáin;
                                    níor chinn mac éanathar air
                                    dár ghlac féarachadh Fionntain.
                                  58. Seaán Búrc mhac Oiluéarus,
                                    fear chaithfeas is choiséanus
                                    moighe cnódhonna chrú gCais,
                                    is tóranna bhrú Bhearnais.
                                  59. Geall a dtáinig roimhe riamh,
                                    ó Oiluéarus go hUilliam,
                                    fuair bláth na habhla a hEamhain;
                                    tarla ar chách a gcinneamhain.
                                  60. Grinneal aigéin gan forus,
                                    croidhe ar nách cóir amharus;
                                    sdéad mearghroighe ó mhúr Eamhna,
                                    rún neamhdhoidhe naitheardha.
                                  61. Tiobraid lán i láibh teasa,
                                    méadaightheóir gach maitheasa;
                                    rún nách daingne clacha cuir,
                                    airdhe flatha re foghail.
                                  62. Fuidheall beannacht a bhiodhbhadh,
                                    teagaisgtheóir na dtighearnadh;
                                    brath nuachair do mhoigh Mhidhe,
                                    buachail croidh a choillidhe.

                                  63. p.129

                                  64. Ursa chogaidh chríche Breagh,
                                    doras báis mhaicne Míleadh,
                                    bas mhéirsliom is cruaidhe i gcath,
                                    éinmhionn buaidhe na mBúrcach.
                                  65. Mac Uilliam Búrc, biodhbha an uilc,
                                    sás na ndoibhéas do dhíobuirt;
                                    dá míbhéasaibh maith a lámh,
                                    flaith mar ríghSéasair Rómhán.
                                  66. Ní fuil mac Gaoidhil ná Goill,
                                    ó Aird Uladh go hEacoill,
                                    acht lán dá éanghrádh uile
                                    um Chlár féarbhán Úghuine.
                                  67. Ní fuil foghlaidh ná fear gráidh
                                    ag Seaán mhac mheic Seaáin
                                    'gá bhfuil fáth amharais air
                                    um ráth gcladhsolais gCobhthaigh.
                                  68. Ó aois naoidhean gus anois,
                                    bíodh slán gach éinfir eólois
                                    go ndearna craobh chaithreach Breagh
                                    taom budh aithreach dá aigneadh.
                                  69. Ní dár íribh nó ar ábhacht,
                                    d'urradhas nó dh'éadánacht,
                                    níor smuain réalta sluaigh Sligigh
                                    budh déanta iar n-uair d'faoisidin.

                                  70. p.130

                                  71. Ní dubhairt, ní dubhradh ris,
                                    d'fiadhnaise fir an aimhlis —
                                    gruaidh leithgheal ar lí na subh —
                                    ní do cheilfeadh i gcogar.
                                  72. Ní budh ionfolaigh air féin
                                    ní dubhradh re a dhreich soiléir,
                                    's níor chogail ar chách eile
                                    fáth cogair a choillidhe.
                                  73. Dá dteagmhadh go dtiocfadh d'fior
                                    bás a dtáinig 'na thimchiol,
                                    ón ló fá dteagar 'na thoigh
                                    ní budh eagal dó a dhíoghoil.
                                  74. Níor barradh faoi ar iarnaibh each,
                                    níor droladh lann ná lúireach —
                                    dearc righeanghlas fan mall muir —
                                    tighearnas ón tann tárraidh.
                                  75. Gan drud ar longphort re a linn,
                                    gan ghluasacht airm dá aidhlinn;
                                    gan omhan ar neach fa nimh,
                                    gan robhadh creach do chluinsin.
                                  76. Gan sgéala d'fiarfaighidh d'fior,
                                    gan dul ar séad ná ar sluaigheadh;
                                    gan chreich, gan toghail, gan troid,
                                    gan foghail neith um námhoid.

                                  77. p.131

                                  78. Gan adhbhar le a mbiodhgfadh bean,
                                    gan leattrom Ghoill ag Gaoidheal;
                                    gan éadáil Ghaoidhil ag Gall,
                                    gan éagáir aoinfir d'fulang.
                                  79. Bídh ceól sírreachta sídhe
                                    le socracht na sáimhríghe
                                    i bhfuighlibh cáigh re chéile,
                                    fa fuilngidh chláir Choirrsléibhe.

                                    FEARONN

                                  80. Conn Ó Domhnaill, Dia dhá dhíon,
                                    géag bhuadhach d'fuil na n-airdríogh;
                                    fear gan mhaothchroidhe um cheann gcean,
                                    ceann na laochroidhe ó Lithfear.

                                    FEARONN

                                  81. Ceithre fichid & cúig céad,
                                    míle ó ghin Críost re coimhéad —
                                    do bhí an cás duitheanta i ndán —
                                    go bás suitheanta Seaán.

                                  82. p.132

                                    ÉAMONN BÚRC

                                    1. Créad anois fuirgheas Éamonn?
                                      eadamar ní fuiléangam,
                                      mar gach brághaid ar breith nGall,
                                      bheith mar támaid re tamall.
                                    2. Do bhí cách 'ga chor i suim,
                                      fad an fuirighsin Éamuinn,
                                      suil do hadhnadh uaill an fir,
                                      suil fuair adhbhar far éirigh.
                                    3. Ní feadar créad do chongaibh
                                      mac ríogh an fóid Umhallaigh,
                                      mar ghiall i ngeimhleachaibh Ghall,
                                      riamh fa feilbhreathaibh eachtrann.
                                    4. Ní sgíos gliadh, ní guais triode,
                                      ní díoth sluaigh ná sochroide
                                      do bhí ag gabháil riamh roimhe
                                      re triall bhranáin Bhóroimhe.
                                    5. Ní laithe corra is ciontach
                                      ris an éasgaidh n-aigiontach —
                                      lámh re gcail1tear Cró na bhFionn —
                                      ní mó is dailtion nó doinionn.

                                    6. p.133

                                    7. Ní choisgfidis a chneas seang
                                      d'argain nó d'foghail Éireann,
                                      i dtráth imdheachta don fior,
                                      tinghealta fáth nó filiodh.
                                    8. Aithnidh damhsa agus do féin
                                      anos re haimsir n-imchéin —
                                      ceann muirir chraobhAchaidh Chuinn
                                      aonachain fuirigh Éamuinn.
                                    9. Méad a mhaoineadh 'sa mhaithis,
                                      ríoghamhlacht a roflaithis —
                                      Clár tirmlíggeal na dTrí bhFionn —
                                      do bhí ag imdhídean Éirionn.
                                    10. Nior airigh fém ní fa nimh —
                                      is í is ciall dó go deimhm
                                      san fuireachsoin dá dhreich dhuinn —
                                      do bheith d'uireasbhaidh Éamuinn.
                                    11. An fad do fuileóngthaoi dhó
                                      bheith gan imneadh gan annró,
                                      do bhiadh Éire 'na linn láin
                                      ón bhinn go 'chéile i gcéadáir.
                                    12. Ón tráth do cuireadh 'na cheann
                                      beid Goill is Gaoidhil Éireann
                                      lomlán do cheilg fa 'chéile,
                                      lomlán d'feirg is d'aimhréidhe.
                                    13. Ní nár fuilngeadh roimhe riamh
                                      ná fuilngeadh mac Meic Uilliam,
                                      cúis na teagmhála ó tá ann
                                      ní lá eadrána d'Éamann.

                                    14. p.134

                                    15. Ó tá an easaonta ag adhaint,
                                      á [cuireadh] i gcontabhairt
                                      go madh éadóigh d'onchoin Bhreagh
                                      a n-éagóir orthoibh d'filleadh.
                                    16. Air do cuireadh an cogadh
                                      gan chead don óg abhradubh,
                                      d'ursoin mhórthroide Chláir Chuirc
                                      dóthchoide an dáil do dhíoghuilt.
                                    17. Atá riamh ó ré na sean

                                      [gap: extent: one line]

                                      re fear . eadrána air,
                                      fear na teagmhála tosaigh.
                                    18. Cia an t-éanchogadh riamh roimhe
                                      nách air féin do fillfidhe —
                                      gi bé do thogaibh i dtús ? —
                                      na cogaidh is é a n-iomthús.
                                    19. Ga beag dúin d'fiadhnaise air
                                      tionól Poimp, sluaigheadh Séasair ?
                                      d'ua na flatha ó chlár Chnodhbha
                                      dál an Chatha Chathardha.
                                    20. Poimp, más fíor, is é do chuir
                                      tús cogaidh i gceann Séasoir,
                                      gér chaithréimeach so re seal,
                                      aithmhéileach dho fa dheireadh.
                                    21. Do sgrios Séasair, is sé a chríoch,
                                      Poimp ar tús tug an t-eisíoth,
                                      'sna sluaigh éachtmhara ón tír thoir,
                                      do bhrígh céadchara an chogaidh.

                                    22. p.135

                                    23. Atáid riamh 'ga gcor ar gcúl
                                      lucht na himreasna d'fadúdh
                                      do luagh a gcogaidh do chor,
                                      obair nách dual gan díoghal.
                                    24. Olc do-chuaidh do chath na Traoi
                                      tógbháil cogaidh an chéadlaoi,
                                      dream nár féag adhbhar cogaidh —
                                      damhradh Ghréag do ghríosadair.
                                    25. Níor mheas lucht na Traoi ar tosaigh
                                      fan gcogadh ndúr ndíochrasoin —
                                      gearr go bhfuair folaidh a n-uilc —
                                      sluaigh an domhain dá ndíobuirt.

                                    26. [gap: extent: one line]


                                      [gap: extent: one line]

                                      le féin móir ngníomhmolta [nGréag]
                                      síorsompla is cóir do choimhéad.
                                    27. An lucht do chuir an cogadh
                                      Gréagaigh dóibh níor dhamhadar,
                                      ná duine dá síol ó soin,
                                      do suidhe dhíobh 'na dhúthoigh.
                                    28. Cogadh a mhac samhla sin
                                      ar Éireamhón mhac Mílidh,
                                      fa chrích ródghlais bhféinneadh bhFáil,
                                      fógrais Éibhear go héagáir.
                                    29. Torchuir Éibhear dá aithle,
                                      dob í críoch a gcathaighthe,
                                      le hÉireamhón 'na mhóid mhir,
                                      fa ghlémheadhón Fóid Fuinidh.

                                    30. p.136

                                    31. Mugh Nuadhad mór is Mugh Néid,
                                      maith do híocadh leó a leithéid,
                                      síodh do chéadobadh ar Chonn,
                                      gníomh nár féadodar d'fulong.
                                    32. Do dhícheann Conn leath ar leath
                                      Mugh Néid, Mugh Nuadhad neimhneach,
                                      táinig re síol bhflatha Fáil
                                      gan fíor gcatha do chongbháil.
                                    33. Díoth amhlaidh, ós air bristear,
                                      go madh d'Éamann innistear,
                                      . cáil 'nar deimhnighthe a ndol
                                      neimhdhlighthe cáigh i gcogadh.
                                    34. Do rinn[eadh] an éagóir air
                                      air do tógbhadh tús cogaidh

                                      [...]
                                      moid rodhaingean

                                      [gap: extent: one line]

                                    35. [gap: extent: one line]


                                      [...]
                                      lot ar lár síothchána —
                                      amharc súl glainfréimhe Gall —
                                      nách túr aimhréidhe d'Éamann.
                                    36. Mín Connacht an gcéin do bhiadh
                                      fúthaibh ó mhac Meic Uilliam,
                                      dá lot níor ainnleanta air
                                      gairbhghleannta cnoc is criathraigh.
                                    37. Budh ceann i gcuithe leómhain
                                      don druing uaibhrigh aimhdheónaigh
                                      tír a sean d'faghail ón fior,
                                      nó is aghaidh ar teagh dteineadh.

                                    38. p.137

                                    39. Nó is lámh nocht i nead gríbhe
                                      ar tí coillte a céidlíne
                                      buain dá dhreich ghlórmhálla ghlain,
                                      nó is beich óghlána d'argain.
                                    40. Nó is cor catha tar comhaidh,
                                      nó is buain séad do síothbhroghaibh—
                                      mairg dan dán dol dá féaghain —
                                      nó is crádh con fa a coiléanaibh.
                                    41. Nó is bas fa faobhraibh arm nocht,
                                      nó is beithir dearg do dhúsacht
                                      don féin tirmleasaigh tar t[uinn]
                                      béin fa imreasain Éamuinn.
                                    42. Nó an saoileann duine ar domhan
                                      tar éis Éamuinn d'folmhoghadh —
                                      clár dathchaoin na ndúinteadh . —
                                      go bhfúigfeadh athmhaoin ... ?
                                    43. Dá saoildis níor saoilte dháibh,
                                      olc nách urusa d'eadráin —
                                      fichidh díbheirge dá druim —
                                      crithir fírfeirge Éamuinn.
                                    44. Lam ar airite d'fior.

                                      [gap: extent: one line]


                                      [gap: extent: one line]


                                      [gap: extent: one line]

                                    45. p.138

                                      ÉAMONN BÚRC

                                      1. Gur mheala an t-armsa, a Éamuinn,
                                        a rosg nua ar ghné ghoirmnéamhuinn;
                                        dod ghnúis aolghairthe gruadh nglan
                                        rob tuar baoghlaighthe biodhbhadh.
                                      2. Rob séan caomhanta carad,
                                        rob séan airgthe easgarad —
                                        a mheic lén hannsa ar n-aithghin —
                                        an t-armsa dheit dearlaicthir.
                                      3. Rob séan arduighthe th'fine,
                                        rob séan uaire is aimsire —
                                        a lámh thréan dínsimhthe drong —
                                        rob séan íslighthe eachdronn.
                                      4. Ní hionann m'armsa is airm cháigh,
                                        gidh maith le neach é d'fagháil,
                                        eagail a choinghill re a chois,
                                        a dhreagain bhoinnslim Bhearnois.
                                      5. Dá ngabhtha, níor ghabhtha dheit,
                                        ar chomhthaibh óir is airgeit,
                                        arm go leanbhaidhe as mo láimh,
                                        a bhadhbh ghealmhaighe Ghabhráin.
                                      6. Ní ghéabhaidh ód ghruaidh leathain
                                        gan bheith feithmheach fuireachair,
                                        gan déacsain dod dhreich náraigh
                                        fa bheith éasgaidh eassádhail.

                                      7. p.139

                                      8. Codladh mar a gcaithid proinn
                                        ní háil leis dá lucht cumoinn;
                                        ní fuilngthear leis locadh áigh,
                                        docar a gheis do ghabháil.
                                      9. Ar uathadh nó ar iomad sluaigh
                                        ní háil leis, d'uain nó d'anbhuain —
                                        colg faobhairthe nách reich rinn —
                                        a bheith aonaidhche ar aidhlinn.
                                      10. Geis dó anmhuin ó faghail,
                                        geis don armsoin fuarabhair
                                        a bheithir ó aolToigh Airt,
                                        aontroigh teichidh do thabhairt.
                                      11. Creach leis sin an seachtmhadh lá
                                        níor mhisde dhuit dá ndearntá;
                                        mí d'aimsir gan chreich gan chion
                                        bheith don airmsin ní héidior.
                                      12. Dá mbeinnse im' impidheach ort,
                                        do-ghéantasa, a ghnúis éadrocht,
                                        fa cheann séad chladhAchaidh Chuinn
                                        céad anachain nách abruim.
                                      13. Ní choideólta ar chlúimh nó ar chuilt,
                                        'sní lamhtha fleadh do thomhuilt,
                                        dá mbeith roidhéagain uaim ort,
                                        gan coimhéadaidh uaibh d'amharc.
                                      14. Do bheitheá lá láimh re Duibh,
                                        láimh re hEachtgha an fuinn ghrianaigh,
                                        lá oile um Chruachain na gcath,
                                        lá um bruachaibh Thoighe Teamhrach.
                                      15. Do-ghéanta loiscthe um Loch Riach
                                        do bheitheá lá ag lot th'óirsgiath
                                        láimh re Breaghmhach, a ghné ghlan,
                                        nó um seanLoch Cé arna chreachadh.

                                      16. p.140

                                      17. Dá rabh Bháitéar, a bhas seang,
                                        ag ól nó ag imbirt fidhcheall,
                                        bíse it armaibh re hucht gcean,
                                        a lucht adhbhair go n-airgthear.
                                      18. Feidhm na gcogthach re cois long,
                                        feidhm teanchaire i dtigh gabhonn,
                                        a ghéag thoraidh Adhbha Ír,
                                        tarla oraibh 'god airdrígh.
                                      19. Muna dhearna a ndubhart ribh —
                                        ní bhiadh agaibh ón airmsin —
                                        fa cheann séad is creach ó gCuinn
                                        acht meath nó éag, a Éamuinn.
                                      20. A mbruit chorcra, a gcoin seanga,
                                        a mná, a bhfailghe, a bhfidhchealla,
                                        a gcuirn óir i n-aisgidh duit,
                                        a n-aisgidh óir is arguit.
                                      21. Madh áil leat, a laoich Codhail,
                                        bheith go saoghlach séanomhail,
                                        geis an airmse bíodh ar bun,
                                        do síor tairse ná teagur.

                                        GUR MHEALA


                                      22. p.141

                                        MAC UILLIAM BÚRC

                                        1. Mór iongabháil anma ríogh,
                                          idir dhásacht is dimbríogh,
                                          sé d'anacal níorbh fuláir,
                                          rodhocar é d'iongabháil.
                                        2. Caithfidh bheith creachach cogthach,
                                          dá raibh duine dásachtach,
                                          tuillfidh dréim fan ríghe ris,
                                          go léim a thíre thairis.
                                        3. Gidh eadh, trá, ná toghadh neach
                                          bheith dó go humhal áiseach;
                                          curthar i ndimbríogh é as,
                                          ni hinríogh an té thoghas.
                                        4. Idir mhéid meanma is mhíne
                                          bhíos aicill na hairdríghe;
                                          is é an rí is measardha modh
                                          do-ní an easumhla d'iomchor.
                                        5. Ní hiomdha dhínn dár dholta
                                          dá réir so i seilbh ríoghochta;
                                          buain dí ní horusa d'fior,
                                          'sna modhasa dhí dhlighthior.

                                        6. p.142

                                        7. Acht so amháin, nár mhaoidhte anois
                                          do Risdeard mhac Oilbhéarois —
                                          bas bhairrsleamhain mar bhláth subh —
                                          cách dá airdheanaibh d'adhradh ?
                                        8. Ní sir ní ar neach eile,
                                          'sní léig aon fa oirbhire;
                                          tar an méid chaitheas dá chrodh;
                                          'na mhaitheas ní théid trághadh.
                                        9. Lór dhó bheith mar do bhí riamh
                                          'na Risdeard mhac Mheic Uilliam,
                                          ar gcor gach tíre ar a thoil,
                                          ar son ríghe do rochtoin.
                                        10. Do bhreith eólach Inse Fáil
                                          ar Risdeard mhac mheic Seaáin,
                                          is é is fearr ós é is sine,
                                          dá mbé a gheall re a ghuaillidhe.
                                        11. Deacair dhóibh dul tar a thoil,
                                          mac na ríoghna ó Ráith Mhurbhaigh;
                                          is é is fearr ceart dá chineadh,
                                          do neart 'na cheann cuirfidhear.
                                        12. Is é is measardha meanma,
                                          é is fearr tréidhe tighearna;
                                          rí Muaidhe, ceann gach conáigh,
                                          uaidhe is fearr a hiongabháil.
                                        13. Ní fríoth riamh ó rígh Cunga
                                          lá umhla ná urruma —
                                          gé tá a lán d'foisdine ann —
                                          lámh nách coisgfidhe i gcomhlann.

                                        14. p.143

                                        15. Ní mó is guais d'féinnidh Eacla,
                                          giodh lór airde a aigeanta,
                                          sé d'foghail dá mhéad meanma,
                                          an ghéag thoraidh thighearna.
                                        16. Fuair mílidh a mhac samhla
                                          luach a mhéine measardha,
                                          oighre ríogh gasraidhe Gréag,
                                          gníomh is casmhaile ar coimhéad.
                                        17. Don mhac soin is eadh dob ainm
                                          Déadsolus mór mhac Sádairn;
                                          éinmhílidh na nGréag ar ghoil
                                          an ghéag mhéirdhíllidh mhiochoir.
                                        18. Inghean impir na cruinne
                                          meallais — gár mhó ionmhuine ? —
                                          ar athadh ó mhoir go moir,
                                          gan toil a hathar d'iarraidh.
                                        19. Re a chois féin feadh a thurais
                                          dias dearbhráthar Déadsolais
                                          rug an foighéag abhla ós fiodh,
                                          do choimhéad anma an féinniodh.
                                        20. Seóltar é i n- oiléan diamhair,
                                          d'éis na gcríoch do choimhiarraidh,
                                          nách raibhe duine ar domhan
                                          don uile dá átughadh.
                                        21. Ar mbeith seal ann dá n-aimsir
                                          don chuideachtain cheathrairsin,
                                          téid an inghean uaidhe féin
                                          go hinbhear uaine an oiléin.

                                        22. p.144

                                        23. I gcionn tréimhse tig 'na ceann
                                          óglách dob iongnadh inneall,
                                          seal dá féaghadh do bhí an bhean,
                                          'sí 'na héanar 'gun inbhear.
                                        24. Níor cruthaigheadh riamh roimhe
                                          dona dúilibh daonnaidhe —
                                          gnúis mar ré, bráighe mar bhláth—
                                          cré budh áille 'ná an t-óglách.
                                        25. Beannaighis don mhnaoi mhálla
                                          an t-óglách óg iondána,
                                          nách tug sí freagra ar an bhfear,
                                          do bhí d'eagla 'na haigneadh.
                                        26. Fiarfaighis 'na dheaghaidh dí
                                          Cia hé an fearannso i bhfuiltí,
                                          nó cia is dual d'aitreabhadh air,
                                          a sduagh glaicleabhar gheanmnaidh?
                                        27. Clann ríogh Gréag nár ghrádhaigh crodh,
                                          Déadsolus 'sa dhias bhráthar,
                                          Aca, ar sí, tarla an talamh,
                                          na trí habhla a haontamhan.
                                        28. Béaradsa tusa ón triúr laoch,
                                          a inghean, ar an t-óglaoch;
                                          glór truagh do bhriathra, ar an bhean,
                                          budh tuar cliachdha dá gcluintear.
                                        29. Dá ndearnta sin, ar sise,
                                          riom tar ceann mo chéilise,
                                          budh snaidhm don domhan do dhíon,
                                          ar omhan airm an airdríogh.

                                        30. p.145

                                        31. Béaradsa liom long na bhfear,
                                          beid san chríchse i gceas naoidhean
                                          na trí deighfir atá astoigh,
                                          go lá deiridh an domhain.
                                        32. Beiris an bhean san loing leis,
                                          fágbhais iaramh an inis,
                                          ar Dhéadsolus mar fuair faill
                                          an sduaigh dheadsolus díoghainn.
                                        33. Guiltear léisi ag triall ón tráigh,
                                          lingidsean chuice i gcéadáir,
                                          dá fios créad budh damhna dhí,
                                          nó créad ma dtarla a tuirsi.
                                        34. Do-chí laoidheang fa lán seóil,
                                          feadh radhairc ón iath aineóil,
                                          ag téarnamh san mhuir amach;
                                          do-chluin éanghul san arthrach.
                                        35. Seacht lá, mar aithrisdear air,
                                          do Dhéadsolus 'na dheaghaidh,
                                          'san bhuidheansoin do bhí astoigh,
                                          gan mhnaoi, i n-uireasbhaidh arthraigh.
                                        36. A bhráithre, is droichmheisneach dhún,
                                          do ráidh Déadsolus dreachúr,
                                          gan dul slán re heitibh éan,
                                          tar sál d'eitil ón oiléan.
                                        37. Sgiathán eóin d'uillinn gach fir
                                          greamaighid le gliú ndaingin;
                                          tógbhaid ortha ó bhonaibh beann
                                          tar dromchla ndomhain ndíleann.

                                        38. p.146

                                        39. Éirghis le hairde meanma
                                          sósar na laoch loinneardha;
                                          téid ón fairrge i ngar don ghréin,
                                          gur ghabh i n-airde an aiéir.
                                        40. Leaghais an ghrian an ghliú mbáin,
                                          do sgaoileadar na sgiatháin;
                                          torchuir gan choimhdhe ar a chionn
                                          fa tholchuibh doimhne dílionn.
                                        41. Láimh re muinchibh na mórsrith
                                          gabhais an mac meadhónach,
                                          go buain a dheighceangail de
                                          d'eiteallaigh fuair an uisge.
                                        42. Ar sgothadh na sgiathán dtrom
                                          d'imlibh garbha na nglastonn,
                                          tig bás an féinnidh oile;
                                          cás fár éirigh eólchoire.
                                        43. Sinsear na mac bhfaoilidh bhfionn,
                                          idir bheith ard is ísioll,
                                          do-chuaidh gan orchra d'faghbháil
                                          tar dromchla an chuain chubharbháin.
                                        44. An uair fá dtáinig i dtír
                                          gabhthar ainnséin don airdrígh
                                          colg is bánomhna 'na bhais,
                                          lorg na lánamhna leanais.
                                        45. Iarrais an uile dhomhan
                                          ag leanmhain na lánamhan;
                                          mar rug orra as a haithle
                                          tug a gcolla ciorrbhaighthe.

                                        46. p.147

                                        47. Gonais an mnaoi ndéidghil nduinn,
                                          marbhais fós a fear cumuinn;
                                          tug a luagh d'aithmhéile air—
                                          a bhainchéile uadh d'iarraidh.
                                        48. Slat na ríghe an inghean óg,
                                          duitse ar tús tarla an bheanód;
                                          ná bí id chadal, a ghruaidh gheal,
                                          do gadadh uaibh an inghean.
                                        49. Is í an long bhós, a bharr tais,
                                          puirt aireachais síl Séarlais,
                                          do beanadh díot, mar deirthir,
                                          dleaghar íoc sna haindlighthibh.
                                        50. Is é an t-oiléan 'nar an sibh,
                                          ar n-imtheacht uaibh don inghin,
                                          a lámh gan locadh n-ágha,
                                          clár socar na síothchána.
                                        51. Is iad eiteadha na n-éan,
                                          noch léar fágbhais an t-oiléan,
                                          lucht tuillmhe Banbha na mbeann
                                          'sna buidhne tarla id thimcheall.
                                        52. Is í an ghliú chéadna cheanglas
                                          riotsa an ógbhaidh éideadhghlas,
                                          a cheann slóigh bhuanasdraigh Bhreagh,
                                          na tuarasdail dóibh dáiltear.
                                        53. Is é an bráthair óg eile,
                                          do bháidh méad a mheisnighe,
                                          na daoine is lucht righe ribh,
                                          'san fine as t'ucht do éirigh.

                                        54. p.148

                                        55. Is é fós an dara fear,
                                          do bháidh an t-aigneadh íseal,
                                          an chuid díobh adéaradh ruibh
                                          síodh do dhéanamh fad dhúthaigh.
                                        56. Tú táinig, a thuir Chonga,
                                          san inmheadhón eatorra,
                                          tú an sinsear do-ghéabha geall,
                                          a réalla inseadh nÉireann.
                                        57. Do bhean ghrádha, a ghnúis chrithreach,
                                          rugadh uait go haindlightheach,
                                          dá mbeith sí 'ga hathchor ort
                                          ná gabhthar í le humhlacht.
                                        58. Gluais romhad, a rí Ceara,
                                          daingnigh ort na heiteadha
                                          do bhuain na hinghine ar ais,
                                          a finnbhile bhruaigh Bhearnais.
                                        59. Atá an mgheanso ó aois leinb
                                          ag suirghe ribh, a Risdeird,
                                          an chríoch mhín treabharsaidh tais,
                                          an fearannsoin síl Séarlais.
                                        60. Tú féin díol is fearr uirthe,
                                          mór n-adhbhar fárbh aontuighthe,
                                          a sduagh cathardha chnuic Bhreagh,
                                          t'athardha dhuit do dhligheadh.
                                        61. Tú is líonmhaire lucht toighe,
                                          tú is lia airsidh iorghoile;
                                          deacair d'aoinfear cora id cheann,
                                          a thogha aoigheadh nÉireann.

                                        62. p.149

                                        63. Líontar um chomhól ndeoch ndearg
                                          do suidhe ríogh, a Risdeard,
                                          líon caomhanta bhruaigh Bhanbha,
                                          sluaigh saoghalta síodhamhla.
                                        64. Líontar an slios tuaidh don toigh
                                          fa Síle inghean Eóghain
                                          do thréad finngheanmnaidh ghlac ngeal,
                                          nách d'ingheanraidh Mhac Míleadh.
                                        65. Roighne ban Ghaoidheal is Ghall
                                          líonaid an teagh 'na tiomchall;
                                          bró ghruaidhgheal nách cogail crodh,
                                          buaidhreadh codail na gcuradh.
                                        66. Budh iomdha fán ól re a hais —
                                          inghean ríogh rátha Durlais —
                                          sduagh bhéaltana go ngruaidh ghil,
                                          mar réaltana i n-uair oighridh.
                                        67. Sgaoith dháileamhan gcuach gcorcra,
                                          go dtéid tar tráth codolta,
                                          ag dáil fíneamhna as a hucht
                                          ar ríghealbha chláir Chonnacht.
                                        68. A hoirfidigh, a haos fuinn,
                                          teagaid chuice i gcionn tamaill;
                                          fiodhbhaidh chrann dtéidbhinn dtuirseach,
                                          fa a barr ngéigslim ngruadhluisneach.
                                        69. Teaghlach ríoghna chláir Chonga,—
                                          gairid aimsior eatorra;
                                          drong nár dár neimhiongnadh tol,
                                          lán do cheiliobhradh chiallmhor.

                                          MÓR


                                        70. p.150

                                          MAOILIR BÚRC

                                          1. Ísligh do mheanma, a Mhaoilir,
                                            léig díot, a dhreach forbhfaoilidh,
                                            bheith ag síorfaghail chlann gCuinn,
                                            a bharr síodhamhail séaghuinn.
                                          2. Atáid imriosna Ultach,
                                            atáid cogtha Connachtach,
                                            fa seach 'gá n-iomaithbhear ort,
                                            a dhreach fionndaithgheal éadrocht.
                                          3. An mhéid loittior i Laighnibh,
                                            nó i gcrích Mhumhan míonaibhnigh,
                                            ort liamhnaighthior leath ar leath,
                                            a folt fiarbhairrthiogh fáinneach.
                                          4. Meinic bhíos, is tú id thoirrchim,
                                            ód ghruaidh leathain leabhairthim,
                                            teichmhe ót airgnibh ceann i gceann,
                                            i gceithre hairdibh Éireann.
                                          5. Le cleachtadh bhur bhfoghla féin
                                            ort maoittear, a mheic Uáitéir —
                                            fonn saor na mbailbhlinnteadh mbinn —
                                            'sgach taobh aidhmilltear d'Éirinn.
                                          6. Líodh cean ní hiongnadh ortha —
                                            an bhuidhean óg allmhortha
                                            bhíos iomod i n-am feadhma,
                                            a bharr sliombog soidhealbha.

                                          7. p.151

                                          8. Fir lén clúmh cuilte sneachta,
                                            gasradh suirgheach soileaptha,
                                            drong naoidhe séadarsaidh seang,
                                            daoine is éagasmhail inneall.
                                          9. Áit is sia i mbíd do bhunadh,
                                            an damhradh óg easumhal,
                                            cnuic roidhiamhra bheann mBanbha,
                                            dream dhoiriaghla dhanardha.
                                          10. Mairg is rí orra ar féagsain,
                                            an drong aisdreach uiréasgaidh,
                                            féar a gcuilt, fuaruisge a bhfleadh,
                                            na sluaghaidhse Ghuirt Ghaoidheal.
                                          11. Beag nách rochosmhail ribh féin
                                            do mhuintear, a mheic Uáitéir;
                                            fir bhuaidhirthe is baoth meanma,
                                            sluaighsirthe laoch loinneardha.
                                          12. Ní chodlaid, ní chaithid proinn
                                            gan luadh gcatha nó comhloinn;
                                            geal a ngríosghruaidheadh do dhubh
                                            síorsmuameadh cean is cogthadh.
                                          13. Biaidh aimsir bhus aithreach libh
                                            béas do mhuintire, a Mhaoilir;
                                            laoich na reann gcréachtdhoiligh gcorr,
                                            dream nách bhféadfaidhir d'fulong.
                                          14. Ríghe Connacht na gcuan ngeal
                                            beanfa tú, mar tá i gcinneadh,
                                            ar thairngire más cáir cion,
                                            a láimh ainbhfine ar éigion.
                                          15. Leanfuid do lorg a gcleachtaidh,
                                            ar chogthaibh, ar choirrbheartaibh,
                                            ar anachain, a ghruadh ghlan,
                                            tar sluagh gcladhachaidh Chruachan.

                                          16. p.152

                                          17. Ní féadfa tusa is tú id rígh
                                            fulang ainbhreath nó eissídh;
                                            ann bhus aithreach réd dhreich ndil
                                            do bheith maithmheach dod mhumtir.
                                          18. Tú sguirfeas cách dá gcogthaibh,
                                            tú choisgfeas do Chonnachtaibh
                                            neart faghluidheadh, a chiabh cham,
                                            is anmhuirear fian n-eachtrann.
                                          19. Do bhádar fáidhe Fódla
                                            dot athair dá furfógra —
                                            clár toinnmhilis Teamhra Breagh —
                                            sealbha ar ghoirminis Ghaoidheal.
                                          20. Tú choimhlíonfas ar chansad
                                            na draoidhe, a dhreach solasbhog;
                                            tú fóirfeas ar fiadh mBanbha
                                            ó mhóircheas fian n-allmhardha.
                                          21. Daoibh tiorchantar, a thaobh seang,
                                            an ní do fáisdin Aoibheall —
                                            trí caomhchroinn a criaidh Logha —
                                            do saorchloinn Bhriain Bhóromha.
                                          22. Triúr mac do bhádar ag Brian,
                                            trí leomhain Mhumhan Maicniadh,
                                            trí ríodhamhna ó Thigh Theamhra,
                                            fir síodhamhla soidhealbha.
                                          23. Murchadh mhac Briain an bhairr ghloin,
                                            Tadhg mhac Briain, bráthair Murchaidh—
                                            toghthar aonphlanda tar fiodh —
                                            Donnchadh saorchlannda a sinsior.
                                          24. Murchadh mhac Briain is Brian féin
                                            tuitid i n-aomeacht ainnséin,
                                            fa Chliaigh maothghlain na gclach gcorr
                                            i gcath re laochraidh Lochlonn.

                                          25. p.153

                                          26. Do chleachtdaois an chlannsoin Bhriain,
                                            bláth na fíneamhna a finnChliaigh,
                                            lucht leasa don bhanfáidh bhinn,
                                            feasa d'fagháil ó Aoibhill.
                                          27. I gcionn treimhse téid roimhe
                                            Donnchadh mhac Briain Bhóroimhe
                                            re hAoibhill i gcóir chomhráith
                                            fan mBóinn n-aoibhmn n-iobharbhláith.
                                          28. A bhean, ar Donnchadh, reac riom,
                                            tar éis Briain, ardflaith Éirionn,
                                            cia bhus rí ar fionnMhagh Fuinidh,
                                            ní nách iongnadh d'fiarfuighidh ?
                                          29. Tadhg mhac Briain, do bhráthair féin,
                                            adubhairt Aoibheall ainnséin,
                                            dó do gealladh Teagh Teamhrach
                                            treabh na n-earradh n-ildealbhach.
                                          30. Líonais tnúth re Tadhg mBanbha
                                            Donnchadh d'éis na hagallmha,
                                            deacair srian re baothghlór mban,
                                            do claochlódh ciall an churadh.
                                          31. Marbhais Donnchadh dá dhruim soin
                                            adhbhar ríogh Fódla i bhfionghoil;
                                            fa ua dTáil is Éibhir Finn
                                            do ráidh gur éiligh Aoibhill.
                                          32. Tig Aoibheall d'iomardadh air,
                                            leis féin ar bhfágáil Donnchaidh,
                                            fán múr fionn ghormaibhneach ghlan,
                                            i gCionn chomhraidhneach Coradh.
                                          33. Éagóir dhuid a rádha riom
                                            nárbh fíor mh'fáisdine, ar Aoibhioll,
                                            fa cheann deighfir bhruidhne Breagh,
                                            deimhin m'fuighle, ar an inghean.

                                          34. p.154

                                          35. Ionann fáisdine, más fíor,
                                            do mhac is d'adhbhar airdríogh,
                                            fán gclár sídh mboigiobhrach mbláth
                                            bídh croidiomhnach dom chomhráth.
                                          36. Ar gheall mé do Thadhg Theamhrach
                                            géabhaidh mac Taidhg, Toirdhealbhach;
                                            damh ríghealbha chaomhchlann gCais,
                                            aonchrann fíneamhna Forghais.
                                          37. Gabhais Toirdhealbhach mhac Taidhg
                                            neart Éireann do gach éanaird,
                                            inis fionnbhláith na sruth seang,
                                            san chruth ar iomráith Aoibheall.
                                          38. Mar sin imdhéabhas oraibh
                                            fán gcríchse, a chruth síodhamhail;
                                            géabha orláimh Fóid Mheadhbha,
                                            a bhonnbháin óig oireaghdha.
                                          39. Do gheall Aoibheall Iath Logha
                                            do Thadhg mhac Briain Bhóromha —
                                            orsa chomhdha Craoi Theamhrach —
                                            's do bhaoi a thorbha ag Toirdhealbhach.
                                          40. Draoithe Banbha do bhí riamh
                                            do Uáitéar mhac Meic Uilliam —
                                            fonn sáimh na gcaillbhile gcuir —
                                            ag tairngire Chláir Chobhthuigh.
                                          41. Fuair Bháitéar, a bhéal corcra,
                                            bás re béal a ríoghochta;
                                            a lámh chabhra chnuic Mhidhe,
                                            dhuit bhus tarbha an tairngire.
                                          42. Do bhí an cúigeadh, a chruth séimh,
                                            lán d'easaonta d'éis Uáitéir,
                                            lán do chogthaibh 'sdo chathaibh,
                                            lán d'olcaibh is d'anachain.

                                          43. p.155

                                          44. Níor lámh cách cuimhne a bhfaladh
                                            airm laoich ón ló fuarabhar,
                                            luadh cagaidh ná cur bhfeadhma,
                                            a subh abaigh fíneamhna.
                                          45. Bás th'athar is é do cheil
                                            tairthe fiodh, iasg an inbhir;
                                            an ré 'san ghrian i ngeimheal
                                            is é is ciall fár cuimhrigheadh.
                                          46. Tig libh, mar tháinig tusa,
                                            bláth na gcoillteadh gcéadnasa;
                                            ioth an túir, tairthe na sreabh,
                                            gach dúil ag aithne th'airdheadh.
                                          47. Ag so an t-ioth ar n-éirghe anos,
                                            ag so an ré na ré solus;
                                            créad fa mbiadh amharus ort
                                            fa fiadh gcladhsolus gConnacht?
                                          48. Idir éasga is ghaoith is ghréin,
                                            reanna nimhe, neóill aiéir,
                                            ag diall ruibh a rí Garmna,
                                            muir ar tí do thogharma.

                                          49. p.156

                                            IOMCHASAOID

                                            1. A theachtaire théid ar sliabh —
                                              labhair thiar le hUilliam Búrc,
                                              innis dó mo bheith mar tám,
                                              gan dáil chabhra i ndán dúnn.
                                            2. Innis dó fa rún arís —
                                              nách díon damh ar tír nó ar muir,
                                              nách raibh ar éinneach romham riamh
                                              leath mo chlampair nó trian m'uilc.
                                            3. Ag díol mo choda do síor
                                              ré dá bhliadhuin nó trí tám,
                                              beantar dhíom 'na dheag-haidh soin
                                              an mhéid fiach do [luigh] ar chách.
                                            4. Mar do-chonnarc fiacha cháigh
                                              dá mbuain as mo láimh go léir,
                                              d'fios an bhfuighinn ceart nó cóir
                                              go tigh cúirte do-chóidh mé.
                                            5. Ag dol don chúirt caithim féin —
                                              dom dhonus é—'sní hé amháin,
                                              ag cur an dochairsin díom —
                                              gi bé beagán do bhí im' láimh.

                                            6. p.157

                                            7. Tuguim liom barántus maith,
                                              tillim tar m'ais lá do ghlóir,
                                              sílios féin gur dhaingion dúinn
                                              tar éis ar gcuarta san chúirt mhóir.
                                            8. Taisbéanuim mo phaiteinsi féin
                                              do lucht séirbhisi is é' chríoch —
                                              tar éis léaghta mo litreach dhóibh
                                              is romhóide ronnadh dóigh dhíom
                                            9. Mo chaiptín gach fear don dís
                                              chum a déinsi arís ag gul —
                                              do-bheir seision lámhuinn Chríosd
                                              nách aige féin bhíos a gcusg.
                                            10. Sirriam do bhí ós ar gcionn,
                                              'sé adeir mo ghrádh riom arís:
                                              bísi i leith lucht na bhfiach
                                              ní hé an saighdiúir bhias gan ní.
                                            11. Éngheall abháin do bhuain díom
                                              níor lór le duine dhíobh sin
                                              beantar dhíom i bhfiachoibh cáigh
                                              dá gheall nó trí a láimh gach fir.
                                            12. Aimsir fada i ndiaidh an ghill
                                              caitear liom ó thír go tír
                                              maille rém gheall do bhuain díom
                                              fuasgluim é dhá uair nó' trí.
                                            13. Tar éis fuasgailte an ghill do-nínn
                                              ón chéidfear 'ga mbíonn a sealbh
                                              do-bheir an fear a ndéntar tó dhó as
                                              don fear is goire dhó an geall.

                                            14. p.158

                                            15. Leanuimsi i gcéadóir an geall,
                                              ma fada gearr beirthear é,
                                              gur chaithios sé luach an ghill
                                              don bhaile riamh níor phill mé.
                                            16. Dála an Uachtaráin ann sin,
                                              chum a déinsi ag reic mo sgéal,
                                              misi is mo dheór ar mo ghruaidh,
                                              do-nínn casaoide chruaidh ghéar.
                                            17. Adeir seision, lán do ghruaim,
                                              nách béarthaoi geall uaim dá dheóin,
                                              gidh eadh fós, is éidir dhamh
                                              díol do thabhairt as fa dheóidh.
                                            18. Ní hí ar maoin budh measa linn,
                                              acht mar cuireadh sinn dár sódh,
                                              níor an duine fam thóin féin
                                              mar fríoth falamh mé fa dheóidh.
                                            19. Giolla an eich, buachoill na mbó,
                                              caile na brón, bean na gcíor —
                                              téid uile i n-aoineacht uaim
                                              lé cois tsaighdiúir, truagh an gníomh.
                                            20. Sé adeir buachoill mo bhó féin,
                                              tar gach duine dá dtéid uaim,
                                              ag cur na teineadh ann m'ucht —
                                              créad do-bheir ort gan drud suas ?
                                            21. Atámaoid — ní fuil fáth 'ga cheilt —
                                              le trí bliadhnoibh fan mbreith truim,
                                              [ag] súil ré teacht Uilliam Búrc
                                              níor chuiriomar súd i suim.
                                            22. Mallacht Dé do lucht na mbréag,
                                              nách gcuirionn a sgéal go bun;
                                              adeirid cách liom tré rún
                                              go bhfuil Uilliam Búrc i bhus.

                                            23. p.159

                                            24. A theachtaire théid 'na cheann,
                                              ná bíoth th'aire ar ghreann nó ar spóirt;
                                              labhair rém chompánach féin,
                                              's féacha a dtáinig sé fós.
                                            25. Cuiléan leóghain Locha Con,
                                              maighre Sionna na sruth ngeal,
                                              éanchú inbhir Easa Ruaidh —
                                              is mór atá uaim ar a theacht.

                                              A THEACHT


                                            26. p.160

                                              RIOCARD ÓG BÚRC

                                              1. T'aire riot, a Riocaird Óig,
                                                ná tabhair cúl red chéadmhóid;
                                                má tá ar bhreith a rádha ruibh,
                                                cára bheith mar do bhábhair.
                                              2. San riocht i rabhabhair riamh
                                                bí id Riocard mhac Mheic Uilliam;
                                                mairg do ghlac aoinchéim oile,
                                                a slat mhaoithréidh Mhucroimhe.
                                              3. Olc do-ghéabhtha, a ghnúis iodhan,
                                                an céadainm úd d'aithrioghadh,
                                                d'éis ar bhuadhaigh dod bhais ghil,
                                                lais do-chuabhair i gcéimibh.
                                              4. An brat as a bhfaghann fear
                                                sláinte ghnáth, a ghnúis áilghean,
                                                a dhámh ré bhánoirir Bhreagh,
                                                grádhoighidh é mar eirreadh.
                                              5. An t-ionadh i n-éir le neach
                                                a mhaoin do bheith ar biseach,
                                                a phosd cothaighthe is sé sin,
                                                dochuirthe é dá imlibh.

                                              6. p.161

                                              7. An mac cuirthear dá chrích féin
                                                ón tír i n-oiltear eiséin,
                                                d'éis a oileamhna, a ghlac geal,
                                                doidheaghla an mac 'sa mhuintear.
                                              8. Mar sin nár dhealoighthe dhoit
                                                ret ainm ngnáth, red ghníomh n-ordhruic,
                                                ris gach mbuaidh dá mbíoth oraibh,
                                                ós uaidh fríoth a bhfuarabhair.
                                              9. A mheic Riocaird, a rún tais,
                                                an t-ainm iasachta uarais,
                                                níor thárraidh tú dá tharbha
                                                nár sáraigh clú an chéadanma.
                                              10. Dá bhfaghthá ceannus Chláir Floinn,
                                                níorbh fiú dhuit, a dhreach séaghoinn,
                                                ainm allmhardha dá rádh ruibh
                                                fa chlár ndaghBhanbha id dhúthaigh.
                                              11. Gidh mise féin — níorbh fiú dhuid,
                                                ar ainm nguasachtach ngaruid,
                                                a ghríobh thadhaill bhruaigh Bhanbha,
                                                nach faghaim uain th'agallmha.
                                              12. Nách mó lámhaim a rádh ruibh,
                                                gémadh éiric im' aghaidh,
                                                a ghéag oirnidhe ós fuil Chuinn,
                                                go bhfuil oirbhire eadruinn?
                                              13. Mairg fuair an t-aoighidh anma,
                                                nó an reacht uathmhar allmhardha,
                                                fá bhfuil sionn éadána ort,
                                                a mhionn céaddhála Connocht.

                                              14. p.162

                                              15. Gi bé tír i dtuitfeadh sionn
                                                fa rígh do ríoghaibh Éirionn,
                                                bíodh nách sirfinn íoc im' fuil,
                                                do dhlighfinn díot mo dhíoghuil.
                                              16. Do leith féin dá ndeachadh dhíom,
                                                biaidh ort, a ua na n-airdríogh,
                                                leith na ríoghna ó ghurt Ghaillmhe
                                                re lucht díoghla ar ndiomdhaidhne.
                                              17. Dob annamh leinne is libh féin,
                                                fuil Bhúrcach na mbreath soilléir,
                                                laoich dá reich Éire d'faire,
                                                bheith ré chéile ag corruighe.
                                              18. A ndéandaois ar ndaoine riamh
                                                do chiontaibh ar Chloinn Uilliam,
                                                dúin do bhíodh eineaclann ann,
                                                a ghríobh meidhealtrom Manann.
                                              19. Ní cosmhail, dá leantaoi libh
                                                lorg a bhfileadh re a bhflaithibh,
                                                a mhionn séanta a Síodh Chnodhbha,
                                                gan díol éarca mh'ionnsamhla.
                                              20. Mar do-nídís romhaibh riamh
                                                sgotha cumhra Clann Uilliam
                                                déana, a choillbhile bheann mBreagh,
                                                um cheann oirbhire t'fileadh.
                                              21. Crosmaoidne h'iomlaoid anma
                                                ort a hucht na healadhna;
                                                cóir car an athanma ar ais
                                                suil rabh h'athardha it éagmais.

                                              22. p.163

                                              23. Faghaim arís id riocht féin
                                                sibh, a chumghidh Chláir ríNéill,
                                                caite dheid roidhithneas roinn,
                                                leig dod choimhightheas chugoinn.
                                              24. Tú dob féathluinn d'iath Bhanbha
                                                go bhfuair tú an t-ainm allmhardha;
                                                níorbh fiú sirriamhdhacht síl Chuinn
                                                finnfiadhGhort Ír gan féathluinn.
                                              25. Do-rinnis malairt mheallta
                                                d'iomlaoid ar nách inleanta,
                                                a sduagh caithréimeach cnuic Bhreagh,
                                                aithmhéileach duit a dhéineamh.
                                              26. Meisde thú nách tarla ruibh
                                                mac an ridire Frangcaigh,
                                                lá an athanma dhaoibh do dháil,
                                                do thaoibh h'athardha d'fagháil.
                                              27. Súr an domham eacht eile
                                                measais mac an ridire,
                                                ar bhhfionnachtam lúidh 'na láimh,
                                                súil re hiongantaibh d'fagháil.
                                              28. Triallais tar toil a athar
                                                an mac, gar mhó mearachadh ?
                                                gnúis mhear fa rodhaingne rún,
                                                níor gheabh comhairle um chlaochlúdh.
                                              29. Líog lóghmhar dár lán a ghlac
                                                tug an t-athair don ógmhac;
                                                fa lór a huaisle dh'obar
                                                a hór fuairse a fothragadh.

                                              30. p.164

                                              31. Sir an bioth ó mhuir go muir
                                                rem líg n-órtha, ar an t-athair;
                                                tabhair í, a ghéigmhíolla ghil,
                                                don tí is éigríonna n-aignidh.
                                              32. Ceileabhrais dá chairdibh gaoil,
                                                dob é iomthús an mhacaoimh,
                                                rún cathardha gan chéim dtais,
                                                a athardha féin fágbhais.
                                              33. Tarla an macaomh, gar mhó neart ?
                                                i ndiaidh an domhain d'imtheacht
                                                dá ghnúis bhionnfoclaigh mhín mhir,
                                                i dtír iongantaigh éigin.
                                              34. Do-chí uadha iolar slóigh,
                                                do-chí an ríoghcathroigh romhóir,
                                                lán d'iolgháirthibh cháich do-chluin
                                                fán ráith slionnbhláithghil sochruidh.
                                              35. Do-chluin ortha as a haithle —
                                                fán gcathraigh gcaoimh gcumhdaighthe—
                                                na tolcha láimh ris an lios,
                                                gach re ngáir d'orchra is d'aoibhnios.
                                              36. Fiarfaighis i bhfad amach,
                                                ré ndul i gceann na cathrach,
                                                don fior dá dtarla ar tosoigh,
                                                ciodh damhna na dálasoin.
                                              37. An fear céadna ris do ráidh;
                                                'siad an lucht ad-chí id chomhdháil,
                                                'na n-aicmeadhaibh druim ar dhruim,
                                                lucht aitreabhaidh an fearuinn.

                                              38. p.165

                                              39. Béas coimhidheach ren cóir sgáth
                                                atá is tírse, ar an t-óglách,
                                                bíodh nách bloghfa rí a riaghail,
                                                ní bhí ortha acht aoinbhliadhain.
                                              40. I gceann bhliadhna amuigh ar muir
                                                fágbhaid é i n-oiléan diamhair,
                                                mairg rígh dan hathardha í —
                                                an tír chathardha ad-chíthí.
                                              41. Feadh a saoghail ó so amach
                                                biaidh gan charaid gan chumthach,
                                                féach an truaighe ní fa nimh,
                                                gach rí uaine dár imthigh.
                                              42. Ag déanamh ríogh nuaidhe aniogh
                                                atá an tionólsa id thimchiol,
                                                d'éis díochuirthe an ríogh roimhe,
                                                gníomh síodhaighthe sochaidhe.
                                              43. Rí nuaidhe dá dhéanamh dhóibh,
                                                is é fós fáth a dtionóil,
                                                na sluaighse red thaoibh tarla,
                                                do thaoibh uaisle is athardha.
                                              44. Na gáirthe do-chluine ag cách,
                                                a n-iomthús, ar an t-óglách,
                                                rí dá mhaoidhimh ag druing dhíobh
                                                ar druim chaoinidh an chéidríogh.
                                              45. Gluaisis an t-ógmhac ann soin
                                                i gceann cháigh le a chloich n-uasoil;
                                                an sduagh suilbhir ghairthe ghlan
                                                do chuimhnigh aithne an athar.

                                              46. p.166

                                              47. An lásoin i láimh an ríogh
                                                tug an mac, gar mhó dimbríogh ?
                                                fás imreasain tríd do thuill,
                                                an líg n-ilgheasaigh n-áluinn.
                                              48. Créad an fáth fá dtug tusa
                                                im' láimh an líg mbuadhasa,
                                                nó an é a reic is damhna dhí,
                                                a mheic amhra ? ar an t-airdrí.
                                              49. M'athair, ar sé, riom do ráidh,—
                                                tabhair ar thúr an domhnáin,
                                                a mheic, don óinmhid is fearr
                                                an óirlig deit do dháilseam.
                                              50. Do-roinneadh leat go nua anois —
                                                an chloich is uime fuarois —
                                                beart is neimhghlioca fa nimh,
                                                a dhearc oighreata faoilidh.
                                              51. Do ré fada is th'oighreacht fém
                                                do-rad tú, dia do dhíchéill,
                                                a ghnúis saoirniamhdha ós chionn cháigh,
                                                do chionn aoinbhliadhna d'fagháil.
                                              52. Do-bheir an t-airdrí dá aoidh
                                                comhráite millse an mhacaoimh,
                                                an t-iúl fíre mar fuair soin,
                                                an ríghe uaidh do fógair.
                                              53. Do-bhéarainn í dod ghnúis ghil
                                                dámadh liom cloch an chéidfir,
                                                a bhláth abhla Chinn Choradh'
                                                re linn th'anma d'athrughadh.

                                              54. p.167

                                              55. Do dháilis, a chruth corcra,
                                                ainm síor ar ainm n-iasachta;
                                                a námha chnuic bhaillbhric Bhreagh,
                                                dob aimhghlic dhuit a dhéineamh.
                                              56. Dob fiú a dtárrais ó thosaigh
                                                don mhionn oirdhreic anmasoin
                                                a chlaochládh nár dhéanta dhuit,
                                                a réalta ó chaomhChlár Chormuic.
                                              57. Tugais ris id Riocard Óg,
                                                i n-aois naoidheanta i n-allód,
                                                seal is tarbhaighe tug fear
                                                ar fud ghlanmhaighe Ghaoidheal.
                                              58. Do caithtí leat eacht oile
                                                lá ag argoin bhruaich Bhóroimhe,
                                                lá fán mBúill dtirmsreabhaigh dtais,
                                                lá ag inbhearaibh bhrúigh Bhearnais.
                                              59. Lá i mBuanaid na mbuinneadh mbalbh,
                                                lá eile i nIorrus Domhnann;
                                                lá le taobh Theamhrach Midhe,
                                                'sfa seanLoch saor Seimhdidhe.
                                              60. Comhmór do cuartaigheadh libh
                                                bruaich Forbhair, imle Sligigh;
                                                uatha soin go Cruachain Chuinn,
                                                'só Chruachain soir go Sionuinn.
                                              61. Do leanfaidhe lorg bhur n-each
                                                ó rinn Eacla go hUisneach
                                                gan duine do dhul dá sliocht
                                                ó Bhun Duibhe go Deirgiort.

                                              62. p.168

                                              63. Adéardaois cách, a chruth fial,
                                                nách fuightheá id mhac Mheic Uilliam,
                                                bíoth gan ainm n-anaithnidh ort,
                                                sbairn fa n-aghaibhthir t'umhlocht.
                                              64. An t-ainm roimhe, a rí Cunga,
                                                maith fuarais é d'athchuma
                                                má fríoth cúis imdheargaidh uaidh
                                                dod ghnúis finnleargaigh fionnuair.
                                              65. Slán th'eólach ó aois leanaibh
                                                ní ar thalmhain gur thaidhleabhair
                                                do ní budh ionghotha d'fior,
                                                a rí fionnLocha Oirbsion.
                                              66. A mheic Siobhán a Síoth Truim,
                                                dá mbeith aimhréiteach eadruinn,
                                                gearr bhus inleanta uain air,
                                                finnleargtha an ghruaidh suil ghríostair.

                                                TAIRE R[Idot ]OT


                                              67. p.168

                                                UILLIAM BÚRC

                                                1. Cóir Dé eadram is Uilliam!
                                                  olc fuair an saor séaghuinnfial —
                                                  síoth gémadh ionsnadhma ann —
                                                  díoth ar n-ionnamhla d'fulang.
                                                2. Níorbh fiú dhó duine ar domhan
                                                  dá bhfuair sé ar seilbh n-ealadhan,
                                                  'sa dhíol faghladh 'ga ghnúis ghloin,
                                                  gan chúis gan adhbhar d'argoin.
                                                3. Dá mbeith go mbiadh a bhas seang
                                                  ag síorlot éigeas Éireann —
                                                  bláth na dtamhansa ó Bhóinn Bhreagh—
                                                  mh'faghalsa is dóigh nách dlighfeadh.
                                                4. Ní dubhradh páirt romham riamh
                                                  nách raibh eadram is Uilliam;
                                                  gé gur cinneadh dá ghruaidh ghil
                                                  mo mhilleadh uaidh ar-íribh.
                                                5. Do bhí mé im' ollamh aige,
                                                  buain rem chuid níor chóraide —
                                                  fear leanamhna dá rádh ruin,
                                                  's bágh na healadhna eadruinn.
                                                6. Do bhádhus fós fad ó riamh
                                                  im' dhalta im' oide ag Uilliam,
                                                  do-nínn dá ghruaidh dílis duinn,
                                                  'sdo-nímis uaidh an foghluim.

                                                7. p.170

                                                8. An rolla foghlama ar fad,
                                                  an adhbhann chiúil, an comhad —
                                                  do bhínn dá n-aiteacht don fior
                                                  gach aiceacht díbh dá ndéiniodh.
                                                9. An leabhar nách léighinn féin,
                                                  do-níodh damhsa a dhreach soilléir,
                                                  gurbh é ar ndaghoide a ghlac gheal,
                                                  brat is tanoide a thilleadh.
                                                10. Tárraidh díom d'foghluim is d'fios
                                                  gurbh é mo dhalta dílios;
                                                  breath bhroide é dom foghail —
                                                  dob é m'oide ar adhbhoraibh.
                                                11. Mé a mhaighistir, mé a dhalta,
                                                  mé a chompán 'sa chomhalta;
                                                  olc fuair i gcéadóir mo chradh,
                                                  éagóir do-chuaidh dom chreachadh.
                                                12. Olc nár smuain re hucht m'faghla
                                                  mé aige im' fior leanamhna,
                                                  's bheith ar éinleabhar riom riamh
                                                  don mhéirleabhar fionn, d'Uilliam.
                                                13. Im' dhalta dá mbeth nách beinn,
                                                  aige fós mar go bhfuilim —
                                                  níor ghníomh cóir dá chéibh ...
                                                  béin a hóir don ealadhain.
                                                14. Dá mbeth nách b[e]inn um' oide
                                                  a[g] gríbh échtaigh Fánaide

                                                  [gap: extent: one line]


                                                  [gap: extent: one line]

                                                15. p.171


                                                16. [gap: extent: one line]

                                                  . gruaid airig focal tair (?)
                                                  [m]airg do cosnaideas mo cr[odh]
                                                  55]

                                                  [...]
                                                  gcosmhaileas bo bo biom
                                                  [...]
                                                17. Do bhí mise — mairg do bhí,
                                                  san uile chruth ad-chluintí,
                                                  gríobh Éirne aniodh gidh námha —
                                                  d'fior dhéinmhe mo dhíoghbhála.
                                                18. Dul fúinne níorbh feirrde a chiall —
                                                  go raibhe a fios ag Uilliam
                                                  nách díghéalainn m'fíoch nó m'olc
                                                  ar ríréalainn chríoch Chonnacht.
                                                19. Do bhí a fios aigesion féin
                                                  nách gríosfainn a ghruaidh soilléir —
                                                  mairg do-chí ar bhfoghal don fior —
                                                  fa ní ar domhan dá ndingniodh.
                                                20. Ní aorfuinn, níorbh aortha dhamh,
                                                  déar aille d'fuil na n-iarladh,
                                                  planda do phór chéibhfionn Chuinn
                                                  ar ór nÉirionn ní aorfuinn.
                                                21. Ní aorfainn, níor aortha dhamh,
                                                  gríobh do chloinn Chonaill Ghulban,
                                                  ní aorfainn, níor eagal lais,
                                                  dreagan do saorchlainn Séarlais.
                                                22. Ní aorfainnse an neimh naithreach
                                                  d'fuil Bhriain na mbreath neamhmaithmheach,
                                                  ná an ghnúis ríleóghain ngéir ngloin
                                                  d'fírfeólfuil Í Néill nároigh.

                                                23. p.172

                                                24. Ní cháinfinn um cheann ealluigh
                                                  an bheithir mbuirb mbéimeannaigh
                                                  d'iarsma síl chrannghailte Chuirc,
                                                  'sdo chlannmhaicne Ír ordhuirc.
                                                25. Tuigim nách anfadh aguinn
                                                  aoradh an óig abhraduinn —
                                                  a foghail giodh fairbríogh liom —
                                                  ó folaibh airdríogh Éirionn.
                                                26. Dá mbeth gan duine ar domhan
                                                  oramsa dá anaghal —
                                                  barr truimfiar na ngéigfeadh nglan —
                                                  níorbh éidear Uilliam d'aoradh.
                                                  CÓIR DÉ

                                                27. p.173

                                                  SOMHAIRLE MHAC DOMHNUILL

                                                  1. Fada cóir Fódla ar Albain,
                                                    anois am a hiomardaidh,
                                                    a cóir féine acht go bhfagha
                                                    ní dóigh Éire i n-aontamha.
                                                  2. Atá re hathaigh d'aimsir
                                                    cóir ag an chrích Albainsin
                                                    ó Ráth chneasaolta Chobhthaigh,
                                                    fáth easaonta d'Albanchaibh.
                                                  3. Tugtha d'Albain na sreabh seang
                                                    a cóir féin d'inis Éireann,
                                                    críoch aimhréidh na n-eas mbanna,
                                                    suil bheas aimhréidh eatarra.
                                                  4. Créad an chóir nuaidhese aniodh
                                                    atá ag críoch cloinne Míliodh,
                                                    má tá aguibh innis damh,
                                                    fa n-aguir inis Alban?
                                                  5. An cháin trom do bhí ag Balor
                                                    ar Éirinn dá hátaghadh —
                                                    dúsgadh faghla dí a dhéanamh —
                                                    Banbha an í do aigéaradh ?

                                                    p.174

                                                  6. Nó an iad na hoiléinse thoir
                                                    atá idir Fódla is Alboin,
                                                    'sgach eang bha fionnmhagh Íle,
                                                    nó Ceann sriobhghlan seinTíre ?
                                                  7. Ní héinní dá saoileann sibh
                                                    atá ar cuimhne ag crích Éibhir,
                                                    acht ní is truime re a thabhach,
                                                    sí uime dob easbhadhach.
                                                  8. Na trí Colla, críoch a sgéal,
                                                    clann Eochaidh díomsoigh Dhoimléan,
                                                    déanamh dóibh ar fiadh nAlban,
                                                    triar ris nár chóir comhardadh.
                                                  9. Dias don triúr do theacht i lle
                                                    go crích Bhreagh na mbeann sídhe;
                                                    rogha an tsluaigh i Moigh Mhonaidh
                                                    ó soin uainn ar n-anamhain.
                                                  10. Iongna do fuilngeadar féin,
                                                    fir mhaordha na n-arm n-aighmhéil,
                                                    Colla 'sa seinsliocht ó soin,
                                                    a n-eighriocht orra d'easbhoidh.
                                                  11. Créad fa dtiobhradh clann Cholla,
                                                    ar son ar fás eatorra,
                                                    tar magh mbarrúrchas mBanbha
                                                    tal d'andúthchas allmhardha?
                                                  12. Cia an rí ar a bhfuil Banbha ag brath
                                                    d'fuil Cholla na gcolg bhfaobhrach?
                                                    má rug rogha d'fóir Alban,
                                                    cóir a cora ó chomhardadh.

                                                  13. p.175

                                                  14. Rogha leannáin Leasa Cuinn,
                                                    Somhairle mhac Meic Domhnuill;
                                                    brath céile do Mhoigh Mhonaidh
                                                    's re bhfoil Éire ag anamhain.
                                                  15. Géag thoraidh Teamhrach na bhFionn,
                                                    grian gheal i ndeaghaidh dílionn;
                                                    craobh séanta d'abhlaibh Íle,
                                                    réalta samhraidh soisíne.
                                                  16. Éinghein sochair síl gColla,
                                                    lámh ionnarbas eachtronna;
                                                    toradh abhallphóir fóid Bhreagh,
                                                    cabharthóir na gcóig gcóigeadh.

                                                  17. [...]
                                                    cúis doilghe,
                                                    gur aguir sí Samhairle,
                                                    críoch Bhanbha fa bhróin Danar
                                                    tarla a gcóir gan chríochnaghadh.
                                                  18. Deileóchaidh Éire is é a suim
                                                    roighne curadh chlann nDomhnuill
                                                    re síothmhagh n-arsaidh nAlban
                                                    gasraidh fíochmhar fionnardghlan.
                                                  19. Sgéal bheanas le crú Cholla
                                                    do léigh sinn i seanrolla,
                                                    budh naoidhe um' dheóidh fa dheireadh
                                                    an t-aoighe sgeóil sgaoilfidhear.
                                                  20. Urra an sgeóil sgaoilfidhear duit —
                                                    Sésar an t-airdrí ordhruic,
                                                    re líon gliadh d'ágaibh áille
                                                    do fágaibh fiadh Eadáille.

                                                  21. p.176

                                                  22. Gluaisid reompa ón Róimh anoir
                                                    go hEasbáin an fóid iobhraigh;
                                                    líon eachtra dob fearr obar,
                                                    ní ar cheann teachta tángadar.
                                                  23. Grádhaighis iarthar Eórpa
                                                    Séasar na sluagh ndíleónta;
                                                    ón Róimh do aontaigh anadh,
                                                    'sníor aontoil dóibh dealaghadh.
                                                  24. I gcionn aimsire ar n-anmhain,
                                                    lá éigin d'éis tionnabhraidh —
                                                    dáil chabhra an rí dhá rochtain —
                                                    do-chí amhra n-iongontaigh.
                                                  25. Dar leis féin fuair 'na fochair,
                                                    'na mnaoi áluinn iolchrothaigh,
                                                    an Róimh ag ríomh a dochar,
                                                    gníomh budh cóir do chronochadh.
                                                  26. Frais do dhéaraibh re a dreich ngil,
                                                    fuilt sgaoilte go sgéimh thuirsigh
                                                    'gun Róimh ag éagcaoine a huilc,
                                                    cóir éagcaoine fá n-éabhuirt.
                                                  27. Níor chubhaidh riot, ar an Róimh
                                                    mo bheith mar bhím i gcéadóir;
                                                    id dheaghaidh gan dál gcabhra
                                                    fám lán d'fearaibh allmhardha.
                                                  28. Caomhna longphuirt nách libh féin,
                                                    iongna dhuit, a óig airmghéir,
                                                    'sdo thír féin arna faghuil,
                                                    dá béim dhíbh ag danaruibh.

                                                  29. p.177

                                                  30. Dob iad orfuighle Séasair;
                                                    a Róimh an mhúir mhínghréasaigh,
                                                    fár mbreith soir nó ar mbeith i bhus,
                                                    bheith ar do thoil do thriallus.
                                                  31. Adéaruinn riot, ar an Róimh,
                                                    tabhair leat líon do thionóil,
                                                    tiomsuighidh bhur n-óig áille,
                                                    d'ionnsuighidh fóid Eadáille.
                                                  32. Ná bí ní as faide ag anmhain,
                                                    nár dhuit do theagh tionnabhraidh —
                                                    giodh eagail aighthe orthuibh —
                                                    d'aithle a eagair d'allmhorchuibh.
                                                  33. Laochradh Ghréag, gasradh Eórpa
                                                    rug leis, fa tráth taisbeónta,
                                                    do dhíon na síothRómha soir,
                                                    gníomh dob fíorchóra ar féachoin.
                                                  34. Do saor Séasar, is sé a suim,
                                                    d'éis na n-ainbhreath do fuluing,
                                                    ó neart saobhchath slóigh dhanar
                                                    Róimh na n-aolchloch n-éagsamhal.
                                                  35. Do-bhéara Banbha, bean Chuinn,
                                                    do bhreith na Rómha romhuinn,
                                                    a fear féin ó Mhoigh Mhonaidh,
                                                    ag soin céill a gcualabhair.
                                                  36. Ar aghaidh mheic Mheic Domhnuill,
                                                    feadh éagcaoine a hanforluinn,
                                                    do-chí an Bhanbha bhfairsing bhfinn
                                                    d'aisling suil tarla i dtoirchim.

                                                  37. p.178

                                                  38. Mac Alastoir d'furtacht cháigh
                                                    tiocfa, mar tháinig Séasáir,
                                                    don dulasa fa Bhóinn Bhreagh,
                                                    slóigh nách urusa d'áireamh.
                                                  39. Sluagh Séasair mar rug fan Róimh —
                                                    tre Ghort Luirc, líon a dtionóil,
                                                    tiocfa Séasair clann Cholla,
                                                    barr do dhéasaibh díoghloma.
                                                  40. Fásfaidh coill a ciomhsaibh trácht
                                                    do chrannaibh seólta síothbhárc,
                                                    ó Mhuaidh séadoirdhreic bhinn bhaoith
                                                    go Binn Éadoirmheic Éadghaoith.
                                                  41. Díolfaid a gcóir re crích Bhreagh,
                                                    géabhthar leis lorg a sinsear
                                                    thort soir go seanráith dTeamhrach
                                                    don mhoigh eangbhláith ildionnach.
                                                  42. Don Cholla Uais ór fás sibh
                                                    má tá nár chreid Críoch Éibhir,
                                                    do bhí sí ag seinsliocht Cholla,
                                                    eighriocht í nách ionronna.
                                                  43. Cia an t-éinrí áirimhthear lionn
                                                    nár ghabh airdcheannas Éirionn,
                                                    ó Cholla go Gaoidheal nGlas,
                                                    más laoidheadh orra an t-eólas ?
                                                  44. Na trí Cholla, gan chead dúin,
                                                    tugsad Éirinn tre iomthnúidh —
                                                    curaidh glanchuain bhréidghil Bhaoi —
                                                    ar chathbhuaidh éignigh éanlaoi.

                                                  45. p.179

                                                  46. Cuirfidh Samhoirle 'sé a am,
                                                    ní choimheóla um chrích bhFréamhann,
                                                    crois orra go horlamh uaidh,
                                                    connradh na gColla an chéaduair.
                                                  47. Fa Chaisiol, fa Chruachain Aoi,
                                                    fa Almhain an fuinn ghéagnaoi;
                                                    'sfa ráith n-eachradhghlan nOiligh
                                                    seanchonnradh cháich crosfoidhir.
                                                  48. Críoch Bhanbha i mbun na suirghe
                                                    don chrois chuirfeas Samhoirle,
                                                    fuair anois tóir dá tabhach,
                                                    Bóinn don chrois budh céadfadhach.
                                                  49. FADA


                                                    p.180

                                                    MAOL MÓRDHA MHAC SUIBHNE

                                                    1. Tánag adhaigh go hEas gCaoille
                                                      bhus cumhain liom go ló an bhráith;
                                                      méaraidh choidhche ar ndol don dúnsa
                                                      cor na hoidhche is cúrsa cáich.
                                                    2. Samhail na bhfear fuaras romham
                                                      san ráith foirfe dob úr niamh,
                                                      ar sleasaibh data an dúin chorcra,
                                                      ní faca súil rompa riamh.
                                                    3. Beag mhaireas don mhuintir ionmhuin
                                                      uaras romham san ráith ghloin;
                                                      teacht ón chás níor bhreathnaigh Banbha —
                                                      bás an cheathrair tarla astoigh.
                                                    4. Fuaras Maol Mórdha Mhac Suibhne
                                                      ar slios meadhóin an mhúir chuirr,
                                                      fear na modh saoghalta síthe,
                                                      aondalta sgol Chríche Cuinn.
                                                    5. Mh'anam an fear fuaras romham
                                                      i ráith chúplaigh na gcolg ndéad;
                                                      fríoth a dhá luagh ansóidh eisde —
                                                      mh'anóir uadh gur meisde a méad.

                                                    6. p.181

                                                    7. Dalta is oide d'éigsibh Banbha
                                                      branán Finne ar feadh a ré;
                                                      ar bhfáth tnúidh, ar n-aisgidh ollamh,
                                                      taisgidh rúin na n-ollamh é.
                                                    8. Ar luibh íce, ar n-órtha chodail,
                                                      ar gcraobh thoraidh, ar dteach séad;
                                                      mír cruadha nár éimdhidh aoinfear
                                                      éinghein bhuadha Gaoidheal nGréag.
                                                    9. Fuaras timchiol mheic Mhaoil Mhuire
                                                      mórán d'éigsibh dob fíu a riar,
                                                      re sgaith gach ceirde san chruinne,
                                                      fa flaith nDeirge ag suidhe siar.
                                                    10. Ní rug lá go laithe éaga
                                                      ar éigsibh slóigh Thighe Truim
                                                      gan bheith lucht catha nó coinne
                                                      re hucht flatha cloinne Cuinn.
                                                    11. Do bhí an uairsin seach gach aimsir
                                                      ar uillinn laoich Locha Cé —
                                                      maith sgiamh a n-ollamhnaidh ortha —
                                                      triar d'ollamhnaibh Tholcha Té.
                                                    12. Do bhí ollamh Iarla Búrcach,
                                                      do bhí bhós re a bhruinne séimh
                                                      file dob orradh re a áirimh,
                                                      ollamh fine náirigh Néill.
                                                    13. Do bhí ollamh airdríogh Muaidhe,
                                                      Meic Uilliam Búrc na mbreath bhfíor —
                                                      dia do neamhghlóir car na cruinne,
                                                      seanmóir nách mar duine dhíobh.

                                                    14. p.182

                                                    15. Brian Ó Domhnalláin, dreach faoilidh,
                                                      ollamh leómhain Locha Raoibh;
                                                      sé ag sgolaibh 'na ré ós réalluinn,
                                                      soraidh dá ghné séaghuinn saoir.
                                                    16. Brian Mhac Con Midhe, mac Aonghuis,
                                                      ollamh í Néill na Naoi nGlas;
                                                      fear a aoise dob fearr n-iomchuir,
                                                      geall gaoise dob ionchuir as.
                                                    17. Conchobhar mhac Mheic Í Uiginn,
                                                      ollamh airdríogh Inse Cé,
                                                      beag nár gheall re flaith an file,
                                                      ceann ar mhaith dá fine é.
                                                    18. An triúr fileadh fuaras romham,
                                                      fa réaltainn chorcra an chnis ghil—
                                                      faghar aca fa fiadh mBanbha
                                                      triar a maca samhla sin.
                                                    19. Éirghid romham do rún aoinfir
                                                      d'uillinn an ríogh fa rí dhún;
                                                      minic bhím dá gcuimhne im' chridhe—
                                                      fuighle an trír ag snighe ar súl.
                                                    20. Foghar taidhiúir na dtéad meannchrot,
                                                      milse meala, meisge chorm —
                                                      truagh nách mar an tí dá dtáireas —
                                                      do bhí dhamh 'na n-áineas orm.
                                                    21. Gabhaid oram ag ól chorma
                                                      go ceann treimse ar dteacht 'na gceann—
                                                      fa lucht freasdail dóibh na deighfir —
                                                      d'easgraibh óir, do bhleidhibh beann.

                                                    22. p.183

                                                    23. Mar thairnig dhúinn dul do thoirchim
                                                      ré dtocht laoi dár leabthaibh suain,
                                                      ní chreidfeadh sé nár bhreath bhroide,
                                                      gi bé neach dob foide uaim.
                                                    24. Do luigheas ar lár an cheathrair,
                                                      ceithre taoibh fa tocha leam,
                                                      trí comthaigh do chráidh mo chroidhe,
                                                      láimh re honchoin Mhoighe Meann.
                                                    25. Innisim sgéal do sgoith Teamhra
                                                      'sdá thriúr chomthach do chionn luaigh;
                                                      mana teasda dhóibh a dhaoire,
                                                      fleasga óir an taoibhe thuaidh.
                                                    26. Ceithre seóid 'na séadaibh buadha
                                                      beanaim dhíobh i ndíol mo sgeóil;
                                                      gan mhac samhla na séad bhflatha
                                                      créad acht damhna datha ar dheóir!
                                                    27. Beanaim ainnséin an t-each ballach,
                                                      san bhreith ar dtús tugadh damh —
                                                      torchoir an féile arna oidhidh —
                                                      d'onchoin Sléibhe groighigh Gamh.
                                                    28. An t-each ballach do bhean mise
                                                      do Mhaol Mhórdha — mairg do bhean —
                                                      tearc i mbeathaidh a séad samhla,
                                                      sdéad ós eachaibh Banbha Breagh.
                                                    29. Do bheanas do Bhrian mhac Aonghuis
                                                      aonrogha chon Chláir Dá Thí;
                                                      dob fiú a maith a cor ós conaibh
                                                      do sgaith chon an domhain dí.

                                                    30. p.184

                                                    31. Seóid Éireann dob usa leision
                                                      do léigion uaidh diaidh i ndiaidh
                                                      créad nách maolfadh ar méad meanma ? —
                                                      'ná séad saorchon breaghdha Briain.
                                                    32. Ó Bhrian mhac Eóghain uair mise
                                                      mionn leabhair do luach mo sgeóil,
                                                      ré gcodal don donnbhán díllidh,
                                                      tobar lomnán d'fírsreibh eóil.
                                                    33. Tána, tochmhairc, toghla an bheatha
                                                      do bhí san aisgidh uair mé;
                                                      míneaghadh a gcath 'sa gcéimeann,
                                                      sgath ríleabhar Éireann é.
                                                    34. Tug Conchobhar an gcruit sídhe,
                                                      séad buadha nách bronnfadh rí;
                                                      fada is oighreacht bróin an bronnadh,
                                                      níor thoirbheart chóir d'ollamh í.
                                                    35. Cruit ollamhan fola Búrcach
                                                      tre bhioth síor budh séad fa chion;
                                                      teasda an tí ga bhfaghair uaidhe,
                                                      'smaraidh sí go nuaidhe aniogh.
                                                    36. Mairg dar leannáin lucht na dtoirbheart,
                                                      ó tharla i ndán deaghail rú;
                                                      fir nárbh fallsa i dtigh na togha,
                                                      fir rérbh annsa cora a gclú.
                                                    37. Ní mo chean dar gceathrar leannán,
                                                      mo lucht aoinleabtha, mh'aos rúin;
                                                      ceithre tamhain do choill chnuasaigh,
                                                      croinn taraidh fa dhuasaibh dhúin.

                                                    38. p.185

                                                    39. Luaimneach mo chiall, corrach mh'intinn,
                                                      d'éis na buidhne nách buan rug;
                                                      mairg tarla 'na ndiaidh ar dhomhan,
                                                      Banbha Briain gan toradh tug.
                                                    40. Briseadh croidhe ceann na buidhne
                                                      do bhí astoigh do theasdáil uainn;
                                                      níor theasda ó ollamh riamh roimhe.
                                                      bronnadh fial a chroidhe chruaidh.
                                                    41. Go n-íoca Dia le Maol Mórdha
                                                      an mhéid dá ionnmhus uair mé;
                                                      fear tiodhlaicthe ar dháil gach duine,
                                                      tiodhlaicthe cháigh uile é.
                                                    42. Fuighle miles, meanma ghruamdha,
                                                      gníomh foirniata, focal tláith;
                                                      feitheamh gach éinfir dá fine,
                                                      breitheamh, féinnidh, file, fáith.
                                                    43. Séad commórthais Chloinne Breóghain,
                                                      a mbreith chluiche, a gcosnamh gill;
                                                      sásadh meanman na ndámh ndoiligh,
                                                      grádh na seangbhan mboilidh mbinn.
                                                    44. Teagar inill, aigneadh caithmheach,
                                                      comhall bréithre, briseadh síodh;
                                                      gruaidh úr rér dhoidheaghla dearca,
                                                      glún oileamhna an reachta ríogh.
                                                    45. Fuasgladh na gceasd, cur na n-aithcheasd,
                                                      inneoin foruis Inse Fáil;
                                                      fuath síorchára, tol do throdaibh,
                                                      cor síothchána is cogaidh cáigh.

                                                    46. p.186

                                                    47. Mac Gormluidhe, géag ós fiodhbhaidh,
                                                      aigneadh frithir, freaga mhall;
                                                      caidhe a chonchlann um dhuais ndoiligh ?—
                                                      comhthrom cruais is oinigh ann.
                                                    48. Ón ló torchair gé 'tú i mbochtacht,
                                                      do bheinn ós chionn chríche Fáil —
                                                      cneas mar aol, aghadh m ar ómra —
                                                      dá maradh Maol Mórdha amháin.
                                                    49. Cuimhne a n-uaras óm fior chumainn
                                                      i gcionn treimse budh tuar sgís;
                                                      budh eagail damh méid mo mhoirne
                                                      do char 'na bhréig oirne arís.
                                                    50. Fa ríor, ní mór mhaireas agam
                                                      dom aos chomtha 'na gcruth féin;
                                                      do chuir an saoghal mé amogha,
                                                      sé m'aonar dom chora i gcéin.
                                                    51. Mairg ó dteasda mo thriúr cumthach,
                                                      clann Ghormluidhe ór ghairid lá,
                                                      re béal a cabhra don chloinnse,
                                                      Banbha fa néall toirse atá.

                                                      TÁNAG


                                                    52. p.187

                                                      EÓGHAN ÓG MHAC SUIBHNE

                                                      1. Iad féin chinneas ar chloinn Néill,
                                                        ríoghraidh Fódla an fuinn fóidréidh;
                                                        re tnúth slóigh bheannórtha Breagh
                                                        do neamhmórtha glóir Ghaoidheal.
                                                      2. Inis Fódla an fuinn ghrianaigh,
                                                        ochtar mac Néill Naoighiallaigh
                                                        roinnid í ar n-éag a n-athar,
                                                        tréad do bhí arna mbaoghlachadh.
                                                      3. Cuid Mhaine is Laoghaire loinn,
                                                        Fiachaidh is Chonaill Criomhthoinn,
                                                        mín Moighe bleidheadhuinn Bhreagh,
                                                        seinfearuinn Thoighe Taillteann.
                                                      4. Do Chonall mhór fa mór bladh,
                                                        do Chairbre d'Éanna is d'Eóghan,
                                                        tugadh rílearga an taoibh thuaidh
                                                        ón chaoir dhíleanda dhaghsluaigh.

                                                      5. p.188

                                                      6. Do bhí dias do dhearsgnaigh dhíobh
                                                        do chloinn uaibhrigh an airdríogh,
                                                        nár samhail do saorchloinn Néill
                                                        gér thamhain aonchroinn iaidséin.
                                                      7. Eóghan mhac Néill na Naoi nGlas,
                                                        Conall Gulban, gríobh amhnas,
                                                        na meic oile gidh iad ann —
                                                        siad re aroile níorbh ionann.
                                                      8. Dá mhac Néill mhóir mheic Eachach,
                                                        Eóghan 's Conall ceirtbhreathach,
                                                        meic ríogh na réaltoinnchneas réidh,
                                                        éantoirrcheas, más fíor, iaidséin.
                                                      9. An dá leanbh i ló a mbeartha —
                                                        do-rala rún buaidheartha
                                                        fan saorchloinn go méid meanma,
                                                        dá ghéig aonchroinn fíneamhna.
                                                      10. Amlaidh fríoth gach duine dhíobh
                                                        d'éis a dtuismidh — tuar eisíodh —
                                                        ceann a leathghuailleadh 'na láimh,
                                                        an dream dhreachnuaigheal díogháir.
                                                      11. Dála chloinne Néill neartmhair,
                                                        Conaill 's Eóghain oirbheartaigh —
                                                        gan rún ngliadh, gan ghoimh gcogaidh,
                                                        ó soin riamh ní rabhadair.
                                                      12. Do bhí a síol ó sin i le
                                                        ag leanmhain luirg na deise;
                                                        lán d'formad riamh ré 'roile
                                                        fa Fiadh gcollbhog gConoire.

                                                      13. p.189

                                                      14. Creach san chreich is goin san ghoin
                                                        síol gConaill, cinéal Eóghain —
                                                        mór ndíoth do fionnmaoid orra —
                                                        do bhíoth d'iomlaoid eatorra.
                                                      15. Seal fada i gcomhthrom cogaidh
                                                        fa chlár Theamhrach tarladair;
                                                        síol dá churadh Chláir Ealga—
                                                        pudhar dháibh a ndíbhearga.
                                                      16. Gach ré seal d'éis aroile
                                                        i gceannas Chláir Úghoine
                                                        do bhí cnuas na gcraobh dtoraidh,
                                                        anuas go hAodh Athlamhain.
                                                      17. Sgaoilid síol Eóghain ag Aodh,
                                                        tarla dhóibh — dia do mhíoghaol —
                                                        cuirid féine a gceart ar gcúl,
                                                        neart a chéile do chlaochlúdh.
                                                      18. Clann Suibhne ór sín a rabhaidh
                                                        ag Aodh oirdheirc Athlamhain,
                                                        do-chódarsan ó chloinn Néill,
                                                        óggasradh nár thoill toibhéim.
                                                      19. Do cheangladar síol Suibhne
                                                        dá éis so ar séan gcomhairle,
                                                        báigh re saormhacraidh síl gCuinn
                                                        i dTír chraobhlachtmhair Chonuill.
                                                      20. A mbreath féin ó thuinn go tuinn
                                                        tug ríoghraidh chineóil Chonuill
                                                        don chrích réidh thaoibhleathain te.
                                                        do fréimh saoirbhreathaigh Suibhne.

                                                      21. p.190

                                                      22. Síol Suibhne ón lósoin i le
                                                        níor léig siad sealbh na ríghe —
                                                        olc báigh do éirigh orthaibh —
                                                        ar láimh éinfir d'Eóghanchaibh.
                                                      23. Do thaibhghidis síol Suibhne
                                                        ó soin dar gcloinn Chonuillne
                                                        ar feadh an chláir féaraird finn
                                                        cáir as gach éanaird d'Éirinn.
                                                      24. Nó gur chuirsead síol Suibhne
                                                        fúthaibh dar bhfuil Chonuillne —
                                                        slata réidhe Chraoi Cobhthaigh —
                                                        do bhaoi Éire ag Eóghanchaibh.
                                                      25. Ón lósoin gusan lá aniogh
                                                        atá ós ghasraidh Ghaoidhiol
                                                        buaidh gach aonchoinne um Iath bhFloinn
                                                        ag triath chaomhchloinne Conuill.
                                                      26. Do síol Suibhne go nua anois,
                                                        d'aicme Chonaill chláir Bhearnois,
                                                        táinig lámh chongbhála a gceirt
                                                        fa chlár dtonnmhálla an tuaisgeirt.
                                                      27. Eóghan Óg mhac Mheic Suibhne,
                                                        sgiath choimhghe chuain Mhodhuirne,
                                                        sás fighthe chogaidh ó gCuinn,
                                                        drithle i gcogail ó gConuill.
                                                      28. Maighre séanta a sruth Finne,
                                                        lá gréine i ndiaidh dílinne;
                                                        gnúis mhórdha is céimleasg i gcath,
                                                        éinfleasg órdha na nUltach.

                                                      29. p.191

                                                      30. Ursa chatha chlann nDálaigh,
                                                        fear uaislighthe a n-annálaidh;
                                                        séad buaidhe caomhfuile Cuinn,
                                                        aoghuire cuaine Conuill.
                                                      31. Ag síol gConuill na gcolg dte,
                                                        an gcéin mhairfeas Mac Suibhne,
                                                        luadh gliadh budh éadtarbhach d'fior
                                                        fa fiadh ngéagabhlach nGaoidhiol.
                                                      32. Ní rabhadar riamh roimhe —
                                                        síol gConuill Chláir Úghoine,
                                                        uair budh neartmhoire iná anois
                                                        ó sduaigh bhreacmhoighe Bearnois.
                                                      33. Re linn Eóghain an airm chuirr
                                                        ní fuighe rí chlann gConuill
                                                        triath le gcuirfidhear 'na cheann
                                                        i n-iath fuithnigheal Éirionn.
                                                      34. Claontar fiodh re fás a ghéag,
                                                        do-bearar le mac Mairgréag
                                                        géill gach Eóghonaigh re a ais
                                                        go féin mbeóghonaigh mBearnais.
                                                      35. Muna tigthi dá dtaoibh féin
                                                        re ríoghraidh sleachta saoirNéill —
                                                        sgotha slóigh mhéirsing Mhonaidh —
                                                        níor dhóigh d'Éirinn Eóghonaigh.
                                                      36. Mar sin do toghladh an Traoi,
                                                        cathair bhuadha an bhruaigh géagnaoi,
                                                        learga múr n-aolta dob fearr,
                                                        gaolta do thnúdh 'na timcheall.

                                                      37. p.192

                                                      38. Gluaistear leis líon a thionóil,
                                                        an rí oirdhreic Áighmhionóin,
                                                        go sluaghaibh Gréag dá gabháil,
                                                        tréad dob uamhain d'iongabháil.
                                                      39. Ár nuaidhe timcheal na Traoi
                                                        do cuirthi i gcionn gach éanlaoi,
                                                        d'amhsaibh ceachtardha an dá chath,
                                                        gasraidh neartchalma nárach.
                                                      40. Deich mbliadhna, gi bé re a chois,
                                                        do bhi an Traoi, truagh an forbhais —
                                                        buain dí dob anobair d'fior —
                                                        nár ghabhodair í ar éigion.
                                                      41. Dá mbeith siad ó sin anall
                                                        líon a dtionóil 'na tiomchall,
                                                        ní dáich go ngéabhdais Gréagaigh
                                                        an ráith ngéagglais ngairéadaigh.
                                                      42. Daoine astigh dá tabhairt dáibh
                                                        tarla dhí — dia do dhiombáidh —
                                                        i dtráth fillte don foghail,
                                                        'sgan cách impe ag anomhain.
                                                      43. Muna lingthi dá lár féin,
                                                        múr cuanna na gcladg soiléir,
                                                        níor ghar dhóibh toghail na Traoi,
                                                        slóigh an domhain adéarthaoi.
                                                      44. Timcheal cheannais Chláir Lughaidh
                                                        tarla don féin Eóghanaigh
                                                        cúis a maca samhla soin,
                                                        na slata abhla a hEamhoin.

                                                      45. p.193

                                                      46. Cuid díbh féin gur fill orthaibh
                                                        críoch Bhreagh do bhí ag Eóghanchaibh;
                                                        gan rún troda, gan triall n-áigh,
                                                        gan oba gliadh ná a gabháil.
                                                      47. Fir Éireann ó mhuir go muir,
                                                        dá gcuirdis ar chloinn Eóghain —
                                                        clann Suibhne féin ga a bhfoghail,
                                                        duilghe don féin Eóghonaigh.
                                                      48. Olc an gaol do síol Suibhne
                                                        tabhach Fódla féarghuirme
                                                        a láimh aicme Néill náraigh
                                                        do mhaicne réidh ríoghDhálaigh.
                                                      49. Síol Suibhne, síol nárach Néill
                                                        dá choill fíneamhna a héinfréimh;
                                                        cna aonmhogail óir ós fiodh,
                                                        do chaomhnodair glóir Ghaoidhiol.
                                                      50. Ionann fuil dáibh adearair,
                                                        ionann géaga geinealaigh,
                                                        ionann flathamhlacht a bhfear,
                                                        ionann athardhacht aithreadh.
                                                      51. Dá bhféachdaois, níorbh fearr a gceart
                                                        ar Thoraigh thall san tuaisgeart—
                                                        ógbhadh mheanmnach síl Suibhne —
                                                        nó ar seansruth mín Modhuirne.
                                                      52. Nó ar Chraobhruaidh Chloinne Rosa,
                                                        nó ar Charraig bhfinn bhFearghosa —
                                                        cnuic úra na ngealfonn nglan —
                                                        nó ar fearonn Dúna Dealgan.

                                                      53. p.194

                                                      54. Ní foigse Conn na gcéad gcath,
                                                        ní neasa Niall mhac Eachach,
                                                        ní mó is goire Gaoidheal glan
                                                        d'aoinfear oile 'ná d'Eóghan.
                                                      55. Créad do bhacfadh d'Eóghan Óg,
                                                        ar lorg síl Néill anallód,
                                                        buain ghiall do bhraointealchaibh Breagh,
                                                        aointeanchair ghliadh na nGaoidheal?
                                                      56. Tighe falmha um Chruachain gCuinn
                                                        do ghuais airdríogh clann gConuill;
                                                        ar Mhac Suibhne is cóir a chion —
                                                        'sna bruidhne um Bóin dá mbrisiodh.
                                                      57. Inghean Chuinnmheic an Chalbhaigh,
                                                        a dtéid uaithe d'ollamhnaibh —
                                                        tuar teisde síordháil na séad —
                                                        díoghbháil nách meisde Mairgréag.
                                                      58. An treas glún ó Chonn mhac Cuinn,
                                                        'só Mhaghnus, rí clann gConuill —
                                                        fa iolmhaoinibh gidh í is fearr
                                                        ní hionmhaoidhimh dhí a ndéineann.
                                                      59. Rugadar na fréamha ó bhfuil,
                                                        fíonfuil Chonaill, clann Eóghain,
                                                        geall Chríche Néill gus aniogh,
                                                        a méin tríthe dá dtísseadh.

                                                        IAD


                                                      60. p.195

                                                        MAC SUIBHNE FÁNAD

                                                        1. Leithéid Almhan i nUltaibh,
                                                          ar bhuaidh chatha, ar chumhachtaibh;
                                                          ar dhíon Bhanbha na mbrugh bhfionn,
                                                          ar sgur faghla na hÉirionn.
                                                        2. Ar chur gcliathcha, ar chorcradh reann,
                                                          ar cheól, ar chluichibh fidhcheall;
                                                          ar súr éachta, ar súr seilge,
                                                          ar rún déanta díbheirge.
                                                        3. San chéidriocht i raibhe riamh
                                                          atá Almha Ghuirt Ghailian
                                                          'na mionn toighe claichthigh cuir,
                                                          nó a haithghin oile i nUltaibh.
                                                        4. Seachnóin Éireann, Inis Bhreagh,
                                                          amuigh ó laochraidh Laighean,
                                                          go dtarla d'Fánuid Uladh,
                                                          tánuig Almha ar athrughadh.
                                                        5. An múr do bhí ag Fianuibh Fáil —
                                                          tarla arís i Ráith Maoláin,
                                                          nó ráith is casmhuil cuma
                                                          don ráith arsuidh Almhunda.

                                                        6. p.196

                                                        7. Samhuil d'Almhuin an feóir bhuig
                                                          'na reachtuibh féin i bhFánuid;
                                                          samhuil d'féin Almhan inte —
                                                          an tséimh armghlan innillte.
                                                        8. Dá dteagmhadh nách í Almha
                                                          an múr éadrocht allmhardha,
                                                          cur gill san aitreabh oile
                                                          re glainteagh Finn Almhuine.
                                                        9. Gér dheacuir barr do bhuain di —
                                                          céadAlmha Cloinne Baoisgne,
                                                          ráth na mbeann gcathardha gcuir —
                                                          fearr an athAlmha ar féachuin.
                                                        10. Mó a líon do láthaibh guile,
                                                          mó a macraidh, mó a banchuire;
                                                          lia d'ollamhnaibh téid don toigh,
                                                          fa ghéig mongabhraigh Murbhaigh.
                                                        11. Lia d'aithearrach aosa ciúil,
                                                          do lucht sgaoilte sgéal dtaidhiúir,
                                                          do mhnáibh ríosluaigh mhóir mheanmnaigh,
                                                          ag síoruaim óir ildealbhaigh.
                                                        12. Do dháileamhnaibh ag dáil fleadh,
                                                          do chloinn ríogh ag roinn gheimheal,
                                                          do séadaibh cáich dá gcomhroinn,
                                                          san ráith tréadaigh thobarmhoill.
                                                        13. Saoire teaghlach an toighe
                                                          ná muintear Finn Almhoine;
                                                          geall ón Fionn roimhe rachaidh
                                                          don Fionn oile d'Ultachaibh.

                                                        14. p.197

                                                        15. Tusa, a Dhomhnaill, a dhreach bhog,
                                                          it Fionn chéadna a crích Fánod—
                                                          clár srothmhaordha na sreabh nglan —
                                                          ag comhchaomhna fear nUladh.
                                                        16. Ní bheanfaidh duaigh ná dochair
                                                          re Tír Conuill chiúnsrothaigh
                                                          nách díbh dleaghair a diongbháil
                                                          don tír ealaigh imiolbháin.
                                                        17. Go Magh Luirg don leith eile,
                                                          go Finn, díot do dlighfidhe,
                                                          go bruach Toruighe, a ghruadh ghlan,
                                                          foruire a cuan 'sa caladh.
                                                        18. Faire leabtha ar luighe ríogh,
                                                          réiteach caingean, cosg eissíodh;
                                                          dul dó i gcliathaibh tar a gceann,
                                                          mó dot fiachaibh nách áirmheam.
                                                        19. Deireadh i gclódh tús ag tocht —
                                                          síol gConuill na gcolg n-éadrocht —
                                                          i gcrích námhad do-ní sibh,
                                                          a rí Fánad, dá bhflaithibh.
                                                        20. Le síol gConuill, dá chionn sin,
                                                          sochair nách éidir d'áireamh,
                                                          ar Crích mbuig bhfionnslaitghil bhFloinn,
                                                          tiodhlaicthir dhuid, a Dhomhnaill.
                                                        21. Id láimh dlighthear, a dhealbh sídh,
                                                          sealbh na ríghe ar n-éag d'airdrígh,
                                                          rí oile nó go n-aghar,
                                                          ó bhfoighe sí a sealbhaghadh.
                                                        22. Do dlighfidhe dod dheirc mhoill
                                                          leathuille dheas Í Dhomhnoill;
                                                          sibh, a rí, uirre dh'ionadh
                                                          do-ní an uille dh'uaislioghadh.

                                                        23. p.198

                                                        24. Mac Suibhne an tráth fa dtugthair
                                                          ort, a ghnúsnáir ghuasachtaigh,
                                                          téid beirt Í Dhomhnoill Doire
                                                          dod dheirc mhongmhoill mhaordhuidhe.
                                                        25. Atá id dhlighiodh, a dhreach náir,
                                                          fear comairce do chongbháil,
                                                          gan chóir 'na ghníomh d'iarraidh air,
                                                          bliadhain dá dhíon id dhúthaigh.
                                                        26. Bó as gach seilbh, torc as gach tréad,
                                                          luach an chúigidh do choimhéad;
                                                          géag abuigh do lár lubhghoirt,
                                                          lán aguibh gach abhullghoirt.
                                                        27. Malairt innmhe ar h'aghaidh nduinn
                                                          dá sireadh rí clann gConuill,
                                                          is é do ionnmaoid oraibh
                                                          sé d'iomlaoid nár fóbrobhair.
                                                        28. Dá dtugdais clann Dálaigh duid
                                                          dá urdail nó a trí a dtuguid,
                                                          mó dh'anáir do thoill tusa.
                                                          d'fagháil ón chloinn chéadnasa.
                                                        29. Tú gein sochair síol nDálaigh,
                                                          tú a n-éanoireas annálaidh,
                                                          tú dá dtuathaibh is teagh séad,
                                                          tú a mbuachail cean do choimhéad.
                                                        30. Tú radharc súl sluaigh Bhearnais,
                                                          tú taibhgheóir a dtighearnais,
                                                          tú an aonchn ú do-chóidh ós choill
                                                          do fóir ar chaomhchrú Chonaill.

                                                        31. p.199

                                                        32. Tú a sgiath díona i ngurt ghábhaidh,
                                                          tú thaibhgheas an dtromchánaidh
                                                          do bhí ar Éirinn 'ga n-aithribh,
                                                          sí i ngach éineing átaighthir.
                                                        33. Tú codhnach cloinne Suibhne,
                                                          tú Fionn ar gCláir Chonuillne;
                                                          tú do-ní aithris ar Fionn,
                                                          a rí do aithris Aoibhioll.
                                                        34. Mór na tiorchanta atá lionn,
                                                          ó naomhaibh uaisle Éirionn,
                                                          fad chúl slim barrbhuidhe bog,
                                                          ar tharn guire an Finn Fánad.
                                                        35. Colum ar tús do thairngir
                                                          don chrích Ultaigh abhaillghil,
                                                          fa chlár bhfionn na bhfiodhbhadh lag
                                                          a ndiongnadh an Fionn Fánad.
                                                        36. Do gheall go gcuirfeadh i gcruth
                                                          críoch Laighean, Tuatha Teamhrach,
                                                          go rachadh cluain, d'easbhaidh fear,
                                                          gan bhuain fan Teaghsoin Tailtean.
                                                        37. Tar gach sgéal dár sgaoil Séadna,
                                                          'na naoidhin óig fíréanda,
                                                          tig maicleanabh na mionn ngrod
                                                          tar Fionn bhfailtleabhar bhFánad.
                                                        38. Diombáidh liomsa, arsin leanabh,
                                                          a gcuirfe Fionn failtleabhar —
                                                          tug lán do mhaothchroidhe mé —
                                                          d'ár bhur laochroidhe, a Laighne.

                                                        39. p.200

                                                        40. I gcrích Laighean — lór do bhroid —
                                                          ní fáigfe an Fionn a Fánoid
                                                          acht mná, ar Séadna, ag ar gach fuinn;
                                                          an chéadna do chan Coluim.
                                                        41. Tusa an Fionnsoin a Fánaid,
                                                          tú saoilid do seannámhaid
                                                          do chur na tairrngire asteach,
                                                          'sdo chur ainbhfine a hUisneach.
                                                        42. Cuirfidhir ár Laighneach libh,
                                                          do-bhéaruirse, a bhas dílligh,
                                                          lí an smóil ar geiltighibh Gall,
                                                          dom dhóigh creidfidhir Colam.
                                                        43. Gearr go maoidhfe, a Mheic Suibhne,
                                                          ar thriath ar gcrú Conuillne,
                                                          faghail Fódla ó bheinn go beinn,
                                                          is danair d'fógra a hÉirinn.
                                                        44. A mheic Toirdhealbhaigh, tug sibh
                                                          comhardha dan cóir creidimh
                                                          anú ós Fánuid ealtaigh
                                                          go dtánuig tú id thairngeartaidh.
                                                        45. Almha Laighean na learg mbog —
                                                          do thógbhuis, a Finn Fánod,
                                                          leithéid a crannghal 'sa cluidh,
                                                          leithéid Almhan i nUltuibh.

                                                          LEITHÉID

                                                        46. Rogha do ríoghmhnáibh Uladh
                                                          ruguis, a rosg abhradhubh;
                                                          mo chean fear tug ar tosaigh,
                                                          mo chean rug an roghasain.

                                                        47. p.201

                                                        48. Rosg neamhluath ar néimh ghloine,
                                                          inghean ríogh Beann mBaghoine;
                                                          béal ren samhalta snuadh subh,
                                                          gruadh adhanta nár hadhnadh.
                                                        49. Ní thiocfadh bean d'iath Uladh
                                                          d'fior Ghráinne do ghnáthughadh,
                                                          ní thiocfadh dí acht fear féile,
                                                          mo chean dan í-is aoinchéile.

                                                          LE


                                                        50. p.202

                                                          INIS EÓGHAIN

                                                          1. Innis ród, a Ráith Oiligh,
                                                            mór ní is éigin d'fiarfoighidh
                                                            díot, a threabh fódarsaidh fionn,
                                                            fa óggasraidh fear nÉirionn.
                                                          2. Fionnam uait, innis dúinne,
                                                            a ráith arsaidh fódnúidhe,
                                                            lucht gabhála Bhanbha Breagh,
                                                            faghla is gabhála Gaoidheal.
                                                          3. Do-ghéabhthair uaim, éistior rum,
                                                            gach ní is a fios foil agam,
                                                            dá nochtadh ca ham is fearr?
                                                            anall ó dhortadh díleann.
                                                          4. Atáid leamsa, ceann i gceann,
                                                            sé gabhála i ndiaidh díleann,
                                                            fan gclár bhfuairfliuch dtonnbhán dtais,
                                                            do ghobhlán uaingiuch eólais.
                                                          5. Tocht Phárthalóin ó ghurt Ghréag —
                                                            agam is fearr a gcoimhéad —
                                                            is Meic Neimhidh go Fiadh bhFáil
                                                            is trian deiridh an domhnáin.

                                                          6. p.203

                                                          7. Cionnus do bhí tú ar tosaigh,
                                                            a ráith aoibhmn anbhfosaidh,
                                                            ar dteacht Phárthaláin Phuirt Bhreagh,
                                                            do ghnáthghabháil Ghuirt Ghaoidheal ?
                                                          8. Do bhí mé ag iomchur m'ansóidh
                                                            san tírse ar dteacht Phárthalóin,
                                                            gan lios mbán, gan chloidhe gclach,
                                                            acht lán do dhoire dharach.
                                                          9. Créad é an riocht i raibhe sibh
                                                            i gcomhflaitheas Clann Neimhidh ?
                                                            sloinn dúinn, ar gclaochládh dot chruth,
                                                            a mhúir na n-aolchlár n-amlach.
                                                          10. Do bhádhus im' mhín mhuighe.
                                                            gan foithre, gan fiodhbhuidhe,
                                                            slios mo bhánfuinn ghreaghaigh gloin
                                                            'na thealaigh áluinn aonuigh.
                                                          11. Níor fágbhadh fréamh i dtalmhain
                                                            dom fiodhbhaidh chlaoin chorrabhlaigh —
                                                            beag teacht mo saorchoille ó sin —
                                                            le neart naomhChloinne Neimhidh.
                                                          12. Ca fad do bhí sibh mar soin,
                                                            i ndíoth tighe nó teaghlaigh,
                                                            id leirg bhláith ghnéanuaidhe ghil,
                                                            a Ráith féaruaine Oiligh ?
                                                          13. Go Crích bhFódla na bhfeadh gcorr
                                                            go dtáinig Tuath Dé Danonn,
                                                            do bhádhus, mar nár bhean rom,
                                                            gan teagh, gan árus ionnam.

                                                          14. p.204

                                                          15. Cia an chéiddream, an cumham libh,
                                                            o Thuaith Dé na ndealbh bhfaoilidh,
                                                            a thuir na mbláthtamhan mbog,
                                                            do chuir átaghadh ionnad ?
                                                          16. Clann Chearmada móir Mhirbhéal,
                                                            onchoin na n-arm bhfrithirghéar,
                                                            gasraidh éadrocht ó Bhóinn Bhreagh,
                                                            céadlucht do-chóidh im' chaidreabh.
                                                          17. Dom tholchaibh bláithe boga
                                                            do thréigsead clann Chearmoda —
                                                            athardha cathair don chloinn —
                                                            Cathair chathardha Chröoinn.
                                                          18. I gcionn treimhse ar dtocht im' dháil,
                                                            beanaid Meic Míleadh Easbáin,
                                                            gan roinn do tharbha troda,
                                                            Banbha do chloinn Chearmoda.
                                                          19. Ón lósoin gusan ló aniogh
                                                            atáid ríoghraidh Mhac Míliodh,
                                                            sluagh bosghlan na mbéimeann dtro,
                                                            ag cosmamh Éireann ionnam.
                                                          20. Ní raibh sinn ó sin i le
                                                            gan airdrígh d'éis a chéile,
                                                            nó cóigeadhach do ghabh geall
                                                            tar magh n-óigealach nÉireann.
                                                          21. Do ghabh asum Teagh Dá Thí
                                                            cuigear ar fichid airdrí,
                                                            do Chloinn ghuaisbheithrigh réidh Róigh,
                                                            céim le n-uaislighthir m'onóir.

                                                          22. p.205

                                                          23. Ríoghthar uaim dá aithle sin
                                                            sé rígh fichead d'éis creidimh.
                                                            d'fuil chaomhChonaill, do chrú Néill,
                                                            cnú as gach aonchrobhaing iaidséin.
                                                          24. Eidir saorchlannaibh síol Néill
                                                            do bhínn ar uairibh ainnséin,
                                                            im' mhagh . . . slaitleabhair sliom,
                                                            im' aithTeamhair fear nÉirionn.
                                                          25. Ós uait fríoth gach iúl eile,
                                                            ó thús go hearr aimsire,
                                                            a ráith na mbeann dtaobhdhonn dtais,
                                                            ca haondrong is fearr fuarais ?
                                                          26. Macraidh sídhe an fuinn Ultaigh,
                                                            síol bhFiamhain, fuil Dochartaigh,
                                                            is í an dream naoidhe anallain,
                                                            daoine is fearr dá n-uaramair.
                                                          27. Ríoghradh sleachta Fiamham féin,
                                                            a thuir chuirr na gclár mínréidh,
                                                            cia haca le mbearthar barr,
                                                            na slata ó . . . Fréamhann ?
                                                          28. Dá meas go bráth dá mbiadh sinn,
                                                            is sé Seaán mhac Féilim,
                                                            ruisg thirmréidhe ón tana muir,
                                                            ragha finnfréimhe Fiamhain.

                                                          29. p.206

                                                          30. Ó Dochartaigh Dhúin Oiligh —
                                                            créad dob áil dá fiarfoighidh —
                                                            gnúis taoibhneambán go ngné ghil,
                                                            m'aoinleannán é ina aimsir.
                                                          31. Fuil Fiamhain giodh iad is fearr
                                                            d'folaibh uaisle na hÉireann,
                                                            mar bhíd réaltana um ré lán,
                                                            a n-éantogha is sé Seaán.
                                                          32. Aige is mó atá do thoicibh,
                                                            é is mó tug do thiodhlaicibh;
                                                            'na thoirbheartaibh ní théid tráigh
                                                            ó ghéig oirbheartaigh Iomgháin.
                                                          33. Ní dóigh buain re breith a ghill —
                                                            teisd oinigh oighre Féilim;
                                                            mar bhíos magh thíos fa thulaigh
                                                            híos gach bladh 'na bharamhail.
                                                          34. Ar mhéid turchortha a thíre,
                                                            ar feabhas a airdríghe,
                                                            ní beitte d'fior iongnadh ann,
                                                            ciodh nách diongnadh a ndéanann.
                                                          35. Parthas Éireann is ainm dhi,
                                                            an eang thíre atá aige;
                                                            níor sill súil oirear budh fearr —
                                                            úir a moigheadh 'sa maoileann.
                                                          36. Ó Fánaid fa n-iadhann muir
                                                            go Loch bhfionnsrothach bhFeabhail,
                                                            ó Mhálainn go mín Bearta,
                                                            tír álainn is oirdhearca.

                                                          37. p.207

                                                          38. Tír ina teirce tonna,
                                                            tír is airde iothlanna,
                                                            tír ainglidhe na sreabh seang,
                                                            tír thairngire fear nÉireann.
                                                          39. Maith atá sí ina suidhe,
                                                            idir fairrge is fiodhbhuidhe;
                                                            tráicht mhíne ós mhoighibh leabhra,
                                                            oirir sídhe soineamhla.
                                                          40. Sléibhte míne ameasg a feadh,
                                                            cnuic corra ar cúl na sléibhteadh;
                                                            fiodh collbhuidhe fan gclár bhfionn,
                                                            fál tonnmhuire 'na thimchioll.
                                                          41. Maith atá an tírsi na . . .,
                                                            fearr an té 'ga dtá a horláimh,
                                                            mairg do-chí ar éineing d'Ultaibh
                                                            rí ar Éirinn nárbh iomarcaidh.
                                                          42. Dá madh leis ceannas Chláir Bhreagh,
                                                            do choiseónadh 'sdo chaithfeadh;
                                                            rath do bhrígh caithmhe más cáir,
                                                            do rígh Faithne ní foláir.
                                                          43. Dá mbreathnoighthe a mbí 'na thoigh,
                                                            dá measda méad a theaghlaigh,
                                                            ní barr budh ionmhaoidhimh air,
                                                            barr d'iolmhaoinibh ní haghair.
                                                          44. A fir mhaoidheas méad a bhfuil
                                                            ag airdrígh fola Fiamhuin,
                                                            ná maoidh é ar flaithbhile Fáil,
                                                            caithmhighe é 'ná a faghbháil.

                                                          45. p.208

                                                          46. Teach Oiligh, más fíor dá lán,
                                                            muna theagmhadh sé ag Seaán,
                                                            níor theach d'aoinneach i nUltaibh
                                                            teach daoineach Í Dhochartaigh.
                                                          47. Lucht cuartaighthe chlár mBanbha
                                                            fa seach is é a n-urlabhra,
                                                            i gcraoibhlios na gceathra mbeann
                                                            do-geabhtha aoibhnios Éireann.
                                                          48. Múr Teamhrach re fearaibh Fáil
                                                            ón ló do ghabh geis Ruadháin —
                                                            atáid ríoghradh Chríche Cuinn
                                                            san mhíonbhrugh síthe séaghuinn.

                                                            INNIS


                                                          49. p.209

                                                            CORMAC AGUS BRIAN, CLANN CHÉIN Í EAGHRA

                                                            1. Fiodhbhadh dá chéile clú deise,
                                                              dáil a gcruidh ní choigill siad;
                                                              dá chraoibh tharaidh do choill chumhra,
                                                              tamhain do thoill umhla iad.
                                                            2. Dá ré lána Leithe Mogha,
                                                              dá mhac Céin nár cheannaigh síodh,
                                                              dá ghéig phailme don fréimh ríoghdha,
                                                              raighne nách léir díoghna dhíobh.
                                                            3. Duasa an chéidfir gér chuid mhaoidhimh,
                                                              mó na toirbheirt tig 'na ndiaidh;
                                                              maoine Chormuic go n-uair ollamh —
                                                              dob ordhruic uaidh bronnadh Briain.
                                                            4. Fada is cumhuin le Crích Luighdheach
                                                              nách lucht síothchána síol gCéin;
                                                              ní beag do thír é ar a haire
                                                              gi bé dhíbh nách raibhe réidh.
                                                            5. Gi bé bruidhean 'na mbí Cormac
                                                              ní creidtear í i n-uathadh sluaigh,
                                                              do-gheibh neach san teagh i dtiaghair
                                                              dá mbeath fear ar iarraidh uaidh.

                                                            6. p.210

                                                            7. Dá mbeadh file ag fágbháil Chormaic
                                                              i gceann Bhriain do bhiadh ag tocht;
                                                              cliar aréir nár imthigh uaidhe
                                                              fillfidh 'na cléir nuaidhe anocht.
                                                            8. Má tá go seachnoid síol Éibhir —
                                                              d'ógbhaidh toghtha ní thug béim,
                                                              ní bhéaraidh ar mhnáibh dá moille
                                                              táir ar bhféaghain chloinne Céin.
                                                            9. Ar dteacht Chormaic le cloinn Luighdheach
                                                              locodh Briain is beag do chroid;
                                                              ar an ó treas do síol Sadhbha
                                                              ní feas don líon tarla i dtroid.
                                                            10. Do ghuais Chormaic fa choim oidhche,
                                                              d'eagla Bhriain do bheith 'na dheóidh —
                                                              folchar araon le bais mbiodhbhadh —
                                                              do chlaon tar ais fiodhradh feóir.
                                                            11. Do smuain Cormac um chreich mbiodhbhadh
                                                              a mbí 'na láimh nách leis féin,
                                                              ní chuir acht go faigsin filiodh
                                                              taisgidh cruidh ar chiniodh Chéin.
                                                            12. Bronnta Chormaic ar cionn deóradh
                                                              fa dheóidh air is iad do bhris;
                                                              réidh an t-aoighe i ndiaidh a dhoilghe,
                                                              maoine Bhriain do-roighne ris.
                                                            13. Meinic riamh um ríoghdhacht Luighne
                                                              a lár a suain do sir ghó,
                                                              do-níodh doirse dearc do dhúnadh
                                                              soilse ar dteacht 'na dhúnadh dó.

                                                            14. p.211

                                                            15. Ealta mhíleadh le mac Úna,
                                                              d'éanaibh seabhcoidhe síl mBloid,
                                                              fuilngidh Brian iomarcaidh ortha,
                                                              d'fionnochtain fian Tolcha i dtroid.
                                                            16. Ní ghabh Cormac acht cóir d'fagháil,
                                                              ní heól do Bhrian bheith le cóir;
                                                              téid i leith na bhfiach nách bhfoghthor,
                                                              ar mbreith ar sgiath onchon n-óir.
                                                            17. Ní mór a chion ar cheart sinsir
                                                              sibh a Chormaic gur char sí;
                                                              fuilngidh cliar fa ól ar h'uillinn,
                                                              mór le Brian mar uirrim í.
                                                            18. Maoidhtear fós na filidh céadna
                                                              um cheann uama na n-eang sróill —
                                                              deacair searg duilghe na dáimhe —
                                                              fuighle re ceard fáinne n-óir.
                                                            19. Tú, a Chormaic, dá chur ar dearmad,
                                                              dáil a seirce is sé do bhac;
                                                              ní thiobhradh Brian ar fear oile
                                                              an bhean do iarr loighe lat.
                                                            20. Lór le fear má fuair do bhriathar,
                                                              beag 'na dheaghaidh do dhíol port;
                                                              leac eighridh do bhí 'na bloghaibh —
                                                              do dheimhnigh sí an foghail ort.
                                                            21. Lucht adhbhair tar éis a ndiomdha —
                                                              diongna an taobh dá dteagoid ruibh,
                                                              ag sin a mbí ar féin an omhuin —
                                                              a rí féin do thoghuil tuir.
                                                            22. Sibh, a Chormaic, ós cionn tíre
                                                              tug ar Bhriain gan bheith dá léim,
                                                              do mhaoirse ag dol tar a ndlighiodh
                                                              ag cor saoirse i gciniodh Chéin.

                                                            23. p.212

                                                            24. Ciontach d'ógaibh Inse Banbha.
                                                              béasa h'arm nárbh aithnidh dáibh;
                                                              sleagh do bhí dot foghaibh orra
                                                              do oghain sí cronna cáigh.
                                                            25. Fásaidh coill do chrannghail t'omhna
                                                              tre feart curadh i gcionn trill,
                                                              do ghuin gurbh usa dot faghlaidh,
                                                              do chuir tusa d'armaibh inn.
                                                            26. Tug a hannsa d'éis a chéile
                                                              do chloinn Chéin na gcraoiseach dte.
                                                              sibh 'na dhiaidh do amhairc inghean,
                                                              malairt Bhriain go ndingneadh dhe.
                                                            27. Ar chornaibh móra mhúir eile
                                                              níorbh fuláir leó a lán do roinn,
                                                              beiridh geall bleidhe do bhrogha
                                                              ceann do sleighe ar gcora a croinn.
                                                            28. Tarla, a Chormaic, ar chionn éigeas
                                                              oirchill doid is damhna clú;
                                                              súil ré fear éanuaire d'faigsin
                                                              sreabh féaruaine taisgidh tú.
                                                            29. Ní feirrde leision léim troda
                                                              tosach feadhma fuair sibh;
                                                              le Brian dámadh foide d'orchar
                                                              grian troide ní ronnfadh ribh.
                                                            30. Gan bheith dearg, gan dol i gceardcha —
                                                              cleas roimhe nách raibhe ag neach —
                                                              sínfidh tú, nó biaidh 'na bloghaibh,
                                                              crú ré ngliaidh nár foghain d'each.

                                                            31. p.213

                                                            32. Air féin ar túis téid i bhfiachaibh,
                                                              fearr an béal do bheith i dtocht —
                                                              séanaidh rí nó iarraidh éarca
                                                              do bhí ag liamhain h'éachta ort.
                                                            33. Tú, a Chormaic, dod chor i n-iongnadh
                                                              ó aos timchill na dtrí rann;
                                                              ní chleacht sí do dhol i ndiamhair,
                                                              ní bhí an sgol dot iarraidh ann.
                                                            34. Fuaighidh teasbach faoilligh
                                                              fiodhradh bile re bun bhfeóir;
                                                              fágbhaidh cnuas d'ísle san fiodhbhaidh
                                                              nár dhísle thuas d'iomdhaidh eóin.
                                                            35. Feadha lúbtha, linnte tiorma,
                                                              tobair mhillse ós mhoighibh túir;
                                                              mil fan gcongal re headh n-uaire,
                                                              ag donnadh sreabh n-uaine a húir.
                                                            36. Tearc a leithéid re linn gCormaic,
                                                              acht clár Parthais na bport sídh;
                                                              ar ibh do sreabhaibh learg Luighne
                                                              beanaidh do leanb cuimhne an chígh.
                                                            37. An cíos trom do thabhaigh Cormac
                                                              críoch faghlaidh níor ainic sé;
                                                              beag le Brian a chuid don chomhaidh,
                                                              o thuig re triall d'foghail é.
                                                            38. Ní buan ór ag ógbhaidh Chaisil
                                                              idir chrithribh na gcorm dte;
                                                              táinig d'anáil chuaigh fa Chormac
                                                              gabháil smuail i ndonnbhrat de.

                                                            39. p.214

                                                            40. Coiléan leómhain Leithe Mogha,
                                                              maighre séanta sleachta Céin —
                                                              ní beag anocht é dá faire
                                                              gi bé port i raibhe aréir.
                                                            41. D'ógbhaidh toghtha ar dteacht 'na dheaghaidh
                                                              dol dá féaghain níorbh é a leas —
                                                              ní fál gan bharrslait síol Sadhbha,
                                                              ar síodh Charmaic tharla a dtreas.
                                                            42. Ruisg uaine 'na n-aoibhlibh corcra,
                                                              ceilt na toile nách tig lé;
                                                              bean dá thaobh i dteirce cadail,
                                                              craobh Dheirce do adaimh é.
                                                            43. Ní guais do dhún dreagain Luighne
                                                              lucht brogha do bhreith a ghill;
                                                              léar gCarmaicne ó ól do éirigh
                                                              clannmhaicne mhór Éibhir Finn.
                                                            44. Fiodhbhaidh chraoiseach cloinne hÉibhir,
                                                              annamh toradh ná tug said;
                                                              ní féadthor boing dhóibh i ndeabhaidh,
                                                              croinn do-chóidh ós feadhaibh iad.

                                                              FIODHBHAIDH


                                                            45. p.215

                                                              CORMAC Ó HEAGHRA

                                                              1. Ag so an chomairce, a Chormaic,
                                                                gabh an láimhse id leabharghlaic,
                                                                fuaigh an cridhe red chroidhe,
                                                                a bhile bhruaigh Bhóroimhe.
                                                              2. Gabh an corpso ar do chorp féin,
                                                                a chodhnaigh cloinne ríChéin,
                                                                ar smacht ríogh glaininse Gall
                                                                bíodh an t-ainimse ar h'anam.
                                                              3. Gabh meise ar h'iocht 'sar h'oineach,
                                                                ar charaid 'sar chomhoidheach —
                                                                a lámh tromaighthe ar chrú gCuinn —
                                                                mo chomairche is tú is tualuing.
                                                              4. Ná léig eadrainn is aomneach,
                                                                a ghnúis ríoghdha rodhaoineach,
                                                                ós tú ar n-aonchara, a ghruadh gheal,
                                                                do sluagh thaobhthana Tailltean.
                                                              5. Bheith aguinn a hucht chóra —
                                                                gá dtú, a mheic meic Onóra ? —
                                                                ní budh éadáil ód dhreich dhuinn
                                                                an bheith san éagáir aguinn.

                                                              6. p.216

                                                              7. Atú i mbeól ghuaise do ghnáth,
                                                                re a ndeachaidh oruinn d'iomráth,
                                                                gan neach do-ní dísle dhamh
                                                                muna thí dhíbhse a dhéanamh.
                                                              8. Atáid dlighthe nuaidhe aniogh
                                                                dá gcur ar Mhacaibh Míliodh
                                                                ag slógh nár ghlacnuaidhe Ghall
                                                                fa chlár bhfaltuaine bhFréamhann.
                                                              9. Goirid na críocha 'na gceann,
                                                                iarraid ar chách go coitcheann —
                                                                go dtig a sgrios uile as —
                                                                fios gach duine 'sa dhúthchas.
                                                              10. D'éis na dtíreadh do thionól,
                                                                sgríobhaid Goill Ghuirt Éiriomhón
                                                                anmonna a slógh, druim ar dhruim,
                                                                i nglanrolla mhór mheamruim.
                                                              11. D'éis a gcruinnighthe 'na gceann
                                                                is éigean d'fearaibh Éireann,
                                                                a ghríobh firfeardha ó Thigh Thál,
                                                                tighearna gach fir d'admháil.
                                                              12. Ní ghabhaid ó neach fa nimh
                                                                gan bheith dó ag urraidh éigin —
                                                                truagh an cás do cumadh dáibh —
                                                                nó bás go hullamh d'fagháil.
                                                              13. Gá dtú ris, a rí Luighne ? —
                                                                ort chuirim mo chomuirghe;
                                                                feadh mo ré, mar dhleaghar dhamh,
                                                                budh é ar leabhar do leabhar.

                                                              14. p.217

                                                              15. Ní ar mo bháigh do bheith ruibh,
                                                                ní ar bheith im' ollamh aguibh,
                                                                a chnú do chrobhuing Eaghra,
                                                                thoghuim thú mar thighearna.
                                                              16. Do aomhsad Gaoidhil is Goill —
                                                                bheith agad is as toghoim —
                                                                rí fíréanda do rádh ribh,
                                                                a ríréadla ó chlár Chaisil.
                                                              17. Bheith lán d'iocht agus d'eineach,
                                                                bheith fíréanda foisdineach —
                                                                iomdha fáth daghthola dhuit —
                                                                fáth do charthona, a Chormuic.
                                                              18. Sgríobhthar leat id leabhraibh féin,
                                                                a airdrí sleachta saoirChéin,
                                                                fán snaidhm nár réidhigheadh ruinn,
                                                                ainm gach éinfileadh aguinn.
                                                              19. Bíodh ainm gach fir dom fine,
                                                                bíodh mh'ainmse go háiridhe,
                                                                a mhionn séanda a seanMhoigh Tháil,
                                                                'sna leabhraibh céadna ar congbháil.
                                                              20. Bíodh a dheimhm 'gud dheirc mhoill,
                                                                ó tá h'ionmhuine aguinn,
                                                                a slat chuirmtheann chuain Duibhe,
                                                                go dtuillfeam uaibh h'ionmhuine.
                                                              21. Tógbhaim thú féin d'fiadhain air,
                                                                má bhím ré bliadhna im' beathaidh
                                                                nách ba fearr dhamhsa ná dhuit
                                                                h'annsa fam cheann, a Chormuic.

                                                              22. p.218

                                                              23. Do-ghéan an Iaoidh ngréasaigh ngloin,
                                                                do-ghéan duit an duain saothoir,
                                                                's do-ghéan aonrann uair oile,
                                                                a saorbharr bhruaigh Bhóroimhe.
                                                              24. Do-bhéaram dhuit, mar dhleaghair,
                                                                eólas do ghéag ngeinealaigh;
                                                                cíos do sean ar fiadh nÉireann.
                                                                rian a gcean 'sa gcaithréimeann.
                                                              25. Do-bhéaram dhuit, a dhreach seang,
                                                                fios t'uaisle ós fearaibh Éireann,
                                                                's dá gach urraim budh dual duit —
                                                                luagh ar gcumainn, a Chormuic.
                                                              26. Do-bhéara mé, a mheic Úna,
                                                                ar chách do chur iomthnúdha,
                                                                an ceann bhus fearr dhuid dom dhán,
                                                                'san chuid bhus fearr dom iomrádh.
                                                              27. Ní fuláir dhuit 'na dhíol sin
                                                                go dtiobhra tú, a thuir Chaisil,
                                                                h'anam 's do chorp tar mo cheann,
                                                                dá bhfagham tocht 'nar dtimcheall.
                                                              28. Giodh cúis bháis do bheith ar neach
                                                                i dtigh cúirte is é ar h'eineach —
                                                                níor chorruighthe dho ioná dhuit,
                                                                ag so an chomuirche, a Chormuic.

                                                                AG SO

                                                              29. Gaibh ar h'oineach mé, a Mháire,
                                                                a hucht flatha fionnGháille,
                                                                a slat chnuais do chloinn Suibhne,
                                                                nách guais coill a comuirghe.

                                                              30. p.219

                                                              31. A Mháire inghean Mhaoil Mhuire,
                                                                gur chuireas ort m'ionghuire,
                                                                beag nár cailleadh, a chiabh lag,
                                                                gach daingean riamh dá ránag.

                                                                AG


                                                              32. p.220

                                                                CORMAC Ó HEAGHRA

                                                                1. Maith an ceannaighe Cormac,
                                                                  mac Céin dá gclaon iobharslat,
                                                                  glac thabhartach um cheann gcruidh,
                                                                  malartach is fearr aguibh.
                                                                2. Ré linn Chormuic ní cluintir
                                                                  fear a mheallta i malairtibh,
                                                                  bheith soimheallta is sé do-bheir
                                                                  dá ghné soineannta soilbheir.
                                                                3. Mac Céin na gcéimeann ndocrach —
                                                                  móide is maith an malortach —
                                                                  sduagh dhaoineach ó bheannaibh Breagh
                                                                  meallaidh gach aoinneach eisean.
                                                                4. Féach an fearr iomlaoid oile
                                                                  ná an mhoirn suthain síorroidhe
                                                                  téid don flaith ionfuair faoilidh,
                                                                  ar mhaith ndiombuain ndíomhaoinigh.
                                                                5. Gearr do mhairfeadh na maoine
                                                                  bhronntar le flaith Formaoile,
                                                                  's budh buain na molta ar marthain
                                                                  dá ghruaidh chorcra chomharthaigh.

                                                                6. p.221

                                                                7. Ní mhairfeadh bleidhe ná brat
                                                                  dá bhfaghoid cách ó Chormac,
                                                                  ná arm áigh craoibhlíne cuir,
                                                                  aommhíle abhám do bhliadhnuibh.
                                                                8. Ní mhairfeadh éideadh ná each,
                                                                  ná feilm loinneardha líneach,
                                                                  ná beirt mhaothghorm sróill sreabhraigh,
                                                                  ná saorchorn óir ildealbhaigh.
                                                                9. Dá measdaoi maith an domhain
                                                                  is é críoch a gcualabhair —
                                                                  ní bhí acht an moladh amháin
                                                                  ní don domhan acht díoláimh.
                                                                10. Maith an ceannaighe an té tug
                                                                  bláth diombuan dúisgeas formud —
                                                                  fada ón bhláth tochta a thoraidh —
                                                                  ar sgáth mholta mharthonaigh.
                                                                11. Maith an ceannaighe an fear fuair
                                                                  air bhréig ndiomolaidh ndiombuain
                                                                  díoghrais molta bhuain bhaluidh,
                                                                  i n-uair obtha dh'ealadhuin.
                                                                12. Maith an ceannaighe cheannghus
                                                                  an uair is mó an maitheamhnus
                                                                  an maitheas ara mbí a bhrath,
                                                                  nó an ní chaitheas do cheannach.
                                                                13. Do bhí dh'eacht ar Ó nEaghra
                                                                  do thaobh a ghlún ngeineamhna —
                                                                  fir neamhdhochta nár náir cruth —
                                                                  deaghmholta cháigh do cheannuch.

                                                                14. p.222

                                                                15. Ní fuigheadh Cormac mhac Céin —
                                                                  córaide an éigse dh'óighréir —
                                                                  tráth is neamhdhaoire 'ná anos
                                                                  na deaghlaoidhe ó chách cheannchos.
                                                                16. Is é a bhfuil ar feadh Bhanbha
                                                                  oirne ag iarraidh ealadhna
                                                                  d'uaislibh chláir bhraoincheannsa Bhreagh—
                                                                  aoinphearsa amháin an mhíleadh.
                                                                17. Céad urdail a n-uighthí aniogh
                                                                  ar ghréas bhfromhtha na bhfiliodh
                                                                  rachaidh orthoibh uair oile
                                                                  ó onchoin bhruaigh Bhóroimhe.
                                                                18. Is é an uair is saoire soin,
                                                                  's is teirce atá dhá iarraidh —
                                                                  sgath an dána ghnéabhuam ghloin —
                                                                  éanuair is cára a charthoin.
                                                                19. Ó tá an dán neamhdhaor aniogh
                                                                  biaidh lón nách éidir d'áiriomh —
                                                                  madh beó tarngortaidh Chláir Chrot —
                                                                  d'adhmholtaibh cháigh ag Cormac.
                                                                20. Biaidh oirchill re haghaidh cháigh,
                                                                  an uair is usa a bhfagháil,
                                                                  d'éis taisdealaigh tholcha Bhreagh,
                                                                  d'aisgeadhaibh fromhtha fileadh.
                                                                21. Maith fear do-rinne reimhe,
                                                                  thallód i dtús aimseire,
                                                                  oireichil a samhla sin,
                                                                  roibheithir chalma Chaisil.

                                                                22. p.223

                                                                23. Do-rinne Mugh Néid nárach,
                                                                  a sinsear mear mórdhálach,
                                                                  rí Mhoighe choirmthinn Chodhail,
                                                                  oirchill oile a hionnsamhail.
                                                                24. Do-chonnairc fís fada ó sin
                                                                  ríoghan Mogha Néid neimhnigh.
                                                                  'na hinnisin do bhí brígh —
                                                                  innisidh í don airdrígh.
                                                                25. Tarfás don mhnaoisin Mhogha
                                                                  seacht mba binne bláthmhora;
                                                                  do-chí an fionnchrodh soiléir seang
                                                                  i dtiomchol oiléin Éireann.
                                                                26. Tarfás fós dí 'na dheaghaidh,
                                                                  ón bhuar suaithnidh sítheamhail,
                                                                  gach magh fionn collbhán corcra
                                                                  lomlán do lionn leamhnochta.
                                                                27. Tarfás dí i ndiaidh na tána
                                                                  seacht mba eile urghránna,
                                                                  adhbhar teadhma teacht ortha,
                                                                  na seacht seanbha siabhortha.
                                                                28. Go bhfuighlibh goirte garbha,
                                                                  go n-adharcaibh iarnamhla,
                                                                  fraoch orra mar ealtuin sgean,
                                                                  go ndearcuibh tolla teineadh.
                                                                29. Níor fágbhadh leadhb ar láthair
                                                                  don tánaigh óig iongnáthaigh
                                                                  ón tána cheinnmhir chalma,
                                                                  ghránna neimhnigh nathardha.

                                                                30. p.224

                                                                31. Breath na haislingthe, is é a fíor,
                                                                  rug Dearg Damhsa, draoi an airdríogh;
                                                                  an bhreath chathardha do chreid,
                                                                  a ratharbha isteach táinig.
                                                                32. Adubhairt an draoi: ar dtosaigh,
                                                                  is siad na seacht gcéadbhasain
                                                                  seacht mbliadhna lomlán lachta,
                                                                  comhlán riaghla is ríoghachta.
                                                                33. Is iad bhós na ba oile
                                                                  seacht ndaoirbhliadhna dochroidhe —
                                                                  tír na gcuan mbailbhlinnte mbinn —
                                                                  budh tuar aidhmhillte dh'Éirinn.
                                                                34. Íosaidh bean a mac dhá muin,
                                                                  séanfaidh an t-oighre an t-athair,
                                                                  fa chlár séimhseang na sreabh nglas,
                                                                  ar feadh Éireann re hocras.
                                                                35. Déantar uaibh, ar Dearg Damhsa,
                                                                  oirchill uim an adhbharsa,
                                                                  na céidbhliadhna suil tí asteagh,
                                                                  a rí géigniamhdha Gaoidheal.
                                                                36. Ná gabh id chíos ná id chánaigh,
                                                                  ó Leath Mogha mórdhálaigh,
                                                                  fán gcrích móir mbraoinchinnfinn mbuig,
                                                                  aoinphinginn óir ná arguid.
                                                                37. Ná gabh ó chách id chíos ríogh,
                                                                  do ráidh ollamh an airdríogh,
                                                                  a ghríobh fial mhuighe Mumhan,
                                                                  acht biadh uile d'aonmhonadh.
                                                                38. Gach ní dhá ndubhairt an draoi
                                                                  re rígh Áine an fuinn ghéagnaoi —
                                                                  do aontoigh é go humhal,
                                                                  sé d'aontoil an ollumhan.

                                                                39. p.225

                                                                40. Tiad Muimhnigh dá bhfógra féin
                                                                  do mhac an airdríogh d'éinmhéin,
                                                                  'na mbróin chóirighthe um Chuan Dor,
                                                                  do luagh fóirithne a n-easbadh.
                                                                41. Tugsad umhla dh'Eóghan Mhór,
                                                                  d'éis na dtíreadh do thionól,
                                                                  don tslógh fa robhuidhe a riar —
                                                                  Conuire Mór is Maicniadh.
                                                                42. Do bhí an Mhumha fa Mhugh Néid
                                                                  mar bhíos ardchrann ós foighéig
                                                                  dá cheannoigheacht bhídh tre bhioth
                                                                  don tseangoireacht mhín Mhuimhnioch.
                                                                43. Feirrde a síol ó sin i le
                                                                  nár an re ham na daoirse,
                                                                  cneas taobhthonnghlan dá dtráigh muir—
                                                                  saorchonnradh cháigh do cheannuigh.
                                                                44. Aithris ar Mhugh Néid do-ní
                                                                  Cormac Ó hEaghra an t-airdrí,
                                                                  dias dár dhual fochonnmhagh Fáil,
                                                                  fa sochonnradh uan d'fagháil.
                                                                45. Mac Céin nár chaomhain doibheart,
                                                                  cóir a chor re ceannoigheacht,
                                                                  bláth póir seangfuile Sadhbha,
                                                                  ceannuighe óir ealadhna.
                                                                46. Do ghréas ghlan fileadh bhfromhtha
                                                                  tarla sonn séan gconnortha
                                                                  dá súil chuirr mhongfabhraigh mhir,
                                                                  ó ollamhnaibh Fuinn Éibhir.
                                                                47. Go ló an bhraith biaidh ar marthain,
                                                                  'na bharr séin is sobharthain,
                                                                  don tslógh ó bheannaibh Bladhma
                                                                  ar cheannaigh d'ór ealadhna.

                                                                48. p.226

                                                                49. Feirrde an tráth tug dá aire
                                                                  riar éigse Fóid Laoghaire —
                                                                  cion gach aonduine ar ndol dí,
                                                                  crodh gan aoghaire an éigsi.
                                                                50. Beannacht éigeas Inse Fáil,
                                                                  beannacht naomh Éireann d'aonláimh,
                                                                  luach a cheannaighthe is sé soin,
                                                                  beannaighthe an té le dtuilltir.
                                                                51. Ar mhac Céin cheannchus molta
                                                                  do luigh bail na beannochta,
                                                                  ó thrácht mhaothbhuinn réidh rathmhair
                                                                  go céibh gcraobhthruim gcomharthaigh.
                                                                52. Ní mó aniogh 'ná 'na naoidhin
                                                                  dúil cháich 'na chruth forbhfaoilidh;
                                                                  fuair sgath Luighne 'na leanabh
                                                                  rath nách uighbhe ar éileaghadh.
                                                                53. Do fágbhadh é i n-aois leanaibh,
                                                                  ar mbuam a ghéag ngeinealaigh,
                                                                  gan aipgheaghadh dá ghruaidh ghil,
                                                                  'na mhaicleanabh uair éigin.
                                                                54. Ní raibhe caomh ná cara
                                                                  díleas don óg armthana;
                                                                  sé a aonar iona n-aghaidh,
                                                                  sé i mbaoghal 'gá bhiodhbhadhaibh.
                                                                55. Do beanadh a dhúthchas de,
                                                                  do beanadh bhós a bhráithre,
                                                                  go raibhe saor Tighe Táil
                                                                  'na aon d'fine arna fágbháil.

                                                                56. p.227

                                                                57. Beantar sealbh Luighne as a láimh
                                                                  an tráthsoin — dia do dhiombáidh,
                                                                  tógaibhthear an té nár dhligh,
                                                                  fógairthear é re haimsir.
                                                                58. Bliadhain ar fichid don fior
                                                                  nár suidh sóisear 'ná sinsear
                                                                  do síol gCéin 'na n-áitibh ann,
                                                                  gur áitigh féin an fearann.
                                                                59. Táinig san seanágh síol mBluid
                                                                  fíoch Chormaic an tan tarnuig,
                                                                  clann Chéin isteach go dtugadh
                                                                  a mbreath féin go bhfuaradar.
                                                                60. Éasga lán an leithee theas
                                                                  ní lughaide fuair flaitheas
                                                                  sé d'fágbháil 'na aon d'fine,
                                                                  an chraobh ágnáir oirdnidhe.
                                                                61. Ní dheachaidh ag aoinneach air,
                                                                  dar leat is leis do bhádair
                                                                  a robha i n-aghaidh an fir
                                                                  ag faghail fola hÉibhir.
                                                                62. Mó 'ná rath do rígh Luighne
                                                                  cáin an tíre tonnghuirme
                                                                  d'éis na bhfearchon ó Thigh Tháil
                                                                  do neamhthol gach fir d'fagháil.
                                                                63. Níor thiodhlaic Dia roimhe riamh,
                                                                  i bhus ná i Mumhain Mhaicniadh,
                                                                  rath an ríogh d'aoinneach eile
                                                                  do síol daoineach Deirgtheine.

                                                                64. p.228

                                                                65. Tús ratha, rogha dealbha
                                                                  fríoth leis i ló a gheineamhna —
                                                                  sduagh dhéadnuaidhe bhrogha Breagh —
                                                                  rogha céadbhuaidhe an Choimdheadh.
                                                                66. Fríoth dealbh Chormaic ón Choimdhidh
                                                                  d'éagosc agus d'forfuighlibh;
                                                                  ó run dil go dreich ngairthe
                                                                  do bhreith Fir a n-ordaighthe.
                                                                67. Ó thrácht bhuinn go céibh gcaisghil
                                                                  ní bhí ball dá bhalluibhsin —
                                                                  rí an tsluaigh ó Gháirighe ghil —
                                                                  gan bhuaidh áiridhe éigin.
                                                                68. Buadh lúith ar an mbonn mbántais,
                                                                  nách leamhoid lucht gabháltais;
                                                                  buadh gach feadhma ar an mbais mbáin,
                                                                  dearna thais acht i dteagbháil.
                                                                69. Buadh mbréithre ar an mbéal gcorcra,
                                                                  dá dtig buaidhreadh bantrochta;
                                                                  buadh gcéille ar an gcroidhe mhear
                                                                  ag céile Mhoighe Maistean.
                                                                70. Tarla dhó ó Dhia nimhe
                                                                  buadh bhfírinne is foisdine,
                                                                  fuair i dtoighibh na togha
                                                                  buaidh n-oinigh is n-eangnomha.

                                                                  MAITH


                                                                71. p.229

                                                                  CORMAC Ó HEAGHRA

                                                                  1. An áil libh seanchus síol gCéin
                                                                    go mbearthar iad go héinfréimh ?
                                                                    ar ghlainchineadh Éibhir Finn
                                                                    caithfidhear déinimh díchill.
                                                                  2. Nó an áil libh go léigthi as,
                                                                    an tobar feasa fuaras,
                                                                    ar choibhneas mhíleadh Mumhan
                                                                    fírsreabh d'foilgheas ealadhan ?
                                                                  3. Geall na druinge as dó tugadh,
                                                                    an tÉibhear ór fásadar;
                                                                    samhail lóchrainn bhrogha Bhreagh
                                                                    ní robha ar mhórChloinn Mhileadh.
                                                                  4. Ní tháinig luach Éibhir Finn
                                                                    idir Easbáin is Éirinn,
                                                                    d'fuil ríogh na fine dá bhfuil,
                                                                    do síol Bhile ná Bhreóghuin.

                                                                  5. p.230

                                                                  6. Leis tángadar go Fiadh Fáil
                                                                    na meicsin Mhíleadh Easbáin;
                                                                    Clár Té do lingsean tar lear—
                                                                    a sinsear dob é Éibhear.
                                                                  7. Ceathrar mac ag Éibhear Fionn
                                                                    do ghabh airdcheannas Éirionn;
                                                                    díol san cheathrarsoin níor chin
                                                                    do síol mhearchobhsoidh Mhílidh.
                                                                  8. Do-chuadar as dá éis sin,
                                                                    acht Conmhaol mór mhac Éibhir,
                                                                    gan chloinn d'fágbháil 'na n-áitibh
                                                                    don droing ágnáir iomráitigh.
                                                                  9. Conmhaol mhac Éibhir na n-each,
                                                                    an céidrí don chath Mhuimhneach
                                                                    dár téagradh teagh i dTeamhraigh,
                                                                    fear fár éadmhar ingheanraidh.
                                                                  10. Triocha ríogh d'éis aroile
                                                                    atá san réim ríoghroidhe,
                                                                    ó Chonmhaol go Brian na mbeann,
                                                                    dá chomhghaol ar fiadh nÉireann.
                                                                  11. Dias d'easbhaidh dá fichead fear
                                                                    do sliocht Éibhir mheic Míleadh
                                                                    fa Ráith gcloidhfinn dtaidhbhsigh dTruim
                                                                    go haimsir Oilill Óluim.
                                                                  12. Ó Oilioll mhac Eóghain Mhóir
                                                                    go hÉibhear na n-arm ndeargóir —
                                                                    sluagh Breagh na saoirchridheadh séimh —
                                                                    aoinchineadh dob eadh iaidséin.

                                                                  13. p.231

                                                                  14. Sliocht comhramhach Éibhir Finn
                                                                    sgaoilid ainnséin ag Oilill —
                                                                    ní do mhéadaigh a meadhair —
                                                                    i dtrí géagaibh geinealaigh.
                                                                  15. Naoi meic dhéag áirimhthear ann
                                                                    do chloinn ag Oilill Ólam;
                                                                    'sní fuil díbh, dá leanta libh,
                                                                    acht sleachta trír ré a dtuirimh.
                                                                  16. Mo chean tárraidh an triar mac,
                                                                    Eóghan is Cian is Cormac;
                                                                    trí haithreacha fear nEamhna,
                                                                    glainchleatha feadh bhfíneamhna.
                                                                  17. Sliocht Eóghain nár éimdhidh troid
                                                                    Clann Charthaigh 'sgach gné i ngabhoid,
                                                                    mór ann nách inleanta air,
                                                                    is minsleachta chlann gCarthaigh.
                                                                  18. Sinsear síol mBriain theas is tuaidh
                                                                    Cormac mhac Oilill armruaidh;
                                                                    clann an éanathar crú Cais,
                                                                    dan dú féarachadh Forghais.
                                                                  19. Cian mhac Oilill an fuilt slim,
                                                                    aonmhac dob óige ag Oilill;
                                                                    geall cháigh is dósan dleaghair,
                                                                    sósar dar cháir creideamhain.

                                                                  20. p.232

                                                                  21. Ní chuala a gcomhmaith do chloinn —
                                                                    clann Chéin mheic Oilill Óloim;
                                                                    laoich bhoschorra da bhfiar fiodh,
                                                                    orsanna gliadh na nGaoidhiol.
                                                                  22. Seacht meic dhéag ag Cian chalma,
                                                                    'sníor áitigh a athardha
                                                                    dá chloinn acht aonmhac uile,
                                                                    'saorslat do choill chumhruidhe.
                                                                  23. Tadhg mhac Céin nár choigil crodh,
                                                                    ar sliocht Taidhg atá an ríoghradh
                                                                    fa Chlár bhféardhomhain na bhFionn,
                                                                    'sa lán d'éarlomhaibh Éirionn.
                                                                  24. Is é Tadhg féin fuair i gcath
                                                                    na trí Luighne ó flaith Teamhrach;
                                                                    's ní ar ór 'ná ar chomha gcruidh,
                                                                    acht lógh a fola d'fearthuin.
                                                                  25. Dá mhac Thaidhg na mbárc mbeannach
                                                                    Connla is Cormac Gaileangach;
                                                                    dias ór síoladar clann Chéin,
                                                                    dá ríomhogal chrann gceinéil.
                                                                  26. Is iad clann Chonnla mheic Taidhg
                                                                    Síol gCearbhuill an chláir mhíonaird —
                                                                    fiodh tromthoraidh chrann gcorcra —
                                                                    'sClann Chonchobhair Chianachta.
                                                                  27. Sluagh Luighne, nár loc iomuidh,
                                                                    clanna Cormaic Gaileanguigh;
                                                                    fir chéimleasga do chóir reann,
                                                                    éinfleasga óir na hÉireann.

                                                                  28. p.233

                                                                  29. Cormac Gaileangach do gheabh
                                                                    ó Mhaigh Mharr go Magh dTuireadh;
                                                                    ó Sliabh Muire go Magh Marr,
                                                                    do ghabh an uile fearann.
                                                                  30. An Cormac céadna do gheabh
                                                                    ó Loch Laoigh go Loch nOirbsean;
                                                                    ó Loch Oirbsean don taoibh thoir
                                                                    níor thoirnsean go Baoill mbraonaigh.
                                                                  31. Aonmhac do chloinn ag Cormac
                                                                    darbh ainm Laoi na leabharghlac;
                                                                    an mac dá oirbheart níor an
                                                                    gur ghlac oighreacht a athar.
                                                                  32. Dá mhac ag Laoi na lann ngéar,
                                                                    Nia Corb saorchlannda is Seisgnéan;
                                                                    géaga síodhamhla ón Mháigh mhir,
                                                                    dá ríodhamhna chláir Chaisil.
                                                                  33. Aonmhac ag Nia Corb na gcath
                                                                    darbh ainm Art airsidh Teamhrach;
                                                                    fiche bliadhain fuair an fear
                                                                    d'uain ar giallaibh na nGaoidheal.
                                                                  34. Naoi mbliadhna déag 'na dhiaidh sin
                                                                    dá mhac ós cionn a chinidh;
                                                                    rí mar Art Fiodhchuire fionn,
                                                                    fár iothmhuire gart Gailiong.

                                                                  35. p.234

                                                                  36. Bliadhain ar fichid oile
                                                                    fuair Figheann mhac Fiodhchoire;
                                                                    do gheabh an tír i dtarla
                                                                    seal 'na rígh gan freasabhra.
                                                                  37. Ar chrích Luighne ó bhinn go binn
                                                                    leanais Nad Fraoich mhac Fighinn;
                                                                    dá bhliadhain déag, mar dearair,
                                                                    riaghail a ghéag ngeinealaigh.
                                                                  38. Bréanuinn mhac Nad Fraoich na bhfleadh,
                                                                    'na rígh dar chosmhail creideamh,
                                                                    lá is bliadhain gan bhéim dá bhrath,
                                                                    do réir fiadhain na n-eólach.
                                                                  39. Fionnbharr mhac Bréanuinn — do bhí
                                                                    an t-airdeasbog, an t-airdrí —
                                                                    lór na críocha d'fiadhain air —
                                                                    tríocha bliadhain do bhliadhnaibh.
                                                                  40. Fuair Diarmuid mór mhac Fionnbhairr
                                                                    críoch Luighne an fóid oiriordhoinn —
                                                                    sgoth gach riaghla ré an churadh —
                                                                    sé bliadhna gan bhaoghlughadh.
                                                                  41. Fiche bliadhain thuaidh is teas
                                                                    fuair Ceann Faoladh an flaitheas;
                                                                    slat seilbhe an fíonfuinn aga,
                                                                    eighre díoghuinn Diarmada.

                                                                  42. p.235

                                                                  43. Tailteach mhac Cinn Faoladh uair
                                                                    ríoghacht Luighne an fóid fionnfuair —
                                                                    ré a theasda i gcianaibh dá chor —
                                                                    seasga bliadhain gan bhearnodh.
                                                                  44. Fuair Flaithgheas tréanmhac Tailtigh
                                                                    seal do Luighne lubhghairtigh
                                                                    níor chumhgaigh níor aidhbhsigh air —
                                                                    urdail d'aimsir ré a athair.
                                                                  45. Níor dúnadh dorus leasa
                                                                    fa Bhéac fialmhac Flaithgheasa;
                                                                    céad bliadhain ag comhgha cheall
                                                                    ós fiadhaibh gorma Gaileang.
                                                                  46. Saorghus mhac Béic na mbeann n-óir
                                                                    ríoghthar le cách i gcéadóir;
                                                                    bliadhain go leith ós Luighne
                                                                    do chleith mhiadhaigh Mhodhuirne.
                                                                  47. Do Luighne — is leis dob usa—
                                                                    uair Eaghra mhac Saorghusa
                                                                    deich mbliadhna don chlár chorcra,
                                                                    fá lán riaghla is ríoghochta.
                                                                  48. Tionnsgnais Maghnus mhac Eaghra —
                                                                    mairg talamh dár thighearna —
                                                                    sealbha ar na críochaibh do chor
                                                                    do mhíothoil Eaghra a athor.

                                                                  49. p.236

                                                                  50. Tug a mhallacht do Mhaghnas
                                                                    Eaghra na n-arm bhfaobharghlas;
                                                                    níor chaith d'uain acht éanlá ann,
                                                                    téarná suil fuair an fearann.
                                                                  51. Céad bliadhain dóibh 'na dheaghaidh,
                                                                    ar feadh trí nglún ngeinealaigh,
                                                                    gan ainm ríodhamhna, gan rígh,
                                                                    ó mhaidhm fíorfaghla is eissídh.
                                                                  52. Gur ghabh Aodh an fuilt chleachtaigh,
                                                                    mhac Tailtigh mheic Muircheartaigh,
                                                                    ceannas slóigh an ghormfuinn ghlais
                                                                    mheic Domhnuill mhóir mheic Maghnais.
                                                                  53. Dá bhliadhain ar fichid d'Aodh
                                                                    ós Luighnibh na learg bhfionnchaomh;
                                                                    'na rígh ciallghlan dár cháir geall,
                                                                    ag riaghladh cháigh go coitcheann.
                                                                  54. Conchobhar mhac Aodha arís
                                                                    ní raibhe a dhreach mar dhoinnghrís —
                                                                    rí ba neamhthláithe fa nimh —
                                                                    acht trí leathráithe ar Luighnibh.
                                                                  55. Más fíor, ní raibhe a riaghail
                                                                    ar chrích Luighne acht leithbhliadhain —
                                                                    Aodhmhac Conchobhair na gcath,
                                                                    saorslat tromthoraidh Teamhrach.
                                                                  56. Trí fichid bliadhain do bhí
                                                                    Diarmaid mhac Aodha, an t-airdrí,
                                                                    rí gan mhaothchroidhe ar chionn chreach,
                                                                    ós cionn laochroidhe Luighneach.

                                                                  57. p.237

                                                                  58. Mac Diarmmada na nduas dtrom,
                                                                    rí darbh ainm Art na gCapoll —
                                                                    ceithre ríbhliadhna clann Chéin
                                                                    'ga bharr sírniamhdha soiléir.
                                                                  59. Fiche bliadhain, druim ar dhruim,
                                                                    fágbhais Art, athair Dhomhnuill,
                                                                    ríghe an chláir thaobhghormdhuinn tigh
                                                                    ar láimh chaomhDhomhnuill Chléirigh.
                                                                  60. Seaán Mór, an dara mac,
                                                                    fuair oighreacht Airt gan iomlat —
                                                                    lór a mhéad do riaghail ríogh —
                                                                    dhá bhliadhain déag gan dimbríogh.
                                                                  61. Ocht mbliadhna ar thríochaid tárraidh,
                                                                    mac Domhnuill saoir soghrádhaigh,
                                                                    rún neamhfallsa do thuair tol,
                                                                    an fearannsa fuair Fearghol.
                                                                  62. Tadhg mhac Fearghail, flaith na sgol,
                                                                    ar feadh dá fichead bliadhon —
                                                                    fonn sámh na seanaibhneadh dte —
                                                                    ós chlár leabhairgheal Luighne.
                                                                  63. Fuair seision Seaán Buidhe,
                                                                    mhac Taidhg, triath na ríoghruidhe —
                                                                    lór a loighead dá ghruaidh ghloin —
                                                                    oiread a n-uair an t-athair.

                                                                  64. p.238

                                                                  65. Fiche bliadhan ós cionn cháigh,
                                                                    Tomaltach saormhac Seaáin,
                                                                    'snaoi mbliadhna fa dhó adearar,
                                                                    cló a riaghla arna réidheaghadh.
                                                                  66. Muircheartach, an mac eile,
                                                                    cóig bhliadhna uair d'áiridhe
                                                                    ag díon Luighne na learg nglan,
                                                                    ceard budh duilghe do dhéanamh.
                                                                  67. Síol gCéin do Chormac do chroid
                                                                    bliadhain teasda do thríochoid,
                                                                    an tslat oirbheartach fortail,
                                                                    mac toirbheartach Tomaltaigh.
                                                                  68. Níor goireadh do Ruaidhrí rí,
                                                                    ná do Mhaghnus mhac Ruaidhrí,
                                                                    gér leó freagra fear Mumhan,
                                                                    d'eagla a sean do sárughadh.
                                                                  69. Ocht mbliadhna 'sa cúig ré a chois
                                                                    gabhais Oilioll mhac Maghnois —
                                                                    rí fíre gan fíoch gan feall —
                                                                    ríghe na gcríoch go coitcheann.
                                                                  70. Aoinbhliadhain déag thoir is tiar
                                                                    ar seilbh Seaáin mheic Uilliam,
                                                                    do sluagh Luighne an chláir chorcra,
                                                                    buidhne nár dháigh dánochta.
                                                                  71. Cian mhac Oilill, nár éar dáimh,
                                                                    níor an re hinnmhe d'fagháil;
                                                                    a dtighearna an tann do thuit
                                                                    níor infeadhma clann Chormuic.

                                                                  72. p.239

                                                                  73. Reimheas Taidhg mheic Céin chródha,
                                                                    ceithre bliadhna bláthmhóra;
                                                                    ré lán fár thairthighe tráigh,
                                                                    an flaithbhile ó chlár Cholláin.
                                                                  74. Ocht mbliadhna déag bhós do bhí
                                                                    ar chumus Chuinn mheic Ruaidhrí,
                                                                    'san tír 'na aonar 'gon fior,
                                                                    acht baoghal díbh 'gá dhéiniomh.
                                                                  75. Ríoghthar le cách i gcionn trill
                                                                    Cormac mhac Céin mheic Oilill;
                                                                    téid ann i n-áitibh a sean
                                                                    do ráitibh Gall is Gaoidheal.
                                                                  76. Áitighthear críoch Luighne lais,
                                                                    idir thuaith uile is eaglais;
                                                                    tír mhilis na bhfonnbhrat bhfionn
                                                                    tilis Cormac go coitchionn.
                                                                  77. Cuiris gach aon 'na áit féin
                                                                    d'oireachtaibh sleachta saoirChéin;
                                                                    fógairthear tar ais na huilc,
                                                                    tógaibhthear lais a longphuirt.
                                                                  78. Taibhéochaidh cóir a chinidh,
                                                                    ar chairdibh ar choillidhibh;
                                                                    oirbheart caithleómhain chrú Céin
                                                                    do aithbheódhaigh clú a chinéil.

                                                                  79. p.240

                                                                  80. Tionóiltear leis a leabhair
                                                                    do súr a ghéag ngeinealaigh;
                                                                    gach diamhair dá fréimh roimhe
                                                                    iarraidh san réim ríoghroidhe.
                                                                  81. Seanchairt chíosa chláir Luighne
                                                                    ar ndul uatha ar éagcuimhne —
                                                                    go mbí 'na glanchartaigh gil
                                                                    athglantair í dá oighribh.
                                                                  82. Iomdha ceart ar a chrích féin
                                                                    ag codhnach cloinne ríChéin;
                                                                    cóir dá ghruaidh nathardha náir
                                                                    uain na hathardha d'fagháil.
                                                                  83. Beag nár rudhraidh sé mar soin —
                                                                    naoi gcéad ar cheithre bliadhnaibh
                                                                    atá Luighne fa chloinn Chéin,
                                                                    na buidhne nár thoill toibhéim.
                                                                  84. A los catha agus chogaidh
                                                                    fríoth an fearann fuarodair —
                                                                    beag nách fairbríogh cor 'na gceann—
                                                                    is do thol airdríogh Éireann.
                                                                  85. Níor bheag do Chormac do chóir,
                                                                    dá bhféachdaois cách i gcéadóir,
                                                                    gach anbhuain dá n-uair impe,
                                                                    'na sduaigh armruaidh innillte.

                                                                  86. p.241

                                                                  87. Maith an chairt ar chrích a sean
                                                                    a bhfuair d'ulc ó aois naoidhean,
                                                                    ag dortadh a chrú fa a ceann,
                                                                    gur nochtadh clú a chéimeann.
                                                                  88. Críoch Luighne na learg ngairthe
                                                                    fa bhréid sladach sáraighthe —
                                                                    tar ceann gach cogaidh dár chuir —
                                                                    gur thogaibh ceann dá cabhair.
                                                                  89. Atá sí ó sin i le
                                                                    'na héanchlár suaimhneach síthe;
                                                                    gan ghoimh, gan folaidh, gan fíoch,
                                                                    gan toil d'folaidh ná d'eisíoth.
                                                                  90. Do leasaigh an lámh do luit
                                                                    críoch Luighne re linn Chormuic;
                                                                    tír í dá dtéarnó a teimheal,
                                                                    sí i n-éanló do háitigheadh.
                                                                  91. Ní tháinig ó Thadhg mhac Céin
                                                                    go mac Úna dá fírfréimh —
                                                                    clú a sean ón ghasraidh do ghlac —
                                                                    fear budh casmhail re Cormac.
                                                                  92. Do bhádar i gceas cumhadh
                                                                    síol gCéin, mar do í chualubhar,
                                                                    gur fás an bile ó Thigh Tháil,
                                                                    do-bhir dá fine a n-anáil.

                                                                    AN ÁIL


                                                                  93. p.242

                                                                  94. Is dá tochmharc tús ratha,
                                                                    mac Céin d'adhbhar ardflatha,
                                                                    fuair an chéidchéile do char
                                                                    i n-uair éidtréine d'iomchar.
                                                                  95. Máire inghean Mhaoil Mhuire
                                                                    gnúis ríoghdha, rún gheanmnuidhe;
                                                                    bean ós mhnáibh braonbhrogha Breagh,
                                                                    aonrogha cháigh dá chineadh.
                                                                  96. Tarla do Chormac mhac Céin,
                                                                    dá measdar í in gach aoinchéim —
                                                                    ar dtogha na fréimhe ó bhfoil —
                                                                    rogha chéile do charthoin.
                                                                  97. A bhfuil roimpe suas dá sliocht,
                                                                    atá an chlú aca i n-eighriocht,
                                                                    sealbh na heighriochta is dáigh dhi
                                                                    tar mnáibh seinsleachta Suibhni.

                                                                    IN ÁIL LIBH


                                                                  98. p.243

                                                                    SÉAD AIRM

                                                                    1. Mo chean doit, a Ghráinne gharbh,
                                                                      ní mairg do bhiadh ort d'éanarm;
                                                                      a réalta is déarghoirthe dath,
                                                                      séanta bhéalsnoighthe bhaoghlach.
                                                                    2. A mhionn sgothamhail sgine,
                                                                      a bhéisd neimhneach náimhdidhe,
                                                                      a chneas garbh saoirmhíondubh seang,
                                                                      a aoinríoghan arm nÉireann.
                                                                    3. A bheithir leadarthach lonn,
                                                                      a rogha an uile iarann,
                                                                      a séad fine duailgheal dubh,
                                                                      a bhuaidhreadh cridhe curadh.
                                                                    4. A chailg ar nách déantar díon,
                                                                      a áilleagán na n-airdríogh,
                                                                      a bhéal doirche an doruis mhóir,
                                                                      a soluis oidhche um iarnóin.
                                                                    5. A ghearradh snáithe saoghail,
                                                                      a airdrí gach iolfaobhair,
                                                                      a chúis tnúdha os cionn croidhe,
                                                                      a mhionn súla sochoidhe.

                                                                    6. p.244

                                                                    7. A mhír cruadha an chrotha buig,
                                                                      ní rug do chéile comhruig,
                                                                      'sní bhéara, a chneas mar chubhar,
                                                                      sgéala ón treas i dtángubhar.
                                                                    8. Gidh í an tiomna — gá dtám ris ?
                                                                      gé madh beag an luach leighis,
                                                                      fáth róaithfir dod ghné ghloin,
                                                                      ní gnóaighthir é ar h'éachdoibh.
                                                                    9. Ní fuair neach ar druim domhain —
                                                                      gi bé teach i dtarlabhair —
                                                                      fios droichlimhna riamh ót rath,
                                                                      a ghrian sgoithniamhdha sgiamhach.
                                                                    10. Maith séan dá dtarla tusa
                                                                      d'Aodh Óg mhac an Aodhasa,
                                                                      do dhamhna ríogh fréimhe Cuinn,
                                                                      do dhíol do chéile cumuinn.
                                                                    11. Tusa a sáithsion do séad bhuadh,
                                                                      a seansaoghlach áith fionnfuar,
                                                                      giolla ó ráith bhéimeannaigh Bhreagh —
                                                                      do sáith d'éinearradh eisean.
                                                                    12. Meinic do tógbhadh tusa
                                                                      mar gheall iomaid ionnmhusa
                                                                      do ghlún mhíonchaomh í Mheadhbha,
                                                                      re súgh bhfíonchaor bhfíneamhna.
                                                                    13. Meinic tug asud, más fíor,
                                                                      i dtuillmheadh d'adhbhar airdríogh,
                                                                      éigne ón Bhóinn bhionnfoclaigh bhuig
                                                                      iomarcaidh óir is arguid.

                                                                    14. p.245

                                                                    15. Meinic fríoth céad da gach crodh
                                                                      asuibh ó Aodh go hollamh,
                                                                      ar son clú an mhongabhraigh mhoill,
                                                                      re hollamhnaibh crú Criomhthainn.
                                                                    16. Tusa, a lasair nár leónadh,
                                                                      níor saoileadh go seicheónadh
                                                                      géag seanAolmhuigh na sreabh seang
                                                                      ar dheaghfaobhruibh fear nÉireann.
                                                                    17. Ní foighdís daoine an domhain
                                                                      tusa ón déidgheal dathamhail —
                                                                      bas gheal dar éigin umhla —
                                                                      acht fear éigin ealadhna.
                                                                    18. Tú ar chomhaidh airgid nó óir
                                                                      ni foighdís cách i gcéadóir
                                                                      ó orsain slóigh bhonnbháin Bhreagh,
                                                                      'sníor dhóigh t'oghbháil ar éigean.
                                                                    19. Ó chodhnach chloinne hEachach
                                                                      níor ghabh ollamh ainbhreathach
                                                                      ní ar talmhain acht tusa amháin,
                                                                      amhlaidh dob usa t'agháil.
                                                                    20. Ón uair fár hiarradh thusa
                                                                      ní bhia d'éis an Aodhasa,
                                                                      a saorollamh bláth ballach,
                                                                      cách d'aonollamh orramach.

                                                                      MO CHEAN


                                                                    21. p.246

                                                                      Ó CEARBHAILL

                                                                      1. Do mealladh cách nó Ó Cearbhuill,
                                                                        cuid dá sgéalaibh;
                                                                        cia do mealladh ann ar-íribh ?
                                                                        am dá féaghain.
                                                                      2. Drong díobh ré coimhéad a gcnuasaigh,
                                                                        nár char féile;
                                                                        is drong bheanus geall do Ghuaire,
                                                                        ceann gach cléire.
                                                                      3. Ceist ar chliaruibh na gcúig gcóigeadh,
                                                                        cóir a ceangladh:
                                                                        an é fear na mbó do bhronnadh
                                                                        'smó do mealladh ?
                                                                      4. Ionnmhus croibheal agus caisléan —
                                                                        cách dá gcarthain;
                                                                        a chuid féin do chaith ó Cobhthaigh,
                                                                        maith ar marthain.
                                                                      5. Léigthear le cách ollaimh Éireann
                                                                        uatha ar amhrán;
                                                                        nó gur chaisg fear Cliach a gcomhrádh,
                                                                        sgiath gheal Ghabhrán.

                                                                      6. p.247

                                                                      7. Is truagh gan cách mar Ua gCearbhuill
                                                                        fán gcrodh gcoimhréidh,
                                                                        atá do cheól is do chongháir,
                                                                        eól gan oilbhéim.
                                                                      8. Maol Ruana rí fréimhe Cearbhuill,
                                                                        dár chóir Éire;
                                                                        dá ngairthear ainm 'na ainm fíre —
                                                                        failm na féile —

                                                                      Féil agus Casán, dá abhuinn atá i gCiarraighe Luachra iadsin, agus is iad na príomhaibhne port-áillesin is inbhir éisg ag fearaibh Iarmhumhan, agus mar airgthear Féil fana hiasg téid agus tuiligh i gCasán, agus do-bheir creach éisg lé ar n-iompódh. Ua Cearbhuill a chomhchosmhaileas sin, an uair airgid fileadha faobhracha focailghéara na Fódla a thír agus a thalamh fá séadaibh agus fá mhaoinibh agus fá chonách, téid fá dhanaraibh gruama glórdhorcha, agus airgthear agus loisgthear leis iad go minic —

                                                                      1. Minic airgthear lé Maol Ruana
                                                                        mórmhagh Muaidhe;
                                                                        fear nách cuireann cairde ar chliara
                                                                        d'airde a uaille.
                                                                      2. Do sgaradh cách ris Ó gCearbhuill
                                                                        na gcolg sídhe;
                                                                        a mbreath gach nduine dó féine,
                                                                        dá ró an ríghe.
                                                                      3. Mac Eisibéal ní hé mealltar,
                                                                        léar mhian moladh;
                                                                        ar ghabh leis do Chlár na gCuradh,
                                                                        dámh a dholadh —

                                                                      Agus an Doladh, baile beag atá i nUrmhumhoin eision, agus cailleacha dubha ghnáthuigheas bheith ann, agus sagart adeir aifrionn gach Domhnach dona cail- leachaibh sin, agus is maith beatha (?) an bhaile bhig sin.


                                                                      p.248

                                                                    22. Gonadh de sin téid Ua Cearbhuill
                                                                      ar chreich Midhe;
                                                                      do thabhairt buair as gach baile
                                                                      cruaidh a chridhe
                                                                      do-chuaidh a gcnáidh annsa gcoire
                                                                      do dháil dighe.
                                                                    23. Cú Chuloinn Mumhan Maol Ruana
                                                                      ar mhéid meanma;
                                                                      cá fearr dó an teagh ina dtarla
                                                                      'ná teagh Teamhra ?
                                                                    24. Tionóluid uime gasradh Ghaoidheal
                                                                      do ghníomh ghroigheach;
                                                                      do sáraigh sé Éire ar eineach,
                                                                      Éile is Oileach.
                                                                    25. Eighre Seaáin mheic Mhaoil Ruana,
                                                                      roth an ghaisgidh;
                                                                      fear dá ndeachaidh cuma an chosgair,
                                                                      urra an aisdir.
                                                                    26. Agus aisdear iongantach do-rín an Biocaire Ó Conchubhair agus an Cruadhchosach Ó Léanaigh Mhóir, fuair ionnta féin ceangal agus cumann do dhéanamh re chéile agus dul gan anadh gan oirisiomh do chathughadh ré hUa nDálaigh —

                                                                      1. Do sladadh an t-úcaire iar dteacht ó cheardchaidh
                                                                        iar líomhadh a leadán;
                                                                        minic do cuireadh ar dhá chéad trodán,
                                                                        bréag ar bheagán.
                                                                      2. Iomdha i Luimneach bean bhogúr
                                                                        is fear feadán
                                                                        dhúisigheas naosga gharg ghobfuar
                                                                        is ard eagán.

                                                                      3. p.249

                                                                      4. Ní hurusa a gcur re chéile—
                                                                        crodh an Éiligh;
                                                                        d
                                                                        [...]
                                                                        fidh drongán don tóir ní fulláin,
                                                                        olc is éirleach
                                                                      5. Bó Átha Buidhe dá buaraigh,
                                                                        tuile tréinfir;
                                                                        eallach an tSléibhe ruaidh Riabhaigh.
                                                                        uaibh i nÉilibh,
                                                                        is iomdha sream ar a súilibh
                                                                        treall ón bhféinnidh —

                                                                      Agus an Luan iar Féil Míchíl do-níthear méara
                                                                      ann gach mórbhaile i nÉirinn, agus is amhlaidh do-
                                                                      níthear é .i. buirgéisigh bhéilbhearrtha bholgreamhra
                                                                      bhlosgsúileacha na mbailtesin do dhul i gcúirtibh cloch-
                                                                      gorma clárdhaingne, agus an tí dhíobh is mó muirear agus muintear tig amach ina mhéara, agus is iongnadh
                                                                      mhór d'Ua Chearbhuill mar sin gan dul go Teamhraigh
                                                                      agus Gaoidhil Éireann do chruinnioghadh uime —

                                                                    27. Mar do-ríne an gaol ór ghabhluigh.
                                                                      nár mhaol meanmain;
                                                                      minic coisgthear lé laoch Luimnigh
                                                                      fraoch ó bhFearghail.
                                                                    28. Iomdha corr ar taobh an Turlaigh
                                                                      is laogh Leamhnaigh;
                                                                      ní buidhion dall gacha Domhnaigh
                                                                      clann Í Chearnaigh —
                                                                    29. Agus Ó Cearnaigh, i gCaisiol do bhíodh sé, agus
                                                                      is uime do-rín Ó Grádaigh an t-uisge beatha, agus do
                                                                      chuir óglách dá mhuintir ar cheann spíosradh .i. piupar
                                                                      agus ainís, agus adubhairt ris sin do mheabhrughadh


                                                                      p.250

                                                                      go maith mar gach n-aithcheacht eile: do ghabh an
                                                                      t-óglách aga mheabhrughadh go rómhaith amhail
                                                                      adubhradh ris; an tan do-chuaidh an t-óglaoch
                                                                      d'ionnsuighe an bhaile mhóir tarla easg ar iongantach
                                                                      anághmhar dó, agus is eadh tarla ina bhéal ag éirghedhó — piupar agus ainís.

                                                                    30. Tug leis ualach don truis chéadna
                                                                      go dún Í Ghrádaigh;
                                                                      ar ndul dó go Port an Phúdair
                                                                      olc do fágaibh.
                                                                    31. Is cosmhuil ré Beinn fuair Éadair
                                                                      gruaim Í Ghrádaigh
                                                                      cuirid fir go glic fán ngrúdainn
                                                                      bric i mbádaibh.
                                                                    32. Ar buile bhím gach duine is tír im' thiomchal
                                                                      130]
                                                                      le grádh don déidghil is grádh nách éidir d'iomchar.
                                                                    33. Gairthior díom Crosán Í Chearbhuill
                                                                      i gcrích Mhumhan;
                                                                      do-ghéan don tí 'gár fearr mh'ionadh
                                                                      ceann na gcuradh.
                                                                      Ní bhí ag fiadh ré gáir ghadhar
                                                                      báidh do bhunadh,
                                                                      do mharbh ó Lorcán 'na leanabh
                                                                      bochtán brughadh,
                                                                      is iomdha corr agus cadhan
                                                                      fa fonn Uladh.
                                                                    34. Samhuil Í Chearbhuill do-chuala
                                                                      i gcath Cnuca;
                                                                      do ghabh tús gach óil aco,
                                                                      móir a mhuca —

                                                                    35. p.251

                                                                      Agus dá mhuic do bhí ag Bháitéar Máb agá rósda
                                                                      do Rígh Sagsan .i. muc mhéith agus muc thruagh,
                                                                      agus do ghabh ag méithiughadh na muice méithe lé
                                                                      him agus lé hola agus do léig an mhuc thruagh do
                                                                      losgadh. Is mar sin do-níd Gaill na Fódla fíoráille, agus maithe na Mumhan lé hUa gCearbhuill, óir bíd
                                                                      siad ag tabhairt óir agus airgid aagus iolmhaoine do
                                                                      Ua Chearbhuill agus ní thabhraid a bheag 'ná a mhór
                                                                      do Mhac an Charrúingigh, gidh neasa do Loch Ribh
                                                                      mhic Muireadha é 'ná an bhean tig ó Dhún Mhic Pádraiccín go hAbhuinn Ó gCearnaigh do chnuasach
                                                                      bhairneach.

                                                                    36. Is iomdha thall i dTrian Chonghail
                                                                      cliabh i gceallraidh;
                                                                      giolla geal 'sa úidh ar inghin,
                                                                      fear Chúil Chearnaigh,
                                                                      Ó Cearbhuill ag triall i n-iorghuil,
                                                                      triall go Teamhraigh
                                                                    37. Teamhair an múrsoin Mhaoil Ruanaidh
                                                                      is cliarach d
                                                                      [...]
                                                                      ,
                                                                      is iomdha a ráth Maoil Ruanaidh
                                                                      drong fá d
                                                                      [...]
                                                                    38. Geall ó gach muigh do Mhuigh Dreimhne,
                                                                      dáil a duanaibh
                                                                      Is é mac ochta na n-airdtreabh
                                                                      molta a mhuintear.
                                                                    39. Agus Muintear Thadhgáin, san Mhidhe bhíd siad,
                                                                      agus bíd ag marbhadh agus ag imreasan ré chéile fa
                                                                      cheann anma an chinn fine nách áil le haoinneach
                                                                      d'fearaibh Éireann do bheith air féin mar cheann fine, agus is é sin An Sionnach — giolla gan éadach gan
                                                                      eallach, bréagach brionnach —


                                                                      p.252

                                                                    40. Giolla caibliath cealgach corrach,
                                                                      ceardach ciongach;
                                                                      do-bhéaradh leis cearc fán gcurrach,
                                                                      is beart brionnach;
                                                                      ní thiubhradh ar ór 'ná ar eallach
                                                                      rón 'ná rionnach.
                                                                    41. Ua Cearbhuill an chroidhe fairsing,
                                                                      eól na n-aoigheadh,
                                                                      ní ghéabhadh neach an gart ghabhus,
                                                                      acht Art Aoinfear.
                                                                    42. Art Aoinfear nó Oilioll Ólom
                                                                      ór fás eision;
                                                                      nár dá bhfuil do chléir i gCaisiol
                                                                      gan léim leision.
                                                                    43. D'eagla an tréinfir tugsad cniochtghaill
                                                                      céim i gcaladh;
                                                                      ní fada go bhfúigfe folamh
                                                                      dúinte Danar.
                                                                    44. Dá meastar oineach bhfear nÉireann
                                                                      ar iúl roighrinn —
                                                                      dob ionchuir do chlú Í Chearbhuill
                                                                      dá chrú i gcoimhling —
                                                                    45. Agus coimhling iongantach do-ní drong dona daoinibh annsa domhan mór thoir .i. dul ar sliabh róard
                                                                      os cionn Pharthais, agus féachaid fútha síos, agus do-
                                                                      níd gáire, agus tiaghaid go Parthas, agus ní theagaid
                                                                      as go bráth ar gcúlaibh: is mar sin umoro do-níd
                                                                      deóraidh, deaghdhaoine, aoighidh agus aos ealadhan na hÉireann ré dún Í Chearbhuill.

                                                                    46. Mar do sín don chléir i gcoimhling —
                                                                      dréim ré deaghroinn —
                                                                      an féinnidh dána geal gormloing,
                                                                      ar dteagh tearmoinn.

                                                                    47. p.253

                                                                    48. Críoch Éile na n-abhall gcorcra
                                                                      is ceart ubhla —
                                                                      falchaidh gach raon thall fá dtarla
                                                                      barr craobh gcubhra.
                                                                    49. Linnte balbha ar bheagán uisge
                                                                      i n-ucht samhraidh;
                                                                      téid gach iasg ré goil an gheimhridh
                                                                      troigh i dtalmhain.
                                                                    50. I dtigh Í Chearbhuill Chláir Chobhthaigh,
                                                                      nár char craindeach,
                                                                      is iomdha bean ógh san earrach,
                                                                      is sgór cailleach —
                                                                    51. Agus cailleach do bhí i dtigh Mheic Diarmada
                                                                      Mhuighe Luirg, agus ní [...]acht aoinbhliadhain amháin
                                                                      ann, agus d'fágaibh an chailleach sin [...] an chailleach sin fa chlú oinigh agus eangnamha ón mbliadhainsin
                                                                      go bráth, agus is iongnadh sin agus —

                                                                    52. Céad cailleach i dtigh Í Chearbhuill,
                                                                      Dia dá dhídean;
                                                                      Rí na n-uile leis an óigfear,
                                                                      Muire is Mídean.
                                                                    53. Míle ó gach aoinfear, ní tuar troda,
                                                                      dá ghaire daga;
                                                                      do-gheibh 'na dhún na céada curadh
                                                                      cuaird úr fada.
                                                                    54. DO MEALLADH

                                                                      Do mealladh an fear nách beanfadh iasacht spóirt
                                                                      a ceathraibh an bheatha ós aisling iad mar cheó;
                                                                      dob fearra go ceart a gcathamh ria dom dhóigh,
                                                                      a carcair na gcleas ós feas nách triallaid leó.


                                                                      p.254

                                                                      AODH Ó BROIN

                                                                      1. Searc mná Ír dhuit, Aoidh, ná léig a bhfaill,
                                                                        diombáidh díbh an chríochso Néil gan aird;
                                                                        dearbh dá dtí, más fíor a n-éibert Flann,
                                                                        beidh fád chíos go haoil ó Néid modh Cairn.
                                                                      2. Leath dá bhrígh mar bhíos an féithle am chrann,
                                                                        an tan fa líonuid grís na sléibhte reann,
                                                                        mac Séain líthior thríd ón ghléire Ghall,
                                                                        ag teacht fán tír do dhíbirt féine eachtrann.
                                                                      3. 'Sdo ghabháil bhraoighde ón tí nách téid 'na cheann,
                                                                        an tan fa mbírsi ar dídion t'éidigh as t'airm,
                                                                        eas fá líne gríobh ar ghréaschur eang,
                                                                        scoth lán síoda ar íochtar gléasa gairbh.
                                                                      4. Seanlann righean nách díon air éide Gall,
                                                                        sbolard dín ar do rígh go mér 'na bharr;
                                                                        each árd díola as díorgha léimios bearn,
                                                                        is giorrán díon nách ísin féin a hainm.

                                                                      5. p.255

                                                                      6. Sleagh dá brígh lé ríghmhac Réathuir ann,
                                                                        'sdo chaith, más fíor, a síothbhrugh Aonghuis treall,
                                                                        's a ndán díbh do bhí, a dhéghmhic Seáin,
                                                                        atá scríobhtha líne an sgéith air h'ainm.
                                                                      7. Gabháil rígh, a laoch na sé leathrann,
                                                                        's tearc lá choidhche nách bíonn, mar théid san arm,
                                                                        frasgháir laoch ag gníomh ré bélaibh badhbh,
                                                                        's gealtáin gaoithe tríodso ag éirghe a ngleann,
                                                                      8. Leath dá mhaoin ní díol lé cléirchibh ceall,
                                                                        d'fothráil chíos ón líon do théigheadh ann,
                                                                        'só an lán bhíos san oidhche am Aodh mhac Seáin,
                                                                        sgol dá suidheadh fá dhíon do réir a rann.
                                                                      9. Seantáin naoidhe faoi, lucht léighte leabhar,
                                                                        's tiompáin tsídhe dá mhaoidheamh a dtéidchrot meann,
                                                                        bandáil bhíos gan ní ar bith d'éifiocht ceard
                                                                        acht broit dá bhfíghe lé croidhe do chéal . . . . eang.
                                                                      10. Tachrain bhíos ar baois as éisg 'na dtairr,
                                                                        sgol chláir tríochat, buidhne ag dréim cum bearn,
                                                                        'sbas fá dhísle trí seacht gérbhreac mall,
                                                                        seas dá síorchur tríd a chéile ar pheall.
                                                                      11. Seantraill chaoilbheirt líomhtha ag éara crann,
                                                                        is beart don taoighe dá fíghe aige faena tharr,
                                                                        is gorbhaird bhíos fa chíos na fléise ag spairrn,
                                                                        asteagh dá líonadh [] do ghléas na gceann.

                                                                      12. p.256

                                                                      13. Is iomdha ní do-ríne réidhmhac Seáin,
                                                                        seanchlár Laighean gan aodhaire ar éanchrodh ann,
                                                                        's gan dáil aoide san oidhche do bhéin do chrann,
                                                                        an tan as rí ar an tír an té so as fearr.

                                                                        SERRC


                                                                      14. p.257

                                                                        CAIRDE THAR LEAR

                                                                        1. Aoibhinn an lása i Lonnainn,
                                                                          mór ngiolla saor sochomainn
                                                                          dom lucht chumainn do-chuaidh soir
                                                                          go Lunnainn uaim re hathaidh.
                                                                        2. Mór leannán is chnú croidhe
                                                                          inte dom aos ionmhoine,
                                                                          mór slat neamhdhaidhbhir aniogh
                                                                          do seanraighnibh Mac Míliodh.
                                                                        3. Bheith eatorra dob ait linn,
                                                                          lucht le n-airdeóchadh m'intinn;
                                                                          iomdha i Lunnainn dom lucht ghráidh,
                                                                          dom lucht chumainn is chomhráidh.
                                                                        4. Rugadh go Lunnainn tar lear
                                                                          glóir budh aoibhne rem aigneadh;
                                                                          áineas na gcraobh mbonnbhán mbog,
                                                                          comhrádh mo chaomh 's mo charod.

                                                                        5. p.258

                                                                        6. Aonchúigear fear dá bhfuil thoir
                                                                          dá bhfaicinn gach laoi i Lundain —

                                                                          [...]
                                                                          ussa óm thigh,
                                                                          ní hurusa tocht tairsibh.
                                                                        7. Gion go mbeith d'ulc nó d'easbhaidh
                                                                          oirn choidhche acht an cúigearsoin,
                                                                          níorbh fiú aonchúigear d'fiadh Bhreagh,
                                                                          an saorchúigear fial féinneadh.
                                                                        8. Donnchadh Ó Briain, bláth toraidh,
                                                                          Donnchadh croidhe Ó Conchobhair —
                                                                          dá ghríbh chumhdaigh bhruaigh Bhanbha
                                                                          i Lundain fuair allmhardha.
                                                                        9. Beag 'na dhiaidh mo dhíol tathaimh —
                                                                          Donnchadh ó Cuinn Chéadchathaigh,
                                                                          's i ndiaidh mo chumthaigh croidhe,
                                                                          Dhunnchaidh í Bhriain Bhóroimhe.
                                                                        10. Mac Í Fearghail, mh'Írial féin,
                                                                          atá i Lundain úir aigmhéil;
                                                                          diombádh gan mo thriall tar tuinn,
                                                                          's mo thriar lionnán i Lunnainn.
                                                                        11. Beagán ar dhá bhliadhain déag
                                                                          atá Pádraicín Pluingcéad
                                                                          i gcúirt úir na n-abhall bhfionn,
                                                                          gan tadhall ar úir nÉirionn.
                                                                        12. Gion go bhfaca riamh roimhe
                                                                          dreagan Dúna Sámhnoidhe —
                                                                          'na sduaigh mhín ghnéaghairthe ghloin
                                                                          bídh gach éanaidhche ar mh'aghaidh.

                                                                        13. p.259

                                                                        14. Pádraicín, mh'Írial, mh'aos gráidh,
                                                                          mo dhá Dhonnchadh — dias chonáigh;
                                                                          tuar neamhthuirse do Chlár Chuinn
                                                                          dál an cheathrairse chuguinn.
                                                                        15. An cúigeadh fear atá thall —
                                                                          Brian Mhág Eochagán, mh'anam,
                                                                          do-chóidh do Lundain tar lear,
                                                                          do chumhgaigh ar ghlóir Ghaoidheal.
                                                                        16. Donnchadh, Báidricín is Brian,
                                                                          mo Dhonnchadh oile is mh'Írial —
                                                                          an mhéid saoilim má tá thoir
                                                                          dob aoibhinn mo lá i Lunndain.
                                                                        17. Mo thriar compánach croidhe —
                                                                          Uilliam, Risdeard, Rudhroighe,
                                                                          triar nárbh fallsa riamh dá rann,
                                                                          triar is annsa ná an t-anam.

                                                                          AOIBHINN


                                                                        18. p.260

                                                                          AN T-IM

                                                                          1. Fuarus féin im maith ó mhnaoi:
                                                                            an t-im maith — mása maith é —
                                                                            dóigh linn nách fa bhoin do bhí,
                                                                            an ní dá bhfoil do mhill mé.
                                                                          2. Do bhí féasóg ar bhfás air —
                                                                            ná rab slán d'féasóig an fir;
                                                                            súgh as nách néimhnighe neimh,
                                                                            geir go mblas seirbhdhighe sin.
                                                                          3. Do ba bhreac, fa hodhar é;
                                                                            ní fa ghobhar bhleacht do bhaoi;
                                                                            fada ó im i n-aisgidh é,
                                                                            'sa ghné d'faicsin linn gach laoi.
                                                                          4. A ghíomh leabhar mar folt eich,
                                                                            uch ní fríoth sgeana ro-sgoith;
                                                                            fada is tinn an tí ro-s-caith,
                                                                            an t-im maith ro bhí 'nar mboith.
                                                                          5. Brat eisréide fan ngréis ngoirt
                                                                            mar eisléine d'éis a chuirp;
                                                                            dob airdhe déisdin le deirc
                                                                            an cheirt d'féiscin d'aidhbhle a huilc.

                                                                          6. p.261

                                                                          7. Do bhí ar an fearsoin túth trom
                                                                            do mhúch is do mhearuigh ionn;
                                                                            tarfás dúinn gach aondath ann,
                                                                            barr craobhach clúimh ós a chionn.
                                                                          8. Ní faca sé an salann riamh,
                                                                            ní faca an salann é acht uadh;
                                                                            ní léigfe a chuimhne sinn slán,
                                                                            im bán is guirme iná an gual.
                                                                          9. Do bhí an ghréis ann, 'sní hí amháin,
                                                                            do bhí gach re mball don chéir;
                                                                            beag d'im do-uadhus 'na dheóigh —
                                                                            an t-im 'na feóil fuarus féin.

                                                                            FUARUS


                                                                          10. p.262

                                                                            BRÁTHAIR BRÉIGE

                                                                            1. Ca talamh duit, a bhráthair ?
                                                                              dona grasuibh bheith umhal;
                                                                              innis sgéala gan aincheas,
                                                                              nách beam i n-ainbhfeas umad.
                                                                            2. An cuid dod riaghai1 chrábhaidh ?
                                                                              léara, a bhráthair, is innis —
                                                                              créad tug do bhróga fallán,
                                                                              is h'atán do bheith brisde ?
                                                                            3. D'éis ar siubhlais do roide,
                                                                              a bhráthair choisflich chalma,
                                                                              iongnadh leam gloine t'asán,
                                                                              is h'atán lán do salchar.
                                                                            4. An raibhe id riaghail chrábhaidh,
                                                                              a bhráthair ó chrích Connacht,
                                                                              cruas do bhróg agus t'asán,
                                                                              is h'atán do bheith robhog ?
                                                                            5. Dar leam ní faicim éanlocht
                                                                              ar t'éadach fada fallán,
                                                                              a bhráthair chroidhe cheóilbhinn,
                                                                              acht nách fiú feóirling h'atán.
                                                                            6. Idir chóta agus chaipín,
                                                                              idir aibíd is asán,
                                                                              tar gach éanchuid dod chuladh
                                                                              ní maith do cumadh h'atán.

                                                                            7. p.263

                                                                            8. Ní dot aibíd atámuid,
                                                                              a bhráthair as díol masán,
                                                                              féach id dhiaidh is féach romhad,
                                                                              mar tá brollach ar hatán.
                                                                            9. Th'atán, a mhacaoimh léighinn,
                                                                              gi bé i nÉirinn ór gadadh,
                                                                              ní hatán duine dhílis
                                                                              bhíos dá sírreic i bhfalach.
                                                                            10. Ní hé a chuma go lochtach,
                                                                              ní hé olcus a dhatha,
                                                                              tug gan a dhíol san Chabhán,
                                                                              acht é 'na atán ghada.
                                                                            11. Beith 'ga bhélreic, a bhráthair,
                                                                              is tríd tánaig do mhilleadh;
                                                                              baile so i ndéantar nathán:
                                                                              mairg tug hatán go Sligeach.
                                                                            12. Fulang gada do bhráthair
                                                                              ní do ghnáthaibh an Iarla;
                                                                              dá seóltar tú 'na dhathán
                                                                              biaidh an t-atán go riabhach.
                                                                            13. Maith do léine agus h'ionar,
                                                                              deas do siobhal ar chlachán,
                                                                              's is áluinn fós do mhatal,
                                                                              's is olc ghabhus tú h'atán.
                                                                            14. Créad do-bheir th'aibíd goirid,
                                                                              's th'falluing go noige do sálaibh,
                                                                              agus h'atán fliuch fada,
                                                                              ca talamh duit, a bhráthair ?

                                                                              CA TALAMH


                                                                            15. p.264

                                                                              AISLING

                                                                              1. Néall mná síthe sunn aréir,
                                                                                mairg fuair radharc an rínéill;
                                                                                bean a haithghin níor féagh sinn,
                                                                                an néall rér aithrigh mh'inntinn.
                                                                              2. Ionmhuin taidhbhse táinig sonn
                                                                                aréir trem chodladh chugom;
                                                                                biaidh choidhche 'ga luadh linne
                                                                                suan oidhche na haislinge.
                                                                              3. Gruaidh leithgheal nár dheirge rós
                                                                                'gon inghin, dob é a hiomthós;
                                                                                dearca mar dhlaoi don bhugha,
                                                                                dá bhraoi chearta chíordhubha.
                                                                              4. Béal tana nár mhillse mil
                                                                                ar ghné ógróis 'gon inghin;
                                                                                gach glór róirighin do ráidh
                                                                                fa lór d'fóiridhin easláin.
                                                                              5. Tarla i mbéal na mbriathar mall
                                                                                déad roigheal mar fras néamhann;
                                                                                leaba seang dá hós uime,
                                                                                ar nós dá pheall pharluinge.
                                                                              6. Eidir ghéagaibh glac leabhar
                                                                                atáid so ar na suidheaghadh —
                                                                                tolcha corra chíogh gcaoimhgheal,
                                                                                is díon orra d'órchraoibhreadh.

                                                                              7. p.265

                                                                              8. Tánaig coimhdhíon a dhá chos
                                                                                don bhuaidh do bhí ar . . .,
                                                                                dá bhróig go n-imlibh órdha
                                                                                fan n-óig mbinnghil mbánóghdha.
                                                                              9. Brat corcra go gciomhsaibh sróil,
                                                                                léine dheirgimeal ndeargóir,
                                                                                géill chuimhrigh óir dob ionair
                                                                                mun n-óigh suirghigh sídheamhail.
                                                                              10. Beannaighis an mhín mhálla
                                                                                dhúin d'furfuighlibh éadána;
                                                                                do freagradh uaim dá aithle
                                                                                an sduaigh dheaghglan deaghaighthe.
                                                                              11. I gcionn athaidh dá éis sin
                                                                                fiarfaighthear uaim don inghin:
                                                                                ga ríghe i mbí do bhunadh,
                                                                                ga rí tíre ó dtángabhar ?
                                                                              12. Dá rann nó trí atá ar domhan,
                                                                                mó is cumhang ré a gcuartughadh
                                                                                diamhair mo sgeóil ní sgaoileabh.
                                                                              13. Ad dhiaigh tánag, tarr liom,
                                                                                rádh na hinghine ós ísioll,
                                                                                i d'faoidh mar ionnamhail orgáin
                                                                                caoin bionnfalaigh briatharnáir.
                                                                              14. Ní feas damh — dia do mhealladh —
                                                                                dul lé an uair do éimdheamar,
                                                                                cáit ar éirigh uaim d'eitill
                                                                                an sduaigh céillidh chroidhethim.

                                                                              15. p.266

                                                                              16. Sgaradh cuirp é re hanmhain
                                                                                don ríoghain deirg dhonnabhraigh,
                                                                                sionn d'fágbháil arna himtheacht,
                                                                                an fionn ágnáir fuighillcheart.
                                                                              17. Go Crích bhFódla, fada ó soin,
                                                                                mar sin táinig ó thosoigh
                                                                                bean bréagtha ríoChonnla Ruaidh;
                                                                                síothamhla a héachta an athuair.
                                                                              18. Mac dob fearr aga athair,
                                                                                Connla mhac Cuinn Chéadchathaigh —
                                                                                lé gaois éanmhná tar tuinn téid,
                                                                                ní théarná i luing a leithéid.
                                                                              19. Cuairt oile a hionnamhail soin
                                                                                tig tar tuinn go mac Feabhoil,
                                                                                bean donnbhruit is craoibhe ceóil,
                                                                                ordhruic an t-aoighe uirsgeóil.
                                                                              20. Naoi naonbhar do chloinn churadh
                                                                                d'uaisle oirir Dheasmhumhan
                                                                                rug lé mar Bran an bheansoin
                                                                                fa bladh é dá n-uireasbhaidh.
                                                                              21. Mealladh Bhrain, bréagadh Chonnla,
                                                                                tar muir le mnáibh allmhordha —
                                                                                mealltar mé le a mac samhla
                                                                                dar lat is é is éagsamhla.
                                                                              22. Síodh Mhidhir an mhúir phurtghloin,
                                                                                Dún Sainbh nó Síoth Abhartaigh —
                                                                                ní feas daoibh bean 'sna bruidhnibh
                                                                                budh meadh don chaoin chiúnfuighligh.
                                                                              23. Ní fuighthe i nEamhuin Abhlaigh,
                                                                                ná i mBrugh Aonghuis órarmaigh,
                                                                                bean sídh cuirthear 'na conchlann,
                                                                                an chruithgheal mhín mhalachdhonn.

                                                                              24. p.267

                                                                              25. D'éis na mná d'imtheacht uainne
                                                                                gan bheith im' fear éanuaire
                                                                                dá madh éidir é 'na fonn
                                                                                is sé budh éigin orom.
                                                                              26. D'éis mo ghrádha dá gruaidh ghil,
                                                                                ar n-imtheacht uain do'n inghin,
                                                                                mar théid tráigh i ngach tuile
                                                                                do bháidh ar méid meanmuine.

                                                                                NÉALL


                                                                              27. p.268

                                                                                AISLING

                                                                                1. An tusa an bhean do bhí sunn
                                                                                  aréir tre amhra agum ?
                                                                                  mar tú id mhearaithne, a ghnúis ghlan,
                                                                                  is cúis mhearaighthe meanman.
                                                                                2. Munab tú táinig reimhe
                                                                                  chugam, a chruth séimhidhe,
                                                                                  a bhas tiombog, a throigh mhall,
                                                                                  ní foil ionnod acht ionann.
                                                                                3. Do ghruaidh ghairthe, do ghormsúil —
                                                                                  níor cumadh don cheathordhúil
                                                                                  dias riamh budh casmhuile cruth,
                                                                                  a chiabh chasbhuidhe chleachtuch.
                                                                                4. Do dhéad bán, do bheól corcra,
                                                                                  nách beag do cheól chodolta;
                                                                                  braoi leathdonna ar lí na subh
                                                                                  'sa mbí eatorra ar iomchur.
                                                                                5. Bráighe mar bhláth na lile,
                                                                                  glaca seada séimhidhe:
                                                                                  cneas seingreamhar ar snuadh tonn
                                                                                  rer neimhghealadh uan abhonn.

                                                                                6. p.269

                                                                                7. Cíche bláithgheala beaga
                                                                                  ós leirg áluinn oighreada;
                                                                                  cláir mhíne is caoimhfinne claidh,
                                                                                  maoilinne sídhe a samhail.
                                                                                8. Atá ar chiomhsaibh do chiabh dtiugh
                                                                                  ealta nách gnáth i ngeimhriudh,
                                                                                  d'éis a n-ionnallta a hór ghlan,
                                                                                  lór ionganta na healtan.
                                                                                9. Ionrúin mé, ní misde dhuid;
                                                                                  innis damh an tú tánuig
                                                                                  dom chéadbhuaidhreadh go Fiadh bhFáil,
                                                                                  a niamh dhéadnuaidhgheal dreachnáir ?
                                                                                10. Nó an tú táinig eacht eile
                                                                                  don Bhord Chruinn ar chéilidhe,
                                                                                  a chiabh slim fionnfoltach úr,
                                                                                  go Cing iongantach Artúr ?
                                                                                11. Nó an tú táinig eacht oile
                                                                                  go hAodh mór mhac Úghoine,
                                                                                  ó Síoth bhréagsrothach Ban bhFionn
                                                                                  go magh n-éagrothach nÉirionn ?
                                                                                12. Nó an tú táinig eacht oile,
                                                                                  go longphort Bhriain Bhóroimhe,
                                                                                  do bhreith Mhurchaidh tar Moir Meann
                                                                                  soir tar drumchlaidh na díleann ?

                                                                                13. p.270

                                                                                14. Nó an tú tánuig eacht eile
                                                                                  do mhealladh mheic Deichtine,
                                                                                  ó Ráith ghlom torcharaigh Truim
                                                                                  go Coin gconfadhaigh gColuinn ?
                                                                                15. Nó an tú táinig eacht oile,
                                                                                  a ghnúis éadrocht ainglidhe,
                                                                                  d'iath chathBhanbha na gclár dte,
                                                                                  i ndál Mhathghamhna Í Mháille ?
                                                                                16. Nó an tú táinig eacht oile
                                                                                  do mhealladh na macroidhe,
                                                                                  le linn Chonaire, a ghruadh gheal,
                                                                                  go sluagh dtoghaidhe dTailtean ?
                                                                                17. Nó an tú rug an rún fosaidh,
                                                                                  Bran mhac Feabhail fionnchosaigh,
                                                                                  tar dromchla mín na maire
                                                                                  go Tír dtoghtha tTarngaire ?
                                                                                18. Tángadar, dámadh díobh duit,
                                                                                  go rígh Connacht — cuairt ordhruic —
                                                                                  mná dealbhdhatha — fa dáil neirt —
                                                                                  go tráigh deaghLocha Deirgceirt.
                                                                                19. Nó an tú do chealg Connla Ruadh
                                                                                  ó sluagh Breagh na mbeann bhfliuchfuar,
                                                                                  a ghnúis naoidhe, nách náir cruth,
                                                                                  is draoidhe cáigh dá chumhduch ?
                                                                                20. Nó an tú do mheall meise féin
                                                                                  an chéaduair, a chruth soiléir,
                                                                                  ó taoi, a bhean síodhamhail seang,
                                                                                  ag síorfoghail fear nÉireann ?

                                                                                21. p.271

                                                                                22. Móide atá mh'amharus ort
                                                                                  gur tú an chéidbhean do-chonnorc —
                                                                                  gan a maca samhla acht sibh
                                                                                  san Bhanbha dhata dhuilligh.
                                                                                23. Ní fuil i Síth Bhóinne Breagh
                                                                                  bean do chrotha acht an chéidbhean,
                                                                                  ná i Sídh chaomhchlochach na gCuan,
                                                                                  a mhín aolchrothach ionfuar.
                                                                                24. Ná i Síth Easa Ruaidh rámhuigh,
                                                                                  ná i nDún oide an Ioldánuigh,
                                                                                  ná i Síth bhláith tirmleapthaigh Thruim,
                                                                                  ná i Ráith ilreachtaigh Eochuill.
                                                                                25. Bean dá héis ní faicfe sinn
                                                                                  choidhche i n-amhra ná i n-aisling
                                                                                  go teacht arís dí 'nar ndál
                                                                                  i bhfís agus í ar n-iompádh.
                                                                                26. Clódh mo dheilbhe dá dreich bhuig,
                                                                                  uair nó dhó dá taoibh tánuig;
                                                                                  an treas uair tríthe tiocfa,
                                                                                  an sduaigh síthe suaitheanta.

                                                                                  AN TUSA


                                                                                27. p.272

                                                                                  AN CALBHACH Ó CONCHOBHAIR

                                                                                  1. Deithfrigh chugainn, a Chalbhaigh,
                                                                                    gluais trá, tar lear gcomardhuibh;
                                                                                    a róimh éigeas Críche Cuinn,
                                                                                    bíthe fan gcéidfios chugainn.
                                                                                  2. A mheic Domhnaill, a dhreach bhog,
                                                                                    an fiosso cuirim chugad,
                                                                                    bíoth sé 'na ainndeithfer ort,
                                                                                    ná faillighther é ar ádhbhacht.
                                                                                  3. Sgél nuaidhe is iomdha againn
                                                                                    dod ghnúis faoilidh abhraduinn,
                                                                                    a rí cláir féaraigh Eine,
                                                                                    bhar cáir déanaimh deithfire.
                                                                                  4. Fir Lonndain, laochruidh Alban,
                                                                                    siad re chéile ag comhardadh,
                                                                                    a cheann saorslóigh Síthe Truim,
                                                                                    'na n-aonbhróin fíthe umainn.
                                                                                  5. . . . guais chean ní chodail neach,
                                                                                    ó thá Sionann go Sligeach,
                                                                                    a rosg mear craobhuaine ceart,
                                                                                    ar feadh aonuaire i n-éineacht.
                                                                                  6. Suil bheas cách ag cadaoid ort,
                                                                                    deisigh tú, tar dar bhfurtachd;
                                                                                    léig don taoibhsi cead codail,
                                                                                    ga beag daoibhsi a ndubhradair ?

                                                                                  7. p.273

                                                                                  8. Deithfrigh ort, a mheic Móire,
                                                                                    iomdha adhbhar anbhóine;
                                                                                    a lámh foirfeithimh cró gCuinn,

                                                                                    [...]
                                                                                    adt oirichil againn.

                                                                                  9. [...]
                                                                                    a connmaid uainn t'earla slim

                                                                                    [gap: extent: one line]

                                                                                    30]

                                                                                    [...]
                                                                                    a gcomhrádh slóigh Sligigh
                                                                                    roghrádh óil ná oirfidigh.
                                                                                  10. Cleasa lúith a láth ngoile,
                                                                                    méad meanman a macruidhe,
                                                                                    cnis niamhdha bhláithgheala a m[ban],
                                                                                    briathra áilgheana a n-ughdar.
                                                                                  11. Leinb uallcha ag argain saithe,
                                                                                    seabhaic ag seilg éanlaithe,
                                                                                    doimh thaoibhseanga ó bhinn go binn,
                                                                                    laoidheanga, is coin i gcoimhling.
                                                                                  12. Taisdeal learg Locha Gile,
                                                                                    torchar srotha Sligighe;
                                                                                    cnuas i ngar bhfionncholl bhfíthe,
                                                                                    tiomcholl a gcladh gcoigcríche.
                                                                                  13. Teaghdhais chúplach chupadh n-óir
                                                                                    séad mbuadha bheirteadh ndonnsróill
                                                                                    tháibhleadh ngeal gceathramhnach gcorr,
                                                                                    dar bean neamhchumhgach
                                                                                    [...]
                                                                                  14. Feabhas a gcorm nó a gcuiltiodh,
                                                                                    nó a múr séanta sleamhaintiogh,
                                                                                    ná tuguid anmhain oraibh,
                                                                                    a Chalbhaigh Í Chonchobhair.
                                                                                  15. Ógbhaidh Chairbre an chuain ealaigh,
                                                                                    saorchlanna Síl Muireadhaigh,
                                                                                    a bhas neambog i gcrú crann,
                                                                                    ná meallod tú 'na dtiomchall.

                                                                                  16. p.274

                                                                                  17. Beir uatha athaidh eile,
                                                                                    ar séan uaire is aimsire,
                                                                                    céim neimhleasg i ndáil danair,
                                                                                    a feirfleasg Cláir Chonchabhair.

                                                                                  18. [...]
                                                                                    at fosgaid dedg
                                                                                    [...]
                                                                                    m
                                                                                    [...]
                                                                                    . . .

                                                                                    [gap: extent: one line]


                                                                                    [...]
                                                                                    ionn sléachtana síol gCais
                                                                                    a ghríobh béaltana Bearnais.
                                                                                  19. [A] abhall d'abhlaibh Parthais,
                                                                                    a líog buadha briatharthais,
                                                                                    a chosg foiréigne chrú gCuinn,
                                                                                    dar gcoimhéidne is tú is tualuing.

                                                                                  20. [...]
                                                                                    biodhbha, a bharr thiogh,
                                                                                    do theacht chugainn dá gcluintear,
                                                                                    an chríoch fionnsa ón héigin troigh —
                                                                                    a ciomhsa d'féigin d'ardaibh.
                                                                                  21. [M]una bheinnsi ag imirt ort,
                                                                                    do ghríosfainn do ghnúis éadrocht
                                                                                    mun imreasain id ghruaidh ghil
                                                                                    i bhfinnleasaibh sluaigh Sligigh.
                                                                                  22. Tuig bhós, muna bheinn diomdhach
                                                                                    dod rosg naoidhe neimhsiobhlach,
                                                                                    [dod] chneas gheiltim, dod thaoibh thais,
                                                                                    [ní ?] leigfinn daoibh a ndearnais.
                                                                                  23. Do ghuais go ngríosfainn tusa,
                                                                                    cóir atáid t'fir iomthasa
                                                                                    sa (?) féine ag breith a bhuidhe,
                                                                                    ar mbeith re chéile ag corruidhe.

                                                                                    DEITFRIG CUGAINN A CALBAIG


                                                                                  24. p.275

                                                                                    IOMCHASAOID

                                                                                    1. Oraoid sunn go síol gColla
                                                                                      dá iomchasaoid eatarra —
                                                                                      an ramhacraidh ó Mhoigh Mharr —
                                                                                      a bhfoil d'anacraibh oram.
                                                                                    2. Ná fágaibh fós fear dearmoid
                                                                                      d'fuil Cholla ó Chliaigh imealbhuig
                                                                                      nách aigeólla sibh fa seach,
                                                                                      fir nách aideómha ar n-eiteach.
                                                                                    3. Sliocht Toirdhealbhaigh mheic Marcais—
                                                                                      labhair rem lucht díoghaltais;
                                                                                      tréad is éadána ar filidh,
                                                                                      méad m'éagára is m'aindlighidh.
                                                                                    4. Inneósad duit, a dhuine,
                                                                                      mo chasaoid, mo chéalmhaine,
                                                                                      don droing mhóir suilbhirthe sáimh,
                                                                                      i ndóigh cuimhnighthe ar gcomhráidh.
                                                                                    5. Mór gceann bhfadhálta feadhna,
                                                                                      iomdha coinnmhe is ceithearna —
                                                                                      mairg ga mbí ad (?) comharsa cóir —
                                                                                      do-ní oramsa an éagóir.

                                                                                    6. p.276

                                                                                    7. Ceithearn an tighe rem thaoibh,
                                                                                      bíd lán d'ulc agus d'anaoibh,
                                                                                      gach re lá ag toigheacht im' theagh,
                                                                                      'san t-oireacht atá im' thimcheal.

                                                                                    8. [...]
                                                                                      ttugainn mir ar gach mir
                                                                                      don foirinn natmhoir ainm
                                                                                      [...]

                                                                                    9. p.277

                                                                                      IOMARBHÁIGH

                                                                                      Tadhg Dall Ó Huiginn .ct.
                                                                                    10. Clanna Meic an Bhaird, cuileóin charrcha,
                                                                                      cuadh caocha na gConallcha
                                                                                      baird bhalbha gan ollamh orrtha
                                                                                      is mairg do tharla eatorrtha.
                                                                                    11. Freagra ó Mhac an Bhaird
                                                                                      1. Onchú foghla Chríche Cuinn
                                                                                        Tadhg tuadhall Ó Huiginn;
                                                                                        nach mairg far bhuail an diabhal daill,
                                                                                        do líomhadh ar uaidh ifrinn.

                                                                                      p.278

                                                                                      AOIR

                                                                                      Ag so an aoir do-rinnigh Tadhg Dall Ó Huiginn dona daoinibh
                                                                                      do Mhuinntir Eadgra, fár bheanadar a theangaigh as et cetera
                                                                                      1. Sluagh seisir táinig dom thigh,
                                                                                        do-bhéar uaim iúl an tseisir;
                                                                                        tearc do lacht mé arna mhárach
                                                                                        ó thart na sé sealánach.
                                                                                      2. Dob fada riamh roimhe soin,
                                                                                        do réir dhóchais, nách deachaidh
                                                                                        greim do bhiadh bó 'na mballaibh,
                                                                                        an triar 'na dhó adubhramair.
                                                                                      3. Táinig díom—'sis dainimh soin —
                                                                                        a mbreith ó bhás go beathaidh,
                                                                                        mo lacht d'ól nocharbh furáil,
                                                                                        ar mhór tart an turaráin.

                                                                                      4. p.279

                                                                                      5. Díoth orm is éigin orra —
                                                                                        atú i n-amhghar eatorra;
                                                                                        ceilt na rannsa is deacair dhamh,
                                                                                        sás peacaidh damhsa a ndéanamh.
                                                                                      6. Ní i bhfolach is fearr an aoir
                                                                                        gi bé thuilleas a thathaoir;
                                                                                        mar do aor mé an sluagh seisir
                                                                                        ni dual gan é d'innisin.
                                                                                      7. An céidfear do-chonnairc sinn,
                                                                                        dob fearr culaidh don cheithirn;
                                                                                        giolla dár lór bonn dá bheirt,
                                                                                        nachar lom ól ná imbeirt.
                                                                                      8. An dara fear mar fuair mé
                                                                                        táinig i dtús na buidhne,
                                                                                        fear truagh léar tréigiodh a smior,
                                                                                        ní léigiobh uam gan áiriomh.
                                                                                      9. Dob í culaidh an treas troch —
                                                                                        seangha agus tuagh bhog bhearnach;
                                                                                        é 'sa bhunaidh tuaighe i dtroid,
                                                                                        mo thruaighe an chulaidh chomhraig.
                                                                                      10. Culaidh an cheathramhadh fir,
                                                                                        do ghluais leó lán do sgitil,
                                                                                        ceithre croinn trasna ar a thóin,
                                                                                        nár bhoing casna do chusbóir.
                                                                                      11. Le cois an cheathrair oile
                                                                                        tig an cúigeadh cladhaire,
                                                                                        go léine ghiorr nár gheall buinn;
                                                                                        dar liom níorbh fearr a falluing.

                                                                                      12. p.280

                                                                                      13. Munadh giolla nárbh fiú fridh
                                                                                        do bhí le cois an chúigir;
                                                                                        fear fothana go ngné ghloin,
                                                                                        dob é an drochara ar ndéachain.
                                                                                      14. Guidhim Dia do dhoirt a fuil,
                                                                                        ós é a meath bheith 'na mbeathaidh —
                                                                                        ní mór gurab marthain sin —
                                                                                        nár marbhthair an sluagh seisir.

                                                                                        SLUAGH