Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

The Book of Magauran

Author: [unknown]

File Description

Lambert McKenna

Electronic edition compiled by Benjamin Hazardproof corrections by Hilary Lavelle, University of Ulster at Coleraine

Funded by University College, Cork and
The HEA via the LDT Project.

1. Second draft, containing a correction.

Extent of text: 61140 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of the Department of History, University College, Cork
College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt

(2006) (2008)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G402561

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT project for purposes of academic research and teaching only.

Copyright for the printed edition rests with the School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies, Dublin. The electronic edition was compiled with the kind permission of the copyright holder.

Sources

    Manuscript sources
  1. Dublin, National Library of Ireland, G 1200 olim Co Roscommon, Cloonalis, Magauran MS al. Book of Magauran al. Leabhar Méig Shamhradháin; 14th century (AD 1339x1343); scribe Ruaidhrí Ó Cianáin (?1387), who copied the 13 poems associated with Tomás Mac Shamhradháin (?1343), lord of Teallach Eachach (Tullyhaw), his father, Brian Breaghach Mac Shamhradháin, and others of their relatives. Among the later scribes is Doighre Ó hUiginn. The earliest extant bardic duanaire belonging to one of Ireland's leading families. 33 poems; and a short prose passage on Meic Shamradháin (f. 24r) and an apocryphal 8 fragment (f. 13v). Digital images of the vellum are available on the Irish Script on Screen website http://www.isos.dias.ie/
  2. Dublin, Royal Irish Academy, a late nineteenth century MS photostat copy and facsimile by Joseph O'Longan.
    Literarure
  1. John T. Gilbert, 'MSS of O'Conor Don, M. P., Clonalis, Castlerea', Second report of the Royal Commission on historical manuscripts (London 1871) 223.
  2. Edmund Crosby Quiggin, Prolegomena to the study of the later Irish bards, 1200-1500 (Oxford 1911).
  3. J. B. McGovern, 'An ancient Irish manuscript: the Book of the Magaurans or McGoverns', Notes & Queries, 12th series, 30 (1916) 65–7.
  4. J. R. McGovern, An account of the Book of Magauran, Journal of the Breiffne Antiquarian Society 1 (1922) 228-293.
  5. Tomás Ó Raghallaigh, [A first-line index of the MS. with the text of one of its poems] in John Fraser, Paul Grosjean and James G. O'Keeffe (eds.) Irish texts (London 1934) 106–118.
  6. Tomás Ó Raghallaigh, in John Ryan (ed.) Féil-sgríbhinn Eóin Mhic Néill (Dublin 1940).
  7. Gerard Murphy (review of McKenna, Book of Magauran), Éigse, 6 (1948–52), 77–80.
  8. Brian Ó Cuív, The Irish bardic duanaire or 'poem-book' (Dublin, 1973), 29–32.
    Editions
  1. Lambert McKenna (ed.) [Twenty-eight of the thirty three poems], Studies, volumes 28–34 (1939–45).
    The edition used in the digital edition
  1. The Book of Magauran: Leabhar Méig Shamhradháin. Lambert McKenna (ed), first edition [xxvi + 470 pp., 2 pls. (MS facss.), genealogical tables] Dublin Institute for Advanced StudiesDublin (1947)

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The present text represents even pages 2–289 of the volume. All editorial introduction, notes and indexes have been omitted.

Editorial Declaration

Correction

Text has been proof-read twice.

Normalization

The electronic text represents the edited text. McKenna's reading of the MS. is followed here by his standardised text. Text supplied by the editor is tagged sup resp="LM". Expansions to the text are marked ex.

Quotation

There are no quotations.

Hyphenation

The editor's hyphenation has been retained.

Segmentation

div0=the poem book; div1=the section; stanzas are marked lg and numbered. metrical lines are marked l. Every fifth line-break is numbered, remaining linebreaks referring to typographical rather than metrical line lbare commented out in the master file.

Interpretation

Names are not tagged, nor are terms for cultural and social roles.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the section.

Profile Description

Created: By various Irish poets; contemporary ascriptions are given in each head. Date range: c.1340–1400.

Use of language

Language: [GA] The text is in Early Modern Irish.
Language: [EN] Two words supplied in the title are in English.

Revision History


Corpus of Electronic Texts Edition: G402561

The Book of Magauran: Author: [unknown]


p.2

Leabhar Méig Shamhradháin: Manuscript Text

I.

    1. Teach noil gach bruighean na baile

      [...]
      tuiremh a taige
      thech a mbhi a lor ar bhend buidhi
      dor im gach ngem ngloine.

    2. 5]
    3. Imdha bledhe dhor mar fheghaim
      dol fhledi sda luaghaill
      is a tigh teann dluta dighainn
      is cupa is beand buabaill.
    4. Cuirn a taighi na mbroin bhendchuirr
      10] gloir oili ni findfaind
      druim na slogh na mbroinigh barrchaim
      dol ri froigid findchaill.
    5. Eagraid i teg fa Bhrian mBhoinde
      dream fhial is geal ngruaidi
      15] imdha fan flaith ngregaich gribe
      go sgaith edaich uaine.
    6. Imdha fer saer and go hursain
      sa barr caemh mar chasnaidh
      imda geg taebhsheang is taighsoin
      20] aebhell greg don gasraid.
    7. Imdha sroll ri slis i dhuini
      ni lor da fhis uaindi
      isging trom ar cul a cheli
      is dond ur is uaine.

    8. p.4

    9. 25] Imdha sgeth uaine is airm comlaind
      os baidhb Chluaine cairbseng
      imdha srian is gealga is goirmlind
      is sleaga neamna ar aighlind.
    10. Imdha na thaig aird re oirigh
      30] iall ar saigh ngairg nglegil
      is gormat ro ladh os luirich
      dondbhrat lamh ri lenidh.
    11. Bard go sroll uime san ursain
      or uirri na asnaid
      35] os troimerla find in fhirsin
      mind loinderrda ar lasraic.
    12. {MS folio 1r b}Drong mholta don ghel chas chuilfind
      na sleagh nglas le ngebheand
      Mag Amhradan Brian na mbhuabhall
      40] dagbranan Fian nErenn.
    13. Tuar molta do Brian tre braithreas
      dreach corcra ciabh glunchas
      geal a bhond is tana a traithchnes
      mala dond tre duthchus.
    14. 45] Bel dearg ag Brian bas mar fhailind
      ciabh chas nar celg diraim
      derc uaine sa mong mar monaind
      gon guaire ndond nighaind.
    15. Aighead fial nach uiri gelclar
      50] nuidhe sgiamh tri a sgothbraen
      geal i ded derg a da roithlenn
      breag ceard a chomhchaem.
    16. Dath oir cherd ar cul i Eogain
      clum na learg mar laeghfhuil
      55] suairc do Brian i bruindi gleghil
      niamh tuindi ar a thaebhaibh.

    17. p.6

    18. Brian Mag Amhran na ndaigcreach
      arm ar ghadh ga glancath
      dergthar a chleath imtrom ethreach
      60] i timcholl creach cathrach.
    19. Mail Meada moid nach moid fhichdha
      dela
      [...]
      oig orchna
      geas mall a slis chollmhor Chruachna
      dondsroll ba cris crochdha
      65] ingean Gilli Iso iarrtha
      mo chisa as a cofra.
    20. R.a.c.d.a.i.d.

II

Tadg O hUigind .cc.

    1. {MS folio 1v a}Duaislibh taiseach Banba Brian
      a labra ni labra shaebh
      gach gilla dar ghen go Niall
      70] do ber Brian Sina go saer.
    2. Mac dEchaidh na nabra ndubh
      eochair na Banbhaia a glac geal
      Niall nachar nemghnathaigh midh
      derbrathair don fhir Brian Breagh.
    3. 75] Moidi a chairdeas is cland Nell
      a airdmeas ar gach crand ciuil
      iarsna na righ diaidh i ndiaidh
      do shil Briain in Briansa o mBriuin.
    4. Brian mac Donchaidh dergas crann
      80] re onchoin do derglas drong
      glan a luaidhim cind a cind
      tuailing sind a char go Cond.

    5. p.8

    6. Go Cond Ceadchathach na cuan
      is na fonn sedcrothach saer
      85] ni faigeabh gan bre o Brian
      triar fo dech is cuigear caemh.
    7. Tualaing sind a nairemh sin
      bidh grind gach a raidhiubh ribh
      ni he a ngairm do denum duibh
      90] aderum ruibh ainm gach fhir.
    8. Dondchadh Cimi in cuaine righ
      mac Gilli nuaidhe na naemh
      meic Gilli Iso ucht ban
      slan o ulc gach cisu in craebh.
    9. 95] Meic Gilli na naemh neart niath
      time i taem nir clecht ri chach
      meic Muireadhaigh gan mhodh maeth
      cor laech ar uidheadhaibh dath.
    10. Meic Samradhan shubaigh saeir
      100] sa randghabhail cubhaidh cair
      meic Conchobair na con sroill{MS folio 1v b}do gon toir dorchoraibh aigh.
    11. Meic Fergail meic laechdha Floind
      ba fraechdha i ngach glec a grem
      105] meic Aengais in earrla find
      rind fedma ar a shaerbhois sheng.
    12. Meic Conchobhair meic Thaidg Tir
      do airg a glec na glec ger
      meic Ruairc mec Imhair in aigh
      110] cuairt Chet ga laim righshuir redh.
    13. Meic Cosgraich meic Dungail duind
      go dtnudhgail na tnudghail tend
      mhec Oirechtaich nar airg chill
      in gairg bind soinercaigh seng.

    14. p.10

    15. 115] Meic Ethach meic Maenaigh mhin
      meic Baithin nar chan acht coir
      meic Brenaind meic Ferghna fhel
      nach derna ri cler glec ngloir.
    16. Meic Fergusa in ochta gil
      120] ba corcra a sengbosa o saigh
      meic Mhuiredhaigh moir don mhuigh
      nir chuir toir fhuinedhaigh air.
    17. Meic Eogain meic Duach derg I
      a ferg nar luath mar bhadh le
      125] meic Briain meic Eachdhach fhuair ghnai
      druim sluaigh ba drai Eachach e.
    18. Meic Cairbri meic Cormaic Cliach
      mac nachar tromloit ar tath
      meic Airt meic Cuind na con sgith
      130] o frith cuing do chor ar chach.
    19. Mag amhradhan Brian na mbeann
      daghbranan nach cian o Chunn
      senchas fhir na nerrladh ndond
      do ceangladh go Cond sin sund.
    20. 135] Rugus leam mar luing re sruth
      o Cuind ar nach beam ag brath
      in gheg nachar crom re cith
      im rith go Cond na ced cath.
    21. Conn cedchathach cloinde Cuind
      140] cedfaidh a chloindi os gach cloind{MS folio 2r a}Teallach nEachthach is dua in Cuind
      coill nua ni crechach in coill.
    22. Ceann Teallaich Echach fuair dan
      o hEchdhach da fhuair gach sgel
      145] gach baili a mbhi snach bi Brian
      fairi na cliar do ni a nell.

    23. p.12

    24. Brian mac Dondchaidh din na duath
      sidh gon onchoin tar a fich
      breth De do chennaig dho chach
      150] in trath do chengail se in sith.
    25. Sochraidi shuir baghach Briain
      ar nach fuil arach gon oir
      bog fini Brenaind im buaibh
      sluaigh a Fremaind Midhi mhoir
    26. 155] Gilla og anas re lot
      amos Sinda na mbrog mbreac
      fer Muighe Slecht a seang glac
      nochor fherr mac Cecht no Ceat.
    27. Fecheamh coitcheand ceandaich dhuan
      160] in boigtheall nach lengair lamh
      ni tuilleam buidhi re Brian
      riar gach dhuine risin dan.
    28. Aes dana in talmhan na thaigh
      na dama ig adhradh na fail
      165] gach damh go Brian Bhealaich Broin
      a thoil diall don fedhain air.
    29. Brian mar Theamraich mar teach mBriain
      re leanmhain gach leath as ail
      cosmhail e is Temhair in Trir
      170] do sin se tar fearaibh Fail.
    30. Suairc inadh longphoirt laich doth
      ar gaith dua CondChuirc sar chith
      cul o nGuaire ni cul creach
      dun na mbreath bus buaini ar bith.
    31. 175] Airgneach Daili na fleadh fuar
      in fear a sairi nan sroll
      cosmhail brigh ar cind na cliar{MS folio 2r b}do Brian sdon fhin fhind ga ol.

    32. p.14

    33. Inbear Muighi Slecht na sreabh
      180] na huile echt agon fhir
      sruth Grainde ar a guth ni gabh
      sruth glan is aille tre fidh.
    34. Ceand Cruaiche ag Brian do ber ni
      sgiam a tuaithi sen as e
      185] mor leas ro glemheall a gnai
      in treas drai na hErenn e.
    35. Ceann na ndruadh ceand na slogh sin
      mor don shluagh do mheall nach mair
      Magh Slecht os in chairthe chuil
      190] fuil na necht gan aithbhi air
    36. Ceand Cruaiche ata ar an muigh mor
      do chuir mna gach thuaithe i tam
      ar marbh se ag slechtain don slogh
      mor dechtaibh e seach gach nar.
    37. 195] Ocht catha fo tri truagh soin
      nocho sluagh do bhi fa bhoil
      do chathaibh is marbh san muigh
      gan fhuil tachair o arm air.
    38. Tedhm is uaisli i nInis Fail
      200] do indis in duainse duind
      fearta in teghma ar an muigh mhin
      im righ Teamhra uil fa uir.
    39. Tighernmhas tigherna os chach
      a liberna ro bo luath
      205] flaith na rend rainig a chrich
      tainig a dhith ri Cheand Cruach.
    40. Ainm o fertaibh Gaidhel nglan
      sa leachtmaigh nar sgaileadh sgur
      achadh ferta nach fand fer
      210] ferta ar sean ann bun a mbun.

    41. p.16

    42. Do toghaibh ag Briain oi Briain
      a lagh fa na fodaib fuibh
      lebheann na leachtmagh na laim
      seachtmhagh plaigh Erenn fa uir.
    43. 215] Beann mar Bhend Edair gon fir
      do shedaib agus do shubh
      Beann Coilctheach gach cliar fa crodh
      sgoilteach sgol ag Brian na bhun.
    44. Gasda in feren seghaind saer{MS folio 2v a}
      220] is cenel mBrenaind im Brian
      flaith Callmhuighi na call nur
      clandbuidi a chul cam a ciabh.
    45. Brenaind mac Fergna folt tais
      nach derrna olc bad olc dis
      225] a cor do Brian bid slan ses
      ni ges do cliar da radh ris.
    46. Suirghi in fhir is i ar ar nuidh
      ag a digh ag nach bi biaidh
      bidh ar es a denmha daibh
      230] sbes ag mnaibh i mberla mBriain.
    47. Bidhbhaidh fhir na nabra mall
      ni mil ar a labra ig lind
      do cuaidh O Ruairc na cend
      sdar leam ni fhuair cuairt da chind.
    48. 235] Tearc ar domun uile a fiach
      moludh gach duine ar o nDuach
      mac Moiri ni men mar chach
      gnath lem na Boindi tar bruach
    49. Beag an ingnadh enech mBriain
      240] gan dimblad gan debech sgeoil
      Tellach nEathach na nech min
      dibh teach na dethach fo dheoidh.

    50. p.18

    51. Brian mac Dondchaid drech mar gris
      o Cobhthaigh do creach go Buais
      245] gan gradh ar sded ag sduaigh Nais
      ar ais do breg duain ar duais.d.
    52. Tadg mac Aengusa fuair gnai
      rug buaidh du Aengusa i
      sgel ad clas re ted na tech
      250] nocho leg as gandhni
    53. Magnus mac Dondchaidh drech redh
      do chomthuigh gach teach na tir
      riar les na nuile rob ail
      a baigh re gach nduini dibh.
    54. 255] Dondchadh mac Dondchaidh Chind Chnuic
      crodh o Loch Gili do gluais
      tearc thoir nach luigheann fo laim{MS folio 2v b}nocho cuireand ar dail duais.du.ais.
    55. O Duibgeandan duine naem
      260] duine mar gach nduini nog
      do ling a leabaidh na naemh
      do chind Mael Peadair ar Pol.
    56. Mael Mheadha bruindi mar blath
      no mar ela os buinde ar bruach
      265] a henech ni chel ar chler
      sdo ghebh go ler ler a luach
    57. Ingean I Ruairc Mor rob mo
      sa mo a sodh gurub sodh nua
      a naighidh ni headh ata
      270] fer na mna bas failidh ua. d.u.ais.
    58. I ngach airmdeabhaidh re ais
      dU Gairmledhaich gimad guais
      Mael Seachlaind sin is e a nagh
      do ber se ar gach ndan a duais.

    59. p.20

    60. 275] Eachmharcach O hAnluain aird
      do airg go Bir is go Buais
      gor traigh a rotuile righ
      sochaidhi rer dilad duais.
    61. Mac Magnusa Mhuighe Find
      280] Mael Seachlaind as oirrdirc clu
      menic les bo do crudh creach
      do chur isin teach a du.d.u.a.i.s.
    62. Tadhg mac Briain mo flaith rem la
      a maith go rob mo sa mo
      285] eneach Taidhg ni leg re lar
      nocho mairg ted re dan do duais.
    63. Magnus Cruachan cheleas mna
      ni huathudh bereas a bu
      go mbheth se fa doludh do
      290] in domun is do ba dhu.
    64. Muiri mathair Iso oigh
      ingean Iaicim aigheadh nua
      da mac go foghnann in fer
      do nach congband re headh ua.Dhuais
    65. 295] A meic Muiri sa meic Dhe
      is ler det gach duini a cli
      tuigidh tu in tagra ar ata
      gen go nabra acht u a i.
    66. d.u.a.i.s.l.i.b.t.a.i s.

III

    1. {MS folio 3r a}Denum sid mbhunaidh ai Briain
      300] bim mar as cubhaid go cain;
      togaibh in malaich nduind
      na falaigh in suil cuirr caim.

    2. p.22

    3. Na falaich oraind tucht geal
      a lucht molaim as gach mhudh
      305] na falaigh in gruad nearg damh
      am learg do gabh snuadh na subh.
    4. Mo bel red bhel tana teann
      mar ader a mhala mall
      tenntar in corp rabhan rim
      310] a fholt find na caban cam.
    5. Tabhram comhluidhi a chorp saer
      a folt dondbhuidhi dar ndin
      dar cintaib a chind na mBrian
      dod riar ticfaidh sind ar sidh.
    6. 315] Sidh duthrachta ga luadh lim
      rid gruadh nurcorcra as gach am
      na can frithcealg ach fir rim
      sid do chind rithlerga rand.
    7. Sguirium dar noirr denum shidh
      320] in bhar coim do ghenum glor
      sidh anathluth ni dual dund
      a sduagh urmhalach dhubh mor.
    8. Adhbhur thergi ad rigthaigh rind
      na limhthair ar cerdni ad cheann
      325] is eadh do loit ar naibh and
      gan rann doit ar gach laidh leam.
    9. Bim mar do bhamar ai Briain
      mar nach gabhadh sidh ri saidh
      uaim comainn is dlesda duind
      330] festa rith shuil comaill caim.
    10. Aig seo tegosg uaimsea ort
      agus na sluaighsea ar ar slicht
      do bhidhbhaidh da meadh ret ucht
      leag i lucht is ingair thicht.

    11. p.24

    12. 335] Tu fear a leactha ar a leg
      sgach fer ag thechta do thoigh
      do chomarsoinn gan muirrn mir{MS folio 3r b}od sholosloind sin guirm gloin.
    13. Ai Briain Meg amradhan oig
      340] gana mbalbgabail ni bhid
      bean tre tlaithe a gort do gheg
      leg a snaithe gan tocht trid.
    14. Suirghi ri Brefne a barr Li
      na land ngerthe is guirmi gne
      345] leat toirrcius i tiri i tai
      mini ri mnai is oircheas e.
    15. Toirtheach duid gac abhall fhind
      do druid gach aband re hall
      fochonnbhras on fhindbhraen thfhond
      350] cocholglas choll nindlaegh and.
    16. Toirtheach diasg na haibhni uaibh
      agus na dairghi na ndiaidh
      a hith ga halttrom gon uir
      lachtrom duibh in bith a Briain.
    17. 355] Toirthech gach magh uaine uaid
      a Guairi tre ar gach fhoid
      callrabhan du chuid dun Ghreg
      a Meg bhuig Amradhan oig.
    18. Sgathchorcra gach faichthe is fech
      360] dathmolta tairthe bar tuath
      find gach oirear is gach ath
      do blath droighean ar cind chuach.
    19. Righdha seol do bhaili ai Briain
      is a nairi ar gach ceol cain
      365] gearrthair mergeadha ga mnaib
      delbhthair clair dergeala daibh.

    20. p.26

    21. Gabhaind ag denumh arm nard
      ramaind deghadh charbh is ceard
      crithri a taebh armslat is ord
      370] do mael colg bar naghbhrat ndearg.
    22. Cranduigheadha bid id brudh
      ga mbid malluighedha od midh
      crann ga imsna ar gach nglun ngeal
      sleagh san dun findsa os gach fir.
    23. 375] Cearda ann ag amladh oir
      agus slabrad tall re taibh
      do braitderg nuamaind do nem
      buabhaill sren re daicearrd daibh.
    24. Macradha ag munudh a con
      380] im dunad slatglan na subh
      thech ag a ngles a Briain Breagh{MS folio 3v a}seal ar gach ngres biaidh id brugh
    25. Imirt branaim is ler lind
      god chebh clandaich a i Chuind
      385] a Meg shair Samradhan sheng
      send re taibh daghbranan dhuind.
    26. Fir ig daghsenm uma uair
      ig dula ar carfedm go ciuin
      ar nimadh a nam in oil
      390] ri himad oir na crand ciuil.
    27. Imadh gach righraidhi rut
      mirbhuile imad bhar nat
      do legeadh cru bha chlar mbreac
      bar ladh leat gan bhu gan brat.
    28. 395] Rugais o Sinaind crech cruaidh
      thech i ngach inaim go hem
      o crech do sguir bhlaith a Briain
      biaidh a ssaith cruidh go gach cler.

    29. p.28

    30. Go hErni do chuaidh bar creach
      400] is na heghmhi laim re loch
      doiri sroill chorcra os gach cath
      ag tochta amach o bhroin bhoth.
    31. Airge in magh o mhoir aniar
      soir go Cladh na Cairgi a chraebh
      405] tre Magh nEne suairc bar slogh
      tene mhor bar cuairt man Cael.
    32. Creach Granaird do luaidhead lebh
      gir lanard a sluaigead sin
      a measg theach do gebhtha an groidh
      410] creach a Moig Teabtha do tigh.
    33. As tu o Duibhne a dearc glas
      ar suirghi sar nert anos
      fer mar or nDuibhni is deas
      cneas geal as bhunghuili bos.
    34. 415] Mar Choin Culaind do cneas ban
      is cleas in ubhaill ag Aed
      boill derga do ghon do ghruadh
      snuadh Chon na cearda bha caemh.
    35. Dealbh Fhiamhain in fir nar fhind
      420] bhad riaghail a gil na glond
      dar lin fleadh breactruaille bend
      don geal sheng dhercuaine dond.
    36. Mar maidm slebe ar cind na creach{MS folio 3v b}Find gach fhene tainm amach
      425] a Fhir Diadh is dergi cruth
      bruth tfhergi do chiam man cath.
    37. A eolaig in daghbroit duind
      a leomhain do dagloit drem
      a nemh nathrach a guin Ghoill
      430] a thuir a coill chathrach Cuind.

    38. p.30

    39. A cercall tentidhi tren
      a dergthene is dercmall gruadh
      a bas corr daghaibh gon or
      a thond mhor chalaidh ar chuan.
    40. 435] A Mheg Amradhan tre fhond
      doiri crannrabhan mad cheann
      da mberi a Briain ghoin ar Ghall
      red crand bhiaidh do troigh i tend
    41. D.e.n.u.m.

IV

Tadg Mor O hUigeng da rinde so

    1. A fir tainig ri tasg mBriain
      440] tugais mhisi fa moirchiaidh
      mhucht o sgeol in taisg is tend
      mo dheor do faisg om inchenn.
    2. Aichne ar a thasg thug misi
      agud re na indisi
      445] faidh mo bhas tenn is e sin
      do sgend me as got aisgin.
    3. A fir thug damh damhna der
      sgaileas tasg Briain ni baidhbhsgel
      freagair cach cred a oighidh
      450] ni gnath eg gan fhiarfoighi.
    4. Mar dho fhiarfhoigh fheacht oile
      mac Liag tasg Briain Boruime
      cneadh nemhe niam in fhuighill
      Brian ele is eadh fhiarfuigim.
    5. 455] Don glor aderi a dhuine
      foirptheachdaid na fasuighe
      biaid findesgir na feor bug
      don seol innistir agud.

    6. p.32

    7. In sgel demnige damhsa
      460] olc a ulang agamsa
      imda der gon sgoil don sgeol
      as a sgel ni fhoil aiceod
    8. Adbur sgeanma na sgela
      tugais lat lor daithmhela
      465] rom gabh mesgi don mheadhur{MS folio 4r a}mesdi dhamh anemneghud
    9. Is dingantaibh indsi Fail
      Brian mar indisi daghail
      is truagh sas doiligh a dul
      470] gan shluagh doigidh na arrudh.
    10. Muna frith ga chosnum chath
      cred tarraidh Tellach nEathach
      Brian mac Dondchaidh din na ceall
      ca lin torcair na thimcheall
    11. 475] Cait an aghaigh sin an uilc
      a raibhi lucht an longphuirt
      in morslogh da rin gach neach
      da chind man sloghmhor soichleach.
    12. Nir lecthi don muintir mhoir
      480] da dabhradh uaisle is onoir
      sebhac findMuighe Fabair
      gan inghuire enadhaigh.
    13. Ni lemhadh bidhbha buain ris
      mar dho badar da medis
      485] cach do gach leith do flaith Breagh
      nir bheth nar maith a muinter.
    14. Longfort i Eathach Uisnigh
      linmar eacht an adhuighsin
      rab amhdhaigh a lis ar laigh
      490] dhfhaghbail gan fis i nasgaidh

    15. p.34

    16. Cac as eadh bha dera daibh
      an tolc fhuaradar dhaghail
      sa bhaili ri hucht in uilc
      ni raibhi lucht an lonfuirt.
    17. 495] Ni chadladh gan ched na thigh
      no ni badh mho do muintir
      airgneach ruaigdheas Benn mBhoirchi
      gor mhell uaingeas aenoidhchi.
    18. Ag biudh nag digh dar an dail
      500] nir cleacht do uaingius dfhaghail
      ag sduaigh Duibhi re na dhul
      nochon uair duini diultud.
    19. A dhilsiughudh na dethfir
      nir comain da comechdibh
      505] nir dilsigh dail daimh deoradh
      gach dail daibh ro dilseoghad.
    20. Brian a deoradha in domhain
      dainimh do bar neoroghaibh
      seoladh sluaigh do theacht fo theagh{MS folio 4r b}
      510] tear uaibh deorad do dhlighfed.
    21. Tainig doineand na dheaghaidh
      do chuaidh iasg a hinberaib
      ler gach lai ar a samradh sin
      do bhai adhbhar gon aimsir.
    22. 515] Fada gach la gemridh gear
      da mhuintir o nach maireand
      is faidi damsa na dhoibh
      nirb alsa aigi monoir.
    23. Anaibhind damh fo deachta
      520] a negmhais in fhir aenleaptha
      gairid lim lamh ri ho Cuind
      sa lamh fam chind na cearchuill.

    24. p.36

    25. Robadh gairid limsa is les
      aenuir taram as taires
      525] truagh a Dhe os ga dul uaim
      gan mo chur is e a naenuaigh.
    26. Dursann gan mo losgad lais
      an oighidh fuair go faghmais
      truagh nach raba tall as taig
      530] sa cara and na egin
    27. An adhaighsin na farradh
      ma rir nocho rabhamar
      do loisg soin me thiar gom thig
      Brian toir agus se a negin.
    28. 535] An tolc fhuair re na aghail
      ni thug air a imgabail
      do edfadh Brian gan breith air
      do leith na diadh ni dheachaidh.
    29. Usu les ger docra do
      540] na techeadh snir tech rompo
      a fuair do sbairn ele and
      an tene sna hairm dulang.
    30. Nir marbhadh darm Ghaideal ngeal
      go bas Briain is nir baidhead
      545] nir loisg tene riam roimi
      Brian oile badh easpoighe.
    31. Dil Briain no oighidh nar fhearr
      fuair a lan duaislibh Erenn
      fis gliadh na saerigh gar slogh
      550] Brian ar aendhil sa nurmhor.
    32. Do marbhadh Chobhthach Cael Breagh
      do loisgead i digh teneadh
      marbad Cobhtaigh ro bo creach
      torchair re Labruidh Loingseach.

    33. p.38

    34. 555] Eochaidh Oireamh uair na thaigh
      ba sl
      [...]
      Mormael meic Mongaig
      blosg
      [...]
      as a thruaill go tuind{MS folio 4v a}man losgud uair a Fremuind
    35. Conuiri a mBhruidhin da Berag
      560] do thoit re hAingcel nairmderg
      do briseadh geas bhuidhean mBreag
      in bruidean les do loisgedh.
    36. Airc bruidhni ar brisiudh a geas
      do fhuair Cormac Conloingeas
      565] in bhruidhean nir ban a dath
      far cuiread ar na nUlltach.
    37. Da gabh Elim gan fhalaid
      teach ar Fiacho Findalaidh
      da adbhar gon ghaith fa ghul
      570] marbadh i llaich sa losgudh.
    38. Mac Erca an errla leabhair
      Muirchertach mac Muireadhaigh
      in tene mas fir do fhuair
      sna dha dhil ele a naenuair.
    39. 575] Diarmaid mac Cearbaill na cath
      do thoit la hAedh ndub nimsach
      do marbadh tuir thighe Breagh
      ar Muigh Line sdo loisgead.
    40. Brian mac Moiri mor an gim
      580] do fuair oighidh na nairdrig
      tene na gharrgha da ghabh
      eri anma na neasbhadh.
    41. Do laisg a lucht do loisg teach
      air a teangnum sa teneach
      585] tuir Bhanbha mar do bhai is digh
      damna guil is cai a chluinsin.

    42. p.40

    43. Is beag oraind na farradh
      na uilc ele fuaramar
      gach esbaidh dar bean riamh rind
      590] go Brian nochneadh airmhim.
    44. Acht muna buil ag Dia damh
      erghi na diaidh do dhenam
      ni er me do eadar as
      leagadh mar e ni fuaras.
    45. 595] Tar gach tuisleadh tugadh damh
      gus aniugh do nind reabradh
      dil Briain os a lanolc leam
      abocht na dhiaidh ni dingneam.
    46. Ni rac diarraidh nech anois
      600] a choimdhi cred ma rachmois
      seoid na sluaghsa ga dam daib
      a slan uamsa da nedail.
    47. Ni bend gan edail dagail{MS folio 4v b}da maireadh Mag Amradhain
      605] ceandsa Dhe go fagha in fear
      cara mar e ni fuigheabh.
    48. Ar es dila mo dhana
      is orrdaige medala
      inmain cach do chanadh ruind
      610] ag sgaradh ca trath ticfuind.
    49. Nir er duini re na dhul
      dochaidi a dhul don shaegul
      damad eadh ro badh bhuan Brian
      in fer ma nuar nirbh ainfhial.
    50. 615] Teach Brian do bris mo craidhi
      teach mar theach mBhriain Boraimhe
      teach nar gairid samla sin
      nach mairid ramhna is rafhir.
    51. A.f.i.r.t.a.i.n.i.g.ri.tasg


p.42

V

Lucas Mac Namin .cc.

    1. Ramhuch tainig tasg Ferghail
      620] sgel do dubh drech mindealbaich
      in craebh fa blath ro bo bed
      saebh do chach gan a choimed.
    2. Fearghal mhac Briain bruindi seang
      do leth Chuind cuich nach caineand
      625] bha marthain doibh des in fir
      sbes nochor choir na cairdibh.
    3. In learg do rath ba ralan
      go bas meic Meg Amradhan
      ata ar ndith a cruid do cach
      630] an crich do chuir a conach.
    4. Ag sgailead duind na diaidh sain
      gan arbur daithli in eolmaich
      ar ndul uaind do craibh Coradh
      laidh ar mbuair gar meathogadh.
    5. 635] Ro bo minci crodh na ceall
      ar comairci a craibh Railenn
      tainte sluaigh Glindi Gaibli
      tre buaibh cilli ar comairghi.
    6. Ger linmhar a lucht toighi
      640] dhes mharbhtha fhir Aelmhuighi
      laim re theach thugadh ar crodh
      rugadh ar creach gan cosnomh.
    7. Mairg beanas cell don cruindi
      bha bhuil danshodh oruindi
      645] ni raibhi re tocht i Thail{MS folio 5r a}ar nairi re holc daghail

    8. p.44

    9. Des marcaich Muighi na Fert
      bud oilithrigh ar noirecht
      biaidh aicnini na sligheadh sair
      650] ga chineadh daithli Ferghail.
    10. Mac Briain meic Dondchaidh derc mall
      meic Findgualand flaith Cualand
      do chuaid a cain do na cnaibh
      in uair do chaid o Cobthaigh.
    11. 655] Da chuaidh ar cara or cairdib
      mor eagla gach athairgnich
      ni bhi do teagar bham teach
      ni banbhadh egal aithcreach.
    12. Re med na toirbheart tug daibh
      660] ni tuailing cach a congbhail
      mairg nar chara du Briain Breagh
      da fhagha na dhiaidh didean.
    13. Re lind airgnich Acaidh mhoir
      do thaibgind agra egcoir
      665] daithli Ferghail ni hail lind
      leanmain ar dail da ndligim.
    14. Im tacar mbo beag mo shnim
      des meic ingini in airdrigh
      ar crodh ma do chaidh is teagh
      670] re ndol i Tail ni thoillfeadh.
    15. Adera me na marbhnaidh
      re flesg in fuilt fhindghablaich
      agod chainead do braith bean
      a flaith Taidhean ar techeadh.
    16. 675] A Teallach nEthach gan fell
      a din egeas is airdcheall
      rian bar namhad a nduraidh
      a fhian Fhanad fhuarubhair.

    17. p.46

    18. A theaghlach fhir na neach seang
      680] da sgail sibhsi ar fud Erenn
      a lucht toighi baidbhi Breagh
      thairni im croidh bar coindmead
    19. A mbhliadhna is mesdi misi
      mor bund uaim ga indisi
      685] ar chan me anduraidh re neach
      madh cumain e budh aithreach.
    20. Easgairdeach mhe thuaig is teas
      is mairg neach do ni aimhleas{MS folio 5r b}
      ar nuabhur ri cois i Chen
      690] andois is uamhun e sen.
    21. Bas meic righna Ratha Cuind
      da rad me a ngarrda gobuing
      ni thabram fen angne air
      mo rem a aithle Ferghail.
    22. 695] Fearghal mac Briain bruindi geal
      ni ceand mo buair do bheread
      fairi mu chruidh ro bo chair
      ni fhuil mhaire ri hedail.
    23. Gabha ic athchuma arm corr
      700] ar marbadh churadh Cualond
      a shleagh re remi roimi
      fear eli ga ga hathsnoidhi
    24. Aithris Maghnusa is Briain Breagh
      tairbhirt chruidh crodh dho chaitheam
      705] gon fhir nach mar ni mheradh
      ni cradh cidh ma caigelad.
    25. Ar mbhreth ar nairgeadh sar nech
      cach cugaind diarraidh aithcreach
      aris rainig ar ceand chruidh
      710] in drem tainig ar tosaich.

    26. p.48

    27. Marbhadh miled Muighi Slecht
      dFeraibh Manach bha morecht
      doirbh sith ris na tuathaibh thoir
      ar ndith i Thuathail Teachtmair.
    28. 715] Gilla Isu is Fergal fial
      ge chomaidhid cath Oirghiall
      traisgeoraid guin cleath Coradh
      ar neach fuil ga haltoghadh.
    29. Sgaili gach tuaighi na taebh
      720] dar thesg a fholt fiar findclaen
      cneas i Chen Ghailli ga ghuin
      ler a sgaili sna sgeanaibh.
    30. Do chansad os chind a chuirp
      sluagh Tellaich Eachtach urrduirc
      725] ghuil gon fhoir in adhradh land
      rob amladh oir ar iarann.
    31. Test gach aenduine ar flaith Fail
      des a anma da agbhail
      ma da bi in druim gonta od ghuin{MS folio 5v a}
      730] is tre luing thochta a Fearguil.
    32. Adearar ar uaig i find
      gon fobul des in aifrind
      leagar a cleath Cairnd Lini
      neach it ainm gan oirbhiri.
    33. 735] Gid imdha i timcheall ri treall
      gair gol agus gair gemand
      ba menci a learg braenach bhog
      sealg agus aenach umod.
    34. Tug Gleand nGaibli gan ghabhail
      740] marbhadh meic Meg Amradain
      fagus tra in gabhal don glinn
      in ladhar ge ta ar toitim.

    35. p.50

    36. Ni clos o da chuaidh Ferghal
      en sa coill a celeabradh
      745] crain da lo ni adair dal
      ni labair bo re baethan.
    37. Dairghi togbhaidh i tuili
      ar marbhadh laich Liathmuini
      congbhaid tonda Lacha Lo
      750] clacha orro ri handro.
    38. Ni thig blath re barraib crand
      ni asann fear na fochand
      ar a talamh da chuir cheas
      nach fagar luibh go legheas.
    39. 755] Teach onchon Lacha Lesi
      rob e mo teach tairesie
      ni foil neach ris badh ail sind
      do chaidh in teach da teghind.
    40. Nir an bo na heach aigi
      760] mac Briain nar bheag sochraidi
      ma thug sbes a bean am bhoin
      maseadh is ar es Fergoil.
    41. Des na sleagh do choidh na chneas
      fuath don iarand rob oircheas
      765] a haithli in croinn do choidh inn
      coill nochor choir do chaigill.
    42. Fearghal mac Briain badhb Chualand
      mac flaitheamail Findghualand
      ba dith bo ar fin fear Banda
      770] ni bidh seadh dho i ndeagharra. R
    43. Gilla Iso in abra duibh
      cealg do dechus da dighuil
      do breth ar neach eli ind{MS folio 5v b}cleath Eni nochon airmim.

    44. p.52

    45. 775] A ndul ni heasbaidh enir
      meic da mhac in tuirenich
      bas na desi rem dhul fen
      mesi ga cur fa choimhrem.
    46. Da marbhadh mesdi mo sheag
      780] Gafraid is Gilla Choimdheadh
      Gilla in Coimdeadh is cor dhi
      blogh do thoirneam ar tiri.
    47. Mathgamhain Mag Raghnaill redh
      ar cara firi in fearsen
      785] do bera me a dharand
      no go me talamh taram.
      .R.amhuch tainig tasg Fergail

VI

Gilla Padraig Mac Naimin .CC.

    1. Olc beatha na coisigheadh
      a choimdi is mor i seachran
      mor in mian don choimideacht
      790] do niad gilli na leathbrag
      ba mbeth acu in oifisdeacht
      a Muiri is mor mo gearan.
    2. Ad chondairc me aislingi
      tiar ar bord Glinni Gaibhli
      795] iarrfoidhmid na haichinti
      go findum in bha taibsi
      dar Dia smaith mo tairisi
      bam breth uaithibh i nairdi.
    3. Rachaidh me dar mbailini
      800] mar a bhuil ceand ar mairi
      berthoir and breath maislingi
      agus fearfaider mailti
      anfaidh me sa athailte ann o sin
      go ceatra ceand raithi

    4. p.54

    5. 805] Inneosaid go nemhfhallsa
      maisling go crinda crithir
      in teach beag fhuil agamsa
      Mag amradhan da imirt
      do bera craebh Ceanandsa
      810] each bas da fhearr da filid.
    6. Each beag mall fhuil againdi
      ru bad earr lind each amail
      in uair bim bar ndeaghaidhsi
      mar dha measgtha me ar lathaich
      815] o chosaibh bar neachraidhi
      cuirthear otrach fam aghaidh
      is e glor fhuil aguindi{MS folio 6r a}Brian isa coimdhi ar cabhair
    7. Dena rim go degfegthach
      820] a Briain Brefni a rosg rochorr
      is oirrdirc do cheneltacht
      in Eoghan isa Conoll
      cuir misi ar an sersenach
      sna cuir sersenach orom.
    8. 825] Ai Briain builidh bindglaraich
      a rightaisich go redhi
      ech uaid do na timpanchaibh
      ar sgelaidhacht na feni
      coru ni ar imraidhmid
      830] maith do rada rit feni.
    9. Bimsea duid am reaslaighi
      mo shaethar is rit caitbher
      mor imreas tu seachaindi
      deachaibh cuandha ar na caisgles
      835] fiarfaighidh fhuil againdi did
      a Choimdhi in maith in mainer.

    10. p.56

    11. A Mheg shochraidh Samradhan
      is me do bard sdo Bricni
      ca fear duidsiu O h Allmaran
      840] agod mholud na mhisi
      duidsiu is ainm O hArgadan
      O hIarrataich ort indi.
    12. A flaith Brefne biadbhuigi
      ort nocho duintear doruis
      845] teneach mar laech Liathmhuini
      thengnum mar engnum Osguir
      da nindisi thiachmaidni
      go fada ar fud an domain.
    13. Imdha cliar gach cineadhaich
      850] du dubrugh righdha ramhor
      dar Dia nochon inearraich
      a cuidich ar na fasdodh
      is aibind do thileadhaibh
      a meth agud fa athol.
    14. Olc.

VII

    1. 855] Ni maith eadrum is mo mac
      fiarfaighidh damh cred mo chin
      in tadhbhur bha fuil is bais
      indeosaid daibh gusa bhig.
    2. Each do fhuarus ar mo chuairt
      860] o Brian O Ruairc na rosg ngorm
      mar do radsun in teach dam
      digh mo mhac ga iarraidh orm.
    3. Adubartsa ri mo mhac
      bi atast ata dais gan chell
      865] don baili a bhuair misi sen
      erichsiu ar ceand ech dhuid fen.

    4. p.58

    5. Erichsiu ar ceand ech duid fen
      gabh umud rad chler ar cuairt
      acht gu meara tu laidh leat{MS folio 6r b}
      870] do ghebha tu each na duais.
    6. Acht gidisreod cailleach dall
      eadrud agus barr na mBhrian
      is beacht go fhuighea tu each
      muni leasg leat dul sa sliab.
    7. 875] In teach do ghebha tu thuas
      tairr fen anuas ar a mhuin
      fuath dam cliar shadhal na tost
      i casaibh con bis a cuid.
    8. Mag amradhan eneach fial
      880] dilaidh se gach cliar i cli
      tearc Gaidheal is fhearr fa each
      nochon erann neach am ni.
      Ni maith edrum

VIII

    1. Aithni charad clairseach Briain
      ga hesdeacht atu a tromgliaidh
      885] a faisgin is ro do rad
      re taisgid is cro carad.
    2. Menic do senntea ma seach
      a mbrugh Briain Bhendi Coilctheach
      nocho ghlor i cill do chleacht
      890] ba bind ig ol a hesdeacht.
    3. Re linn ar taisich Eanaich
      ni biadh si go suitheamhail
      maith a seol fa mbidh na brugh
      ba ceol ag fin a fosgudh.

    4. p.60

    5. 895] Da bhidh as gach laimh do laim
      a ndunud gegi Gabhrain
      bha bind le slogh ga senm sin
      bha mor a fedhm ag flaithibh.
    6. Ba terc aenfer a feadma
      900] no gor thuit a thighearna
      ri gach nduain bha fial an flaith
      nochon uair cliar a chomaith.
    7. A.i.th.n.i.

IX

    1. Folt Emhiri ar ingin mBriain{MS folio 6v a}
      ga dheghfidhi dinghin uir
      905] a barr mar findalaich oir
      indamail coir cland a chuil.
    2. Do diall re hEmhir dun fholt
      gach degidh fhiar os a hucht
      slighi slimchorach cam cheart
      910] barr cleacht findchlodhach na fult.
    3. Oighrecht Emhire an fhuilt chlain
      ar dheghfhidhi in fuilt ro fhuair
      ni don oighrecht do chas chebh
      do glas nemh ngoirmdhearc os gruaidh.
    4. 915] Niamh a hearrla mar or cuirn
      bha lor ndealbha ar ar dhiall in fhedhm
      slat Li na gebheadh a ghairm
      Emear is ainm di ar a delbh.
    5. SaerGormlaidh mar Emhir nuir
      920] daengobhlaibh enigh in aibh
      do bhoing ar gormabhraibh gren
      le cebh truim corramlaich clain.

    6. p.62

    7. Snuadh Emhiri nochon fhearr
      gach deghfili ga luad lim
      925] niamclodhach is buidhi in barr
      muini chlann fiarchorach find.
    8. Inghean Mheg Shamradhain shemh
      gan breg na daghrabhaigh dhuind
      na srollchraebhaibh da cuilt chaimh
      930] ri taebh fhuilt orchaelaich uir.
    9. Clechtach bachallbhuidhi an barr
      sgathandmhuini searcach slim
      folt ur clandleacthach bha ceand
      cul na ngleand faindlepthach find.
    10. 935] Folt buidhi mar fhalaich noir
      na mhuini os a malaich cail
      na dondbhallaibh a dreach redh
      leath ri cebh conglandaich clain.
    11. Nuabharr buidhi thar bhrat ndonn
      940] ag tuighi ghualand glac slim
      duail bhoga bhuidhi sa bharr
      ag tuighi chlann foda find.
    12. {MS folio 6v b}As crochdha a lear crodha a chuil
      gen gor bean ri cofbhra in chroigh
      945] niamh sgaili chladhaic na cebh
      samail re nem aindi oir.
    13. Drong fhuighlim da hearrla thrum
      a deaghbha cuinngim da chind
      clumh leapthach ag loighi id bharr
      950] ar doiri chland fhecthach fhind.
    14. Ai bainceann bhanchloindi Briain
      re caithbheam glanchoindi gloir
      soillsi cland id crochbharr chuil
      bidh lochcrand duind i nam oil.

    15. p.64

    16. 955] Suairc mar sgaili in barr dod bois
      ar chaimi na cland na ces
      na fachlandaibh dod chebh chais
      man mais redh ndathbhallaich ndes.
    17. Folt Gormlaidhi na nglac saer
      960] tar bhrat na ollmhuini fhiar
      clanda na leapthaibh go lar
      lamh ri clechtaibh cama ciab.
    18. Gor meala an ges taibhglan trom
      ai sbes a claenradh a chland
      965] earrla na claenchlecht fiar fhind
      i na mind chiabh craibhchert cain.
    19. Gor mheala bhos in barr ur
      tre nos a chland is a craebh
      in mallabhrach fhindgeal fhial
      970] inghean chiabh clandamlach claen.
    20. Gor meala feasda in folt trom
      o tesda gach locht dar lim
      ri clandchaelach na ciabh cam
      diall gon bharr fhandcraebhach fhind.
    21. 975] Gor mheala an righan a radh
      madna ciradh na craebh
      gor meala in mind feacthach fiar
      os chind na ciabh clechtach claen.
    22. Don bharr chlaen sa chaimi os ucht
      980] cam gach craebh ri claini a chlecht
      daghshnuadhach do chiam a corp
      man folt fhiar camdhualach ceart.
    23. A bhult Gormlaidhi is ghorm sul
      dan mongbhuidhi gach corn caem
      985] casaidh fannmhuini find fiar
      os chind chiabh clandbhuidhi claen.

    24. p.66

    25. Earrla cam as chaimi os ucht
      barr chraibhi Leamna gan locht
      a folt mas fhir ailli a clecht
      990] recht cir i faindi da folt.F.
    26. {MS folio 7r a}Delbh Deirdrindi ar Gormlaidh nGail
      ar dherfhindi ar chorndaibh cuil
      ar drech nalaind ngil mar ghren
      ar chebh tigh go haraind uir.
    27. 995] Ar or dfhaghail dadhbhar bhaird
      ar malaich as camdhubh guilg
      arosg ndercmhall ar dhrech nderg
      nach clechtand ferg ri breth mbuirb.
    28. Ar dhed ngel ar chlaini i cebh
      1000] gan breg naibhi ri headh sgeoil
      ciabh dacruinn na cuachlerg clain
      os fartluing chail bhruachderg bheoil.
    29. Ar fholt mar chaenda ma ceand
      is ar chorp mar chraebha tond
      1005] ar barr craebhchlechtach dhfolt fhind
      ar chorp slim taebhcearclach trom.
    30. Ni cruaidhsi ma caith im mi
      ar uaisli ar maith os gach mnai
      formad gach fhir ri cleth Ce
      1010] ar drech go ngne ngil ar ghnai.
    31. Inghean Meg Samhradhain seng
      da daghralaim do ed ind
      na coig cedfadha fa chuing
      gun truim oig bheltana bhind.
    32. 1015] Drong dom glor ar Ghormlaith nGail
      a hor bar cornaibh do chuaidh
      celidh do dreach dergi in sroill
      doibh a cleath Ghergi os do gruaid.

    33. p.68

    34. Ri dechain tearrladh fiar fhinn
      1020] neamdhubh a niamh niam a gland
      an snath chuiri ar aghaidh eang
      mar samhail ngleann mbhuidhi id bharr.
    35. Innis uaimsea dinghin Bhriain
      sa duainsea don fhindghil el
      1025] ciradh a clecht cam do chir
      ni shin a barr ceart id chebh.
    36. Inghean Mheg Shamhradhain sheang
      da randgabhail go leg lim
      gach leaba a chraebh Brefni id bharr{MS folio 7r b}
      1030] fethle cland caem os a chind.
    37. Cumthair le da cor don chler
      agus ni he a crodh on chraibh
      eoin mhine go nearraibh oir
      ar eangaibh sroill gribhi Gail.
    38. 1035] Bean ar naisgeadh sar cuach corr
      a haisdear ni luath dar lim
      ni hanathlumh ig riar rand
      in mall malachdhub fhial fhind.
    39. Errla Gormlaidhi is geal ucht
      1040] na chorrnmuini nach lean locht
      suairc in clannmuini cam cert
      is barr clecht bandbhuidhi in folt. Folt
    40. Dealb Midhir ar fir fen
      ar gach nidh didhibh a chuil
      1045] cerdi i Dhuibhni do fhuair
      dergi i ngruaidh sirghuirmi i suil.
    41. Maisi ar Mhatha bha fholt ind
      fa locht catha mar do crom
      O Raighillich gar do ghad
      1050] ramhillidh Mhagh Fhail go foll. F.o.l.t.em.

    42. p.70

    43. Sitriug mac Briain go mbharr claen
      ni fand isin gliaidh a glor
      go ro dar neagor mas fhir
      bidh din do Pedar is Pol. Fo.l.t.e.mh.

X

Gilla Nan Naemh O hUigind .cc.

    1. 1055] Rogha na tuath Tellach nEathach
      oirrdheirc a teist go teach nDuind
      as e in deadond sona sithi
      roga fearand crichi Cuind.
    2. Indti ata in tibra as digh Sinand
      1060] sruth as uaisli a nInis Fail
      da gondphurt findreabh na fherchrann
      inbher longphort trencland Tail.
    3. Tellach nEathach as e a comarc
      Ceann Cruaichi cairthi na necht
      1065] cloch gar iar gach duine deghuair
      air fiad Muighi srebuair Slecht.
    4. Sith Edaini as innti tarla
      Tulach Cosgair na con ngarg
      fal nochtchleath fraechrend bha fianbruach
      1070] gaethbenn Choilceach iadhluath ard.
    5. Dun cath gar thoit Conall Cearnach
      cosgar Oilella ann uair rug
      a goin fa baethreim don beithir
      ag soin aenceim teichidh tug.
    6. 1075] Na urdail fein dfherann Erenn
      as e magh magh as mo nos
      as e glenn sona as fhearr ogbha
      rogha glend na Fodla fos.

    7. p.72

    8. Airgidh cach oirecht fa timcheall{MS folio 7v a}
      1080] Tellach nEathach fhuilnghes dorr
      tre Magh bhail tegar da togha
      legar daibh rogha agus roind.
    9. As fiu righ no rogha thaisich
      cach taisech acu as i ar mbreath
      1085] run a cridhe in fheile dfhoghlaim
      fine is reidhi a comraind chreach.
    10. Fiu taiseach i ngach thuaith eile
      gach oglach oiltear na tir
      cen go bhadh edh fos as fear saidhbhir
      1090] ar nos cach fear daighbir dibh.
    11. Brian Breaghach fa breaghdha longphort
      budh lor daenfhear dhinghein Duilbh
      ni fhuair toir da dargaidh comha
      ac gargain loigh brogha Buidhbh.
    12. 1095] Da bhi saith cach airdrigh doighri
      aigi do mhac moidi a ghnai
      mac as buaigh ngliadh ar a ghormghaibh
      fuair Brian do chongbhail a chrai.
    13. Tomas mhac Briain na mbhreath ndireach
      1100] dreagan Gabhraidh gan gradh set
      nir saileadh gan arm da oighidh
      da maighedh badhb Oiligh dheg.
    14. Teist a bidbadh ar bhaidhbh Cruachan
      creidim fein guru fir dhaibh
      1105] ge fuair bas on eg na aenur
      nir fhas cet re ngebhadh a ghrain.
    15. Nir chruthaich Crist do chloind Adhaimh
      endhuini ar nar indill sas
      ni he cleath Annla na aenur
      1110] neach tarla a mbhaeghul gan bhas.

    16. p.74

    17. In foghlaidh ra ghon gheigh bhanat
      fir Bhreifni as beag nachar marbh
      dursann nach toit a teg dhaenghuin
      do loit cet daebhraidh gan arm.
    18. 1115] In tenech a oidi muinti
      da mharbh cumha craibhi Greg
      biaidh go brath ar ndul in deighfhir
      ar chach cumha in enich dheg.
    19. Tucadh cuireadh go cath mBhreifni
      1120] da breith suas tar sluagh na pian
      breith i Erci is teach o tucadh
      breath is cheirti rucadh riamh.
    20. Dul le is gan anadh na hegmhais
      a aes dana aderim ribh
      1125] in eigsi a comhair a caithim.
      conair theitsi a haitli in fhir.
    21. Nos saeghulta sasadh neamdha
      do ni in teneach donchoin Liag
      duasa rand Tomas ar talmhain
      1130] solas thall da anmain iat.
    22. Din chorcra dha cheolaibh bindi
      tre bhaidhbh Temhrach thucadh fuath
      mo grain in gairi no in ghola
      ga mhnaibh taighi ar nola i Dhuach.

    23. 1135]
    24. Rob o Duach Galaidh geg Raighlend
      rob o Ruairc nach roichim dfhis
      cuibrenn dum re ruc o DuachRuairc
      mar thuc me luathchuairt fha lis.
    25. Os chind gach bhaili sa Bhreifni
      1140] do bhaidhbh Chliach bhudh chumtha leacht
      nir fhurail lem i tann torchair
      ceall fa cach mball donchoin Feart.

    26. p.76

    27. Inn onoirsea ar neg na flatha
      fada bhias gan a buain de
      1145] ata in la do chuaidh o Craidhi
      uam mar la sairi gu se.
    28. Mairidh fos fuigheall da bheodhacht
      ac baidhbh Ghean da dhingbhadh chet
      ni lamh dael re grain a ghaiscidh
      1150] taebh i Thail daicsin ar neg.
    29. Da niat altoir dait gach leptha{MS folio 7v b}ar loigh o cCais na colg mbhreacht
      fa gach teampall i tann tegar
      teancar and leagar da leacht.
    30. 1155] I ngach crich dhar thaistill Tomas
      talam naem do ni don chriaidh
      acht sleachta brog gribhe Gabhra
      gan fhot fire a mBhanbha Briain.
    31. Mas fhir nochon aghann peacthach
      1160] pian mor amuigh agus tall
      dul a cli ar nula dho Dhairi
      as i cumna is ailli ann.
    32. Cis agus cain chenel mBhrenaind
      do bhidh chuigi gach re guairt
      1165] leomhain Breag da thruaill na tiri
      suaill nar bhean righi dibh Ruairc.
    33. Fear rightha is athrightha airdrigh
      ua Samraghan slis mar thuind.
      mor crechta feirgi na flatha
      1170] meirgi senta catha Cuind.
    34. Ce dearait cach eg re hadhart
      donchoin Raighleand ruc gach buaidh
      ni fhuair sind cas mar o greidhi
      bas do rind na feili fuair.

    35. p.78

    36. 1175] Olldhamhain agus aes dana
      fa dhregan gruachna in cnis gil
      da bhi ac triall a curp du Chathail
      lucht gliadh no hathchair na thigh.
      mar ta geg Eni na aenur
      1180] cret eile in saeghul acht sin.
    37. Teit mar dho chuaidh as na craebhaibh
      cumha i Bhloid a mbharraibh dias
      gu la in bhrath cen tubha im Thomas
      cumha chaich ar bronas bhias.
    38. 1185] Mag hamhraghain mac Briain Bhreghaich
      in Bhreifni o bhas bunscind
      ni fhuair sgol ac techta thrithi
      acht leaptha brogh bhithi find.
    39. Budh oilichrigh ar eis Tomais
      1190] a theghlach ac triall do Roimh
      da dhith rucadh crodh cach croisi
      thucadh cor coisi don choir.
    40. Faelchoin ar faichedhaibh teampal
      tuile feoir ac falach rot
      1195] ar aighthibh dealbh da as aindeadh
      feadhbh o bhas gach aindear og. Rogha na tuath
    41. Rogha na nAedh Aed O Domhnaill
      ac dith chnicht fha crodha a lamh
      o ghleo arm ni dheachaidh Danar
      1200] nir sheachain badhbh Aghar agh. Roga
    42. Aenghus mac Aenguis Ua Domhnaill
      da dlighfindnd eg ar neg dho
      mo la bratha a beith fan aenuir
      co cleith Ratha craebhuir cro. Roga
    43. 1205] Tomaltach na tachar menic
      Mac Diarmada dorrdha in mac
      da aisc as a bun frais fala
      a bhas a cur fhagha acht at. Rogha.

    44. p.80

    45. Rogha ar litreach leathainm Muiri
      1210] mathair Christ fan cuing as mo
      leath a hanma o ghairm na gloiri
      tarla dhainm na hoigi ar o. Rogha
    46. Ni bean rug ragha na toirrches
      ni toirches fir flath na rot
      1215] ar gein uaibhsi ar cum go clarneamh
      uaisli o bunn bhaingheal a bhrog.
      Rogha na tuath Tell—

XI

Raghnall O hUiging .cc.

{MS folio 8r a}

    1. Brian andois do nim do Maghnus
      maith gach ni do ni go se
      leagadh gach gliadh oile a echta
      1220] Brian is oiri is denta dhe
    2. Brian ar eangnumh is ar enech
      onchu Brefn i in bruindi sheng
      ni tabhair ol char da canand
      ni chan glor nach gabhand grem.
    3. 1225] Moidi is Brian e a ea bhas toirrgeas
      Teallach nEathach na narm ndeas
      ni nochtand se arm gan fhalaidh
      ni garb e go tabhair tres.
    4. Atag Maghnus Muighi Fabhair
      1230] foghlaim ele fuair o Brian
      nir smuain sa gabhudh na goiri
      aludh da fuair remi riam.
    5. Sleag ar camadh cloigheam ainmeach
      aigi on tachur tug go garb
      1235] do fhiarfaich flaith Greg do ghaibnibh
      cred badh maith dainmhib a arm.

    6. p.82

    7. Ted i dand as tresi a bidhbha
      do buain creach dhe dal ar leth
      od chluin ar neg a fear cagaib
      1240] geg Breagh ni chagair a crech
    8. Feoil imuinti uisge a brogaibh
      bis ga muintir maith i chuid
      cadlaid Maghnus ar cul crechi
      ar barrdhos ur bethi buig.
    9. 1245] Teach coille ag Maghnus mhac Dondchaid
      duilli buidhi bis na ult
      leagar ar brat corcra clumhcruind
      bogcna shlat nurchuill na ucht.
    10. Mag Samhradhan do sin marcsluag
      1250] is maidhm remi na ruaig thenn{MS folio 8r b}faichi ig fodmhaidm ba cleth Codhail
      ar ogbhaidbh ech sholaim sheng.
    11. O oireacht ar es i tachair
      is test firi fuair i fear
      1255] lasair derg a nellaibh nimi
      beraidh thearg a bhili Breag.
    12. Glor caich ad chuala na egmhais
      ag imrath fhir na narm nderg
      do fhaisg tu sin gruaidh nglegil
      1260] a cru in uair do erich thearg.
    13. Do chualaidh misi sme comrath
      le cerd maith a mholudh coir
      gen go coisg tola a geg Gailli
      rogha na sed taindi oir
    14. 1265] Na fharrudh ar ud na sligheadh
      ig senmoir do adubairt me
      tugais a slat Macha ag macra
      mac flatha na dalta De.

    15. p.84

    16. Aichnidh daibsi dala Maghnais
      1270] mesdi go mor mini a gloir
      robad e sin am na heagla
      in dann da bhir freagra foill.
    17. A bhurba ni bhi ar a theangaidh
      risi te da tabhair fuath
      1275] gaidhealg mor gan brigh do bhera
      an glor mhin adera o Duach.
    18. Ni dearnadh riamh o re Logha
      ludh foda nach fuil na urrd
      ni corrach sgoth Eanaigh uirri
      1280] cloch sleamhain i mbuinni bhurb.
    19. Do shnamh lebur a lo anfaidh
      ri hucht chuain do caidh do luing
      do thomhais findmuir cais coptha
      do bhais fidraidh corcra cruind.
    20. 1285] Maghnus nocho mhenic aidmheas
      airm bhidhbadh do bhen re ucht
      ni feas go huair sguir na sgaindri
      in buair tuir Aidni da hulc.
    21. Do Ghallaibh a gnuis i Eachthach
      1290] ri hucht tuindi tugais ruaig
      do ling sa sal ngeal don gallchath
      fear gan snamh gan arrtrach uaid.
    22. {MS folio 8v a}Comradh chanaid i ngach longfort
      a lucht sbairni ni sblead daib
      1295] da meath med in Daghda i nduini
      ni tarba a gheg Duibhi a dail.
    23. Rind aigh iga radh go menic
      ri mac nDonnchaidh dergas gho
      do chupa derg a thuir Tlachtgha
      1300] ni fhuil ceard nach dalta dho.

    24. p.86

    25. As deoraidh uasal thear chaemthaich
      a chneas Maghnusa as mhin folt
      comhad do thaib daltain iaruind
      i carcair chail iallduinn ort.
    26. 1305] Ca faischeall nach fagaibh tearmunn
      on taisiuch nach tug a ferg
      ferg naim go tren nochor thogaib
      en ar craibh tobair nir thelg.
    27. I coindi cheandaighi in fhina
      1310] anba an tinol ted O Ruairc
      is mor tainig as a tunda
      rainig ar slogh Cunga an cuairt.
    28. Locht oircheas uarus don brogoid
      banaidh na dhun dath in troill
      1315] sdim do chuirm dubhdhuinn in dregain
      ri hurrlaind cruind egair oir.
    29. Suil nach deachadh in dan cheanghas
      o ua Chormaic corcras braich
      cuirid tuir Duibhi nar ndeaghaidh
      1320] duini ga cluin meabair maith.
    30. A saith dana as docair daghail
      dir Theamra gus tig gach bard
      ar dhuain ngirr do ches o Credhi
      rubad bind les Eri ard.
    31. 1325] Gan cruit no gan timpan tedbind
      ni thed na cholludh craebh Liag
      da dha gormshuil mar blath mbhugha
      do mongdhuin snath uma iad.
    32. Do tuaigh ar tocht tresin clogas
      1330] go cris sgeni do sgailt fer{MS folio 8v b}at iaraind do nar tegh tairni
      do iarroind bem baidhbhi Breag.

    33. p.88

    34. A mhuintear ni maith da legeas
      ar na lot ag lubad crand
      1335] a lucht cneadh ag tocht a tachroib
      fear gonta ga athguin and.
    35. A aigheadh o Eachthach Fedlich
      gus nach faghar fer a choisg
      in tand is gabhud dod ghruaidibh
      1340] sadhul barr ruaindich do roisg.
    36. Is fir dam a ndubairt misi
      ri mac Moiri is maith im buaibh
      meraidh do maith re med chaithi
      a fhlaith Greg go laithe in Luain.
    37. 1345] Ader cach od chiad do derres
      ig drud in aighidh arm nocht
      beth agutubha a fhir Abhaich
      do bir dhula ar taghaidh ort.
    38. Do chleath leabur a lam Maghnais
      1350] menic do ni nem is mho
      crinaidh sa choill crand do chesi
      barr i chroind is desi do.
    39. Croind reamra rachas na armaibh
      don uindsind is faidi i coill
      1355] nocho chesdi ar ces i Chraidhi
      gidh mesdi les caili a croind.
    40. Smacht airdrigh ar ud na Breifni
      bhis aigi sgurub eadh raibh
      aincid cleath Eni na ingnuis
      1360] neach sa eri indmhuis air.
    41. Ni lamhair labra na aighidh
      in toireacht toir tug go min
      mar dha ghuidh mathair i Meadbha
      da thathaic tuir Teamhra in tir.
    42. 1365] Bidh gon bandtrocht bis ga imradh
      ed mor gon mnai do nach tairg
      do dibhraig bean maith a malaigh{MS folio 9r a}im flaith Breagh i naigaidh naird

    43. p.90

    44. Liaidh duini i ndeaghaidh a uthrais
      1370] aichnidh do a ndenand gach guin
      ar meth chnead ar o Ruairc remi
      cuairt ba er cnedhi do chuir.
    45. Ata aigi is aigneadh concar
      cles nach frith ag fir don fen
      1375] o Duach ar ndol da hiarraidh
      fuath a chon bha fiadhain fen.
    46. Suan corrach a cuasaibh talmhan
      tug ar cethirnn cagaidh gairg
      leabaidh mhaith do bean ar bidhbaidh
      1380] is flaith Breagh i nimdaidh aird.
    47. Ni edum imarbhaigh longphuirt
      leg do mar ader in rand
      gan dul do do maith tar Maghnus
      gach flaith is mo fhaghlus and.
    48. 1385] Magnus Mag Samhradhan Sinda
      do shir chis do cuindich ghiall
      les gach drem ar sgath ar sgethni
      nir fherr tath na Brefni ag Brian.
    49. Tadhg mac Aengusa in airm nemi
      1390] nert bidhbhadh ni bhia ar a thir
      fan caith Tadhg rindi do richnamh
      is lindi in garg michar min
      a crodh nocho buan re buga
      gach sgol uadh is chuga adchim.
    50. 1395] Dondcadh mac Donnchaidh ded solus
      slighi a fhagla go hAth Rois
      ri seabhac Tlachtgha is glan gruaidhniamh
      canta damh nuaidBrian andois. Brian andois do nim

    51. p.92

    52. Tomas mac Briain ga mbhe misi
      1400] mac meic Dond dergas crand
      sirfid se dha thigh gach tirghiall{MS folio 9r b}is e sin is fhirBrian and. Brian andois do nim Magnus
    53. Ingean mec Muireadhaich Maigi
      min Gaidhilgi gan guth ndian
      1405] ni fhaghaimni ar Arlaith oilbem
      lanmaith i i coimrer na cliar
      uathudh bean aga mbhi a huga
      do lean si buga na mBrian.
    54. Brian

XII

    1. ugad easgar dInis Fail
      1410] is measgadh don inis uir
      do cuadar raigni a rig uaind
      sda cuaid gnim fa dainmi duind
    2. Fuair leagad a ndund na ndol
      do feadar as ur i cnead
      Rest of column defaced and illegible.

XIII


[...]
Mac Taidhg Mac Raith .cc.

    1. 1415] Bean anois chabhras chrich Meadhbha{MS folio 9v a}maith da furta.cht feidm na mna
      din o Cuind cabhair o Meadhbha
      ar chanaidh fhuind Theamra ta.
    2. Inghean I Chonchabhair cabhras
      1420] coigeadh Meadbha is maith da thath
      in tin bhalbh ag brath na Sadhbha
      Sadbh dha rath go cabhra chach.

    3. p.94

    4. Ni bean ele acht inghean Chathail
      chabhras da feidhm fod a sean
      1425] ed le cach im ghnai dha ghebha
      ar mnai Raith ni bera bean.
    5. Ni bhia triath gan teacht da bruidhin
      ni bhia bean gan bheith na raith
      ni bhi teadh na mna gan muirear
      1430] ge ta in bhean a cuireadh chaich.
    6. Ata a nos is ni dha diadhacht
      ag din bhan is ag badhudh locht
      ata bladh is brigh a guidhi
      ag din na mbhan uili ar olc.
    7. 1435] Da gheibh chlu gi chuich nach faghaibh
      nach bean sa beith os chach
      fuair dhin ar choiribh na colla
      an dil doiribh troma tra.
    8. Nos a feili is fada rainig
      1440] righan maerdha Mhaighi hAi
      fada soir ro feas a feabhas
      im muir theas gebhas ri gnai.
    9. Clu na righ ni ragha dhisi
      dul da teist ma ta air gach righ
      1445] geall as gach mhodh ag maith Shaidhbhe
      re ndol do sgaith Dhairbri dhibh.
    10. Inghean Chathail chrichi Teamrach
      do fuair chlu le cosain gheall
      bheith os gach laith is lor dhisi
      1450] mor is mhaith gidh issi is fhearr.
    11. Beraidh mhna is as minic bheireas
      tar bhladh caich ge chuich nach rug
      rath don mnai mar da ga thuilliumh
      air gnai gach mna is tuilleadh tug.

    12. p.96

    13. 1455] Ingean i Chonchubhair chaitheas
      ri clu in rath nach rangas dreim
      roind da crudh ar chradh nach raibhi
      do cur bhan a baili o bheim.
    14. Neach ar chlu nir cuireadh tairsi
      1460] in teist fuair da fhaghbhadh neach
      geall ar ghnai gibe dhar beanadh
      le mnai ge berar a bhreath.
    15. Da ni run bhae riarfa in Duileamh
      le ningne a din diadha in reim{MS folio 9v b}
      1465] da ni gach naemh ni ar a guidhi
      mar ra ni craebh Ruighi a reir.
    16. Ni fhuil chleir gan chuit da hindmas
      ni fhuil daimh nach denand toil
      ar faghail raith do gheig Ghabhra
      1470] ni theit tar maith Sadhbha soin.
    17. Ar ghnuis corcra chraibhi Boindi
      da bher theist ga teist is fearr
      ed ar mnaibh ma breith mar bheiri
      tre breith gair da gheibhi in geall.
    18. 1475] Tugais ar nos ni as da thossaich
      tugais druim re denamh locht
      ni fhindfa bean da mbhi at aghidh
      na in mheadh bhas ainibh ort.
    19. Taithneamh cumhdaigh da chiabh ndhighaind
      1480] dath in fhuilt is amhlaidh bhis
      ni bhean tfholt cam as chloidhibh
      tocht da bharr fa troighidh tis.
    20. Tu gu cian o chintaibh Eabha
      amhghar sibh ar son bar nghail
      1485] ni bhiad dot chli coiri Eabha
      ni is ghoiri na deala dhaibh.

    21. p.98

    22. Maith do chlu o chur rit mhaitheas
      maith dae din gan denamh nuilc
      muna din cathmithi in chroidhi
      1490] taitridhi ag dil choiri in chuirp.
    23. Tussu os mnaibh le meat da theasta
      mar dai eir chlu os chind gach shluaigh
      ni he da chradh ni hi hanair
      da rabh ni gan fhaghail uaibh.
    24. 1495] Ar ndail chruidh do chanaidh Mhuaidhi
      tar mna Chondacht ni cuirthear dhi
      ar ndhail nghreadh seang leis a Saidhbh sin
      bean is fearr na haimsir hi.
    25. Da ni mhaith ar mhuindtir nimi
      1500] da ni ri Dia dil a chrecht
      a dula gan choiri o cheanaibh
      oiri is lughu a neaghaidh derc.
    26. Da mhbheath gan fhear ibheall Chunga
      do chath Breifni o mbearntar sluaigh
      1505] ni fuighthi dhi a dil da cheili
      acht ri dharir Eiri dhfhuaim.
    27. Geall einich ga haigneadh bhandta
      buaidh ndhealbha ga dreich mar bhlath
      geall ag Saidhbh ar a son feine
      1510] is do naidhm dhol da cheli os chach.
    28. Dealbhaidh i leomhan laimh re dreagan
      dealbhaidh eochu a neangaib sroill
      geis Leamna ga car a corrchail
      ealbha dhamh re nonchoin oir.
    29. 1515] Morthair cliara le crodh Saidhbhi
      seachnaidh chinta on cheirrd da ni
      daibhfear chean ge chraet da geabhtha{MS folio 10r a}ni fhet bean a seachna ach si

    30. p.100

    31. Ludh go cill do ceandach loghaidh
      1520] ludh gu daimh ga doirbhi ceim
      ludh na coindi da me air bhochtaib
      loindi le rochtain da reir.
    32. Suil bheanaid gega a glac ndhighaind
      ri dlaithib fuilt fleisgi Liag
      1525] clanda boga na ceibh chaistigh
      foda gan bhein aistibh iat.
    33. Feacaidh thili a tosach cairbhi
      cuiridh each ag imtheacht raen
      beanaidh a beirt breig a cuma
      1530] nir mheit neirt ach truma a thaebh
    34. Glor gach daenfir aein rith hinghin Cathail
      do chath Bhanbha o bhit na purt
      neach dhan leir gach ainibh fholaigh
      ni airich beim oraibh dhulc.
    35. 1535] Teist gach fhileadh ar fholt feacdha
      fiu na teasta ticfa dhit
      gi bladh bha deara gi derca
      ceana ban da fhetfa a nic.
    36. Teighe air rath tar righnaibh Connacht
      1540] air chlu dhit ni dheachaidh sluagh
      teit tar shlogh thar nar dhu dhula
      mor dho chlu is ni ludhu a luadh.
    37. A Shadhbh ni hingar dhot anmain
      ar oir tu da teit a curp
      1545] mna o pheinn tre peacthaibh marbha
      beantair ag bein tanma o ulc.
    38. A ingean Aillbhi fhuind Bhoindi
      bean bha theist ni thicfa a diaeidh
      dar lat is duit ata tharbha
      1550] cuit gach mna da Bhanbha Briain.

    39. p.102

    40. Da gheibh rath da reir gach dhuini
      Dia dhae riar mar ranig le
      tar a mbhia naghaidh a hanmun
      raghaid le Dia nadhbhrugh nDhe.
    41. 1555] Mar da rath os righraigh Bhanbha
      biaidh ar chlu os chind gach mna
      in rath nar thuil do mnai mhuili
      mar mhuir ar lai thuili ata.
    42. 1560] Ge rabh uirri uamhan cintadh
      cin na leath ni leicfi naemh
      da maitheadh Dia is di na mhaithfeadh
      ni fa ria aithfear gach aen.
    43. Inghean meic Dhomhnaill dhuin Tuathail
      ar thuar chlu dhae cheandaigh neamh
      1565] dinidh hi dhanair is dfheili
      nach bi ag faghail bhemhi in bhean.
      Bean annois chabhras
    44. Lor dhae chabhair choigidh Meadhbha
      Mag amhraghan righa a re
      ceandchait na sloigh sidh ar Neillni{MS folio 10r b}
      1570] no gur din dfhoir Eirni e.
    45. Mag Shamhraghan shireas cheandus
      ar chath mBreifni da mbalbh sreabh

      [...]
      ndail rand do rath a aghla
      geall dae cath Bhanbha dae bhean.
      Bean anois cabhras chrich Meadba

XIV

William O hUigind da rindi in laidhsea

    1. 1575] Fearthain aeini eineach Neill
      naidhi a dheidheach ar gach nduain
      mar ta Niall sa os nos gach Neill
      a iarsma fein fos fa bhuaid.

    2. p.104

    3. Moch fa buaini in fond a bhuil
      1580] is gach tond uaini na ail
      ar gnas na in gnai da gheibh
      nar cheil drai re na fas air.
    4. Meraid a gnai go la in Luain
      ata ghnai os ghnai gach aein
      1585] siltar gan cheilg nosbladh Neill
      do mhorsun chleir ar cheirrd gain.
    5. Mac Nualaidhi do ber bhu
      a dhuan air sin ma thig ata
      gilla bog a Baill na neo
      1590] nach ob ghleo na laid re la.
    6. Teallach nEathach gun min mhor
      deathach dhaentir dae gach thaebh
      saertheallach neamhthlaith mae Niall
      ciabh mhaethghleandach sreathblaith saer.
    7. 1595] Ar teallach ni a treas gan tlas
      teas gacha gleandfhaichi a gris
      teallach sin os tenid thuas
      geinid chnuas a cnaibh fa ciaes.
    8. Leaghaidh caer Dhanar an dun
      1600] on gharadh ni chaer a chaer
      sa teallach od do thogh Niall
      na sgor ndia n searrog saer.
    9. Ro brosnaghadh arm go thadh
      ro dosnaghadh badhbh um buar
      1605] do chomlas in teallach tren
      nell corrghlas reandach dho ruadh.
    10. Ibheall os a teallach thuas
      ni saileam a eallach dfhas
      tiaghadh ciabh ngleandach a ghris
      1610] teallach bis um Niall o Nas.

    11. p.106

    12. Mac thamraghain da shir gnai
      glanbhranan da thil gach ti
      a minlabra da mheall mhe{MS folio 10v a}fearr e
      [...]
      righ.
    13. 1615] Sed sa cruindi ni char Niall
      glan a bruindi sglan a ghlor
      olc fa choin ge dheach dhun
      ur um boin sum each sum or.
    14. Ar fhlathbhili is flaith gan locht
      1620] a math is arighi dhulc
      ni creach roNiall neach gan neart
      tearc neach a choimhfhial a curp.
    15. Flaith Breagh ar bhuga os i Briuin
      gan fhear braith chuga re cleir
      1625] ar shnoidhi dheadhrand dae dhaim
      do thail croidhi neamghand Neill.
    16. In tairgfea tachar no treas
      no in nairgfear gach athchadh glas
      no in thraefa goimh Neill anos
      1630] go buil bos gach geill na ghlas.
    17. No in sguirfea in gilla da gruaimh
      no in laidhfea a finda sna mnaibh
      no in fir cach do neamthoil Neill
      no in gna dreim ri fearchoin Fail.
    18. 1635] No in fir Niall a cagar cnicht
      no ag bagur ghliadh um gach gort
      no in bhuil ga dhreich reigh na reacht
      gan teacht fa breith Neill anocht.
    19. Glas a dhearc gealchorcra a gruadh
      1640] fearchonta a neart cas a chiabh
      flaith Sinda is ghaeidgealta glor
      gilla mor naigeanta Niall.

    20. p.108

    21. Suairc a bhel is bind a ghuth
      nir er ind mar nar er neach
      1645] geg bhosghlan is bhlasta deoch
      ar each ghasta ag cosnamh chreach.
    22. Caimi a gruaga na gach gruadh
      sairi a thaebh na gach taebh
      da chuir me Niall tar gach Niall
      1650] Brian na mBrian e is Aedh na nAedh
    23. Rightaiseach is leabar lamh
      minchraiseach reamar dhruadh
      fear racalma neamcas Niall
      leanas triar catharrdha ar cuan.
    24. 1655] O tilaic slat corcra Chua
      re bo molta mac gach mna
      morfhas do Niall Niall gan bhu
      Brian fa chlu is Tomas mar ta.
    25. Calmach um nach faghar fuacht
      1660] a bhalbhruth gan bladhadh mbharc
      deargaidh a chain seanMuighi Slecht
      sgeamgairi checht re taibh tracht.
    26. Geall gach moighi gun mhoigh min
      geall gach groighi ga ghroidh uir
      1665] geall bo na Banbha ga buaib{MS folio 10v b}buaidh cro is arbha ar a uir.
    27. Magh isirbindi en trom
      mag is minshlimi fer fand
      magh as a fhaidi an adhradh find
      1670] lind sa tamradh aigi and.
    28. Locht a mhoighi ar nach bhuil fraech
      gan mhoir na ghoiri dha gnath
      ni fuair fear enlocht dhaen iadh
      neamh a fhiach braenghort fa bhlath.

    29. p.110

    30. 1675] Gach torudh ar a mhuir mhoir
      da gabhar sa mhaigh mhain ni fuair fear en
      is port righ magh mar mhagh Neill
      fin is ceir is cradh a chain.
    31. Gilla in mhoighi finderg find
      1680] i ngach dhoiri ar dibheirg truim
      tug toirrsi Dia ris an droing
      se fa choill on cloindsa Chuind.
    32. Fuair ar eachtra airum righ
      nir cainidh o thearca ag ol
      1685] athaith teasta mar ta ar Niall
      la na ngliadh ni cneasta a chlodh.
    33. Na thir fein gan fuil se fear
      tar gach ceim da chuir a ghnai
      fearr ar fogra Niall um ni
      1690] na righ fial is Fotlla fui.
    34. Ata oirecht sin ar sodh
      ar toidhecht noir le Niall
      feghain ag toraidhecht re taebh
      moraireacht saer fearrdha fial.
    35. 1695] Gilla minderg chathas chrodh
      gach diberg mhathas fa mhidh
      gilla saer gemhealtrom geal
      da mhbhean mhaer enecland dfhir.
    36. Gilla blath eachamhail ur
      1700] ag creachfhaghail caich nir clodh
      fear conchar neamchrandta Niall
      tromchra a fhian leathghallta a lon.
    37. Mag thamragan cian o chol
      gallbanfhaidh thre Niall gan neamh
      1705] airm na cleith ar comhlaibh tor
      sgeith mun crodh ar formnaibh fear. Fearthain

    38. p.112

    39. Eineach Saidhbhi na sul ngorm
      nir gradhaich bean ga mbhi a righ
      geis Bhainlindi da guidh ghnai{MS folio 11r a}
      1710] ni fuil mnai is crafici i gli.
    40. O Brian Luighneach na land nger
      nir ghein coimfhial chraibhi Sainbh
      gearr leindi gach la fa cuirm
      fa mhuirrn ata sindi ag Saidb.
    41. 1715] Ingean I Choncubhair Chliach
      chreides Dia rer dealbadh neam
      gur fhai Niall fa gealla glan
      leandan na man fial a fear. Fearth
    42. Fearaidh fuil ar faichi naidh
      1720] re tharm Dondchaidh is derg bel
      fian cnicht re thochur ag tnuth
      ur fa nirt fochun is fer. Fearthain aini
    43. Manum ar eineach a sgeith
      sgiath Michel bhu moidi neam
      1725] rug thar gach naemh ceim o chin
      cidh um nach saer fein gach fear.
      Fearthain aeini eineach Neill

XV

Gilla Aenguis O Cluman cecinit

    1. Lair da ghabus do ghraidh Neill
      ar mo breith fein do bhi in ghraidh
      do thabhairt mo ragan dam
      1730] cuirthear duini mach rim chois.
    2. Ag sin is fech i go dath
      in groidh maith do thimsaich Niall
      beir henragha lara dhibh
      nech bia ris ag aimhfeas phian.

    3. p.114

    4. 1735] Be maith agi da cind sin
      adubhartsa ris da eis
      bermhaid lucht a haichni leind
      minbha deaghaichneach sind fein.
    5. Fear ga bhuil aichni ar a ghroidh
      1740] fechach soin ma ta ar a ghlind
      gebhas beagan do luach braith
      is a dna fos maith da chind.
    6. Adubairt fear do ghuth bhig
      na cluintear mhe rit ga radh
      1745] na tobhair domsa ach luach brog
      is ghen da nos gu brath
      da ber ragha lara dheit
      na cluintear leat sin fa chach
      gean go dilta roimi in duan
      1750] ri ba in duas iar dhan.
    7. Glaisis romhaind is laim rind
      o gar stiur se sind sa ngland
      sinis laim glollaidh a suil
      muinid duind in lair da gheall.
    8. 1755] Do mhuin in lair cheanand dond
      beag nach rainig a mong lar
      da bhi a boirbhis i na fhult{MS folio 11r b}da bhi na huchd feadh dha lam
      nir lugha na beand do sliab
      1760] sgeanma hi na fiadh gach thre trath
      mini hi re glacadh dar leat
      na in teach bha cuibhdhi ag cach.
    9. Gamhaid and sin a llair dhond
      ar mbuigin gan cond gan cheill
      1765] in fearud dar cuireadh lind
      tarrlla ar enaichni lind fein.

    10. p.116

    11. Gluaismaid romaind seachad siar
      ceartlaim dheas ri Sliabh da En
      laimh chle ri Raith nGraindi dhund
      1770] is ar cul ri Loch da Gher
      suntach and sin a llar dhond
      tre san aenach fa gorm fer
      gu rangamar Abhand Mhor
      tearc slogh ag nach buil a sgel.
    12. 1775] Mar da chuaidh ar Abhaind Moir
      tig builli da toin ri lar
      saithis a gob is a griaidh
      aichnid na fiaich hi ri bas
      sinidh a cos ligidh sriadh
      1780] teid a nell ri ba nell gnath
      sa challadh da rindi andsoin
      ata ndois is biaidh gu brath.
    13. Tigmaid ar tamh as a cind
      na fhacamar bidhg mar sin
      1785] is mithich duind dul dar taigh
      ar na fir da bhi rim chois
      faninsitear fuind do thuaid
      is beag nach toisg nair ar toig
      os a taibh thoir ata Niall
      1790] nar bhearr leam dol siar na soir.
    14. Glaisaim romhum do thigh Neill
      Mag thamhraghan is reigh gnuis
      fearais failti rind a flaith
      comairlli mhaith tarlla duind
      1795] o da chualadar fis ar sgeoil
      nir hiadhadh beoil i nar cuis
      a Choimdhi fa beag a brigh
      andsa ndi a roibhi ar suil.
    15. Ag soin a groigh ceadna amhaigh
      1800] fechaidh annois hi go daith
      beridh aris raghain libh
      ma beag sin anaidh air na hanaidh air.

    16. p.118

    17. Ag sin taem da thaemaibh Neill
      Mag amhraghan on reigh cliar
      1805] ca Gaigheal is uaisli fuil
      gilla na bhuil fuil na mBrian
      nochon aicim thiar na thsoir
      neach da ghenadh soi ach Niall
      Mag tSamraghan is mor teisd
      1810] gar mind lim a bheith mar ta{MS folio 11v a}maith
      [...]
    18. Cluinmis a mbheol gach fhir is gach mna
      cuich dara hiluidi na dho
      nocho car sibh ni is mo a trast
      1815] da gheallsun nach treigfead mhe
      nocho treigiubh he gach la. Lair do ghabus
    19. Ingean I Concubhuir Chuilt
      ni threigfim a cuid don dail
      Sadhbh ingean Cathail na cliar
      1820] da ber a mian da gach dhaim
      a crich Bhreifni ba imdha sluaigh
      ni cluinim a luach do mhnaibh
      urusa a bhuain do gheig Breagh
      damadh fhearr leind each no lair. Lair ddeag
    20. 1825] O Deaghaidh ar cara fein
      maith da idir me nach mair
      da chuaidh mar ar saileadh sin
      inaidh nir chind Gaigheal air.
    21. Cathal Og gan imdha geill
      1830] tug a mbreath fein do gach dhaimh
      as leis airgthear a tir thuaidh
      co mhedradh ar Inis Fail
      mac I Conchubhuir na creach
      gilla nach leig meath da dhail
      1835] agus da airg gu thAth Luain
      is da bera cuairt ma claind dail
      da an fos indhear
      [...]
      da Saindt
      da airg se gu Baili in Clair.
      Lair do ghabus do ghraidh Nell


p.120

XVI

Niall O hUigind cecinit

    1. Eiri trom trillsi Saibhi
      1840] earrlla a fhuilead findailghi
      barr mar fhinddhruini is ur dath
      in cul findbhuidhi fleasgach.
    2. Ni hedrum in teiri cind
      in phundund fhuilt blaithbhoig find
      1845] na sreith glantruim ar geig Mis
      ni hacmhaing breit a baithis.
    3. Sreath bhan bhis ar a ghluinibh
      fhailcis don ghil ghormshuilich
      os beirt duind da fult fuilcear
      1850] sa druim re hucht ninailteadh.
    4. Folt Saidhbhi mar a snath oir
      gur mheala moidi a honoir
      trilis druimneach ciabh clandach
      in tuidhneach fiar fiarandach.
    5. 1855]
      [...]
      aidh re fighi a fuilt cais{MS folio 11v b}biseach conaich craebh Dhurlais
      agnai haibh ag breith bhisich
      le dreich sair na Saidhbhisin.
    6. Bidh gach uair fhailcear dhisi
      1860] ar taisbenadh a trillsisi
      re folt camlag cladh copdha
      farmad bhan a bhandtrochta.
    7. Inghean I Concubhuir Chliath
      bean airgnich Atha findChliath
      1865] cead blathchraebh and re fhighi
      barr snathcael ar Saidhbhini.

    8. p.122

    9. Ni leir tairis a taebh geal
      a folt trom in trath sgailter
      o barr reigh ur na idhibh
      1870] a glun fein ni faicfidhir.
    10. Falchaid a trillsi troma
      bun fuilt lachan Liathdroma
      ni leir tar a barr a bun
      gach cland na ceibh ar casach.
    11. 1875] Da mnaibh is mor in ceandach
      an barr fhada fheithleandach
      doilghi a drumdluighi is locht lim
      da folt bhunbhuidhi bharrfhind.
    12. Casmhail re hublaibh aibchi
      1880] folt righna righ Conmhaicni
      folt fiar da chi ma ceand
      da iad fa tri na thimcheall.
    13. Falcad a hearrlla in tan tair
      dinailtibh gribhi Gabhrain
      1885] ingean righ ag fighi a fuilt
      fin ga ibhi ga hinailt.
    14. Ni thoilleand ar cholcaidh guirr
      folt righna Ratha Brenaind
      cuilt ni saidhbhir mun Saidhbh sin
      1890] airbhir fuilt ni hanaibhsich.
    15. Casmhail folt mna Muighe Samh
      ri maethbarr Saidhbi Cruacan
      a gnai ar fleisg an earrlla fhind
      teist a dealbha mar Dhoirind.
    16. 1895] An findciabhach Lacha Lein
      casmhail a folt re fholtsein{MS folio 12r a}duail leabhra ar mallchraibh Midhi
      earrlla barrchain baillghili.

    17. p.124

    18. Baramhail a barr sgathaich
      1900] folt mhathar Chuind cedchathaich
      Graindi no Una isi
      acht ailli cluma a ceibhisi.
    19. Casmhail folt Saidbhi sairi
      is trillsi Muirrnni Munchaimhi
      1905] mathair Fhind gan chruini um chord
      ar nar chind duini ar domon.
    20. Sadhbh og an earrlla bhachlaich
      mar Shaidbh meiring mallachdhuibh
      dial ri hinghin Chuind Choghail
      1910] gun findghil truim thaslaghaich.
    21. Fada uathi bhis a barr
      ag bandtracht craibhi Cualand
      locht ar a fult ni faicear
      sa folt and ucht inailteadh.
    22. 1915] Ri geis Lacha guirm Gili
      canait maithi a muindtiri
      tainig tainig tuillead dealbha dhuid
      ri bruindidh tearrla fhindbuig.
    23. Ingean Cathail Cairrn Bhricni
      1920] trillsi crocha a ceindlitri
      imdha mindshlighi na mall cir
      a mbharr inghini inn airdrigh.
    24. Pudurl findbhuidhi ribearr
      ina cul righna righleand
      1925] alaind reimi gach drong de
      gidh eiri trom a trillsi.
      Eire trom trillsi Saidhbi
    25. Da Saidhbh fein is neasu anois
      canfat maith ri mnai nDurrlais
      ri ba breath olc gan duan di
      1930] fuair a folt leath na laidhi.

    26. p.126

    27. Ni hesgaidh eirgheas a fearg
      in gheis gealbhraighdeach gruadearg
      malu mar dhael dearc mar ghloin
      craebh Dhala is ceart ro congaibh.
    28. 1935] Linaid beangla a bairr thruim
      a hucht oireadha alaind
      inghean Aillbhi an ochta gil
      failghi copdha re cichibh.
    29. Cris cumhdaich ceathra ceandrach
      1940] cubhaidh ri cneas min ndealbhach
      ni hail le fa slis solus
      cris agus se ar aendhorus.
    30. Ni frith locht o cind gu cois
      do righain dedbhain Durrlais
      1945] moladh mna Beirri dha ber
      ata feili fa faisgin.
    31. Da laimh leabair lor dheiri
      folt mna soillsi Sligidhi
      togbhaidh thuidhnich cais copdha{MS folio 12r b}
      1950] do bhais bhuinghil barrchorcra
    32. Ingean Cathail clair Midhi
      Crucdhg tiri tairrngiri
      grian bhan Erenn an inghean
      in glan mheirsheang mhinfhingeal.
    33. 1955] Bean I Ruairc Ratha Guaire
      rigan i ruisg gormuaini
      fear ni hindraidh gumadh fearr
      is a bhean os fhindmnaibh Ereand.
    34. Ranig fa Erinn uili
      1960] nos mna mharcaich Aelmhaighi
      is lor don mnai do moludh
      a gnai mhor ag medudhudh.

    35. p.128

    36. Sgarloid chorcra cumthar dhi
      leinti breacshroil bhis uimpi
      1965] roba na righna o Boind Breagh
      is irna oir a inddreamh
    37. Casmhail ri sneachta ar snighi
      dath a glaici gleghili
      mar thaebh Sadhbha trath sa troidh
      1970] mar blath abhla da haghaidh.
    38. A lan bhis is na bruighnibh
      do mnaibh fleighi findLuimnich
      da bandtrocht is lan gach lind
      ag snam fa hardphort nibhind.
    39. 1975] Bes do mnai dhuini Dealgan
      gan mnai gan fhear dhimdeargadh
      cach ga rogairm ceand a ceand
      forainm gu gnath ni ghoireand.
    40. Ingean airdrigh Atha Blair
      1980] is bhancoghnach don bhandail
      docair tagra ri cleith Cuilt
      fa bhreith dagra ar a hinailt.
    41. Mor a duais da dhlidhfeadh sind
      daghail on cneisghil chuilfhind
      1985] luadh a laighi is dola di
      moludh gruadh chraibhi Ceisi.
    42. Ar feabhas a fhuilt gleandaich
      ar a gnuis nderg ndrithleandaich
      ar ailli ar truimi a taibh ghil
      1990] in laidh uirri ro imich.
    43. Na hairm a neinleth tighi
      ni biad is gribh Gairidhi
      ni bhia Sadhbh istigh re thaibh{MS folio 12v a}is arm a fir na fachraibh.

    44. p.130

    45. 1995] Meastar ri mathair Ludghaidh
      bainceand cloindi Conchubhuir
      ingean Aillbhi is fhearr fa ghroidh
      geall dar Saidhbhi o na Sadbhaidh.
    46. Sadhbh ingean Cathail chosgraigh
      2000] righna ag roind a tuarastail
      in trath is truimi a heiri
      gan chach uirri ag oirbhiri.
    47. Eiri

XVII

Caech Ceisi O Clumhan cecinit

    1. Bean fa eineach fuair Niall
      buaidh ar an eieach araen
      2005] da gebhad uili ni ag Niall
      tuili cliar ge thi re taebh.
    2. Fear fa heineach fuair Sadhb
      a deidheach ar a duain dha dearb
      duthaich di car ar a carnd
      2010] Sadhb fa bhladh ar nach bi bearnn
    3. Ni cruaidh in ghnai sin da ghabh
      da fuair in mnaisin fa mhodh
      fa heinighibh da fuair fhear
      ni cruaidh bean deidhinich Dhor.
    4. 2015] Fear ochor smain sisi ach se
      sissi fa bhuaidh ge dha bhai
      ni fhuigheadh fear oile hi
      bean Li ar a goiri don ghnai.
    5. Ceili fa teist ata ag Saidhb
      2020] teist cheili na mna ni meirbh
      in dias tuc dhil na namh ndoirbh
      snim soirbh a ndan ga dheilbh.

    6. p.132

    7. Sadhb sa damha ag dil na namh
      na damha gha ndin ag Niall
      2025] mar ra niad ni coimhshnim cael
      siad ar aen a coimhdhil cliar.
    8. Lanamhain gan mathas min
      lanamhain chaitheas a cradh{MS folio 12v b}sgath gach cleiri ag triall na deadh
      2030] Niall is bean Bheirri fa bhladh.
    9. Fearta feili a rath araen
      ca rath is reighi re radh
      maith da din a fear gu fial
      Niall sa bhean ag dil na namh.
    10. 2035] Indmhas Neill chaitheas re clu
      is leir ar mhaitheas na mna
      da righni mar chongol cno
      brondo bo in tiri an ata.
    11. Ce theit on daghmnai gan dil
      2040] in bhanghnai ni leig ar lar
      cia nach fuidhbheadh ni o Niall
      da ni riar dhuini gan dan.
    12. Tug Niall fa bhuaidh is a bhean
      gach a fuair gach cliar da crudh
      2045] ni ling ri in gnaisin da ghabh
      gan bladh taisich dhi dhul.
    13. Niall fein ocho fear gan gnai
      ach gi fial bean Neill fa ni
      luach ar a goiri in ghnai
      2050] fuath le gach mnai oili hi.
    14. Sidh is na creachtaibh o cleith Chal
      da mbeth a neintigh ar aen
      mu maith ag Dia gach fear fial
      da sia Niall ar neamh na naemh.

    15. p.134

    16. 2055] Ingean Chathail on glan gres
      ar gach fachain fa bladh bhos
      nir chuir si na ceand do chas
      ach a fas teand do ni a nos.
    17. Slat mhorfhais ag snim na sluagh
      2060] mac Tomais ag dil na ndamh
      biaidh fa bladh mar ra bhai Brian
      da ghabh Niall in ghnai ar a ghradh.
    18. Imdha damh re taibh as toigh
      ga radh ris a da chraibh chuir
      2065] bhar nos gnath ag gabhail leibh
      cach mar sin ag robhaidh ruibh.
    19. Tfhear a nag corcradh crand
      no ar a tradh ag locradh long
      go huccun da cromadh ceand{MS folio 13r a}
      2070] ag tolladh heang lucth
      [...]
      lom.
    20. Da sgiath reigh comla na crich
      a Neill gud chomdha ar chach
      ge hi ga sgoltudh dod sgiath
      as i in cliath ghontar do ghnath.
    21. 2075] Eang geal ga greanadh at ucht
      do bhar trealamh a bhean Bert
      blathoigi gach ball id mhicht
      slicht da shnahaidi is cam ceart.
    22. Ar son taidhchi nudhi a Neill
      2080] crod na Builli a haithli haigh
      bha seach ot cathaibh da chuaidh
      creach na buaibh machaidh le mnaibh.
    23. En balbh ar na dhenaibh dhoit
      a Sadhbh re fhedhain is ait
      2085] imda alt ot ahim ghlic
      im blatheing bricc greanta id ghlaicc.

    24. p.136

    25. Rabhud od mnai a Neill do neach
      agat fhein ma dha bhai brath
      dar leat is gonta hi dreach
      2090] mar rathi theach corcra on chath.
    26. Righan Breagh ag denamh dhealbh
      a fear ag feghain a cholbh
      Niall ar moir a coindleadh charbh
      Sadhbh as toigh a coindmeadh chorrn.
    27. 2095] Sadhal in bean fholtglan fhind
      isa fear a corcradh chrand reand
      do namh chuain chlaisti nir crom
      tond bhaisti o chuaidh ma ceand.
    28. Sadhbh is eang greanta ar a glun
      2100] no gor gearr leapdha na lar
      reanda na sleagh ar gurt ghliadh
      re Niall sa ucht geal re gadh.
    29. Nir dhligh oigi ar a mhbiadh bearn
      Niall mar as oidi don arm
      2105] direoch cruimi a gailearr ngorm
      as buimi chorrnn saereang Sadhbh.
    30. Ca thinadh nach robha a run
      sibhul mara is da mhian
      ceim roimi is gan cheim ar cul{MS folio 13r b}
      2110] is do run Neill a nhgoiri ghliadh.

    31. [...]
      tigh ata ga dheilbh
      na fir fa mhicht na mna ag muirn
      da fhuair saireing ag Saidbh
      ainm agus se a caileirr chuirn.
    32. 2115] Bas a taisich nocho tim
      da chas chraisich as a heirr
      do chas chleith nolamhaich nduind
      do druim eich shoghanaich sheing.

    33. p.138

    34. Ni ro don mnaisin a mogh
      2120] mo sa mo in gnai sin da ghabh
      sadhal ar mnai mhBeirri i mhbrudh
      sa gnai ag dul don bheindi bhan.
    35. Ni dhighnim ceilt ar neart Neill
      ni imrind beirt ach bert aigh
      2125] Mag amraghan o fhill foir
      glanbranan oir a Cill Clair.
    36. Snaim ga naghmadh gun min meirbh
      nachar snadhmadh a sidh Duilbh
      a chur ocho snim le Saidhbh
      2130] gach snaim da mbidh a mbrudh Bhuilb.
    37. An ghna sin da chuaid fa crodh
      geall gach taisich fhuair a fear
      giabhaidh in giall nachar ghabh
      beraidh a bhladh Niall ar neamh.
    38. 2135] Bean Marr da chomcabhair cleir
      dil Concubair in mall min
      o dug geg Dhuibhi do dhaimh
      sed i laim gach dhuini dibh.
    39. Tuili cliar fa blath na brudh
      2140] fath as a fhuighea Niall neamh
      nocho cruaidh do chaith a chrod
      flath Dor fa buaid is a bean. Bean
    40. O Dubhda ni duini min
      re Cunga da fuidbhea in fear
      2145] ic a geanaib craibhi Dor
      crodh dhfearaibh Bailli da bhean
      Bean fa eineach fuair Niall


p.140

XVIII

Ragnall O hUigind .cc.

{MS folio 14r a}

    1. Uaisle cach cenel mBrenaind
      in gloir builidh bindshegaind
      comhdhana faghla na fir
      2150] gabhla chongbala in choigidh
    2. Cland Brenoind mhoir meic Fherghna
      curaidh uallcha oireghdha
      re carrdarcne thoir na thiar
      ni oil clandmaicne a coimhfhial.
    3. 2155] Tri meic Fhearghais nar er neach
      Eochaidh Duach Ferghna fuileach
      sreang re tromshluagh nir thriall fear
      triar dar chomdhual in coigeadh.
    4. Fearghna mac Ferghusa in flaith
      2160] duaislibh Connacht ba ceandbhraich
      oigfher dighoind nachar docht
      do triroind choigeadh Connocht.
    5. Rug do raghain ar na roind
      trian oirrthearach in fhearoind
      2165] nir trian cruind ar a chomus
      o Druim Chliabh go Ceanondus.
    6. Rainig dFerghna in ochta gil
      daingean is coillte in choigidh
      beag feadma in tar san aimsir
      2170] ar ghabh Fearghna in feraindsin.
    7. Cruithnecht is mil na Midhe
      ig teacht go gribh nGairighe
      fleadha fuirt Eamna Uladh
      go Fearghna is tuirc Thuadhmuman.

    8. p.142

    9. 2175] Ni tharrla dhferaibh Erenn
      don ghormrosgach ghlaicmhereang
      neach frith do chlodh a chosgair
      gidh mor crich do chosnosdair.
    10. Nir legeadh do righ Ruidhi
      2180] mac na hingean dIardruidhi
      ger thuar don choill brigh a bhreath{MS folio 14r b}ar a chloind ni bhidh biseach.
    11. Ochtor cloinde ba creach trom
      rugad o Fhergna armchorr
      2185] do marbh cma da cead ban
      im dhula dheag don ochtar.
    12. Imsnim re huaislibh fher Fhail
      ar ndith chloinni chind Ghabhrain
      eg don shlogh mallbhan milla
      2190] mor in tadbhar imshnima.
    13. Caega ar ced go Cluain Ferta
      tre fngoll a oirechta
      toisg nar leg ar cel a chloind
      ted is a bhean go Brenoind.
    14. 2195] Do rala taebhtrom torrach
      in ges doidgheal dercmhongach
      rosg mall nach gebheadh fa groidh
      fa dereadh ann da hinbhaidh.
    15. Troisgid re Breanaind mbhethchert
      2200] in dias chaidh nar choindimtearc
      caoga findban ced curadh
      tred bidhbhadh do baeghlughad.
    16. Musglais bean onchon Uisnigh
      meadon oidche in adhuichsin
      2205] gor thus lai don lachain gloin
      do bai athaigh ren idnaib.

    17. p.144

    18. Beris mac ba maith in trath
      ar teacht na maidne mochrath
      rath De ar a naidhin do nim
      2210] le bha failidh a faisgin.
    19. Baisdeas in mac suairc sona
      Brenaind mor mac Findlogha
      tug a ainm fen ar a fhear
      sa thairm os gleiri Ghaideal.
    20. 2215] Dunaidhin chruthaigh chorpglain
      tug Brenaind a bendochtain
      tennobthor cath ar a chloind
      tre rath bennochton Brenoind.
    21. In ced laech sa leched ban
      2220] tugsad ofrail don erlamh
      failte ag ainglib De mon dail
      ba saidhbhir e on ofrail.
    22. Subhach tangadar da tigh{MS folio 14v a}ar mbhaisdedh a meic muirrnigh
      2225] ceann sluaigh ba dedla a ndebhaidh
      gegdha fhuair a oilemhain.
    23. Mac eli dhFherghna echtach
      Aedh Find in flaith roderchach
      do chloind i righ shuairc shoindim
      2230] sil Ruairc is Ragoilligh.
    24. Na Tri Tuatha ta fan coirr
      ataid sin ar slicht Brenoind
      in ri du dil gach duini
      da shil na tri telluighi.
    25. 2235] Athair Baitin nar beg rath
      Brenoind mac Ferghna fledach
      gan deoraidh do thogra o thir
      in leomhain brodla Baithin.

    26. p.146

    27. Mac Baithin i beoil tana
      2240] Maenach athair Echadha
      maicne dan ferr a faigsin
      ceand na haicme in tEchaidhsin.
    28. Tellach nEthach nar er sgoil
      clann Eachadha meic Maenaig
      2245] a mbhuar ag righ ni rointir
      an tir is uadh easlointir.
    29. Tomas mac Briain i bairr thais
      oighri Echadha armglais
      a cro dinghoiri is do is dlecht
      2250] is do sinbhaighe in toirecht.
    30. Tigerna Thellaich Eathach
      in tuir crodha chertbrethach
      tir do thath ni do is docru
      as mo cach a cumhochtu.
    31. 2255] Glor in aingil re athair
      ar mbreth i Chuind cedcathaigh
      madh ail lat a fhaghail dfhas
      ar dho mhac tabhair Tomas.
    32. Do chedaich Dia ar flaith Fhabhair
      2260] ainm apsdail da abhsdalaibh
      buaid gach raith re na raghairm
      in flaith fuair man absdalainm.
    33. Art is Brian is Aed Eanghach{MS folio 14v b}Ruaidri is Tadg is Toirrdelbhach
      2265] ainm ga ghairm uaibhsi ni fhuil
      nach uaisle ainm in abhsail.
    34. Ag mac Bhriain i bhruinde sheng
      gen go be acht aentuath dErinn
      o Credhe ni ches ar crodh
      2270] marbadh les Eri a enor.

    35. p.148

    36. Adubhartus ris im rund
      radh nach aiferthor orum
      nech fad chlu ni bera bas
      mera acht ge dech tu a Tomas.
    37. 2275] Tomas mac Briain is baigh leam
      a test ag egsibh Erenn
      Brian damadh olc a eneach
      ni biadh ort na impedheach.
    38. Mac meic Dondchaidh ded rageal
      2280] nir haeradh sni haerfaighear
      mar ta go laemdha im ceand cruidh
      caemna is fhearr ar na haeraibh.
    39. Tomas Mag Samradhan shair
      nach ob deghlaidh na drochlaidh
      2285] dleghmaid gradh don coirpsheng cas
      ar ndan go coitcheann chendghas.
    40. Teagh nach duntar re nduini
      bruighean churadh Callmuighi
      do biadh seal gach neach ar nim
      2290] da mbeath mar teagh i taisigh.
    41. Sochaidhi ag dul na dhaightheach
      nach bi ainteach urrnaichtheach
      neamh nochon aghar ar ais
      mar do gabhar teagh Tomais.
    42. 2295] Smuainiudh fhir na nabradh ndubh
      go rachadh deg aenur
      fir thalmhan ga mbreth don bas
      adhbhar im nach tech Tomas.
    43. Ata ag marcach Mhuighe in Sgail
      2300] fulong anbhfhorrloind daghbhail
      a nert i cabhair i Chuind{MS folio 15r a}o nach faghaibh cert comhlaind.

    44. p.150

    45. Tuile samraidh in saegal
      techt air nochan enbaegal
      2305] anaid in tuile na traigh
      sam
      [...]
      in domnan.
      domnach Casc
    46. Tedhm gan urchasg da fhaghlaidh
      fich i dedghil dondabraig
      2310] fala ri cach du Chrede
      ath abha ni haigbele.
    47. A fhedm ni legeand ba lar
      mac righna Cruachna o Cubran
      gan blaghadh feadma ar a fer
      2315] go nderna in talamh techead.
    48. Mag Shamradhan is garbh ngliadh
      crechairi iarthoir Oirgiall
      cleath Lemhna nochor leanudh
      sni dearna a creach cruindeaghadh.
    49. 2320] Cogadh in echtaich airgnich
      tug imsnim ar eschairdibh
      re lind i Cholman ni chluin
      comhradh is bind da bhidhbaidh.
    50. Tomas Mag Samhradhan sair
      2325] mac meic igine Amhlaim
      cnead nach iadand a falu
      fer ris iarrand mheladhu. u.a.i.s.l.e.
    51. Uaisle Banbha man nges ngil
      ingean midchar Meg Uidhir
      2330] is banua righ is righna
      in grib ranua rogribhdha.
    52. Sbes im dhan da drech naidhi
      Nualaidh ingean Edaini
      foghnaidh gach ni derum dhi
      2335] do ghebhum i ba huaisli.u.a.i.sle

    53. p.152

    54. Uaisle is fele na gach fer
      Aedh O Domnaill din Gaideal
      clu ar Aedh is dleacht bar nduaisne
      is terc aen nach anuaisle.Uaisle
    55. 2340] Uasal lend Muiri mathar
      mathair meic Dhe ar ndeghbrathar
      beith seal ga guide i ngach nguais
      do geabh o Muiri morduais.u.
    56. {MS folio 15r a}Uaisle in Duilimh is a delbh
      2345] dom imnadhudh ar Ifearn
      imdha ann gairthe is glecach
      in tall clairthe cuaisleacach.u.
    57. u.a.i.s.l.e.c.a.c.h.

XIX

Adum O Fialan .cc.

    1. Gebh do mhunudh a meic baith
      senfhocul glan ghloir bhindghaith
      2350] sdiuraidh fer laim re lochtaibh
      cair seagh is na seanfhoclaib.
    2. Seanfocul so suairc a lagh
      gidh cred an chuis bar canadh
      da ti leand mar as du do
      2355] nir bhearr a chlu on ceadlo.
    3. Ag seo tres muinte as maith duid
      a meic bhaith as bhorb comhraig
      na treg maith ar olc gan agh
      na caith go docht an domnan.
    4. 2360] Na bi luathaigeantach lond
      ri daim re ningnea chomond
      do grad o triath na trill chor
      na ling fhal sgiach gan sgothod.

    5. p.154

    6. Na saltair ar a slegh nger
      2365] go brath na tabhair thaibhem
      tocht ba egean rend go rod
      na teann sgan edeadh umod.
    7. Imgaib imghuin na naithrach
      seachain leomhain ledarthach
      2370] ri taebh na bethreach na boing
      ina mercreach aen gan ochaind.
    8. Comrag losgunn lasrach mear
      na sir e is e do dhaingean
      suail a seagh a narmaibh aigh
      2375] marbhaidh fer uaidh da anail.
    9. Dena orum adhair dhi
      na trod risin tuind mbhaiti
      ni fhoghain duid airm re hucht{MS folio 15v a}tuig tuig is garbh in guasucht.
    10. 2380] Tusu in mac baethsa a bel dearg
      a meic Bhriain nach baeth Gaidhealg
      tre thocht a fhir Che bham cradh
      olc do dligh me do mhunod.
    11. Maith dlighim ge dubhart sin
      2385] do munudhsa a laich Luimnigh
      me do theand do chlu a chleath Chlair
      tu leath rob err dom edail.
    12. Tri mairg deg do dhailis damh
      re taebh tedaich is tarradh
      2390] a ningnais bho is each is oir
      mo nan breath indmais monoir.
    13. Inbhaigh dhuid a dhearc mhallsa
      teacht ar ceand cruidh chugamsa
      gnath leam gan rian sguir bam sgoil
      2395] triall ar ceand cruidh dod chathroigh.

    14. p.156

    15. Duid rob urusa a aichni
      mo crodhsa a chleath gormAichli
      ba terc bo and acht teallach
      a barr cro ar an coimceandach.
    16. 2400] Ni hor ni hindmus oili
      fhuarais a fhir Challmoighi
      acht dan a cendach do cruidh
      ni nar in teallach amhluidh.
    17. Mas aithimlaid as ail leat
      2405] a barr Cliach mar adhchondac
      do ber slan coidhchi do chrudh
      is toirchi rim dan da dhiultudh.
    18. Rit am thost ge tu go se
      trid an aithimlaid negne
      2410] ge taisiu slan a chleath Chuilt
      is agh da neach gan dighuilt.
    19. O chianaibh do chan me sin
      misi in tonn baite bunaid
      dirghidh se seoladh mo rann{MS folio 15v b}
      2415] is me in leomhan sa losgand.
    20. Is me in bheithir buaidhreas cath
      me in dregon go nemh nathrach
      me an fal remur do raghaibh
      dleaghor in tagh dimgabhail.
    21. 2420] Me in deoch nemi is nuidhi brigh
      seachain bhiana na nairdrigh
      na clo da hibhi is agh dhuibh
      ar gradh bho a bili Beandchuir.
    22. Is me in gris dearg a daighir
      2425] me in fal sgiach nach sguchfaidhir
      is bais ro lai ar lar na sas
      mara tai atam a Tomas.

    23. p.158

    24. Gid bais duid a ndernais ruind
      a Thomais meic Briain bhratuind
      2430] rim robhais nocho ro cur
      is mo in toghais do thregun.
    25. Toghais mhor duid is damsa
      ar gradh bo a bharr Ceanannsa
      tregun a chele a chraebh Mis
      2435] sar fele ar aen ga haithris.
    26. Gen gom coimfial mhe a meic Briain
      re drech ndirg dhondas ghormcriaid
      maithfead mo bhu ar bhuaibh bus fhearr
      ni du an da cruaid go coimteand.
    27. 2440] An gradh mor is melladh dam
      tugus duid a fhir Almhan
      do drech amlaich rob fhallsa
      gan bheth amlaidh umamsa.
    28. Mat allsacht aisig dhfhaghail
      2445] rom treg mhe a Mheg Amhradhain
      suil tregind tu a gruad mar glain
      truagh nach gan bhu do bamair.
    29. Cred acht leg agud uili
      mo crodhsa a cind Maenmuighi
      2450] ni bhiu ig ruidi red cebh coim{MS folio 16r a}tuigi go ler a labroim.
    30. Aenghuth rod ma cheann ma chruid
      ni dubhart ri drech namlaigh
      as mor an gradh a ghribh Orc
      2455] gan a radh dfhir no dhabhocht
    31. Ni he an gradh ro anaic orm
      do gnuis corcra a cleth Mughdhorn
      gid inmain tfholt craebnocht cam
      acht gan aenlocht ort agam.

    32. p.160

    33. 2460] Ba nemhfhallsa a nathair Chuilt
      mo gradh duid dichra a iarmuirt
      ger imdha neac ga radh ruind
      gor mheath dom dan a ndenuind.
    34. Da chuis bhar dhechusa dhuid
      2465] gan taeradh tra is tu id charuid
      dfhis do freagra atam ig triall
      do gradh is teagla ar enrian.
    35. Ca hiath nach badh eagail leam
      toirbheart fhada ar ud Erenn
      2470] ge tai ar sith ri neart inois
      is tearc crich nachar creachois.
    36. Do creachais ba calma in rath
      crich nArtraighi a dreach amlach
      sluagh dartruighe nir dhin cruidh
      2475] a gri fhaltbuidhe on arguin.
    37. Do airgis anba in cathagh
      muicni portglan Peodachan
      creach sin mar chis a cleth Mhis
      do creach sibh sis go Soilchis.
    38. 2480] Do creachais ba creach foindim
      shluagh crodha clann Raghoillich
      do airg bhar creach cland Ferghail
      a bharr cleath go claenTemhraigh.
    39. Do airgis dar Sinaind siar
      2485] la eli a airgnigh Gailian
      red lind nir loigh rath gon lucht
      go hOilfhind tar chath Connucht.
    40. Do airgis da aithlisin
      Tir nOilealla is Tir Tuathail
      2490] is crich Cairbri dagh oile
      go fairrgi is clar Callroighe.

    41. p.162

    42. Brefne fen o bun go barr
      do airgis a fhir Chualann{MS folio 16r b}a agra ort ni du dhaibh
      2495] is tu ar gach nolc gan eadrain.
    43. As tu creachaire a crich Te
      is tu is buachaill don Brefne
      beanai don lucht bhu go beacht
      ca dulc is tu gatoirrecht.
    44. 2500] Ni aireom thagh seacha soin
      i nic mo bho a bharr Bennchoir
      dighailt cruaidh grod ro ghenom
      buaidh do trod ni thuiremom.
    45. Gidh beag do airmhius dot agh
      2505] dermhad tug orm a imradh
      a chul find na fhaithchleath cas
      is aithreach lim ar labhras.
    46. Is uimi do airmhius ort
      in beagansa dod bheodhacht
      2510] fad du shluaghaidh a geg Gamh
      is med muamhain mut aeradh.
    47. Eagail leam a haird oile
      thaeradhsu a fir Bhoroime
      clu ar dho ghairgnim do lin libh
      2515] isil airdrigh thu a thaisigh
    48. Clann Briain umud druim ar druim
      cland Meadhbha is maicne Chonaill
      do lem anall doiligh dhaibh
      clann Nell Oilich cland Cholmain.
    49. 2520] Sil da Eochadh fat fholt cas
      cland Ruairc fen ca fearr duchas
      scland Murchadha nar traigh teand
      drumchladha aigh na hErenn.

    50. p.164

    51. Da mend a Mumain meic Con
      2525] ni lemhaind .r. taerodh
      med do ghail ar broind o mBriain
      ri gach cloind sair go senCliaid.
    52. Ni cuirfind Conachta am cheann
      taerad acu ni fhuilgheand
      2530] i Laighnibh ni lemhaind dul
      saidbhir feghaim dot uamhun.
    53. Conall i sil Eoghain fhel
      mor a ngael dod ghnuis minredh
      ni leg thair ngrind do ghabhail
      2535] a Mheg bind shair Shamradhain.
    54. {MS folio 16v a}Aenrand da cuirind fa chach
      dot air a fholt mar orshnath
      robad cian o sibhul sind
      ni bhiadh minudh a nErind.
    55. 2540] Crois Crist taraind leath ar leath
      do chosg mergi a fholt faindeach
      ferg edaigh a drecht damhsa
      slecht a chedair chugomsa.
    56. Slecht chugum o chind go cois
      2545] sir loghudh a laich Bhernois
      slecht in malaich drumchail nduibh
      san aghaidh subhcaim socruidh.
    57. Slecht i tabra craebhach corr
      sin in bel corcra chugom
      2550] tabhair phoig go dichra dam
      dar moid fhichdha bhidh achar.
    58. Achrom ar nesith uaind as
      ghom tregon o tai denas
      fa ghnai nochon edubh as
      2555] gom tregun atai a Tomas

    59. p.166

    60. A Tomas mac Briain Berbha
      Mheg Shamradhan shairfearrdha
      cuid talaich ni du damh dhe
      tabhair bhu gan chradh celge. g.e.b.dh.o.m.un.
    61. 2560] A inghean Meg Uidhir fhel
      do mhuin Dia do dhrech minredh
      na
      [...]
      id a Nualaid re neach
      acht buanaigh taibh is teneach.
    62. A bean Meg Samradhan shair
      2565] a inghean ursa ag Edain
      a craebh glan gan chlu celge
      saer tu ar ghal mo Ghaedhelge.g.e.b.
    63. A Lasar fina a folt bog
      tri datha airmid orod
      2570] cach uimi got ibhi de
      gili agus duinde is derge.g.e.b.
    64. A Athracht nar obair ges
      rod muin Crist ge ra chelmes
      do ghael dAdhumh ni du dhe
      2575] saer tu on crabhudh chelge.
      g.e.b.d.o.{MS folio 16v b}

XX

Mael Padraig Mac Naimin .cc.

    1. Buaid cagaid ar cath mBrefni
      rath a tagaid is tuairthe
      fraechdha an glor man fad ferthe
      slogh Brefne tad far tuaithne.
    2. 2580] Slog o mBriuin fir na foghl
      fa sdiuir fhir is mor meanma
      slighe go uaim ni himda
      bidbha sluaigh thighe Teamhra.

    3. p.168

    4. Tomas mac Briain badbh Codhail
      2585] do bhac a ngliadh arm dhilidh
      badh na righ do na dheghaidh
      gebaidh tir le cro a chinidh.
    5. Mag Shamradhain geal ngruadhi
      dar bean armgabhail fhaindi
      2590] nir fhas fear uann gan fheli
      acht redhi sduagh geal Gailli.
    6. Taiseach ar nach tren bidbha
      gach craiseach ger fa ghelga
      Boind Breagh ag bili Chnodhbha
      2595] comla gheal tighi Temra.
    7. Fear le nairgthear magh Midhi
      gailltreabh ni ghabh na ghoiri
      ni fhoil fath a mbrath mbaili
      ma raibhi sgath rath roimhi.
    8. 2600] Lamh as a treas nach toghta
      nocho slan cneas o cathgha
      mairg dibh Tail nar tech dheabhtha
      seachna ar cleth Fail da faghtha.
    9. Dil choig ceathrar sa churaidh
      2605] roid a eachradh ni fhalaigh
      gach mer geal do gribh Eanaigh
      geabhaidh dibh fhear na aghaid.
    10. Tug im Boind cach fa cheli
      ar tath o Roigh do roindi
      2610] telcthear tuath craibhi Chlairi
      sgaile daini im bruach mBoindi.
    11. Mag Shamradhan sair subhaigh
      do sgail armraghadh dhfhoghaibh
      cin ar a fhaidh ag feadhain{ MS folio 17r a}
      2615] fa dheabaidh dfhir Clair Codhail.


p.170

XXI

    1. Beag nach lor a luaidhim dhe
      a tigfadh dulc ad esie
      gidh cuich ga mbiadh breath in ill
      a leath no trian ni thuirmhim.
    2. 2620] Do fhoir Dia Bhrefni mbhraenaigh
      fhairsing fheraigh fhindraenaich
      gach uir ri hidhnaib taraidh
      san ibhraigh uir erlamhaigh.
    3. Latsa a meic Briain i bhairr thais
      2625] do fhoir Dia Bhrefni mbhraenglais
      tu a slat Chuilt ar do chagar
      bac in uilc nir fhobradar.
    4. Gor fhoillsigh Dia bha dheni
      fis duid a chind Coirrslebhi
      2630] a flaith Gabrain gan grain dreas
      rob ail tadhbhail a nuaingneas.
    5. Ni hamhlaidh sin tarrla in toisg
      be maith gon ti ro thegoisg
      do chuadhais on lucht rod ling
      2635] an fuarais dulc ni airmim.
    6. A meic Bhriain nocho breg damh
      indLogha fhuarais rabhadh
      ba gaeth manuar thear robhaidh
      a sduagh Breagh od bhidhbhadhaib.
    7. 2640] Nos amhlaidh fhuarais a fhis
      sluaigh ar ti theacht mad rolis
      o balbhthuind ag ben ri tir
      go redh a bharrthruim baismin.

    8. p.172

    9. No no rob e thfer rabhaidh
      2645] ge dho berium baramhail
      fod glan mar bha gnath ri Lugh
      bagar do chach god chogur.
    10. Bid ort i nam na troda
      buadha Logha Lamhfhoda
      2650] terc a gheg Chlair nach cualaidh
      med taigh o na hilbhuadhaibh.
    11. IndLogha thu a dhregoin Druing
      i nagh no sinChonculaind
      coir do shechna a badhbh Berrnais
      2655] debhtha tharm is inFerghais.
    12. A meic Bhriain na tachor te
      Tommas gidh e thainm baisde{MS folio 17r b}duid a laich Annla is ainm Lugh
      rigairm thanma ni hantur.
    13. 2660] Lugh mac Ethne in errla fhind
      braithreas nir faemh fa Erind
      bha fraechdha rindaigh in fhir
      do mhill a bhaigh re braithribh.
    14. Fuath do Lugh fa iadh nUisnich
      2665] dob aithreach don feadhoinsin
      ba lan gaidh gach tir o treas
      nir mhin a mbaigh na mbhraithreas.
    15. As casmhail tusa a thuir Dhor
      is Lugh ri maicni a mhathor
      2670] glor faidheadh ag dul san drem
      gan Lugh daireamh fa Erind.
    16. Aisi sin ainbreath rob ail
      do breth ortsa a fhir Gabhrain
      mad chuid don chindsa Chlair Bhreagh
      2675] dar limsa nirbh ail thairemh.

    17. p.174

    18. Biaidh aireamh as uaisli ort
      ana fuil a chleath Cianocht
      gan rimh ni fhagmaid dot agh
      mar do sgribh Padraig peandbhan.
    19. 2680] Ader dhuid a fhir Eni
      uirsgel ar a fhaisdeni
      tocht imslan o dha ed soin
      breg dimradh nochor fhoboir.
    20. Ag findChill Fhearta in fheoir bhuig
      2685] aenna la dhar loigh Padruig
      an amra da fhoir indi
      tarrla ar a oigh aislingi.
    21. Tarfas do bili buadha
      sa moighsea a fhir fhindChluana
      2690] medh i taraoidh do thoill air
      nir samail coill re craebhaibh.
    22. Ingnadh re habhsdal fhear Fhail
      do ghluais gach coill na comhdail
      nochtaid ochta geala gleand
      2695] fedha ag tochta na thimcheall
    23. Lucht cnuasaich ar cnuas a chraebh
      do condairc Padraig peandchaemh
      nir thearcthana a dhuilli dhe
      ealtadha on chruindi chuige.
    24. 2700] Musglais Padraig na peand noir
      nachar mhaidh mheadhar egoir
      rem i chroind ga labhra leis
      poind a amhra da indes.
    25. Do chan Phadraig phuirt Chimi
      2705] ar nindisi a aislingi
      ros ber fen go beacht a breath
      fa rem ceart airsen clereach.

    26. p.176

    27. Cuingidh gebhas in gortsa{MS folio 17v a}brigha in croind do chondarcsa
      2710] Dia nir char chogur nar thuig
      do chan re phobul Padruig.
    28. Is iad coillti a chrand soichleach
      do iadh man crand craebhthoirtheach
      is fa cheart is doigh gach dream
      2715] na sloigh ig teacht na timcheall.
    29. Innmhus i cniuas do fhear as
      egis na healta iarrfas
      tromdhamha ga naithni air
      orrlamha caithmhi in cnuasaich.
    30. 2720] Barr rug orraim o eadhaibh
      barr in croind gil gegleabhair
      is i rachlann chaemh i chroind
      gach craebh da dhathbharr dhighoind.
    31. Crand buadha nar thearc toradh
      2725] tathairsiu a geg gormCharadh
      a dreagun Ce in cridhi gloin
      in bili rob e thathoir.
    32. Tusu craebh bairr i bhili
      a leomhain glan Gairighe
      2730] a fhlaith Caillmidhi is clu linn
      is tu tairngiri in Tailgind.
    33. As tu a Mheg Shamhradhan shair
      leandan Brefni in bhuird sgothchaimh
      a chraebh phuirt braenamlaich Bhreagh
      2735] do shaerabhlaibh ghuirt Ghaidheal.
    34. Togbhail cridhi dod chliaraibh
      tagh a chonchair chailiallaich
      saer o ferg uaibhrigh thfhaghlaidh
      a ghruaidhghil derg dondabhraigh.

    35. p.178

    36. 2740] An rosg da ndech do drech noig
      inghean ur edaich sgarloid
      ai bhili Gergi do ghebh
      dergi agus gili id ghruaidhebh.
    37. Mailghi donda is dubh guairi
      2745] agus rosg gorm geguaini
      folt mar umha na fhailghibh
      ort ag dula ar dondmhailghibh.
    38. Fuarais o Dia is demin sin
      a Mheg Samradhain shuirghigh
      2750] buaidh ndealbha is nenigh ar aen
      a dheghir Emna daentaebh.
    39. Buaidh naigh ort a fhir Chodhail
      buaidh mbuga ar do bhrughodhaibh{MS folio 17v b}cuis fhormaid ri gach sluagh soin
      2755] buad comraig ar bar cathoibh.
    40. Buaidh sed oirbh ni coir a chelt
      buaidh molta oirbh ban imert
      denumh indluis bhar sluaigh sin
      buaidh nindmhuis ar bhar negsibh.
    41. 2760] A meic Briain na mbriathar mbind
      leath tenigh nochon airmhim
      ri tabhairt shed mbuadha id bhais
      a gheg Cluana nir charais.
    42. A Thomais Chruachna in cnis ghil
      2765] a Mheg Shamhradhan shuilbhir
      lat gach giall da ndleaghair dhe
      du deabhaidh fa iadh nEle. le leath.Cuind.d.o.
    43. Mac De go ndearna a Nualaith
      an errla choim craebhdhualaich
      2770] congnm dan loind treabh dho thath
      let ear led chloind led chonach.

    44. p.180

    45. Anocht nach dearg do drech gil
      a inghean mhall Mheg Uidhir
      a shlat Bhreagh ni dolta dhe
      2775] ad geal nochta ad geal ngaire. re
    46. Sgailedh Dia goirmidh dho ghlais
      ai Shitriug mac Briain bharrchais
      bidh maith din ar ndomhain de
      ar fhoghail a ghribh Ghaille. l.ea.th.

XXII

Mael Padraig Mac Naimhin Fos

    1. 2780] Ni beag an lensa ar Leath Cuind
      a dhith dairiumh ni fhedfuind
      len ig fobra chuir dhibh Cen
      do chuir in Fhodla i naimredh.
    2. Len do loigh ar lacht a chruidh
      2785] len nach leg cnuas tre chraebhuibh
      len da tarrla cor do chach
      nach tarbha crodh na conach.
    3. Len ar brondudh bho agus each
      len dar heasgradh in teneach{MS folio 18r a}
      2790] len ba sgel ar fianaibh Fail
      len ar chliaraibh dho chongbhail.
    4. Len do fhas a cimsaibh crich
      len do leg fhas don esidh
      len mor ar techt i toraidh
      2795] le cleacht gach slogh sirfhoghail
    5. Gabhail meic Bhriain ga mbi sinn
      cuis a leoinse as len dErind
      gor gabhadh gribh fhuind Uladh
      gan shil Cuind do chumhsgughadh.

    6. p.182

    7. 2800] Gid mor noilbhem uair Eri
      re ngabhail chind Choirrslebhi
      ith Banbha ni bed ri bhaidh
      acht geg Gabhra do ghabhail.
    8. Traigh gach lacha is lan tuili
      2805] do gabhail chind Callmhuighi
      do thart ma nuair ni fhaghar
      acht lacht buair do bheagadhadh.
    9. Tomas Mag Shamhradhan Shaigh
      nirbh ingnadh Goill da ghabhail
      2810] mor damnas an mbreth do ber
      ai bheth a ngallghlas Ghaidhel.
    10. Gabhail i Chraidhi is crad leam
      creach is mho degsibh Erenn
      creach gach cleri id chim i laim
      2815] tre gribh nGrene do gabhail.
    11. An fhoil ar cleth nUiri dhairc
      suaichnidh lind Dia ga dighailt
      imdha geall ri geg nEanaich
      nach ted dar ceand coigeadhaigh.
    12. 2820] Gan bhuain dhfhaisgin is gan ar
      gan la greni o ra gabhadh
      cred nar aisdigh sgemh man sgel
      gan gren dfhaisgin i naer.
    13. Gan luadh sidhcaimhi ag sil Chuind
      2825] gan trebhadh gan tuar fearainn
      gan bhuing arbha gach achaidh
      i mBhanbha Chuind Chedchathaich.
    14. Gan din ag duini ar dheabhaidh
      gan bac cruidh ri caidhbheanaibh{MS folio 18r b}
      2830] gan clodh fingaili na fill
      ni sodh inghairi dErinn.

    15. p.184

    16. Aig sin na gill dechta dhaibh
      ata ag Dia a ngill re ghabhail
      o chach ni thoill an torudh
      2835] coill na bhlath do bhennoghudh.
    17. Gabhail Meg Shamhradhan sheng
      do lin durchradhaibh Erenn
      bheith i llaimh do bharr Bhealaigh
      tall a ngrain do Ghaidhealaibh.
    18. 2840] Tnudh ri maithius mhileadh Fail
      is e in tnudh thug a ghabhail
      is ar flaith Almhan i nidh
      nach maith adradh in enigh.
    19. Tug gabhail fhir in fhuilt truim
      2845] in fhele a nenidh iaruind
      go fhoil deghear Andla a nidh
      nir ghemheal adhbha in enigh.
    20. Odchiad a nidh fhear nGaillmhi
      do ni gach cliar comairrle
      2850] tocht ar cuan mar nar ludh lind
      is cul manuar ri Erind.
    21. Do big egsibh Indsi Fail
      des dreagoin Gail do ghabhail
      ag triall dar searbhshaili soir
      2855] mhian dermhaili ar na damoibh.
    22. Damha Fodla laimh do laimh
      do niad chomhairrle a chedair
      druim re braentaradh chlair Chuind
      rob ail daenthaghudh aguind.
    23. 2860] Gluaistear le fileadhaibh Fail
      imirci aibhseach anbhail
      gan rian coindmhi sgeanmadha ar sgoil
      go nderna in Coimdhi a cabhoir.

    24. p.186

    25. Gach neach uaind sa cheand ma choim
      2865] ag faisgin i chuain chugoinn
      do fhuair a moludh in moir
      uaind ri homhun in anfoidh.
    26. Mar dobh ail lind tocht ar tuind
      tainig glaedh chudhnoidh chugaind
      2870] snaidm do thath na tuath a teacht
      gairm cuach ri cach a cloisdecht
    27. Esdmid and sin suairc in glor
      neach ga radha rind impodh
      bindi in ghloir do labhradh les
      2875] ba choir adradh da aithris.
    28. Tugsum beannacht ar a bhel
      o dha indis mar uirsgel
      teacht a laim do laithGaidheal{MS folio 18v a}maith bhad chair a chomaidheamh
    29. 2880] Buain a gemhli do gheg Dhruing
      tug sluaigheadh impoidh aguind
      techt deghir Teamhra dia thoigh
      meanma in enigh da ardoigh.
    30. Tug broghudh ar blath mBanbha
      2885] buain a glais dir fhinGhabhra
      sgaileadh gebhind do gheg Clair
      do leg dhErind a hanail.
    31. Cidh nach bhadh fhailteach Eri
      ri teacht chraibhi Coirrslebhi
      2890] lind taith o Colmain do cach
      do chongbhail caich a conach.
    32. Taiseach Theallaich uir Eathach
      beodha coitceand certbhreathach
      ni traetar le neach ganeart
      2895] breath agus se ga hesdecht.

    33. p.188

    34. Tomas Mag Shamhradhan sheng
      gan giall do is doirbh a aicell
      gell du Chondla ar cheand na crich
      comla is fearr risin esith.
    35. 2900] Ri mac mec Mhoiri as mhin troigh
      cia is coimhfhial do chloind Adhoim
      ni himdha acht cleath fhial Eni
      neach nar iarr a oirberi.
    36. Ai ghilli gabhas do laim
      2905] nos enich gach fhir dadmhail
      da nabra as ferr a ni neach
      ina ceand Li bhudh lethbreath.
    37. Ni fhoil ar dheghear nDala
      locht enich na heangnama
      2910] ni thug sed maith do mholudh
      as flaith nGreg a gradhoghudh.
    38. Cairdi im ni sgan ni na laim
      ni chuindghend cuingidh Gabhrain
      ni ches ar crodh cleath Ghailli
      2915] ar ndol i teach tromdaimhi.
    39. Tomas Mhag Shamhradhain Shaidh
      as imdha cliar na chomhdhail
      techt gan riar nocho doigh dhi
      gach cliar do choidh na choindi. N.i.
    40. 2920] Ni beag anosa ar Nualaidh
      an fhuilt clechtaich camdualaich
      ar mhnai Cal nocho ler locht{MS folio 18v b}as lan do chell sdo chundlocht
    41. Ingean Mheg Uidhir fuair bladh
      2925] gnai na mna is maith re moladh
      ni thadhaill geg ur Fhindi
      tnudh na hed na hainindi. n.i.bea.g.an.len.

    42. p.190

    43. Sitriug mac Briain bruindi slim
      geall gach fhir do do dhlighfinn
      2930] neach ni ches ar a caith di
      ca maith as les nach lendi.N.i.b.e.g.
    44. Ai tigh nimi is naemhdha clar
      cuireadh Padraig phuirt Ghabhran
      techta chugum re ndol di
      2935] go tugum chor don chruindi.
      N.i.b.ea.g.an.l.en.s.a.

XXIII

Aengus O hEoghusa .cc.

    1. Millte Eri dimthnud Ghaidheal
      ni gael sidha an seol do niad
      ai fhich ga cursun a caemhduch
      dursun nach frith daenghuth iad.
    2. 2940] Med an imthnuidh fa iad mBhanbha
      beanas dibh Fhodla an fheoir chuirr
      an trath badh leo lem fo Gallaibh
      gleo ar chach fen i clandaib Cuind.
    3. A milltear dhFhodla is e mhilleas
      2945] gan mian sidha ar sean nar og
      do mhill ar noileni Eri
      soilemi lind feni in fod.
    4. Nis fiadhnaighi dimthnudh Gaidheal
      gabhail meic Bhriain i bhairr tlaith
      2950] idh ar cheand Tuama do theandadh
      ni huadha is fearr ceangal caic.
    5. Maith cuimneghas cuis a mhoidi
      mac meic Dondcaidh deargas gho
      mairg as a dhal as ghanacas
      2955] a nglas lamh no dacas do.

    6. p.192

    7. Gabhail Tomas tug a cheadoir{MS folio 19r a}crich nErenn ar inchaibh Gall
      do bhi ar fairi sa glas Gaidhil
      sni raibhi acht cas ainfhir and.
    8. 2960] Mag Samradhan do shidh Gaidheal
      do gabh Dia ga dhrech mar ghris
      tainig an fear a hidh eli
      dha thigh mo chin remi iris
    9. Do fhuaslaig grem a ghlas lamha
      2965] ni legfe an mBrefne ar breth Ghall
      do bhean an glaic as gerbh aimhdeoin
      ait in bhas gan ainbheoil and.
    10. Tainig da thigh mac meic Dhondchaidh
      na denad Gaidhil glor tlaith
      2970] musglud fhir Erni as a idhibh
      do bhir erghi ar cridhibh caich.
    11. Nir choimsi imsnim fher mBrefni
      a bhas Tomas is tu i llaimh
      ba ndearnadh ort nochorbh ingnadh
      2975] socht areabhra bhindbhan bhail.
    12. Cred fa ticfaidhea i teach nGaidhil
      a ghnuis fhir na nearladh cas
      do ed tu gan tocht dod gabhail
      nir dhu gan olc daghail as.
    13. 2980] Maidhm do gebhind a glac Thomas
      Teallach nEachtach rob e a tath
      tithe o idh in glais id ghealbhois
      don bhais ghil do chendghois cach.
    14. Saeth lim mar leanaid dan imthnudh
      2985] oirecht Brefne bregaid ciuil
      gach geg geal re cheli i coimeas
      Eri is ead boinge as dibriuin.

    15. p.194

    16. Ceangul sidha ar sluaghaibh Banbha
      beag bhadh iarrtha dairgneach Gall
      2990] cosnadh cach a orraind dFhodla
      in trath comaind dobra ann.
    17. Sloigheadh combhaga i ceand Tomas
      tir do bhera ar bheagan caith{MS folio 19r b}o Taidhg ma tharla ar ti in fhorrain
      2995] ni bhi tarbha i combhaidh chaich.
    18. Beag do findtar fraech a ghaisgidh
      re ghnuis nderg go ndentar cin
      go roich do mac Bhriain go bunad
      dar lat bhiaidh go humal dfhir.
    19. 3000] Mag Samradhan sirfead comund
      in cneas min ni mairg re tug
      ni do thendi creasa in chloidhim
      sengi in shleasa roighil rug.
    20. Mna aentumha ag imrad Thomais
      3005] na tigh uaingniusa is air bhid
      ni coir gach lai luadh ai Brefnigh
      a gruadh do mnai teghthir trid.
    21. Dingrem Brefnech beag bha denta
      man donn casa mar crand siuil
      3010] dal ar leth da cindeadh cagadh
      millead nech bagar o mBriuin.
    22. Maith tig don drem deaftha daghbhail
      uathudh lucht dan lughu an dith
      madh goiri an deabhaidh ni denta
      3015] dferaibh Moighi Slechta in sith.
    23. Fraechdha a nerghi doirchill bhidhbhadh
      beag a fis ma fregraid ghliaidh
      sgiath geal ri gach nais mar eghthir
      sleagh ar bais gach Bhrefnigh biaidh.

    24. p.196

    25. 3020] Leasg dho dleasda dul da fobra
      fir Brefne oi bhid slis re slis
      leagar os ceandaibh druadh dethach
      ag luadh Teallaich Ethach dhfhis.
    26. Gan ediudh leo acht lente tana
      3025] da treas deabhtha deargaid niuill
      gnai ar na lentibh la na troda{MS folio 19v a}ata am slebtibh boga o mBriuin.
    27. Crodha an indeall dfhis i tachair
      teaghlach i laich lengeas dig
      3030] cloidheamh foda ar cliu gach curadh
      troda is riu dho bunadh bhid.
    28. Groidhi sleamna sriana breaca
      berthair cucu ar cluinsin sgel
      sgor seang o graifnibh na ngilla
      3035] do bhearr dhfhaichthibh finda a fher.
    29. Mairg nach aghrand dhferaibh Brefni
      beti fan din doibh as lia
      dleaghar theacht a teand re caimthi
      neart a dream da ndailfe Dia.
    30. 3040] Ni gael crechi cimsa a tiri
      Teallach nEachthach anba an toir
      beth ag on fhir im Gleand nGaibhli
      fidh ma ceand ni daingni doibh.
    31. Lan Eri duaman bar cogaidh
      3045] a chathmeic Briain a mbim lis
      do rudadh dhi dilsi sluaghaidh
      bhar tirsi is i uamain dfhis.
    32. Esgaidh troda Teallach nEathach
      rob e mo ghlor re ghruadh mbreac
      3050] gebha da ti sibh ar sluaigheadh
      da tigh ni nar luaigheadh leat.

    33. p.198

    34. Suighfea chugud coigeadh nGeanaind
      a Glind Gaibhli in greadha luaith
      ni cuma chael is fearr uirru
      3055] do thaebh a heang tuilli in tuaith.
    35. Durchur aith athchuiri in craisigh
      le colg tana thogbhai in laim
      dergfa a chais duind is debhaidh
      im bais cuirr re fhearaibh Fail.
    36. 3060] Aichnidh damsa denum tearrla
      imdha cuas ann imdha dig
      imdha cladh is a chebh ghluinigh
      do ghabh rer i Duilim dhid.
    37. {MS folio 19v b}Ar cath mBrefni a bhas in onchon
      3065] do fhegh Dia godelbh a cli
      is ann rib ail cach do choimdhi
      daibh in trath dhod roighni in ri.
    38. Mag Shamradhan ma selbh nduthaigh
      Dia chungnas ri cul na sgath
      3070] tugadh do ar na doiribh slebi
      nach mo ar moighibh redhi in rath.
    39. Sithchain Chormaic na crich dhuthaich
      ga derc chuirr nar chomaidh echt
      gan chomlaidh do char re dorus
      3075] foghnaidh fa mhagh solus Slecht.
    40. Da rabh ga thigh da ti ar sluaighead
      is e aenur ainceas cach
      mac Briain do bheath i na righe
      biaidh i lleath tiri do thath.
    41. 3080] Do measg Erinn anba in mhesneach
      mac meic Mhoiri in mheadhair ghairg
      formad re neach grain i ghilli
      gidh baidh do beath imi os aird.

    42. p.200

    43. Da fagha Bhoind bruithin ngrene
      3085] glor fear Teamra ata na chluais
      da suighea grian srotha Sinna
      thiar bidh fotha ghilla a nghuais.
    44. Tomas mac Briain bruinde solus
      ri sil Craidhe caithfidh rind
      3090] ma ta i fich dlighidh a nderna
      sith cinidh Mheadhbha do mhill.
      M.i.ll.t.e.e.ri.d.i.m.
    45. Maith do thogbhail Teallaich eachthach
      inghean righ Erni is fhind barr
      gabhail acach do ni Nualaidh
      3095] gach trath da mbi uamhain and.
    46. Ingean Edaine ur colla
      corcra naichthe o ibheas digh
      dath a chroigh ar cain a trillsi
      aibh a gloir ni millsi in mhil.m.i.ll.t.e.Er.i.dim.th.

{MS folio 20r a} XXIV

Adhumh O Fialan .cc.nid

    1. 3100] Da oir Dia dobron oi mBriuin
      ata ar cudhnodh cliar nainiuil
      ni foill ro ghlac se in sloghsin
      gor fhoir mac De in dobronsin.
    2. Rob inund dobron doibsin
      3105] cliara Banba agus Brefnigh
      gor sgail toil De da ndecraibh
      nirbh e soin ailechtain.
    3. Do sailsead cliara chlair Breag
      fa feall dfhobra ar fhear Maisdean
      3110] nach biadh im chlar find Fodla
      dam on fhill gan furfhogra.

    4. p.202

    5. Mar soin do saileadh uile
      ag sluagh Brefni braenuighi
      cath na leircreach nar lamhad
      3115] rath Breneach do begaghadh
    6. In da droingsin leath ar leath
      damha caich sa cath Brefneach
      rob e a luad sgailead gan sgur
      sduagh Taidhean min thisudh.
    7. 3120] Ni leg Iso is oirdirc seo
      uadha a muintir amudo
      frith caboir Dhe fon deacraibh
      da falaigh se a saileachtain.
    8. Tainig mac Briain bronnas cradh
      3125] o finghuil maicne a mhathar
      ar taithleach ge thi in gasraidh
      bidh aitreach i in ingalsin.
    9. Ger utroc on fhinghuil moir
      mac Briain Cliach nach cred leabroir
      3130] teacht do gheg Taidhen da taigh
      nir leg sgaileadh dar sgolaib.
    10. In cedla ro feallsad air
      slogh mathar meic meic Donncaid
      nos do sduaigh Inbhir an fheall
      3135] do chuaidh ar imlibh Erenn.
    11. Cidh nach sinfead se ar gach leath
      nos meic Briain go mbarr ndruimneach
      ni bi cliar i tand nach toir
      acht ag triall go barr mBeandchoir.
    12. 3140] Tusu in mac Briainsea in bairr truim
      a Meg Samhradhan shulchuirr{MS folio 20r b}
      nach lor dogra an domain duind
      tobra tre fholuidh nimtnuidh.

    13. p.204

    14. Tnudh rit a Thomas tug soin
      3145] feall ort dod braithribh bunoidh
      tuig a ri Cal agus Cuilt
      da bhinan duid a dhighuilt.
    15. Sloindfidh me dod malaigh duind
      blagh sgeoil do sgribhadh romaid
      3150] sgel leghthar mar as dual dund
      do gebthar uam man imtnudh.
    16. Digh imthnudh mor ri mac Con
      ag Oilill Ulom uasal
      go rodhing cach ceand a ceand
      3155] ba gnath Oilill ga imdeall.
    17. Fellas maicne a mhathar fen
      ar mac Con ba cleas aigbel
      a sduagh barrlag nir baidh sin
      tre fharmad aigh is enigh.
    18. 3160] Mac Con mar dho cinnedh do
      ba heagal leo a thocht tarrsto
      cuis na Muimneach fa eall air
      teand Luighdheach ar a luchtsain.
    19. Imthnudh fhear nErenn uile
      3165] da bai ri barr Almuine
      flaith Aine gan uabhur mbreath
      ri huamun laime Luigdech.
    20. Erais Oilill anba an fheall
      Mac Con cosnumaigh Erenn
      3170] go ndenra soin sibul neart
      fa bloigh don ibhur oirrderc.
    21. Tig enta ag Oilill na neach
      ri hArt dindarba Luighdheach
      gor sgail se an ficfobul fill
      3175] do dichrodar e a hErinn.

    22. p.206

    23. Ere dOillill is dArt fhial
      fagbas Mac Con mac Mhaicniadh
      nir gluais geg Thaidhean o thigh
      acht aenfear deg go demin.
    24. 3180] Re naireamh ni anfa sind
      tuirrthechta Luighdheach luaidhim
      no go tainig fear Li a le
      don feadh da bhi ni beamne.
    25. Gluaisis roimhi flaith Fodla
      3185] anoir daithle a urfhogra
      do chleth Lacha Ti nir thearc{MS folio 20v a}dech catha fo tri ag toidheacht.
    26. Aenfer deg nir buidean beag
      is deich ndecatha ficead
      3190] ni tainig slog Luighdeach luind
      gona lor cuidhleach cugainn.
    27. Nuadhu go hOillill sgo hArt
      laidh Mac Con criche Condacht
      do roind Fhodla na ngart nglan
      3195] fa fhogra dArt nirbh ingnad
    28. Mac Con ba chuid dFodla fhind
      erais Art agus Oillill
      mo riamh a rath do Lughaidh
      triall sa cath da chualubhair.
    29. 3200] Tarrla bas Eogain is Airt
      le Mac Con sa cath urrdairc
      gor chosain gart Emhir find
      bar erich dArt is dOillill.
    30. In dream nachar dithaigh dibh
      3205] Mac Con na comhrag nainmin
      flaith Gail don aicmi nir an
      no gor sgail maicne a mathar.

    31. p.208

    32. Mar sin do gena a gruad bog
      dul fon lucht ro feall orod
      3210] gach a fhoil dibh fa eall ort
      atchim nach geall rid ghuasocht.
    33. Aig sin sgel beag dod bais gil
      a Meg Samhradhan shuilbhir
      a gheg barrlag Banbha is beacht
      3215] tre fharmad tarrla a thoidhecht.
    34. Formad rit fo dera daibh
      feall ortsu a fendidh Gabrain
      a shlat Che gan chor dfhaghail
      Mac Con rob e tindamhail.
    35. 3220] Nemhingnadh tnuth a thuir Breagh
      do beth rit righdha toindeamh
      ar dith sluaigh a chleath Chomuir
      ar buaidh creach ar chomhlonduibh.
    36. Ar imghuin mbeodha a bhadhbh Dor
      3225] ar cagad ar bord mbidhbhodh
      ar loindeart cruaid i gach cath
      ar toirreact sluaigh go seabhrach.
    37. Ar med a marcsluaig meanmnaich
      ar crodacht ar cethearnaibh
      3230] da ghnai as foda suas mar soin{MS folio 20v b}ar cruas do throda a tocraib
    38. Ar imad do gealgha nger
      dimad do cholg sdo choiler
      a shlat nachar dimol dream
      3235] ar imad glac is ghaithlenn.
    39. Ar uaisle do theaglaich tren
      dimad mac righ god rorer
      ar meanmnaichi sar med sguir
      sar greadnaighi a geg Gabhruidh

    40. p.210

    41. 3240] Aruagaibh leabhra a lo creach
      ar chosnumh na mbord mBrefneach
      ar lem go dian a ndeabaid
      arer cliar gach cineadhaich.
    42. Ni lughu ba denta daibh
      3245] tnudh rid redhi a righ Gabhrain
      is tu as redhi ag riar na sgol
      o Shliabh Berri go Beandchor.
    43. Maith an chuis fhormaid oile
      rit a meic Briain Boraime
      3250] toillfid ar nduaisni a drech bog
      neach fatuaisli ni agbhod.
    44. Senchas tathar oirdirc sin
      do sloind Mac Fhir bhind Bisigh
      a barr Ce ro mor misi
      3255] nach lor e da indisi
    45. Sloindfidh misi diaidh a ndiaidh
      tuaisli o Moir a meic sairBriain
      do thoguibh rind delbha duid
      a chind Teamhra ar a teagmuid.
    46. 3260] Nai righa fichead fuair rath
      umud a Tomas Theamhrach
      moidi ar daghlaidh do duas cruidh
      suas o Amlaim go hEochuidh.
    47. Amlaim is Art Domnall Dean
      3265] Fergal is Domnall dedgeal
      da Thighearnan mataebh slim
      a chraebh chineadnar Cuilinn.
    48. Domnall Niall Congalach cas
      da Fergal suairc a seanchas
      3270] Art Breag is Ruarc druim ar dhruim
      da fer da ruacht gart gealCuinn.

    49. p.212

    50. Tighernan tren an cathal
      Seallachan caem Ceanrach
      Dubh Dothra is Duncadh na cath{MS folio 21r a}
      3275] Baithin is Blathmac buadhach
      cul na findcladh mbarrglan mbog
      is Crimthan Almhan umod.
    51. Sgandlan umud a folt cas
      Aedh Find Feargna agus Fearghas
      3280] dias fuineadhach ba garg gal
      Muireadhach ard is Eoghan.
    52. Duach Galach is Brian Banbha
      umud a fhir findGhabra
      ceand slogh ro sheachain mearol
      3285] is Eachaidh mor Muighmeadon.
    53. Aig sin do gheanadhlach grind
      don lethsin a laich thuirmhim
      is am tnuidh seanchas mar sin
      a barr gelchas muir Midhir.
    54. 3290] Gidh be do bheath re fhaghail
      a Mheg shulghuirm Samhradhain
      imdha cuis gan damnad duinn
      dud ghnuis budh adhbar imtnuidh.
    55. Du thoillis tnudh bhan mBanbha
      3295] rit a fenidh Eachlabhra
      ar bharr ndroblanach dleachtach
      ngoblanach fann findleapthach.
    56. Ar bel nderg is ar dhed mban
      a meic Briain bregas bandal
      3300] suairc tainig a fhir Eanaich
      sar braigh ngil ngeseamhail.

    57. p.214

    58. Ar glaic mbarrduind ar barr cas
      ar taebh semhidhi solas
      a i Dhuach nach crandta creach
      3305] is ar chalpa luath ledmheach.
    59. Aig seo a Mheg Samhradhain Saigh
      dolaid uthrais ar edail
      cuis laidhi gairbhghlec do gha
      a daighmeic Maili Meadha. da foir Dia dobroin
    60. 3310] Menic fhoiri thaighidh ngil
      a inghean mhall Meg Uidhir
      a Nualaidh go cebh cladhaich
      ar chem nuabair thollamhain.
    61. Usaidi amladh laidhi
      3315] duid a inghean Edaini
      do gnuis mar gren nderg ndealbdha
      da thegh na lerg loidha. Da.fo.ir.Dia.dobron.
    62. As tu a Athracht fhoireas daim
      mo crod mindmhus is medail
      3320] is tu an ogh atu thaga
      is tu mor is mhasgadha. D.a.

XXV

Niall O hUiging .cc.

{MS folio 21r b}

    1. Nir bhaidh tene Teallaich Eachtach
      is ur gleandal
      ard a lasar dhond nach dimbuan
      3325] trom a tenal.
    2. Teallach nEachthach imdha a croinn chiuil
      is choir shendtear.
      in tuath fo hellach ni hairgthear
      teallach tenteadh.

    3. p.216

    4. 3330] Tene bithbeo bias ar fodod
      frith na ngleandaib
      da lasair dergthe mar dondfhuil
      tente in teallaich.
    5. Tene bheo beandachtan Phadraig
      3335] gan plaigh dhfhaghbail
      tene beo na crich do chongbail
      ar fich nanbail.
    6. Loisi tinoil Teallaich Eachthach
      deagla a frasguin
      3340] ni seachbaidh dfhoir caemna a cleasruid
      laemda an lasair.
    7. Crithri thentead Teallaich Eachthach
      mar or nasnach
      ri cois righ Erenn go hUisneach
      3345] lebhend lasrach.
    8. Gealbaind a tented ga togbhail
      or tech tromsluagh
      imdha os Teallach Eachthach airmger
      deathach dondruadh.
    9. 3350] Nir fhaem oirecht
      re taebh ig toigheacht go rendaib
      sluagh Ene an aigh
      tene nar baid tene in tellaigh.
    10. Fodogh ar grisaich is gnath ri
      3355] gasraidh Uladh
      menic do thegh teas a teneadh
      cneas gach curadh.
    11. Tene beo bithbheo na Brefni is
      brodla sgribhaim
      3360] go flaith Mhuighi gormLuirg granduinn
      dondbruidhg dighuind.

    12. p.218

    13. Losgudh caicrich
      crithri na cairi cosg deger
      lasar na laaem dhond gan dubadh
      3365] caer trom tened.
    14. Tene bithbeo
      nach baidh uisge agus si ag deargad
      tene beo ar a fhuil uidh ubhdar
      tuir Duin Dealgan.
    15. 3370] Laech Muighe Slecht na sul mongach
      min re ceallaib
      ni bhi dfhir Eli na urraidh{MS folio 21v a}teni in tellaich.
    16. Tene beo ar eneach sar engnum
      3375] es ar uaisli
      tegh righ ni rech
      fear do dil fo dech ar nduaisni.mh
    17. Tomas Mag Shamradan Sinda
      nar sir doimhiadh
      3380] mar do bhi Brian agus gach ri
      riam ga roriar.
    18. Ar mbreth ar buaibh
      ma gach crech nocon uair urchur
      laech nach garb ngloir
      3385] ar mharbh don toir ro bo thurchur.
    19. Taiseach beanas orraim dairdri
      is e ar sodhas.
      gach ri ar a tug maidhm fa minos
      o thairm Tomas.
    20. 3390] A cach cantair
      ni gnath antair ri ho nEachaidh
      da treas tacair
      do dathaigh gach cneas da cleataib.

    21. p.220

    22. Maith ma dhuais iarcomairc degsibh
      3395] ard an ghnaisin
      maith ma tug o Duach do duaisibh
      thuath in taisigh.
    23. Teallach nDunchadha do dichuir
      as an duthaigh
      3400] crodha in dream do chaidh go Cruachain
      ceand Fail futhaib.
    24. Imad luireach ngeal is gormat
      ri barr mBochna
      rob imda ar an ath land limta ar
      3405] sgath crand crochta.
    25. Imad bratach meic Briain Breaghaich
      nach bras mbaethgloir
      imdha go clagh relgi rigtoir
      mergi maethsroill.
    26. 3410] Fear rigtha is aithrightha airdrigh
      ise ar sloghas
      ni bhi buachuil
      go na tri tuathaibh acht Tomas.
    27. Mag Shamhradhan
      3415] na rind is echtairgnech Taidhean
      da arm go nor
      ar marbh ro bo mhor re mhaidheamh
    28. Mac meic Dondchaidh deargas catbarr
      cuich nac molfa
      3420] a ndlus debhtha
      a shechna ar tus ro bo togtha.
    29. Nir tech tachor
      man crech a crathud gach cascroinn
      ar broind berna{MS folio 21v b}
      3425] do roind gac gealgha dha glasloind.

    30. p.222

    31. Mac Briain Meg Samradan Seagsa
      seachnas fhinghuil
      in te trebhas
      ni he beanas ig a bidhbaidh.
    32. 3430] A haithli an air
      ainm gach mona o marcach Umaill
      moin i madhma
      dhon thoir ru ba gharrdha gubaing.
    33. Fal suaichnidh sleagh
      3435] fuaighfidh in clar geal re ghoirmsliabh
      da chosnum ni thriallfad tromsluagh
      iarthar Oirghiall
    34. O Inis Taidhg go Traigh clainInnsi
      a craibh Oidbhi
      3440] les Loch mac nEn ri Gleann nGaibli
      agus Beann Boinri.
    35. Gach fer dar airg dFeraibh Manach
      moidi is urra
      do chuir o Cuind ar aibh Colla in
      3445] chuing mun Cunga.
    36. Cach riflaith Fail
      firfaidhear faisdine ar ndruaidhni
      biaidh gach fear is fhearr go hErni
      ri ceand Cuailgni.
    37. 3450] Crich na Brefni
      biaid aigi sa claind a chloindi
      sgoth Chlair Chimi
      ag Loch Dindi is chair in choindi.
    38. Smacht anbhail ar airdrighaib Banba
      3455] ag baidhb Luaraidh
      gor chu
      [...]

      Brian os na Brianaibh
      [...]

    39. p.224

    40. DEochaidh Fedhleach
      dEochaidh Muighmeadhoin ro moladh
      3460] righraidh Indsi Fail na fileadh
      daibh fa doladh.
    41. In treas Eochaidh ata am Tomas
      na taebh seangbhog
      Eochaidh da fhuair clu i ngach comhrag
      3465] ni du a dermod.
    42. Cland Ruairc Meg Thighearnan Teamrach
      am thuir Mhaighi
      Mac Diarmada Bearba is Builli
      is damna ailli
      3470] na tri hEochaidh Breagh is Boindi
      fa fer nAini.
    43. Re reacht roimher
      re nert a cloidheamh sa craiseach
      bidh lom gach tir a foil fasach{MS folio 22r a}
      3475] toird taiseach.
    44. Dergi nan fhuil aigeadh marcaich
      Muighi Femhin
      gnuis gairthi a gnuis
      a faichthi gan tuis gan tenidh.
    45. 3480] Mac Maile Meadha agus mac Brin
      os gach flaithremh
      rug buaidh o mBriuin
      na sluaigh thug go ciuin da caitrem.
    46. Mac Samhradhan sidi buadaigh
      3485] gach buaidh leanas
      tonn gleo gerthe
      a ceo trom do Brefni beanas.

    47. p.226

    48. Ar cosnum creach
      cinnidh ar taiseach gach tuaithi
      3490] cruaid airm ro fill
      fa na buaibh ar ngairm cind Cruaichi.
    49. Ri freasdal fhear
      ri teasgadh a sleag a srollfhas
      telthear do loind cruaid a caildias
      3495] a tuaigh Tomas
    50. Tomas mac Brian
      baramail do dreagun Berri
      Dolb ar cind chelg
      Find agus Bodhbh Derg ar deni.Ni baid
    51. 3500] Ingean Edaine earrla blaith
      bis na sduadhaib
      a dreach mar ros os gach righain
      nos do Nualaid.
    52. Ingean Meg Uidhir aigheadh derg
      3505] dilas laidhi
      bean rug as a hoigi ar feli
      moidi ar maini. Ni baidh
    53. Diall re hathair
      ag inin Domnaill Duin Maighi
      3510] a moludh is deaghdual duindi
      gealghruadh Graindi. Ni baidh
    54. Caillin Fidhnacha dar furtacht
      ar gach faghail
      do foir se ar gach ndoigh na dedaidh
      3515] me ar goim ngalair.
    55. Brian mac Ruaidri ratha Guairi{MS folio 22r b}grisaid fhaidhi
      airgfid ar teachtad gach tiri
      breacMagh mBhaini. Ni baidh.t.

    56. p.228

    57. 3520] Toirrdelbhach mac Aedha Uisnich
      aithcheodh sbleghi
      re gleo ngarg da ghabh Magh Midhi
      sMag nard nEni.
    58. Ni baidh teni Tellaich Eachtach

XXVI

Niall O hUiging Fos

    1. Dith cruidh coiri Tomas
      3525] taiseach Tellaich Eathach
      in fial coitcheand cruthac
      mar Brian coitcheann creachac.
    2. Tri choiri ag cleth Cruachan
      gon craaibh belderg boindghil
      3530] coiri thoighi a theaghlaich
      is choiri ga choindmhibh.
    3. Coiri bis ga bhandtrocht
      bean churadh chuain Bhanda
      sa doiri i traigh tunda
      3535] coiri ga mnaib malla.
    4. A chuid lai is lan coirid
      chuingidh gruaidghil Ghabhrain
      ni druid chaidhchi o chonghair
      a chuid aidhchi is anbail.
    5. 3540] Ar mhuc ar bo mBhrefneach
      do ber go mbi an cargas
      ni hail les lon lachtcruidh
      mor do martaibh marbhas.
    6. Do biathadh fer nAlban
      3545] is eachtrann iath nUlad
      bidh gon craibh shuairc shuilbir
      na bruighnib do bunadh.

    7. p.230

    8. Coindmi Lini is Laigen
      agus Midhi is Muman
      3550] tug dith ar gach ndoiri
      ni sgith coiri in curadh.
    9. Ar cur ais na nairgeadh
      dfenidh Boindi buigi
      dith tug ar na tredaibh
      3555] rug na cedaib chuigi.
    10. Tomas mac Briain Breghaich
      badb Daili na ndondbrat
      is freasdal cliar Connacht
      mar CondArt mar Cormac.
    11. 3560] Mag Samrad sireas
      gach tir Brian Bearbha
      dith cruidh creach a coiri
      tuirchleath Moigi Meadhbha.{MS folio 22v a}
    12. Lan a chnuic do choindmibh
      3565] da chatraich lain luchtmair
      lan toighi do theachtaibh
      le choiri sa chuchtair.
    13. Leasg lind ar lamh folumh
      go foghlaidh cland Craidhi
      3570] dfhir tadhaill gach thiri
      ni lamhaim gan laidhi.
    14. Go Loch naibind nUachtair
      ag airgnech Cairnn Currnan
      coindi ag na tri tuathaibh
      3575] a Cruachain o Cubran.
    15. Lan gach tir do thoirthib
      ag tuir echtaigh Adar
      lan do bhuaibh na mbhrughadh
      gach clar da fuair falam.
    16. 3580] Mor glesdair do ghormghaib
      ag degsain an dondsroill
      do chan foir ga fetheam
      coir techead an tromsloigh.

    17. p.232

    18. Ni lamhthar a leanmhain
      3585] ca lercreach nach lemhad
      sith no osudh daemhadh
      dith dosun a denam.
    19. Conmhaicne i Bhriuin Brefne
      ig baidbh Cliach ga choimriar
      3590] clann Roig Echtach airmruad
      crechtach o fhoir Oirghiall.
    20. Teallach nEachtach nechtach
      aigbel dferaibh gaisgidh
      re fechain nir fuirgheadh
      3595] nir fuilngeadh a faisgin.
    21. Tren ar feraib Fodla
      flaith Fail fedhm os raineart
      do ingair gach oireacht
      gan inghail gan ainecht.
    22. 3600] Ri creachaibh a chrechtshloigh
      ca ca trentoir nar tubadh
      nos do nerna ar dereadh
      degear Emna Uladh.
    23. Sluagh Breagh on gleo gaibhteach
      3605] ceo ar sroll ngeal a ngerchleath{MS folio 22v b}a cosdud ar criathrach
      ig brosdud na mBrefneach.
    24. Secht cead sleagh ar sluaigheadh
      seabhac cosgrach Codhail
      3610] seacht cead glac do a ndeabaidh
      slat Greg bro do bhoghaibh.

    25. p.234

    26. Laech seacht cead do cloidhmhibh
      mar Cermaid mor mirbhel
      seacht cead each fan uathfas
      3615] is cleath ruadhchas rindgher.
    27. Rosg mall is dreach dergmhin
      docland each ar airdlem
      taiseach ifiu airdrigh
      gan liu craiseach cailgred.
    28. 3620] Righ na taiseach Tomas
      tuir Mhis mheallas righain
      Mag Shamhradhan Shoghuin
      na roghuin os righaibh.
    29. Mac meic Dondchaidh Durrlais
      3625] dregun sulghorm sochraidh
      ni hail druid re deabthaibh
      air thug is na tocraibh.
    30. Re muintir Mael Morda
      mor ferg flatha Doire
      3630] mo a fich do Muigh Midhi
      gidh dith cruidh a choiri. D.i.t.c.r.uid.
    31. Ingean mall Meg Uidhir
      ucht geal gruadh mar chorcair
      drud ri haibh sgol sgagthair
      3635] tug chrod ar laid lochtaich.
    32. Ingean righ is righna
      a rem cuich nach cualaidh
      dal gan cleth a cliaraibh
      gan gradh nech ag Nualaidh.
    33. 3640] Os baindrighnaibh Banba
      bis bean churadh Cairbri
      is i a lamh as luighthi
      damh ni chuirfi ar cairdi. Dith cruidh coiri Tomas

    34. p.236

    35. Moidi andois nos Graindi{MS folio 23r a}
      3645] gnai uirri as a hoigi
      a mhed da chrudh caitheas
      a maitheas is moidi.D.i.t.
    36. Caillin ceand na nardnaem
      erlum rob err aisdi
      3650] lucht crabhaid cruaidh caras
      sluaigh gabhas na ghaisdi. Dith.
    37. Toirrdelbhach triath Fodla
      fear caithmhi gach cisdi
      mar Dathi mar Thuathal
      3655] ri Cruacan as clisdi. D.i.t.cruidh.coiri Tomas

XXVII

Gilla Na Naem O hUiging .cc.

    1. Tanag danaid an enic
      Magh Ai lorg landhemhin
      glor mn dlighim re gach ndreim
      sirim gach tir fo tuarim.
    2. 3660] Ceilligh gach aen bhis a mbroid
      gid
      [...]
      deachfear ag Fanaid
      mor broid gach deidhfhir re dan
      goid an enic don abhran.
    3. Is e in tabhran ro alaich
      3665] an edail an ealadhain
      do sgar in daghdan re dhath
      abhran ban agus bachlach.
    4. Le righaib chagillte in cruid
      nach tabhair treas ar mianaib
      3670] bindi in cliar abhran foltach
      sa camdhan fiar firlochtach

    5. p.238

    6. Is iad duasa a nduthaich daib
      (bia dna olarndha) d'aghbhail
      mor a ceadach ar a cuid
      3675] or na theallach ni iarraid.
    7. Sgarloid ur is eich is ba
      duasa deaghaesa dana
      a nedail mhor ni muirrnd beag
      cuirn is or is airgead.
    8. 3680] Cliar ag cach rindi ga rad
      cliar re (thathraisg) an abhran
      gach fili bind da bagud
      tind laim chridi is comthlamadh.{MS folio 23r b}
    9. Da rindeadh creach nac coir di
      3685] ni thed rinn anadh (eirbhi)
      da trian bho is each is arradh
      ni mo creach dha gualabhair.
    10. Da trian indmhais Inse Fail
      fheacht eile rob i ar nedail
      3690] bha farbrig ba boing re baeis
      boill na nairdrigh ro iarrmais
    11. Mael seaclaind Gabran da ghuid
      aensuil Eochadha d'iarraidh
      gor shir sin saeghul Mo Bhi
      3695] nir daeradh ind fa eni
    12. Sa Bhreifni ni beg a rath
      a cloind Bhriain mhoir meic Eathach
      re la gan debheach re daimh
      ata in teneach ar admhail.
    13. 3700] Oireacht meanmnach Maighi Slecht
      Teallach nEathach na nardecht
      sith mhagh ar ar shill gach neach
      da dichradh ind in teneach.

    14. p.240

    15. Da creachadh Inis Fail
      3705] re fis an enich daghbhail
      in eli mar dha fuair cor
      da cuaid Eriu as a thinod
    16. Teallach nEathach na narm nglas
      na neneach nan indmhas
      3710] deigfir gan eallach gan or
      teallach an enic dhadogh.
    17. Tomas mac Briain briseas cath
      ise triath Teallaich Eathach
      fear gradha ind na oireact
      3715] dana lind a lorgaireacht.
    18. Ni fuil mas fhir don fhir sgeoil
      nocho triall a tir naineoil
      o bord maigi na in Ai
      uaindi ach madh uighi aenlai.
    19. 3720] Dadola ar fud na Fodla
      ar cis chaich da chomhfhuagra{MS folio 23v a}sgeal truadh mar tharlla in teneach
      ag sluadh Banbha is bigeanach.
    20. Na chin fein fuair a ghabhail
      3725] ig Mag soiclech Shamhradhan
      on te gar choir a chagar
      nocho doigh e dhuaslugud.
    21. Easbhaidh bho is indmhais is each
      ar a thir thug in teneach
      3730] tegheadh fa crodh mara cleacht
      is nir ghon enfear dand oireacht.
    22. Is righdha rugadh i breath
      ag mac Briain Benni Coilceach
      ar ar chrodh ge dha cuir sin
      3735] is gan dol fa fhuil inn enich.

    23. p.242

    24. Fir mo ghut re geg Findi
      maith fuigeall na firindi
      do ghebh loghadh ar bru bhais
      acht go molar thu a Thomhais.
    25. 3740] Teallach nEathach na neach nhgeal
      teni beo nachar baideadh
      bristear ar chach gach cath leo
      a rrath gu brath bidh bithbheo.
    26. Mac meic Dhondchaidh dhuin Uisnich
      3745] fhados teni in teallaichsin
      a brondadh mar gual ngairthi
      condadh buan a beathaiti.
    27. Athair Tomais tug gach maighm
      Brian Breagach rob e a orainm
      3750] ba Brian Breagach im cheand greach
      in seaghach fial seang suirgheach.
    28. Righraidh Teamhrach tuaithi Breadh
      as iad sgaith gleiri Gaegheal
      ar ud Bhanbhan cian re clas
      3755] a darrla im Brian da mbregas.
    29. Breaghdha ar gach neach fo nimh
      is on righraigsin raithteir
      a radh ri neach im ni olc
      ni thi ar mbhreath ar a mbredhocht.
    30. 3760] As i in breagacht ge be i mbheath
      gaisgeadh is uaill is eneach
      ag sin triar nar tri lochta{MS folio 23v b}
      da bhi a mBrian na breadhachta.
    31. Ceirdi a athar o fhas
      3765] meabrach ataid ag Tomas
      in triur ro bhi im Brian on brudh
      dlai ar a triar ni tugsun.

    32. p.244

    33. Gaisgeadh is eneach is uaill
      sa fhearchoin echtaich armruaidh
      3770] na dhiaid lenas is ni da locht
      breogos Briain is a beogocht.
    34. In fod fireonach i bhuil
      is da cinel cleach Ludhbhaidh
      suithneart san uir as ar as
      3775] da cruithneacht a tuir Tomas.
    35. Rigan chonghaireach caithmeach
      a thir duasbhog dheaghaichneach
      a fidh na talamh ni thug
      a tarad ach dfir fialbug.
    36. 3780] A tuath ni theid ar a muin
      marcach ainfhial nach easguir
      tir na ngeleac is na greadh seang
      fear gan eneach ni fuilnghnend.
    37. Da thir is fearta feili
      3785] freasdal churadh Chorrshlebhi
      idna i tuath nar cnai bha crodh
      is gnai i Dhuach fan domhan
    38. Liadi uisgi a ol gu beacht
      dala in uaran ga oireacht
      3790] brondadh cruidh gan cruas du cach
      as uas da tuir a chonach.
    39. Eneach orro ga urail
      is bind le sil Samhradan
      neach do miadaich miadh na nam
      3795] ga riar a gegaibh Gabhran.
    40. Ni uil is ni bia is da mbeath
      fear dan aicmi gan eneach
      comhartha a sil is e riam
      ni dibh e damad ainfial.

    41. p.246

    42. 3800] Gach cluain taebtrom torrach
      dun gealal dedbhan dearclondach{MS folio 24r a}a tir inn inbhaidh a toir
      bidh re tignaib ga iarraid.
    43. Mor saith tanaisdi a thiri
      3805] beag nar baid clu a choimdhini
      docair do domna fai fas
      is a gnai tarrla ar Tomas.
    44. Mairg do ni fraechacht na fearg
      ris an gruadh chorcra ngelearg
      3810] magnenar neach do ni tlas
      da mbeath ar a thi Tomas.
    45. Mac Briain mheic Samradhan shaeir
      a lucht deabtha ro dhiansgail
      gach greas da gresaibh re gha
      3815] ga mheas re treasaib Tana. Tanag
    46. Nualaith Breadh bumi na gliar
      bainmheirrleach enich Oirghiall
      ar muin mhna Eni na eoch
      ata a theiri don neneoch.
    47. 3820] In teneach na fhir ghradha
      gun geanmnaidh reigh rosgmhalla
      a crodh mar ra chleacht ro chaith
      no gor ghabh neart ag Nualaith.
    48. Ingean Mheg Ughir ucht ban
      3825] glac mheirgeal amlas uchtan
      gach eang greata o gheis Chabha
      mar neachta ar eis fhearthana. Tanag
    49. Tanag dathchur Fhodla air
      Aedh O Domhnaill Duin Bhalair
      3830] gealltair do ri Fail i fhad
      cain as gach thir as a tanag. Tanag


p.248

{MS folio 24r b}XXVIII

    1. Fada atai am aighi Aed
      ca dtai a deighfhir gan mo dil
      ni deabhaigh ach rege ar aen
      3835] re ceile a Aed dleaghar din.
    2. Dia le mac hathar a Aed
      guma leat in tachadh uad
      rath bref
      [...]
      sean oraibh a Aedh
      a craeb Toraigh is glan gru
      [...]
    3. 3840] Gumu leat a iatsa onn
      noco mo leat iat Erenn
      fearr don lo nach bhfuil

XXIX

    1. A thsaith doigre a ninad Briain{MS folio 24v a}
      comhdme san inadh a fuair
      3845] do ni a lleas is a leas fein
      ni dha gach cleir teas is tuaidh.
    2. Aithris maith ar Brian da beir
      gach flaith ga riar no go raib
      is le cliaraibh cain in fir
      3850] gerb ail libh a hiaraidh air.
    3. Mac Shamhradain re fill foir
      rind gac armaghaidh ra baig
      ca tarba breith eir na buaibh
      buain re cleith nAndla o nac ail.
    4. 3855] Tomas mac Briain brondas scor
      biaidh ar a comas a crod
      ni scithach fagla barr Breagh
      ca tarbha sead and a nar.

    5. p.250

    6. Craiseach croind leabir na laimh
      3860] da boing tre cnedaibh a criaidh
      druim innane sa crand cruaidh
      da cuaidh a barr Gaille a ngliaidh.
    7. Leoman concar o Creit Rabh
      gleic re confadh ro badh cin
      3865] ar ndol tre cairthe o barr Breag
      da bean land da aithle dir.
    8. Gabh inn randso do dom dan
      gan cradh damsa ni do is dual
      airmid gach maith da bi ar Brian
      3870] gach cliar a lait Li god luad.
    9. A slogh fir na nabhra ndubh
      ge tarrla ibh ag ol lead
      as romaib budh coir a cur
      ar nul oraibh go Boind mBreagh.
    10. 3875] A cat marcaigh Mughe Rein
      cana cairre sloighe sluaigh
      crecht nocho dabair in toir
      na roigh echt na haghaidh uaibh.
    11. Bind in comrad da can me
      3880] re ho golmain da gabh gnai
      ar glor do suirge a laith Li
      da bi cuimhne maith ag mnai.
    12. Ca oiracht nar loisc go leir
      da coisged e dodeacht dad toir
      3885] ac teacht do geig Teamra a tir
      bid a meanma sa meid moir
    13. Creach o faghlaid ac an fir
      dar falmaigh teach agus tor
      da din da esi da an
      3890] mar da gabh gribh Chesi crod.

    14. p.252

    15. Doirbh a leanmain ar mbreith buair{MS folio 24v b}ar mbeith a teaghlaigh re taibh
      ma ghaibh cleath Eine doir
      nach doig creach ele ar a aidh.
    16. 3895] Lucht foladh nach roig da dul
      ar a oman da coidh car
      mar tucsat aichne ar barr mBreag
      fear sa aitle and nir an.
    17. Leatar leis gac breath ma mbhia
      3900] ca neac ar nac ceis a clu
      gidh mor maith do cleith cro
      ro bo mo a dith beith gan bu.
    18. A troigh i Colmain a Cliaidh
      do rograin a toigh in trir
      3905] beg nach creach slighe bur sluaigh
      ni fuair a leath tige a dir.
    19. Fatha a gagair da cluin se
      gach a nabair a fuil fai
      budh iad da sgela a laith Li
      3910] gach ni maith adera in drai.
    20. Glor sloigh re ho guind a Cult
      da oruim as doigh a clod cnicht
      ainci in duine da feall ort
      ar dochda ceand uire ar ticht.
    21. 3915] Glor a bidhbhadh re ho mBriain
      ar na glodh gidh diblad daib
      ni ar in arm da bi buaidh
      ach buain a badbh Li red laim.
    22. Mac meic Dondcaidh dreach mar tuibh
      3920] ni toghtair ach breat da mbeir
      gach fer fial tarla a na tigh
      o rian fir Banba da bheir.

    23. p.254

    24. Nocho lamair dul na dail
      ni tabair crodh acht a cein
      3925] ni impa cleath Ene on foir
      go roidh a creach reme ni reigh.
    25. Arm trom da buille da blagh
      don crond rob uille sann idh
      is iad ro fill ag baidbh Breag
      3930] na hairm da bean ind o fir.
    26. Mairg duine na dearrna rith
      re ho Meadba Mughe Rath
      ni thuc da uidh san uair each
      nir smuin leath a cuil re cath.
    27. 3935] Mac Samhradain ra saer scoil
      ren tre badbhragadh da bir
      bidh neim ar fadbhaib o fuil
      fa guinsin darmaib in fir.
    28. Mac Maile Meada as maith lind
      3940] dan deala gaine a raith rind
      gach conair da creach o Cuind
      ni buing cleath Codhail re cill.
    29. {MS folio 25r a}Ni gradaigh o Cuind i cradh
      gan buing a crabaidh no gin
      3945] nocho tabhair a sed seagh
      geg Breagh ach da fagail dir.
    30. Tomas mac Briain barr na lub
      ni mall acht a ngliaidh in geg
      flaith Taidean ge da foir iad
      3950] sloigh Liag mon muidhar a ed
    31. Craeb druimneach os a dreic mhin
      a bruindleat ga chleith da cluim
      taise no gar claen in geibh
      ni leir re taebh caise i chuil.

    32. p.256

    33. 3955] Lon gach clere i ngraigheach geal
      eineach i Credi is mor min
      rati gor adhair geg gam
      set da raib adaigh gon fir.
    34. Aircfid gach nech na fuil fai
      3960] na teach ac mona thoir se
      ac feichim gach neich ra ni
      ni bi ac teichead re cleith ge.
    35. Mairg as bidhbha da barr tiugh
      noch ba imda a cland on cin
      3965] ni mairg dan cara ceand Breagh
      teand dalta a fala dfir.
    36. Go inmaid ra gabh a greim
      a cradh da bidbaidh gur buing
      o nach he bus urra id
      3970] ar mill se is cuma du Cuind.
    37. Ni meineic bis a adh air
      a talam fa cis ra cuir
      moltar aisdir each an fir
      ba sir cleath Maisdin o a muin.
    38. 3975] Tomas mac Briain barr mar cnu
      biaid a cland os mac gach mna
      leim a foghla o righ ni ria
      go gongba Dia a tir mar ta. Atsaith oigre
    39. A saith da mnai ag oighri in fir
      3980] a gnai nocho coimge cruidh
      in craeb ni gebha fa groig
      era astoigh araen ni fuil.
    40. Nualaith riam ni docht ri duain
      gach cliar ac tocht tar a treoir
      3985] ni roich a dimdha ar a daim
      gidh imdha daibh go cleith geoil.

    41. p.258

    42. Ingen Meg Uighir ucht nua{MS folio 25r b}na bruidin a lucht re la
      gidh imdha flaith am craibh gro
      3990] is mo da ail maith na mna. Atsaith
    43. An randso do ar a duain fein
      fearrdi cach Tomas mar ta
      imda giall na taigh on treas
      riar in fir a leas re la.
    44. Atsaith doighre a niadh Briain

XXX

    1. 3995] Fadog ar grisaigh gnai Nell
      fuair nos nach tuillfea toibem
      is i isead crai da chineadh
      da gnai cread nar cuimnigheadh.
    2. Fedm duchusa dhaicmi in fhir
      4000] gan sgur dfhadogh in enigh
      tug na nemeasbhaidh nos mor
      fos i tenechsain dfadogh.
    3. Tene beo nach baidh tuile
      gnai athar fhir Challmhuighe
      4005] an ghnai leatansa dlesg Nais
      leathursa du thest Tomais.
    4. Fada is ler a loisi mhor
      nir sguireadh fos ga fadogh
      biaidh mar da bai re tremhsi
      4010] gnai Briain nocho baidhendsi.
    5. Urusa a congbhail gan cheo
      an gnai is tene bheo bithbheo
      si gan cheo bhis du bhunadh
      is gris beo da bheathugadh.

    6. p.260

    7. 4015] Eneach Tomas is tesd Briain
      gnai Nell daibh ina derbhshiair
      flaith Ce ni celeabsa a nos
      in teneacsa is e fhados.
    8. Condudh nach legend i as
      4020] a ba sa ech sa indmas
      a chrodh uadh agach ollamh
      ar son duan i deacondadh
    9. Nir heradh roimhe am ni neach
      le mac Briain Bhenni Coilcthech
      4025] ni mo da er Niall annos
      gach en ag diall re duchos.
    10. Rug toirbeart na tened ail
      ar ghnai a chinidh flaith Findgail
      nir sguir se ag sircur na ceand
      4030] le gur dichrad in doichill.
    11. Mag Shamhradhan nar er fear
      geall enig fuair o cined
      clu duana mar clu a shindsear
      sni cuala tu a tuirimsean
    12. 4035] Ni oband Niall ni do daim
      urusa le gual gabhail
      o bis tene and re head
      ni mar crand ele Ereann
    13. Ni mar cach ag dil daine{MS folio 25v a}
      4040] bis riam gach fear firuaire

      [...]
      se ceartas ri cler
      in te clecht a coimrer
    14. Bind le neach gach ni clechtas
      fairseang thed a thoirbeartas
      4045] mian le lachnaibh snam le sreab
      riar dam charthair re chineadh.

    15. p.262

    16. Da charsad cliara Banbha
      in failteach og osgarda
      tre bile cruithgheal Caisil
      4050] cuirthear file a fiadhnaisibh.
    17. Ni comhdhuthaich du gach cler
      in sduag belchorcra bhoindredh
      o bis ath ar tuile tonn
      du cach uile ni hinond.
    18. 4055] Ni hinann duchas duinde
      sdu daimh Ri flesg fhindBhuilli
      seach dhan gach daime eile
      lan dar ndaine a duanoire.
    19. A gnai silfad o so amach
      4060] uidh Thaidhg oile ar Bhrian mBreaghach
      biaidh bam chin Niall annosa
      Brian ba chin dfhir manmosa.
    20. Lim maidhim a nois annois
      misi is Tadhg du thuir Durlois
      4065] ar Niall da chuaidh mo crandsa
      Niall bhus Bhrian uaibh agamsa.
    21. Orlach ar Bhrian ted a thesd
      flaith Erne in abhra bhairrlesg
      du bhi Brian ba bhladh roime
      4070] ge rabh Niall ni is nosmhoire.
    22. Mac Tomais i taibh leabhair
      rug geall o ghnai i chinedaig
      ni fuighea magh mar magh mBreag
      duine ni gar da ghnaisen.
    23. 4075] Da sin tarrsa tuir Ceara
      mar bhile os bharr craibhfeda
      cuirid an narm fai gach flaith
      a ghnai ni carn gan ceadbraith.

    24. p.264

    25. Geall ar uaisle is ar einech
      4080] fuair (imidh) car mor
      [...]

      fremh na ngealfidhbhadh on gin
      nemhingnadh a threan tairrsebh.
    26. Teallach nEathach go hEchaidh
      fan flesg ngel gnuisleathain
      4085] tuath riu soin nochor sin{MS folio 25v b}a fiu ni fhoil fa airdrig.
    27. Direch leanfad a lorgsoin
      o Eachaidh mormhac Maenoigh
      go ndeach go Fearghna fleadhach
      4090] in cleath mhaerda muirearach.
    28. Geg cubra dar mac Maenach
      Baithin na narm norchraebhach
      prap da techtbhadha gach tir
      le mac mbeltana mBaithin.
    29. 4095] Mac Brenaind ba bind meadhar
      Baithin na mbas ngegleabhair
      cland Brenaind on test tarraidh
      gon lesg tseghoind tsogradhoigh.
    30. Mac dFerghna na neach sotal
      4100] Brenaind ba bog tidlocadh
      in Fearghnusoin ni ted troigh
      dun gheg neamhruisil neartmoir
    31. Men Ferghna agus Aeda find
      fa mac Tomais ro thimchill
      4105] cland morRuairc in fine fial
      fa bhile nglorshuairc nGailian.
    32. Eocho Doimlen fa dherc nglais
      Colla Uais fa fhear nDurlais
      frith da ghnuis corcra coimredh
      4110] cuis molta as a mathoirmen.

    33. p.266

    34. Da iadhadar uair no do
      ba dhrech mbuig mar bhlath ndondchno
      cland gealCholla taibh re taibh
      ba craibh nEachdroma o Edain.
    35. 4115] Dimad righ ba rosg nuaine
      dhuaislib catha craebruaide
      da chomnaidhigh cain a bhall
      du craibh fhorbhailidh Arand.
    36. Aigheadh is alaind oirniamh
      4120] aige duaislibh saerOirgiall
      casmail aibh aigte in deighfhir
      ri cair ngairthe a guailtenidh.
    37. Ded glegheal ar gne na sgath
      fuair o Cholla clair Theamrach
      4125] ruisg corra fan cebh caisin
      men i Cholla cednasin.
    38. Da abhra donda o Aedh Finn
      da dherc gorma a geg Railind
      da glaic leabra ag lem cagaidh{MS folio 26r a}
      4130] du men Fergna abhraduib.
    39. Glun corr nar cuiread ar ais
      aigi os cind calptha solais
      mintraig og u Erca
      le lintair brog blaithgreanta.
    40. 4135] Caraid sliasad redh rogheal
      bruinde mar blath caeldroighean
      ucht dealbhchaemh dar dirgeadh rand
      seangthaebh mingeal mar meamram.
    41. O fuair geall a ghnuis amlach
      4140] ar ghurm a dhearc ndondabrach
      ar chleth Claire nir cindead
      ar aille deich ndoinningean.

    42. p.268

    43. Bel corcra nach cred bhanfhaigh
      rosg mall ag Mag Shamradhain
      4145] ni hinghill dream re dhelbh sin
      fearr a fhedm ina aigsin.
    44. Fechfaidher fulang a land
      la in tachair re tuir Cualand
      daithle Nell fhuair a haitdelbh
      4150] o bhem cruaidh du chlogadfhelm.
    45. Rug a seagh a slait corcra
      tarraing eolach arrochta
      ag dail crand dibhraibh in fhir
      ach barr fidhraid ni faicthir.
    46. 4155] Cuiridh bas oigfhir Ene
      snim a crand a craisaighe
      du chomchasfadh mar a crand
      le orcharsan a hiarand.
    47. Snamhaighe is fhearr na aimsir
      4160] in sduagh dedgeal dearcmallsin
      is uidhi ar tir du mhnai mhoill
      ar nai o thir dhan abhoind.
    48. Mac Tomais meic Briain Breghaigh
      meic Dhondchaidh moir mherlebair
      4165] ag a riar ni chela a cradh
      cliar dhera nochon fhetfadh Fad.og.ar.gris.g.
    49. Dath grischa ar a gnuis namlaigh
      inghean Cathail crecharnaidh
      slis geal mas a geal snechta{MS folio 26r b}
      4170] far fear dfis a haigenta.
    50. Geall gach righna
      [...]

      inghean chorcra I Conchubhair
      inghean Ailbhe ar ai a feli
      gnai Saidhbhi ni sodhreme
      4175] a tidhlaichthi gach lai ar lon
      du ghnai a findmaicni is fadogh.
    51. F.a.d.o.g.a.r.


p.270

XXXI

Maelseachlaind O hEogasa .cc.

    1. Ni beag easbhaid indsi Fail
      ni theadh nach easbhaidh anbhail
      tugudh a coimdhi dho chach cor
      4180] o
      [...]
      nir dhoilghi dosan.
    2. Ar neasbhaidh ina theasbhaidh truim
      ni theasbhaidh i gan ochaind
      da ber soin chach gan cuimni
      in fath bhoil gar neabhaidhni.
    3. 4185] Ri luadh na neasbhadh uili
      mo deasbhaidh in taennduini
      trom i bed rer samladh soin
      a eg is adhbhal deasbhaidh.
    4. Mag Amraghan in bheoil bhind
      4190] ni beg in esbhaidh dhErind
      me o craidhi guma cnesghuin
      se uili ar naenesbhaidh.
    5. Doirbh aenfhear mar e dhadhail
      deis mhuinti Meg Amraghain
      4195] gan a bheith a Dhe gar nin
      nocho cleith e dhar nimnim
    6. Bas meic Briain rub ur nochta
      tug fuind fuath an abhachta
      dul do sgaith Choraind a curp
      4200] da aith oraind ar nabhocht.
    7. Tomas mac Briain bruindi geal
      rob e comhed crich nGaigheal
      in trath ro mhar flaith Febhail
      maith do ghabh a Gaighealaibh.

    8. p.272

    9. 4205] Da thoit eneach indsi Fail
      ar ndula meic Briain bhondbhain
      nuair da chuaidh ceand Femin{MS folio 26v a}da chuaidh gach dream dheighenich.
    10. Tomas Mag Amraghan taeir
      4210] ba mhinici ind na achraibh
      truadh mar ra chuaidh fear Findi
      uaind ri thead na thaislingi.
    11. Nir lamh aenfher thiar na thair
      teacht dhargain meic Briain Breaghaich
      4215] da bhi ar breith do gu neachaidh
      breith a mbho o Bhreifneacaibh.
    12. Goill is Gaighil aguidhi
      ar anmain fhir Aelmaighi
      maith fian Bhanbha ri gach mbhocht
      4220] ri mian anma durtocht.
    13. Maith da thuar thaighi nimi
      almsa saththrighi
      in dug flaith Monaidh an amaidh
      maith ri fhoghain da anmain
    14. 4225] Gach neach rerbh ail a adhail
      fuair maithis Mheg Amhraghain
      bha mian le sgaith fheil Fhebail
      a mhaith fein ag fileadhaibh.
    15. Der ris ga thuair is fhearr
      4230] dheigsibh Alban is Ereand
      ta lin catha dha chur
      a ghribh Macha gud mholudh.
    16. Tanig rind ar treisi atigh
      a meic Briain a bhairr leabhair
      4235] ar treisi a fir Fhindi ort
      da bir indi gan urtocht.

    17. p.274

    18. Da crich Breifni leath ar leath
      da chaithbheadh uili a eneach
      ni caitheadh se ac reighi rind
      4240] se rib fheili i nErinn
    19. Ni frith orraim dhfhir uaindi
      a glind Ghaibhli gheguaini
      re ndhul dha gribh Cunga o chach
      da righ nirbh urra a oglach.
    20. 4245] A mac fein tanig na theach
      mar ra orrdaigh Dia duileach
      da sduaidh Bhoirni nochor bhas
      in toighri da thuair Tomas.
    21. Tomas mac Briain barr naidhi
      4250] s sluadh Erenn ga egaini{MS folio 26v b}tug a chumha do chach cor
      go brath ar ndola dhoson.
    22. Imdha tir ata go se
      a leon uili dha eisi
      4255] da thraeth med bhorrfhaidh Banbha
      ar neg donchoin Eachlabhra.
    23. Gidh imdha anbhuain ele
      da dhith curadh Caenrighi
      gi doirb gach ni ar ndolo dho
      4260] in chumha ni hi is osso.
    24. Da thoirrsich daini in domhain
      cumha ghegi gormhChoghail
      dubhach slogh Banbha dha bhas
      ba mor a tarbha o Thomas
    25. 4265] Ar chan cach nir ceilti dhuind
      ri mac mBriain a bairr chladhuir
      toirrseach bean ar maigh Mhumhan
      a thuir Breadh od budludhudh.

    26. p.276

    27. Ba rir ni bhair sind gu se
      4270] ar theis aenchara firi
      ta sind ar ndola dhuid
      a cind Chobha gan charaid.
    28. Ach rob imdha ag techt dod taig
      damha a thErind sa thAlbain
      4275] beith ar thuaidh a fhir Oilidh
      da bir uaind gan tindsaidhi.
    29. Da cumasa a fhir arta
      tug oirrndi easbhaidh imtheachta
      mor dhom neart do chuaidh ar gul
      4280] od leacht gu tuaidh ag timpudh.
    30. Mairg ata mar tu dha eis
      in tug dhuind ind ga aisneis
      fuarus gach ni ar dan a dhuan
      ge dha bhi i ndal go dimbhuan.
    31. 4285] Dimbhuan bo nir bhuaini each
      ac mac Briain ga mind buidheach
      uair ba thoil ar caith don chrudh
      maith do chaith soin in saeghul.
    32. Seasg gach bo crin ina cuill
      4290] deis Mheg Amragan thsuilchuirr
      uathad gort ar a bhuil fas
      od bhuin ar docht do Thomas.
    33. Tomas mac Briain barr corcra
      leandan bar bandtrochta
      4295] maith a chuing da craibh Duibi
      nir thuill air na thesguini.
      Ni beag esbaidh indsi Fail{MS folio 27r a}


p.278

XXXII

Mathghamhain O hUgind .cc.

    1. Ar ghuth enfhir anaid Breifnich
      baidh lem craidi in tlias raniad
      neart is na ogaibh gor eirich
      4300] da thogaibh ceart enfhir iad.
    2. Righraidh Breifni na mbrat corcra
      curaid uallcha nar ob ghleo
      foireand gach clair ermhaith
      re grain enlaich leagar leo.
    3. 4305] Niall mac Tomais na treas naghmar
      (isd) tainfear om fill ced
      ni gabann fear dib Ruairc righi
      gan chuairt i teadh gribhi Greg.
    4. Mag Amragan tisda Midir
      4310] mongan cruachna chorcras rind
      gebhaidh gribh Gaela gu gealBhoind
      da shil Aedha fleadhmhoir find.
    5. Fa Conmacnib re cath mBreifni
      beraid sighi le sleig ngeir
      4315] fuath Breifnich imh airer nEithne
      teicfit glaideam neimtheith Neill.
    6. Da shleigh leathna leomhain Teamrach
      tus na ngatleang ghebhas siad
      tosach troda dhaibh o dheoraidh
      4320] dha laim boga leomain Liag.
    7. Ga fis duindi nach do treabhthair
      Teallac nEatac in fhuind gloin
      ni thobair Niall doib a dilsi
      da oir Brian in dirsi toir.

    8. p.280

    9. 4325] Tus imreasna o fearaibh Breifni
      ag baidbh Cruachna in comrath tsuairc
      flaith Beandchair ag boing ri tachraibh
      teanchair do cloind rathmair Ruairc.
    10. Teall nEathach na narm limtha
      4330] ag leim bearrna bhid re chois
      ge rob ar sodh iad no ar anshodh
      ni bron da niad rashlogh Rois.
    11. Craeidhi fiadh ag faisgin chuanart
      ac cath bidhbha bidh re Niall
      4335] bidh ag bili Dhor go deadfaibh
      cridhi chon fealcaid go fiadh.
    12. A pheall taibh ar deacht on chliathaich
      cotun uaini
      [...]
      {MS folio 27r b}
      [...]
      nuair chagaidh a chearcaill
      4340] a truaill sgabuil bea
      [...]
      blaith
    13. Deargthair leis ar lathair chliatha
      croid faebhraedi a fal sgiach
      do niad ar bearna luing lubair
      buind a fheadna am curaidh gliach.
    14. 4345] Ag so in drongsa a dreagon Uisnich
      uathadh tir nach teid a nos
      da craeidi fial a bair Breifni
      crand im nar iadh feitli fos.
    15. A meic tSamragan o Sinaind
      4350] nar seol baigni do braith ceall
      (damsi) brugaidh da bhuadha
      Ulaidh a fhir Cluana id chind.
    16. Deirgi agus gili ad gnuis tibhrraich
      a thuir Breifni re mim cois
      4355] in da dhath ba dual ar foirind
      ad gruad a sgath roibid Rois.

    17. p.282

    18. Rugais geall o ghne na torcraobh
      a chruth mindarg mac meic Briain
      geall a sgath Bhanba bha breite
      4360] re dath tabhra o eite in iaidh
    19. Fuarais dealbh nar dhorchaich mirun
      a meic Tomais na taebh seang
      leir ar dhath da gruaidhi gairthi
      nach smuaini a sgath Aicli fheall.
    20. 4365] Tuar ratha da righraidh Breifhni
      beith gu min dod malaich shuairc
      fobra dhod leim a laith Ili
      maith da ben righi dibh Ruairc.
    21. Cinel mBrenaind na mbrudh naineach
      4370] dreamh is eili dha fuair sind
      ar triall od fhein a fhir Bhuilli
      gar taigh fein bhadh aididh ind.
    22. Nir sgibh craidhi churadh Saingil
      re sond gorcra chraiseach reigh
      4375] troigh in fhir agus abhra
      ni sgibh riguin ghallgha gheir.
    23. Ruathar feirgi flatha Manand
      a meic Tomais ro chuirfeadh sgath
      glor ro beradh ed ar Oilill
      4380] aderadh gec robind Rath.
    24. Ball einich nar urmais Guairi{MS folio 27v a}da gaib ar bronad bo laedh
      togbhaidh barr Cearna ar a goghnam
      ball nach derna Congal Claen.
    25. 4385] Nir gradhaidh riam naigm a claideam
      na cuach mbreac na bhrad no laed
      sairgidh rig Duibi ri daibhris
      duini ga mi saibhrius saeb.

    26. p.284

    27. Mag Amragan tsidha i broga
      4390] brisis cliathach re cro sleadh
      is leor do thoirmisg a theichimh
      slogh coimleasg ri beithir mBreadh.
    28. Tearc im Boind baili nar thaistil
      tearc im Cruachain crich nar airg
      4395] inmhuin le Niall adhaigh fhada
      faghail chian aga ar gach naird.
    29. Fuil Emhir fa aighidh failtigh
      fuil na Colla tre cru Neill
      siad na nenghlais im thuir Teamra
      4400] fuil Feargais fuil Fhearghna fheil.
    30. Mac Nuatlaidhi da ni a shluaigheadh
      sidh da cheangul creach da dheilbh
      tath na sluagh ar bili manbha
      tuar nimi tuar faghla in feidhm.
    31. 4405] Ind gliadh beodha ag brisiudh cliatha
      ag cleith Eirni in earlla buig
      ar los na dechathuadh tarsodh
      ni bhuail neach ach tarsno a troid.
    32. Dereadh feadhna ag fagail tacair
      4410] tosach ind ga abhra dhubh
      tus da iar ar a fhear cumtha
      is Niall a deagh norcha nus ag dul.
    33. Ni he uamhun a arm senta
      sloigh Danar da druid re Niall
      4415] meid gairgi con i Cholla
      airdi da cur orro os fiadh.
    34. Faisgidh searach slat i debhaidh
      drucht mar mhonand a meor bug
      4420] cuilen lond ag leim go damraidh
      bond Neill co talmain ni thug.

    35. p.286

    36. Borb ri comarsaind cleath Mhaland{MS folio 27v b}min ri heigsibh a ucht geal

      [...]
      fa glaislind gailbe
      craidhi fairsing baidhbhi Breadh
    37. 4425] Teallach nEathach nar ob cliathach
      crodha in tinol teid fa breith
      ag flath Rath ni raich a fulun
      docht a nath Cual gar creich.
    38. Cotun uaini im airgneach Cruachna
      4430] coilen buailteach briseas gliaidh
      buarach trom ma onchoin Uladh
      folchaidh bond curadh a griaidh
    39. Ni treigfea me ar mhathaibh Condacht
      cinel mBrenaind brisis maidhm
      4435] mairi ar nol na dighi dearmaid
      ar slogh bhili sheangbhuig Shainb
    40. Deargaidh sneachta snuadh a leacan
      no in la bruithneach bis re grein
      fleachadh agaradh a ghealbhall
      4440] aghadh leathan neamhghand Neill
    41. As aiream reltand a ro gheimridh
      guth ar onchoin Atha Cliath
      as obair duini ar mbreith breithi
      beith ag tuibhi cleithi Cliach
    42. 4445] Obair samraidh shebhaic Breifni
      buadhreadh Uladh in fhuind reig
      adhbar eagla i nobair gheimridh
      fregra chogaidh neimnich Neill.
    43. Niall mac Tomais na treas minic
      4450] mac meic Briain na mbratach ndearg
      is bladh dha rath dreagain Dealbhna
      egail cath nEamhna a fhearg.

    44. p.288

    45. Ar guth Athracht anfas Muiri
      ag mo radh chaich cumha dhom
      4455] gebhaidh leind Luan na nanmand
      sind da gruadh glanbhall gu gar.
    46. Ar guth enfir anaid Breifnigh

XXXIII

Tadhg O Domnallan .cc.

    1. Legadh don galltacht gnai Neill
      Goill Fodla fuair dha comhleim
      cosmail ar dath le neart Neill
      4460] ni tearc


p.3

The Book of Magauran: Standardised Text

I.

    1. Teach n-óil gach bruighean n-a bhaile

      glóir tuireamh a thoighe,
      teach i mbí a lór ar bheinn bhuidhe
      d'ór im gach ngeim ngloine.
    2. 5] Iomdha bleidhe d'ór mar fhéaghaim
      d'ól fhleidhe 's dá luaghaill
      is an tigh theann dlúthta dhíoghainn
      is cúpa is beann bhuabhaill.
    3. Cuirn an toighe n-a mbróin bheannchuirr
      10] glóir oile ní fhionnfuinn;
      druim na slógh n-a mbroinigh bharrchaim
      d'ól re froighidh fionnchuill.
    4. Eagraid an teagh fa Bhrian mBóinne
      dream fhial as gheal ngruaidhe,
      15] iomdha fan bhflaith nGréagaigh ngríbhe
      go sgaith éadaigh uaine.
    5. Iomdha fear saor ann go hursain
      's a barr caomh mar chasnaidh,
      iomdha géag thaoibhsheang is-taighsin,
      20] aoibheall Gréag don ghasraidh.
    6. Iomdha sróll re slios an dúine
      —ní lór dá fhios uainne—
      is sging throm ar cúl a chéile
      as donn úr is uaine.

    7. p.5

    8. 25] Iomdha sgéith uaine is airm chomhlainn
      ós bhaidhbh Chluaine chairbhsheing;
      iomdha srian is gealgha is goirmrinn
      is sgian eamhdha ar aighlinn.
    9. Iomdha n-a thaigh aird re hóiridh
      30] iall ar saidh ngairg ngléighil,
      is gormat ro ládh ós lúirigh,
      donnbhrat lámh re léinidh.
    10. Bard go sróll uime san ursain
      ór uirre n-a asnaidh,
      35] ós throimearla fhionn an fhirsin
      mionn loinneardha ar lasraigh.
    11. Drong mholta don gheal chas chúilfhionn
      na sleagh nglas le ngéibheann,
      Mág Amhradhán Brian na mbuabhall
      40] daghbhranán fhian n-Éireann.
    12. Tuar molta do Bhrian tre bhráithreas
      dreach corcra ciabh ghlúnchas;
      geal a bhonn is tana a tháithchneas
      mala dhonn tre dhúthchus.
    13. 45] Béal dearg ag Brian, bas mar fhaoilinn,
      ciabh chas nar chealg díoraim,
      dearc uaine 's an mhong mar mhónainn
      gan ghuaire ndonn ndíoghainn.
    14. Aigheadh fial nach úire gealchlár,
      50] núidhe sgiamh tre a sgothbhraon;
      geal a dhéad, dearg a dhá roithléan;
      is bréag ceard a chomhchaomh.
    15. Dath óir cheard ar cúl í Eoghain,
      clúmh na learg mar laoghfhuil;
      55] suairc do Bhrian an bhruinne ghléighil
      niamh thuinne ar a thaobhaibh.

    16. p.7

    17. Brian Mág Amhr-a-dhán na ndaighcreach
      arm ar ghádh gá ghlanchath;
      deargthar a chleath iomthrom eithreach
      60] i dtiomcholl chreach gcathrach.
    18. Maoil-mheadha móid nach móid fhíochdha
      deala don óig órchna;
      géis mhall a slios chollmhór Chruachna
      donnshróll fa crios chróchdha;
      65] inghean Ghiolla Íosa iarrtha
      mo chíossa as a cófra.
    19. Rachdaid.

II

Tadhg Ó hUiginn .cc.

    1. D'uaislibh taoiseach Banbha Brian
      —a labhra ní labhra shaobh—
      gach giolla dar ghein go Niall
      70] do-bheir Brian Sionna go saor.
    2. Mac d'Eochaidh na n-abhra ndubh
      eochair na Banbha a ghlac geal;
      Niall nachar neamhghnáthaigh miodh
      dearbhráthair don fhior Brian Breagh.
    3. 75] Móide a chairdeas is clann Néill
      a airdmheas ar gach crann ciuil
      iarsma na ríogh diaidh i ndiaidh
      do shíol Bhriain an Briansa ó Briuin.
    4. Brian mhac Donnchaidh deargas crann
      80] re honchoin dá ndearglas drong
      glan a luadhaim cionn i gcionn;
      tualaing sionn a char go Conn.

    5. p.9

    6. Go Conn Céadchathach na gcuan
      is na bhfonn séadchrathach saor
      85] ní fhúigeabh gan bhreith ó Bhrian
      triar fo dheich is cúigear caomh.
    7. Tualaing sinn a n-áireamh sin
      bidh grinn gach a ráidheabh ribh;
      ní hé a ngairm do-ghéanum duibh
      90] a-déarum ruibh ainm gach fhir.
    8. Donnchadh Cime an chuaine ríogh
      mhac Gille nuaidhe na Naomh,
      mheic Gille Íosa ucht bán,
      slán ó ulc gach cíosa an chraobh.
    9. 95] Mheic Gille na Naomh neart niath,
      time i dtaom nír chleacht re cách,
      mheic Mhuireadhaigh gan mhodh maoth
      cor laoch ar uidheadhaibh d'áth.
    10. Mheic Shamhradháin shubhaigh shaoir
      100] sa rannghabháil chubhaidh cháir
      mheic Conchobhair na gcon sróill
      do ghon tóir d'orchoraibh áigh.
    11. Mheic Fhearghail mheic laochdha Fhloinn,
      ba fraochdha i ngach gleic a ghreim,
      105] mheic Aonghais an earrla fhinn
      rinn feadhma ar a shaorbhois sheing.
    12. Mheic Conchobhair mheic Thaidhg Thír
      do airg a ghleic n-a gleic géir,
      mheic Ruairc mheic Íomhaoir an áigh
      110] cuairt Cheit gá láimh ríoghshaoir réidh.
    13. Mheic Cosgraigh mheic Dhúnghail duinn
      go dtnúdhghail n-a tnúdhghail teinn,
      mheic Oireachtaigh nar airg cill
      an ghairg bhinn shoineartaigh sheing.

    14. p.11

    15. 115] Mheic Eachach mheic Mhaonaigh mhín
      mheic Bhaoithín nar chan acht cóir,
      mheic Bhréanainn mheic Fhearghna fhéil
      nach dearna re cléir ghleic nglóir.
    16. Mheic Fhearghusa an ochta gil
      120] ba corcra a sheangbhosa ó shaigh,
      mheic Mhuireadhaigh mhóir don mhuigh,
      nír chuir tóir fhuineadhaigh air.
    17. Mheic Eoghain mheic Dhuach deirg Í
      i bhfeirg nar luath mar bhadh lé,
      125] mheic Bhriuin mheic Eachach fhuair ghnaoi
      sdiuir shluaigh ba draoi Eachach é.
    18. Mheic Cairbre mheic Cormaic Cliach
      mheic nachar thromloit ar dtáth,
      mheic Airt mheic Cuinn na gcon sgíoth
      130] ó bhfríoth cuing do chor ar chách.
    19. Mág Amhradhán, Brian na mbeann
      daghbhranán nach cian ó Chunn,
      seanchas fhir na n-earrladh ndonn
      do ceangladh go Conn sin sunn.
    20. 135] Rugas leam mar luing re sruth
      ó Cuinn ar nach beam ag brath,
      an ghéag nachar chrom re cioth
      im rioth go Conn na gcéad gcath.
    21. 140] Conn Céadchathach is clann Chuinn
      céadfaidh a chlann ós gach gcloinn
      Teallach n-Eachach is d'ua Chuinn,
      cuill nua ní creachach an choill.
    22. Ceann Teallaigh Eachach fhuair dán,
      ó hEachach do fhuair gach sgéal;
      145] gach baile i mbí 's nach bí Brian
      faire na gcliar do-ní a néall.

    23. p.13

    24. Brian mhac Donnchaidh díon na dtuath
      síodh gon onchoin tar a fhíoch
      150] breith Dé do cheannaigh do chách
      an tráth do cheangail sé an síoth.
    25. Sochraide shoir bhághach Bhriain
      ar nach foil árach gan fhóir;
      bog fine Bréanainn im buaibh
      sluaigh a Fréamhainn Mhidhe mhóir.
    26. 155] Giolla óg anas re lot,
      amhas Sionna na mbróg mbreac,
      fear Muighe Sléacht as seang glac,
      nochor fhearr Mac Céacht nó Ceat.
    27. Féicheamh coitcheann ceannaigh dhuan
      160] i mboigthreall nach leangair lámh
      ní tuilleamh buidhe re Brian,
      riar gach dhuine ris an dán.
    28. Aos dána an talmhan n-a thaigh
      na dámha ag adhradh n-a fhail;
      165] gach dámh go Brian Bhealaigh Bhroin,
      a thoil diall don fheadhain air.
    29. Brian mar Theamhraigh mar theach mBriain
      re leanmhain gach leath as áil;
      cosmhail é is Teamhair an Trír
      170] do shín sé tar fearaibh Fáil.
    30. Suairc ionadh longphoirt laoich Bhoth
      ar ghaoith d'ua ChonnChuirc 's ar chioth
      Cúl ó nGuaire ní cúl creach,
      dún na mbreath bhus bhuaine ar bioth.
    31. 175] Airgneach Daoile na bhfleadh bhfuar
      an fear as saoire ná an sróll
      cosmhail bríogh ar cionn na gcliar
      do Bhrian 's don fhíon fhionn gá ól.

    32. p.15

    33. Inbhear Muighe Sléacht na sreabh
      180] na huile éacht ag an fhior;
      Sruth Gráinne ar a ghuth ní ghabh
      sruth glan as áille tre fhiodh.
    34. Ceann Cruaiche ag Brian do-bheir ní,
      sgiamh a thuaithe sein as sé;
      185] mór leas ro ghléimheall a ghnaoi
      ní treas draoi na hÉireann é.
    35. Ceann na ndruadh ceann na slógh soin,
      mór don tsluagh do mheall nach mair
      Magh Sléacht ós an chairthe chuil,
      190] fuil na n-éacht gan aithbhe air.
    36. Ceann Cruaiche a-tá ar an mhuigh mhór
      do chuir mná gach tuaithe i dtámh
      ar mharbh sé ag sléachtain don tslógh,
      mór d'éachtaibh é seach gach n-ár.
    37. 195] Ocht gcatha fo thrí, truagh soin,
      nocho sluagh do bhí fa bhail
      do chathaibh as mharbh san mhuigh
      gan fhuil dtachair ó arm air.
    38. Teidhm as uaisle i n-Inis Fháil
      200] do innis an duainse dhúinn;
      fearta an teadhma ar an mhuigh mhín
      im rígh Teamhra fhuil fa úir.
    39. Tighearnmhas tighearna ós chách
      —a libhearna ro bo luath—
      205] flaith na reann ráinig a chríoch,
      táinig a dhíoth re Ceann Cruach.
    40. Ainm ó fheartaibh Gaoidheal nglan
      sa leachtmhaigh nar sgaoileadh sgur
      Achadh Fearta nach fann fear
      210] fearta ar sean ann bun i mbun.

    41. p.17

    42. Do thógaibh ádh Briain i Bhriain
      a lágh fa na fódaibh fúibh,
      léibheann na leachtmhagh n-a láimh
      seachtmhadh pláigh Éireann fa úir.
    43. 215] Beann mar Bheinn Éadair gon fhior
      do shéadaibh agus do shubh
      Beann Choilctheach gach cliar fa crodh,
      sgoilteach sgol ag Brian n-a bun.
    44. Gasda an feiréan séaghainn saor
      220] is ceinéal mBréanainn im Brian;
      flaith Callmhuighe na gcall n-úr
      clannbhuidhe a chúl cam a chiabh.
    45. Bréanainn mhac Fearghna folt tais
      nach dearna olc badh olc d'fheis,
      225] a chor do Bhrian bidh slán seis
      ní geis a chliar dá rádh ris.
    46. Suirghe an fhir is í ar ar n-úidh
      ag a thigh ag nach bí biaidh;
      bídh ar éis a déanmha dháibh
      230] sbéis ag mnáibh i mbéarla mBriain.
    47. Biodhbhaidh fhir na n-abhra mall
      ní mil ar a labhra acht lionn;
      do-chuaidh Ó Ruairc n-a cheann
      's dar leam ní fhuair cuairt dá chionn.
    48. 235] Tearc ar domhun uile a fhiach
      moludh gach dhuine ar ó nDuach;
      mac Móire ní méin mar chách;
      gnáth léim na Bóinne tar bruach.
    49. Beag an iongnadh eineach Briain
      240] gan diombladh gan deibheach sgeoil;
      Teallach n-Eachach na n-each mín
      díbh teach n-a dheathach fo dheoidh.

    50. p.19

    51. Brian Mhac Donnchaidh dreach mar ghrís
      ó Cobhthaigh do chreach go Buais
      245] gan ghrádh ar sdéad ag sduaigh Náis
      ar áis do bhréag duain ar duais. D.
    52. Tadhg Mág Aonghusa fhuair gnaoi,
      rug buaidh d'ú Aonghusa í;
      's geal ad-clas re dtéid n-a theach,
      250] nocho léig as neach gan ní.
    53. Maghnus Mhac Donnchaidh dreach réidh
      do chomthuigh gach teach n-a thír,
      riar leas na n-uile rob áil,
      a bháidh re gach nduine dhíbh.
    54. 255] Donnchadh Mhac Donnchaidh Chinn Chnuic
      crodh ó Loch Gile do ghluais;
      tearc tóir nach luigheann fo láimh
      nocho chuireann ar dáil duais. Duais
    55. Ó Duibhgheannán duine naomh,
      260] duine mar gach nduine n-ógh,
      do ling i leabaidh na naomh,
      do chinn Maol Peadair ar Pól.
    56. Maol-mheadha, bruinne mar bhláth
      nó mar eala ós bhuinne ar bruach,
      265] a heineach ní cheil ar chléir,
      is do-gheibh go léir a luach.
    57. Inghean Í Ruairc Mór rob mó,
      suairc a sódh gurub sódh nua;
      i n-áighibh ní headh a-tá
      270] fear na mná bhus fháilidh ua.Duais
    58. I ngach airmdheabhaidh re áis
      d'Ú Ghairmleadhaigh gémadh guais
      Maol Seachlainn sin is é i n-ádh,
      do-bhir sé ar gach ndán a dhuais.

    59. p.21

    60. 275] Eachmharcach Ó hAnluain ard
      do airg go Bior is go Buais
      gor thráigh a rothuile ríogh
      sochaidhe rer dhíol a duais. D.
    61. Mac Maghnusa Mhuighe Finn
      280] Maol Eachlainn as oirrdheirc clú,
      meinic leis bó do chrudh chreach
      do chur is an teach i dtú. D
    62. Tadhg mhac Briain mo fhlaith rem lá
      a mhaith gorob mó sa mhó;
      285] eineach Taidhg ní léig re lár,
      nocho mairg téid re dán dó. D
    63. Maghnus Cruachan cheileas mná
      ní huathudh bheireas a bhú;
      go mbeith sé fa dholudh dó
      290] an domhun is dó ba dhú. D
    64. Muire mháthair Íoso óigh
      inghean Iaichim aigheadh nua
      dá mac go bhfoghnann an fear
      dá nach congbhann re headh ua. D
    65. 295] A mheic Mhuire 's a mheic Dhé
      is leir dheit gach duine i gclí;
      tuigidh tú an tagra ar a dtá
      gen go n-abra achd ú á í. Duais

III

    1. Déanum shíodh mbunaidh, a Bhriain,
      300] bíom mar as chubhaidh go caoin,
      togaibh an malaigh nduinn dúinn
      ná falaigh an súil gcuirr gcaoimh.

    2. p.23

    3. Ná falaigh orainn t'ucht geal;
      a lucht molaim ós gach mhudh;
      305] ná falaigh an gruadh ndearg damh,
      a learg do ghabh snuadh na subh.
    4. Mo bhéal red bhéal tana teann
      mar a-déar, a mhala mhall;
      teanntar an corp rabhán riom,
      310] a fholt fionn na gcabhán gcam.
    5. Tabhram comhluighe, a chorp saor,
      a fholt donnbhuidhe, dar ndíon,
      dar gciontaibh, a chinn na mBrian;
      dod riar tiocfaidh sinn ar síodh.
    6. 315] Síodh dúthrachta gá luadh liom
      red ghruadh n-úrchorcra is gach am
      ná can frithchealga acht fíor riom
      síodh do chionn rithlearga rann.
    7. Sguirium dar ndoirr, déanum shíodh,
      320] i nbhar gcoim do-ghéanum glór:
      síodh anathlamh ní dual dúnn,
      a sduagh úr mhalachdhubh mhór.
    8. Adhbhur t'fheirge id ríoghthaigh riom
      ná líomhthair ar gceirdne id cheann;
      325] is eadh do loit ar n-aoibh ann
      gan rann doit ar gach laoidh leam.
    9. Bíom mar do bhámar, a Bhriain,
      mar nach gábhadh síodh re saoidh;
      uaim comainn is dleasda dhúinn
      330] feasda ret shúil gcomhmaill gcaoimh.
    10. Ag so teasgosg uaimse ort
      agus na sluaighse ar ar sliocht;
      do bhiodhbhaidh dá mbead ret ucht
      leag an lucht is ionghair th'iocht.

    11. p.25

    12. 335] Tú fear a leagtha ar an fhleidh
      gach fear ag teachta dod thoigh;
      do chomharsoinn gan mhuirn mir
      ód sholosloinn shin ghuirm ghloin.
    13. A Bhriain Mhéig Amhradháin óig,
      340] gan a mballghabháil ní bhíd
      bean tre tláithe a gort do ghéig,
      léig a snáithe gan tocht thríd.
    14. Suirghe re Bréifne, a bharr Lí,
      na lann ngéirthe as ghuirme gné
      345] leat toirrcheas an tíre i dtaoi;
      míne re mnaoi is oircheas é.
    15. Toirtheach duid gach abhall fhionn,
      do dhruid gach abhann re hall;
      fochonnbhras ón fhionnbhraon th'fhonn
      350] cochollghlas gcoll n-ionnlaogh ann.
    16. Toirtheach d'iasg na haibhne uaibh,
      agus na dairghe n-a ndiaidh;
      a hioth gá haltrom gon úir,
      lachttrom dúibh an bioth, a Bhriain.
    17. 355] Toirtheach gach magh uaine uaid,
      a Ghuaire, tre ar gach fhóid;
      callrabhán do chuid don Ghréig,
      a Mhéig bhuig Amhradhán óig.
    18. Sgathchorcra gach faithche, is féach;
      360] dathmholta tairthe bhar dtuath;
      fionn gach oirear is gach áth
      do bhláth droighean ar cionn chuach.
    19. Ríoghdha seol do bhaile, a Bhriain,
      is a n-aire ar gach ceol caoin,
      365] gearrthair meirgeadha gá mnáibh,
      dealbhthair cláir dheirggeala dhaoibh.

    20. p.27

    21. Gabhainn ag déanumh arm n-ard,
      rabhainn d'fhéaghadh charbh is cheard;
      crithre a taobh armshlat is ord
      370] do mhaol colg bhar ndaghbhrat ndearg.
    22. Crannuigheadha bíd id bhrugh
      gá mbíd malluidheadha ód mhiodh;
      crann go n-ionnsma ar gach nglún ngeal,
      sleagh san dún fhionnsa ós gach fhior.
    23. 375] Cearda ann ag amladh óir
      agus slabhradh tall re thaoibh;
      do bhreicdhearg nuamhoing do néimh
      buabhaill shréin re deighceard daoibh.
    24. Macradh ag múnudh a gcon
      380] im dhúnadh slatghlan na subh;
      th'eich ag a ngléas, a Bhriain Bhreagh,
      seal ar gach ngréas biaidh id bhrugh.
    25. Imirt bhrannaimh is léir linn
      god chéibh chlannaigh, a í Chuinn,
      385] a Mhéig shaoir Shamhradhán sheing
      seinm re haoibh ndaghbhranán duinn.
    26. Fir ag daighsheinm umha uair
      ag dula ar cairfheidhm go ciuin,
      ar n-iomadh i n-am an óil
      390] re hiomadh óir na gcrann gciuil.
    27. Iomadh gach ríoghraidhe rut,
      míorbhuile iomadh bhar n-at,
      do leigeadh crú bha chlár mbreac
      bhar ládh leat gan bhú gan bhrat.
    28. 395] Rugais ó Shionainn chreich gcruaidh,
      th'eich i ngach ionaim go héimh;
      ó chreich do sguir bhláith, a Bhriain,
      biaidh a sáith chruidh go gach gcléir.

    29. p.29

    30. Go hÉirne do-cháidh bhar gcreach
      400] is na héighmhe láimh re loch;
      doire sróill chorcra ós gach cath
      ag tochta a-mach ó bhróin bhoth.
    31. Airge an magh ó mhoir a-niar
      soir go Cladh na Cairge, a chraobh,
      405] tre Mhagh n-Eine suairc bhar slógh,
      teine mhór bhar gcuairt man gCaol.
    32. Creach Gránard do luaidheadh libh,
      gér lánard an sluaigheadh sin;
      i measg th'each do-gheabhtha an groidh
      410] creach a Moigh Theabhtha dod thigh.
    33. Is tú Ó Duibhne, a dhearc glas,
      ar suirghe 's ar neart a-nos,
      fear mar
      [...]
      as deas
      cneas geal as
      [...]
      bos.
    34. 415] Mar Choin Culainn do chneas bán,
      is cleas an ubhaill ag Aodh,
      boill dearga do ghon do ghruadh,
      snuadh Chon na cearda bha caomh.
    35. Dealbh Fhiamhain an fhir nar fhionn
      420] bhad riaghail, a ghil na nglonn,
      dar líon fleadh bhreacthruaille beann
      don gheal sheang dhearcuaine dhonn.
    36. Mar mhaidhm sléibhe ar cionn na gcreach
      Fionn gach féine t'ainm a-mach,
      425] a Fhir Dhiadh as deirge cruth,
      bruth t'fheirge do-chiam man gcath.
    37. A eolaigh an daghbhroit duinn,
      a leomhain do dhaghloit druing,
      a neimh nathrach, a ghuin Ghoill,
      430] a thuir a coill chathrach Cuinn.

    38. p.31

    39. A chearcall teintidhe tréan,
      a Dheirgtheine as dearcmhall gruadh,
      a bhas chorr d'fhaghaibh go n-ór,
      a thonn mhór chalaidh ar chuan.
    40. 435] A Mhéig Amhradhán tre fhonn
      doire crannrabhán mad cheann;
      dá mbeire, a Bhriain, ghoin ar Ghall
      red chrann biaidh do throigh i dteann.
      Déanam

IV

Tadhg Mór Ó hUiginn .cc.

    1. A fhir táinig re tásg mBriain,
      440] tugais mhise fa mhóirchiaigh;
      mh'ucht ó sgeol an táisg is teinn
      mo dheor do fháisg óm incheinn.
    2. Aithne ar a thásg tug mise
      agud re n-a innise,
      445] fáth mo bhas dteinn is sé sin,
      do sgeinn mé as got fhaisgin.
    3. A fhir tug damh damhna déar
      sgaoileas tásg Briain ní baidhbhsgéal,
      freagair cách créad a oighidh,
      450] ní gnáth éag gan fhiarfoighidh.
    4. Mar do fhiarfoigh fheacht oile
      Mac Liag tásg Briain Bhóruimhe,
      cneadh neimhe niamh an fhuighill,
      Brian eile is eadh fhiarfuighim.
    5. 455] Don ghlór a-deire, a dhuine,
      foirbthéachtaid na fásuighe;
      biaidh finneisgir n-a feor bhug
      don sgeol innisdir agud.

    6. p.33

    7. An sgéal deimhnighe dhamhsa
      460] olc a fhulang agamsa;
      iomdha déar gon sgoil don sgeol,
      ar an sgéal ní fhoil áithcheodh.
    8. Adhbhur sgeanma na sgéala
      tugais lat—lór d'aithmhéala;
      465] rom ghabh meisge don mheadhur,
      meisde dhamh a ndeimhneaghudh.
    9. Is d'iongantaibh Innse Fáil
      Brian mar innise d'agháil;
      is truagh 's is doiligh a dhul
      470] gan shluagh d'oighidh n-a fharrudh.
    10. Muna fríoth gá chosnumh cath
      créad tárraidh Teallach n-Eachach ?
      Brian mhac Donnchaidh díon na gceall,
      cá líon torchair n-a thimcheall ?
    11. 475] Cáit an adhaighsin an uilc
      i raibhe lucht an longphuirt?
      an mórshlógh do-ním gach neach
      do-chínn man slóghmhór soichleach.
    12. Nír leigthe don mhuintir mhóir
      480] dá dtabhradh uaisle is onóir
      seabhac fionnMhuighe Fabhair
      gan ionghuire éanadhaigh.
    13. Ní léamhadh biodhbha buain ris
      mar do bhádar dá mbeidis
      485] cách dá gach leith do fhlaith Bhreagh;
      nír bhreith nar mhaith a mhuintear.
    14. Longphort í Eachach Uisnigh
      —líonmhar éacht an adhuighsin—
      rob amhdháigh an lios ar luigh
      490] dh'fhaghbháil gan fhios i n-asguidh.

    15. p.35

    16. Cách is eadh fa-deara dháibh
      an t-olc fhuaradar dh'agháil
      sa bhaile re hucht an uilc
      ní raibhe lucht an longphuirt.
    17. 495] Ní chadladh gan chéad n-a thigh
      nó ní badh mhó do mhuintir
      airgneach ruaigdheas Beann mBoirche
      gor mheall uaigneas aonoidhche.
    18. Ag biudh ná ag digh tar an dáil
      500] nír chleacht dó uaingheas d'fhagháil;
      ag sduaigh Dhuibhe re n-a dhul
      nochon uair duine diultudh.
    19. A dhílsiughudh ná a dheithbhir
      nír chomhain re choimhighthibh;
      505] nír dhílsigh dáil dámh ndeoradh
      gach dál dáibh ro dhílseoghadh.
    20. Brian, a dheoradha an domhain,
      dainimh dá bhar ndeorodhaibh
      seoladh sluaigh do theacht fo theagh;
      510] tearc uaibh deoradh do dhlighfeadh.
    21. Táinig doineann n-a dheaghaidh
      do-chuaidh iasg a hinbhearaibh;
      léir gach laoi ar an samhradh sin,
      do bhaoi adhbhar gon aimsir.
    22. 515] Fada gach lá geimhridh gear
      dá mhuintir ó nach maireann;
      is faide dhamhsa ná dhóibh
      nírbh fhallsa aige m'onóir.
    23. Anaoibhinn damh fo-dheachta
      520] i n-éagmhais m'fhir aoinleabtha;
      gairid liom lámh re hó Cuinn
      's a lámh fam chionn n-a cearchuill.

    24. p.37

    25. Ro badh gairid liomsa is leis
      aonúir taram is tareis;
      525] truagh, a Dhé, 's gan a dhul uaim
      gan mo chur is é i n-aonuaigh.
    26. Dursan gan mo losgudh lais
      an oighidh fuair go bhfaghmais;
      truagh nach rabha tall as-tigh
      530] 's a chara ann n-a éigin.
    27. An adhaighsin n-a fharradh
      fa-ríor nocho rabhamar;
      do loisg soin mhé thiar gom thigh
      Brian thoir agus é i n-éigin.
    28. 535] An t-olc fhuair re n-a agháil
      ní thug air a iomghabháil;
      do fhéadfadh Brian gan bhreith air,
      do leith na diagh ní dheachaidh.
    29. Usu leis, gér dhocra dhó
      540] ná a dteicheadh— 's nir theich rompo—
      a bhfuair do sbairn eile ann,
      an teine is na hairm d'fhulang.
    30. Nír marbhadh d'arm Ghaoidheal ngeal
      go bás Briain is nir báidheadh,
      545] nír loisg teine riamh roimhe
      Brian eile badh easbhoighe.
    31. Díol Briain nó oighidh nar fhearr
      fuair a lán d'uaislibh Éireann;
      fios gliadh na saoirríogh gar slógh
      550] Brian ar aoindíol 's a n-urmhór.
    32. Do marbhadh Chobhthach Caol Breagh
      do loisgeadh i dtigh theineadh,
      marbhadh Cobhthaigh ro bo creach
      torchair re Labhradh Loingseach.

    33. p.39

    34. 555] Eochaidh Oireamh uair n-a thaigh
      ba shlogh Mhórmhaoil mheic Mhongaigh

      [...]
      a thruaill go tuinn
      man losgadh fuair i bhFréamhuinn.
    35. Conuire i mbruidhin Dá Bhearg
      560] do thoit re hAingceal n-airmdhearg;
      do briseadh geis bhruidhean mBreagh,
      an bhruidhean leis do loisgeadh.
    36. Airc bhruidhne ar mbrisiudh a geas
      do fhuair Cormac Con-loingeas;
      565] an bhruidhean nír bhán a dath
      far cuireadh ár na n-Ultach.
    37. Do ghabh Éilim gan fhalaidh
      teach ar Fiacha Fionnalaidh;
      dá adhbhar gon ghaoith fa ghul
      570] marbhadh an laoich 's a losgudh.
    38. Mac Earca an earrla leabhair
      Muircheartach mhac Muireadhaigh
      an teine más fhíor do fhuair
      'n-a dhá dhíol eile i n-éanuair.
    39. 575] Diarmaid mhac Cearbhaill na gcath
      do thoit le hAodh nDubh ndíomsach;
      do marbhadh tuir thighe Breagh
      ar Muigh Line, 's do loisgeadh.
    40. Brian mhac Móire mór an gníomh
      580] do fhuair oighidh na n-airdríogh;
      teine n-a gharrdha do ghabh,
      eire anma na n-easbhadh.
    41. Do laisg an lucht do loisg teach
      air an t-eangnamh 's an t-eineach;
      585] tuir Bhanbha mar do bhaoi is-tigh
      damhna guil is chaoi a chluinsin.

    42. p.41

    43. Is beag orainn n-a fharradh
      na huilc eile fhuaramar;
      gach easbhaidh dar bhean riamh rinn
      590] go Brian nochan eadh áirmhim.
    44. Acht muna fhuil ag Dia dhamh
      éirghe n-a dhiaidh do dhéanamh
      ní éir mé do eadar as,
      leagadh mar é ní fhuaras.
    45. 595] Tar gach tuisleadh tugadh damh
      gus a-niugh do-nínn reabhradh;
      díol Briain ósa lánolc leam
      ábhocht n-a dhiaidh ní dhingneam.
    46. Ní rach d'iarraidh neich a-nois
      600] a Choimdhe—créad ma rachmois?
      seoid na sluaghsa gá dám dáibh
      a slán uamsa dá n-éadáil.
    47. Ní bheinn gan éadáil d'agháil
      dá maireadh Mág Amhradháin;
      605] ceannsa Dhé go bhfagha an fear,
      cara mar é ní fhuigheabh.
    48. Ar éis díola mo dhána
      is orduighthe m'éadála
      ionmhain cách do chanadh ruinn
      610] ag sgaradh cá tráth tiocfuinn.
    49. Nír éar duine re n-a dhul,
      docraide a dhul don tsaoghul;
      dámadh eadh ro badh buan Brian
      an fear man-uar nírbh ainfhial.
    50. 615] Teach Briain do bhris mo chroidhe,
      teach mar theach mBriain Bhóraimhe,
      teach n-ar ghairid samhlá sin
      nach mairid ramhná is raifhir.
    51. A fhir.


p.43

V

Lúcas Mac Naimhin .cc.

    1. Ramhuch táinig tásg Fearghail
      620] sgéal do dhubh dhreich míndealbhaigh;
      an chraobh fa bhláth—ro bo béad—
      saobh do chách gan a choimhéad.
    2. Fearghal mhac Briain bruinne seang
      do Leith Chuinn cúich nach caoineann?
      625] bha mharthain dóibh d'éis an fhir
      sbéis nochor chóir n-a chairdibh.
    3. An learg do rath ba ralán
      go bás meic Mhéig Amhradhán;
      a-tá ar ndíoth a cruidh do chách
      630] an chríoch do chuir i gconách.
    4. Ag sgaoileadh dúinn n-a dhiaidh sain
      gan arbhur d'aithle an fheolmhaigh;
      ar ndul uainn do chraoibh Choradh
      laoigh ar mbuair gar mbeathoghadh.
    5. 635] Ro bo mince crodh na gceall
      ar comairce ag craoibh Raoileann;
      táinte sluaigh Glinne Gaibhle
      tre bhuaibh cille ar comairghe.
    6. Gér líonmhar a lucht toighe
      640] dh'éis mharbhtha fhir Aolmhuighe,
      láimh re theach tugadh ar gcrodh,
      rugadh ar gcreach gan chosnomh.
    7. Mairg bheanas chéill don chruinne
      bha bhfuil d'anshógh oruinne,
      645] ni raibhe re dtocht í Tháil
      ar n-aire re holc d'agháil.

    8. p.45

    9. D'éis mharcaigh Mhuighe na bhFeart
      budh oilithrigh ar n-oireacht;
      biaidh aithne na sligheadh sair
      650] gá chineadh d'aithle Fhearghail.
    10. Mac Briain mheic Dhonnchaidh, dearc mhall,
      mhac Fionnghualann, flaith Cualann,
      do-chuaidh a gcáin do na cnaibh
      an uair do-cháidh ó Cobhthaigh.

    11. 655]
    12. Do-chuaidh ar gcara ór gcairdibh,
      mór eagla gach athairgnigh;
      ní bhí do theagar bham theach
      ní ba mbadh eagal aithchreach.
    13. Re méad na dtoirbheart tug dáibh
      660] ní tualaing cách a gcongbháil;
      mairg nar chara d'ú Bhriain Bhreagh
      dá bhfagha n-a dhiaidh dídean.
    14. Re linn airgnigh Achaidh Mhóir
      do thaibhghinn agra éagcóir
      665] d'aithle Fhearghail ní háil linn
      leanmhain ar dáil dá ndlighim.
    15. Im thacar mbó beag mo shníomh
      d'éis mheic inghine an airdríogh;
      ar gcrodh má do-cháidh is-teagh
      670] re ndol í Tháil ní thoillfeadh.
    16. A-déara mé n-a marbhnaidh
      re fleisg an fhuilt fhionnghabhlaigh:
      'Agod chaoineadh do bhraith bean,
      a fhlaith Taoidhean, ar dteicheadh'.
    17. 675] A Theallach n-Eachach gan fheall,
      a dhíon éigeas is airdcheall,
      rian bhar námhad a-nuraidh,
      a fhian Fhánad, fhuarubhair.

    18. p.47

    19. A theaghlach fhir na n-each seang
      680] do sgaoil sibhse ar fhud Éireann;
      a lucht toighe baidhbhe Breagh
      tairnge im chroidhe bhar gcoinnmheadh.
    20. A mbliadhna is meisde mise
      mórbhann uaim gá innise;
      685] ar chan mé a-nuraidh re neach
      —madh cumhain é budh aithreach.
    21. Easgairdeach mhé thuaidh is teas
      —is mairg neach do-ní aimhleas;
      ar n-uabhur re cois í Chéin
      690] a-nois is uamhun eiséin.
    22. Bás meic ríoghna rátha Cuinn
      do rad mhé i ngarrdha gobhuing;
      ní thabhram féin aithne air
      mo réim a haithle Fhearghail.
    23. 695] Fearghal mhac Briain, bruinne geal,
      ní ceann mo bhuair do-bheireadh;
      faire mo chruidh ro bo cháir
      ní fhuil mh'aire re héadáil.
    24. Gabha ag athchuma arm gcorr
      700] ar marbhadh churadh Cualonn;
      a shleagh re a roibhe roimhe
      fear oile gá hathshnoighe.
    25. Aithris Mhaghnusa is Bhriain Bhreagh
      tairbhirt chruidh crodh do chaitheamh;
      705] gon fhior nach mar ní mhéaradh,
      an cradh ciodh má gcaigéaladh?
    26. Ar mbreith ar n-áirgheadh 's ar n-each
      cách cugainn d'iarraidh aithchreach;
      a-rís ráinig ar ceann chruidh
      710] an dream táinig ar tosaigh.

    27. p.49

    28. Marbhadh míleadh Muighe Sléacht
      d'Fhearaibh Manach ba móiréacht;
      doirbh síoth ris na tuathaibh thoir
      ar ndíoth í Thuathail Teachtmhair.
    29. 715] Giolla Íosu is Fearghal fial
      gidh comhaidhigh cath Oirghiall,
      traisgeoraidh guin chleath gCoradh
      ar neach fhuil gá haltoghadh.
    30. Sgáile gach tuaighe n-a thaobh
      720] dar theasg a fholt fiar fionnchlaon;
      cneas í Chéin Gháille gá ghuin
      léir a sgáile sna sgeanaibh.
    31. Do chansad ós chionn a chuirp
      sluagh Teallaigh Eachach urrdhuirc;
      725] 'Fuil gon fhóir ór hadhradh lann
      rob amladh óir ar iarann.'
    32. Teisd gach aonduine ar flaith Fáil
      d'éis a anma dá ágbháil:
      'Má do bhí an druim gonta ód ghuin
      730] is tre luing th'ochta, a Fhearghuil '.
    33. A-dearar ar uaigh an fhinn
      gon phobul d'éis an Aifrinn:
      'Leagar, a chleath Chairn Line,
      neach it ainm gan oirbhire '.
    34. 735] Gidh iomdha id thimcheall re treall
      gáir ghol agus gáir ghéimeann,
      ba meince, a learg bhraonach bhog,
      sealg agus aonach umod.
    35. Tug Gleann nGaibhle gan ghabháil
      740] marbhadh meic Mhéig Amhradháin;
      fagus trá an ghabhal don ghlinn
      an ladhar gé tá ar toitim.

    36. p.51

    37. Ní clos ó do-chuaidh Fearghal
      éan sa choill ag ceileabhradh,
      745] cráin dá ló ní adhair d'ál,
      ní labhair bó re baothán.
    38. Dairghe tógbhaidh an tuile
      ar marbhadh laoich Liathmhuine;
      cognaid tonna Lacha Ló
      750] clacha orra re hannró.
    39. Ní thig bláth re barraibh crann,
      ní ásann féar ná fochann,
      ar an dtalamh do chuir cheas
      nach faghar luibh leigheas.
    40. 755] Teach onchon Lacha Leise
      rob é mo theach taireise;
      ní fhoil neach ris badh áil inn
      do-cháidh an teach dá dtéighinn.
    41. Nír an bó ná heach aige
      760] mac Briain nar bheag sochraide;
      má thug sbéis a bhean i mboin
      más eadh is ar éis Fhearghail.
    42. D'éis na sleagh do-chóidh n-a chneas
      fuath don iarann rob oircheas;
      765] a haithle an chroinn do-chóidh inn
      coill nochor chóir do chaigill.
    43. Fearghal mhac Briain badhbh Chualann,
      mac flaitheamhail Fionnghualann,
      ba díoth bó ar fíon bhfear Banna,
      770] ní bhíodh seadh dó i ndeagharra. R.
    44. Giolla Íoso an abhra dhuibh
      cealg do dhéachus dá dhíoghuil
      do bhraith ar neach eile inn,
      cleath Eine nochon áirmhim.

    45. p.53

    46. 775] A ndul ní heasbhaidh éinfhir
      meic do mhac an tuirfhéinnidh;
      bás na deise rem dhul féin
      meise gá gcur fa choimhréim.
    47. Dá marbhadh meisde mo sheadh,
      780] Gafraidh is Giolla an Choimdheadh;
      Giolla an Choimdheadh is cor dhi
      blogh do thoirneamh ar dtíre.
    48. Mathghamhain Mág Raghnaill réidh,
      ar gcara fíre an feirséin,
      785] do-bhéara mhé odhar ann
      nó go mbé tolamh taram.
      Ramhuch

VI

Giolla Pádraig Mac Naimhin .cc.

    1. Olc beatha na gcoisidheadh,
      a Choimdhe, is mór a seachrán;
      mór an mian don choimhideacht
      790] do-niad gille na leathbhrág
      ba a mbeath aca i n-oifisdeacht;
      a Mhuire, is mór mo ghearán.
    2. Ad-chonnairc mé aislinge
      tiar ar bord Ghlinne Gaibhle;
      795] iarrfaimid na haithinte
      go bhfionnum an mba taidhbhse;
      dar Dia is maith mo thairise
      bam breith uaithibh i n-airde.
    3. Rachaidh mé dar mbaileine
      800] mar a bhfuil ceann ar mbáire;
      béarthoir ann breath m'aislinge,
      agus fearfaidhear m'fháilte
      anfaidh mé fa athfháilte
      go ceathra ceanna ráithe.

    4. p.55

    5. 805] Inneosad go neamhfhallsa
      m'aisling go críonna crithir;
      an t-each beag fhuil agamsa
      Mág Amhradhán dá himirt,
      do-bhéara craobh Cheanannsa
      810] each bhus dá fhearr dá fhilidh.
    6. Each beag mall fhuil againne
      ro badh earr linn each amhail
      an uair bhim 'n bhar ndeaghaidhse
      mar do measgtha mé ar lathaigh
      815] ó chosaibh bhar n-eachraidhe,
      cuirthear otrach fam aghaidh;
      is é glór fhuil aguinne:
      'Brian is an Coimdhe ar gcabhair '.
    7. Déana riom go deighfhéaghthach,
      820] a Bhriain Bhréifne, a rosg rochorr;
      is oirrdhirc do cheinéaltacht
      ó Eoghan is ó Chonoll;
      cuir mhise ar an seirséanach,
      's ná cuir seirséanach orom.
    8. 825] A Bhriain bhuilidh bhionnghláraigh
      a ríoghthaoisigh go réidhe
      each uaid do na tiompánchaibh
      ar sgéalaidheacht na féine;
      córa ní ar a n-iomráidhmid
      830] maith dá rádha riot féine.
    9. Bímse dhuid im fhreaslaighe,
      mo shaothar is riot caithfear;
      mór imreas tú seachainne
      d'eachaibh cuanna ar n-a gcaischleas;
      835] fiarfaighidh fhuil againne:
      'A Choimdhe, an maith an mainnear ? '.

    10. p.57

    11. A Mhéig shochraidh Shamhradhán,
      is mé do bhard 's do Bhricne;
      cá fearr dhuidse Ó hAllmhurán
      840] agod mholadh ná mhise?
      duidse is ainm Ó hArgadán,
      Ó hIarrataigh ort inne.
    12. A fhlaith Bréifne biadhbhuige,
      ort nocho dúintear doruis;
      845] t'eineach mar laoch Liathmhuine,
      th'eangnumh mar eangnumh Osguir;
      dá n-innise tiachmaidne
      go fada ar fud an domhain.
    13. Iomdha cliar gach cineadhaigh
      850] dod dhubrugh ríoghdha ramhór,
      dar Dia nochon indearaidh
      a gcuidigh ar n-a fasdódh;
      is aoibhinn dot fhileadhaibh
      a mbeath agud fa athól.
    14. Olc.

VII

Giolla Pádraig Mac Naimhin .cc.

    1. 855] Ní maith eadrum is mo mhac
      fiarfaighidh damh créad mo chion;
      an t-adhbhur bha bhfuil is baois,
      inneosad daoibh gus a bhiog.
    2. Each do fhuaras ar mo chuairt
      860] ó Bhrian ó Ruairc na rosg ngorm;
      mar do radsun an t-each damh
      tig mo mhac gá hiarraidh orm.
    3. A-dubhartsa ris: 'A mhac,
      bí id thosd, a-taoi d'aois gan chéill,
      865] don bhaile a bhfuair mise soin
      éirighse ar ceann eich dhuid féin.

    4. p.59

    5. 'Eirighse ar ceann eich duid féin,
      gabh umud red chléir ar cuairt,
      acht go mbeara tú laoidh leat
      870] do-gheabha tú each n-a duais.
    6. 'Acht gé a-dréiseadh Cailleach Dhall
      eadrad agus barr na mBrian,
      is beacht go bhfuighe tú each
      muna leasg leat dul sa sliabh.
    7. 875] 'An t-each do-ghéabha tú thuas
      tairr féin a-nuas ar a muin;
      fuath damh cliar shádhal n-a tosd,
      'i gcosaibh con bhíos a cuid ' '
    8. Mág Amhradhán—eineach fial—
      880] díolaidh sé gach cliar i gclí;
      tearc Gaoidheal as fhearr fa each,
      nochon éarann neach um ní.
      Ní maith

VIII

Maol Pádraig Mac Naimhin .cc.

    1. Aithne charad cláirseach Bhriain
      gá heisdeacht a-tú i dtroimghliaidh;
      885] a faisgin is ró do rad
      re taisgidh is cró carad.
    2. Meinic do seinnte ma-seach
      i mbrugh Bhriain Bheinne Coilctheach;
      nocho glór i gcill do chleacht,
      890] ba binn ag ól a héisdeacht.
    3. Re linn an laoichsin Eanaigh
      ní bhiodh sí go suidheamhail;
      maith a seol fa mbíodh n-a bhrugh
      ba ceol ag fíon a fosgudh.

    4. p.61

    5. 895] Do bhíodh as gach láimh do láimh
      i ndúnudh ghéige Gabhráin;.
      ba binn le slógh gá seinm sin
      ba mór a feidhm ag flaithibh.
    6. Ba tearc aoinfhear a fheadhma
      900] nó gor thuit a tighearna;
      re gach nduain ba fial an flaith,
      nochon uair cliar a chomhmaith.
    7. Aithne

IX

Maol Pádraig Mac Naimhin .cc.

    1. Folt Eimhire ar inghin mBriain
      gá dheighfhighe d'inghin úir,
      905] a barr mar fhionnfhalaigh n-óir
      ionnamhail cóir clann a chúil.
    2. Ag diall re hEimhir don fholt
      gach deighidh fhiar ós a hucht,
      slighe shliomchorach cam cheart
      910] barr cleacht bhfionnchlodach n-a fult.
    3. Oighreacht Eimhire an fhuilt chlaoin
      ar dheighfhighe an fhuilt ro fhuair;
      ní don oighreacht do chas chéibh,
      do ghlas néimh ngoirmdhearc ós ghruaidh.
    4. 915] Niamh a hearrla mar ór cuirn
      lór ndealbha ar ar dhiall an feidhm;
      slat Lí n-a ngeibheadh a gairm
      Eimhear as ainm dí ar a deilbh.
    5. SaorGhormlaidh mar Eimhir n-úir
      920] d'aonghobhlaibh einigh a n-aoibh;
      do bhoing ar gormabhraibh gréin
      le céibh dtruim gcorramlaigh gclaoin.

    6. p.63

    7. Snuadh Eimhire nochon fhearr
      — gach deighfhile gá luadh liom;
      925] niamhchlodhach is buidhe an barr
      muine chlann bhfiarchorach bhfionn.
    8. Inghean Mhéig Shamhradháin shéimh,
      gan bhréig ná daghrabháidh dúinn
      n-a sróllchraobhaibh dá cuilt chaoimh
      930] re taoibh fhuilt órchaolaigh úir.
    9. Cleachtach bachallbhuidhe an barr
      sgathfhannmhuine searcach sliom;
      folt úr clainndleachtach bha ceann
      cúl na ngleann bhfainnleabthach bhfionn.
    10. 935] Folt buidhe mar fhalaigh n-óir
      n-a mhuine ós a malaigh gcaoil;
      n-a donnbhallaibh a dreach réidh
      leath re céibh gconghlannaigh gclaoin.
    11. Nuabharr buidhe tar bhrat ndonn
      940] ag tuighe ghualann glac shliom;
      duail bhoga bhuidhe sa bharr
      ag tuighe chlann bhfoda bhfionn.
    12. Is cróchdha lear cróchdha a cúil
      gen gor bhean re cófra an chróigh;
      945] niamh sgáile chladhaigh n-a céibh
      samhail re néimh fháinne óir.
    13. Drong fhuighlim dá hearrla thrum,
      a deaghbha cuinghim dá cionn;
      'Clúmh leabthach ag loighe id bharr
      950] ar doire chlann fheacthach fhionn '
    14. A bhaincheann bhanchloinne Briain
      re gcaithfeam glanchoinne ghlóir;
      soillse chlann id chróchbharr chúil
      bidh lóchrann dúinn i n-am óil.

    15. p.65

    16. 955] Suairc mar sgaoile an barr dod bhois
      —ar chlaoine na gclann ná ceis—
      n-a bhfachlannaibh dod chéibh chais
      man mbais réidh ndathbhallaigh ndeis.
    17. Folt Gormlaidhe na nglac saor
      960] tar bhrat n-a ollmhuine fhiar,
      clanna n-a leabthaibh go lár
      lámh re cleachtaibh cama ciabh.
    18. Gor mheala an ghéis taobhghlan trom
      a sbéis i gclaonradh a clann,
      965] earrla na gclaoinchleacht bhfiar bhfionn
      i n-a mionn chiabh gcraoibhcheart gcam.
    19. Gor mheala bhós an barr úr
      tre nós a chlann is a chraobh,
      an mhallabhrach fhinngheal fhial,
      970] inghean chiabh gclannamlach gclaon.
    20. Gor mheala feasda an folt trom
      ó dteasda gach locht dar liom,
      re clannchaolach na gciabh gcam
      diall gon bharr fhannchraobhach fhionn.
    21. 975] Gor mheala an ríoghan a rádh

      [...]
      cíoradh na gcraobh,
      gor mheala an mionn feacthach fiar
      ós chionn na gciabh gcleachtach gclaon.
    22. Don bharr chlaon as chaoimhe ós ucht
      980] cam gach craobh re claoine a chleacht;
      daghshnuadhach do-chiam a corp
      man fholt fhiar chamdhualach ceart.
    23. I bhfult Ghormlaidhe as ghorm súl
      dan mongbhuidhe gach corn caomh
      985] casaidh fannmhuine fionn fiar
      ós chionn chiabh gclannbhuidhe gclaon.

    24. p.67

    25. Earrla cam as chaoimhe ós ucht
      barr chraoibhe Leamhna gan locht;
      a folt, más fhíor, áille a cleacht;
      990] reacht cíor i bhfáinne dá folt. Folt
    26. Dealbh Dheirdhrinne ar Gormlaidh nGáil
      ar dheirbhfhinne, ar chornaibh cúil
      ar dhreich n-áluinn ngil mar ghréin
      ar chéibh dtigh go hárainn n-úir.
    27. 995] Ar ór d'fhaghail d'adhbhar bhaird
      ar mhalaigh as chamdhubh gcuilg,
      ar rosg ndearcmhall, ar dhreich ndeirg
      nach cleachtann fheirg re breith mbuirb.
    28. Ar dhéad ngeal, ar chlaoine i gceibh,
      1000] gan bhréig n-aoibhe re headh sgeoil;
      ciabh dhaghcruinn n-a cuaichleirg claoin
      ós phartuing caoil bhruaichdheirg bheoil.
    29. Ar fholt mar chaonna ma ceann
      is ar chorp mar chraobha tonn,
      1005] ar bharr craoibhchleachtach d'fholt fhionn,
      ar chorp sliom taoibhchearclach trom.
    30. Ní chruaidhse ma gcaith im ní;
      ar uaisle ar mhaith ós gach mhnaoi
      formad gach fhir re cleith gCé
      1010] ar dhreich go ngné ngil, ar ghnaoi.
    31. Inghean Méig Shamhradháin sheing
      dá daghraláimh do-éid inn;
      na cóig céadfadha fa chuing
      gun truim óig bhéaltana bhinn.
    32. 1015] Drong dom ghlór ar Ghormlaidh nGaoil;
      'A hór bar gcornaibh do-chuaidh,
      ceilidh do dhreach deirge an tsróill
      dóibh, a chleath Gheirge, ós do ghruaidh.'

    33. p.69

    34. Re déachain t'earrladh bhfiar bhfionn
      1020] neamhdhubh a niamh, niamh a gclann;
      an snáth chuire ar aghaidh eang
      mar shamhail ngleann mbuidhe id bharr.
    35. Inis uaimse d'inghin Bhriain,
      sa duainse don fhinnghil fhéil:
      1025] 'Cíoradh a cleacht gcam do chír
      ní shín a barr ceart id chéibh.'
    36. Inghean Mhéig Shamhradháin sheang
      a rannghabháil do léig liom:—
      'Gach leaba, a chraobh Bhréifne, id bharr
      1030] féithle clann gcaomh ós a cionn '.
    37. Cumthair lé dá gcor don chléir
      — agus ní hé a gcrodh ón chraoibh—
      eoin mhíne go n-earraibh óir
      ar eangaibh sróill ghríbhe Gaoil.
    38. 1035] Bean ar n-aisgeadh 's ar gcuach gcorr
      a haisdear ní luath dar liom,
      ní hanathlumh ag riar rann
      an mhall mhalachdhubh fhial fhionn.
    39. Earrla Gormlaidhe as gheal ucht
      1040] n-a chorrmhuine nach lean locht;
      suairc an clannmhuine cam ceart,
      is bar r cleacht bhfannbhuidhe an folt. Folt
    40. Dealbh Mhidhir ar a fior féin
      ar gach n-iodh d'idhibh a chúil;
      1045] ceirde Í fhíorDhuibhne do fhuair
      deirge i ngruaidh síorghuirme i súil.
    41. Maise ar Mhatha bha fhult fhionn
      fa lucht chatha mar do chrom;
      Ó Raighilligh gar do gháibh
      1050] raimhillidh Magh Fáil gá pholl. Folt.

    42. p.71

    43. Sitriug mhac Briain go mbarr gclaon
      ní fann is in ghliaidh a ghlór;
      go ró dar n-eagor, más fhíor;
      bidh díon dó Peadar is Pól.
    44. Folt

X

Giolla Na Naomh Ó hUiginn .cc.

    1. 1055] Rogha na dtuath Teallach n-Eachach
      oirrdheirc a theisd go Teach nDuinn;
      is é an deaghfhonn sona síthe
      rogha fearann gcríche Cuinn.
    2. Innte a-tá an tiobra as dtig Sionann
      1060] sruth as uaisle i n-Inis Fháil;
      dá donnphurt finnshreabh na bhféarchrann
      inbhear longphort dtréanchlann dTáil.
    3. Teallach n-Eachach is é a chomharc
      Ceann Cruaiche, cairthe na n-éacht,
      1065] cloch gar iarr gach duine deaghuair
      ar fiadh Muighe sreabhuair Sléacht.
    4. Síoth Éadaoine is innte tarla
      Tulach Cosgair na gcon ngarg,
      fál noichtchleath bhfraoichreann bha fianbhruach
      1070] gaoithBheann Choilceach fhiadhluath ard.
    5. Don chath gar thoit Conall Cearnach
      cosgar Oilealla an uair rug
      a ghoin fa baoithréim don bheithir;
      ag soin aoinchéim teichidh tug.
    6. 1075] N-a urdail féin d'fhearann Éireann
      is é magh magh as mhó nós
      is é gleann sona as fhearr ógbha,
      rogha gleann na Fódla fós.

    7. p.73

    8. Airgidh gach oireacht fa thimcheall
      1080] Teallach n-Eachach fhuilngeas doirr;
      tre Mhagh bhFáil teagar dá thogha
      leagar dháibh rogha agus roinn.
    9. Is fiu rígh nó rogha thaoisigh
      gach taoiseach aca—is í ar mbreath;
      1085] rún a chridhe an fhéile d'fhoghlaim
      fine as réidhe ag comhrainn chreach.
    10. Fiu taoiseach i ngach thuaith eile
      gach óglách oiltear n-a tír;
      gin gurbh eadh fós is fear saidhbhir
      1090] ar nós gach fear daidhbhir dhíbh.
    11. Brian Breaghach fa breaghdha longphort
      budh lór d'aoinfhear dh'inghin Duilbh;
      ní fhuair tóir dá dtargaidh comha
      ag argain shlóigh bhrogha Buidhbh.
    12. 1095] Do bhí sáith gach airdríogh d'oighre
      aige do mhac—móide a ghnaoi;
      mac is buaidh ngliadh ar a ghormgháibh
      fuair Brian do chongbháil a chraoi.
    13. Tomás mhac Briain na mbreath ndíreach
      1100] dreagan Gabhraidh gan ghrádh séad
      ní shaoileadh gan arm dá oighidh
      dá maoidheadh badhbh Oiligh dh'éag.
    14. Teist a biodhbhadh ar bhaidhbh gCruachan
      —creidim féin guru fíor dháibh—
      1105] gé fhuair bás ón éag n-a éanar
      nír fhás céad re ngéabhadh ghráin.
    15. Nír chruthaigh Críosd do chloinn Ádhaimh
      éanduine ar nar innill sás;
      ní hé cleath Annla n-a aonur
      1110] neach tarla i mbaoghul gan bhás.

    16. p.75

    17. An foghlaidh ro ghon ghéig bhFánad
      fir Bhréifne is beag nachar mharbh;
      dursan nar thoit it éag dh'aonghuin
      do loit céad d'fhaobhraibh gan arm.
    18. 1115] An t-eineach, a oide múinte,
      do mharbh cumha chraoibhe Gréag;
      biaidh go bráth ar ndula an deighfhir
      ar chách cumha an einigh d'éag.
    19. Tugadh cuireadh go cath mBréifne
      1120] dá bhreith suas tar sluagh na bpian
      breith í Eirce is-teach ó tugadh,
      breath as cheirte rugadh riamh.
    20. Dul lé is gan anadh n-a héagmhais,
      a aos dána, a-deirim ribh,
      1125] an éigse i gcomhair a caithmhe
      conair téidse a haithle an fhir.
    21. Nós saoghalta, sásadh neamhdha,
      do-ní an t-eineach d'onchoin Liag;
      duasa rann Tómás ar talmhain
      1130] sólás thall dá anmain iad.
    22. D'fhíon chorcra, do cheolaibh binne,
      tre bhaidhbh dTeamhrach tugadh fuath;
      mó gráin im gháire ná im ghola
      gá mhnáibh táidhe ar ndola í Dhuach.
    23. 1135] Rob ó Duach Galaigh géag Raighleann
      rob ó Ruairc nach roichim d'fhios;
      cuibhreann dom ré rug ó DuachRuairc
      mar thug mé luathchuairt fa lios.
    24. Ós chionn gach bhaile sa Bhréifne
      1140] do bhaidhbh Chliach budh chumtha leacht;
      nír fhuráil leam an tann torchair
      ceall fa gach mball d'onchoin Fheart.

    25. p.77

    26. An onóirse ar n-éag na flatha
      fada bhias gan a buain dé;
      1145] a-tá an lá do-chuaidh ó Craoidhe
      uaim mar lá saoire go sé.
    27. Mairidh fós fuigheall dá bheodhacht
      ag baidhbh Dhean do dhiongbhadh chéad;
      ní lamh daol re gráin a ghaisgidh
      1150] taobh í Tháil d'aicsin ar n-éag.
    28. Do-niad altóir d'áit gach leabtha
      ar loigh ó Cais na gcolg mbreacht;
      fa gach teampall an tann teagar
      teanchar ann leagar dá leacht.
    29. 1155] I ngach crích dar thaisdil Tomás
      talamh naomh do-ní don chriaidh,
      acht sleachta bróg gríbhe Gabhra
      gan fhód fíre i mBanbha Bhriain.
    30. Más fhíor nochon aghann peacthach
      1160] pian mhór a-muigh agus tall;
      dul a clí ar ndula d'ó Dháire
      is í cumha as áille ann.
    31. Cíos agus cáin cheinéal mBréanainn
      do bhíodh chuige gach re gcuairt;
      1165] leomhan Breagh do thruaill na tíre
      suaill nar bhean ríghe d'íbh Ruairc.
    32. Fear ríoghtha is aithríoghtha airdríogh
      ua Samhradháin slios mar thuinn
      —mór créachta feirge na flatha—
      1170] meirge séanta catha Cuinn.
    33. Cé dearaid cách éag re hadhart
      d'onchoin Raighleann rug gach buaidh,
      ní fhuair sinn cás mar ó gCréidhe,
      bás do rinn na féile fuair.

    34. p.79

    35. 1175] Ollamhain agus aos dána
      fa dhreagan gCruachna an chnis ghil
      do bhí ag triall a curp d'ú Chathail
      lucht gliadh nó tachair n-a thigh;
      mar tá géag Eine n-a aonur
      1180] créad eile an saoghul acht sin?
    36. Téid mar do-chuaidh is na craobhaibh
      cumha í Bhloid i mbarraibh dias,
      go lá an bhráith gan tubha im Thómás
      cumha cháich ar brónfhás bhias.
    37. 1185] Mág Shamhradháin mhac Briain Bhreaghaigh
      an Bhréifne ó bhás bun ós chionn;
      ní fhuair sgol ag teachta thríthe
      acht leabtha brogh bhfithe bhfionn.
    38. Budh oilithrigh ar éis Thomáis
      1190] a theaghlach ag triall don Róimh;
      dá dhíoth rugadh crodh gach croise
      tugadh cor coise don chóir.
    39. Faolchoin ar faithcheadhaibh teampal,
      tuile feoir ag falach ród,
      1195] ar aighthibh sealbh do ás ainneamh,
      feadhbh ó bhás gach ainnear óg. Rogha.
    40. Rogha na n-Aodh Aodh Ó Domhnaill
      ag díoth chniocht fa cródha a lámh;
      ó ghleo arm ní dheachaidh Danar,
      1200] nír sheachain badhbh Aghar ágh .R.
    41. Aonghus mhac Aonghuis Ua Domhnaill
      do dhlighfinn éag ar n-éag dó;
      mo lá brátha a bheith fan aonúir
      go gcleith Rátha craobhúir Chró. Rogha.
    42. 1205] Tomultach na dtachar meinic
      Mac Diarmuda dorrdha an mac;
      do fháisg as a bhun fras fola
      a bhas ag cur fhogha i n-at. Rogha

    43. p.81

    44. Rogha ar litreach leathainm Muire
      1210] máthair Chríosd fan chuing as mhó;
      leath a hanma ó ghairm na glóire
      tarla dh'ainm na hóighe ar ó. Rogha
    45. Ní bean rug ragha na dtoircheas,
      ní toircheas fir flaith na ród;
      1215] ar ghein uaibhse ar chum gach cláirneamh
      uaisle ó bhunn bháingheal a bhróg.
    46. Rogha.

XI

Raghnall Ó hUiginn .cc.

    1. Brian a-nois do-ním do Mhaghnus
      maith gach ní do-ní go sé;
      leagadh gach gliadh uile a éachta,
      1220] Brian is uime as déanta dhé.
    2. Brian ar eangnumh is ar eineach
      onchú Bréifne an bhruinne sheing,
      ní thabhair ól char dá chanann,
      ní chan glór nach gabhann greim.
    3. 1225] Móide as Bhrian é a fheabhas toirrgheas
      Teallach n-Eachach na n-arm ndeas,
      ní nochtann sé arm gan fhalaidh,
      ní garbh é go dtabhair treas.
    4. A-tá ag Maghnus Mhuighe Fabhair
      1230] foghlaim eile fhuair ó Bhrian,
      nír smuain 's an gábhudh n-a ghoire
      áludh dá bhfuair roimhe riamh.
    5. Sleagh ar gcamadh cloidheamh ainmheach
      aige ón tachur tug go garbh;
      1235] do fhiarfaigh flaith Gréag do ghaibhnibh
      créad badh mhaith d'ainmhibh a arm.

    6. p.83

    7. Téid an tann as treise a bhiodhbha
      do bhuain chreach dhe dál ar leith;
      ó 'd-chluin ar n-éag a fhear gcagaidh
      1240] géag Bhreagh ní chagair a gcreich.
    8. Feoil ionfhuinte uisge a brógaibh
      bhíos gá mhuintir maith an chuid;
      cadlaidh Maghnus ar cúl chreiche
      ar barrdhos úr beithe bhuig.
    9. 1245] Teach coille ag Maghnus mhac Donnchaidh,
      duille buidhe bhíos n-a fhult,
      leagar ar brat corcra clúmhchruinn,
      bogcna shlat n-úrchuill n-a ucht.
    10. Mág Shamhradháin do shín marcshluagh
      1250] is maidhm reimhe n-a ruaig theinn;
      faithche ag fódmhaidhm ba chleith Chodhail
      ar ógbhaidhbh eich sholaimh sheing.
    11. Ó oireacht ar éis an tachair
      —is teisd fhíre fhuair an fear—
      1255] 'lasair dhearg i néallaibh nimhe
      béaraidh th'fhearg, a bhile Breagh.'
    12. Glór cáich ad-chuala n-a éagmhais
      ag iomráth fhir na n-arm ndearg;
      'do fháisg tú san ngruaidh ngléighil
      1260] an crú an uair do éirigh th'fhearg.'
    13. Do-chualaidh mise 's mé ag comhráth
      le ceard maith a mholudh cóir,
      gen go gcoisg t'fhola, a ghéag Gáille,
      rogha na séad t'fháinne óir.
    14. 1265] N-a fharrudh ar fhud na sligheadh
      ag seanmóir dó a-dubhairt mé:
      'Tugais, a shlat Mhacha, a macra
      mac flatha n-a dhalta Dhé '.

    15. p.85

    16. Aithnidh daoibhse dála Maghnais
      1270] meisde go mór míne a ghlóir,
      ro badh é sin am na heagla
      an dann do-bhir freagra fóill.
    17. An bhurba ní bhí ar a theangaidh
      ris an té dá dtabhair fuath;
      1275] Gaoidhealg mhór gan bhrígh do-bhéara
      i nglór mhín a-déara ó Duach.
    18. Ní dearnadh riamh ó ré Logha
      lúdh foda nach fuil n-a urd;
      ní corrach sgoth Eanaigh uirre
      1280] cloch shleamhain i mbuinne bhurb.
    19. Do shnámh leabhur i ló anfaidh
      re hucht gcuain do-cháidh do luing,
      do thomhais fhionnmhuir gcais gcoptha
      do bhais fhiodhraidh chorcra chruinn.
    20. 1285] Maghnus nocho meinic admhas
      airm bhiodhbhadh do bhéin re ucht;
      ní feas go huair sguir na sgainnre
      a bhfuair tuir Aidhne dá hulc.
    21. Do Ghallaibh, a ghnúis í Eachach,
      1290] re hucht dtuinne tugais ruaig;
      do ling sa sál ngeal don Ghallchath
      fear gan shnámh gan arthrach uaid.
    22. Comhrádh chanad i ngach longphort
      a lucht sbairne—ní sbleadh dáibh—
      1295] 'dá mbeath méad an Daghdha i nduine
      ní tarbha, a ghéag Dhuibhe, a dháil '.
    23. Rinn áigh ag a rádh go meinic
      re mac nDonnchaidh deargas ghó;
      do chupa dearg, a thuir Thlachtgha,
      1300] ní fhuil cheard nach dalta dhó.

    24. p.87

    25. Is deoradh uasal th'fhear caomhthaigh,
      a chneas Maghnusa as mhín folt,
      comhfhad do thaoibh d'altain iaruinn
      i gcarcair chaoil iallduinn ort.
    26. 1305] Cá fáischeall nach faghaibh tearmunn
      ón taoisiuch nach tug a fheirg?
      fearg naoimh go tréan nochor thogaibh
      éan ar craoibh thobair nír theilg.
    27. I gcoinne cheannaighe an fhíona
      1310] anba an tionól téid ó Ruairc
      is mór táinig as an tunna
      ráinig ar slógh Cunga an chuairt.
    28. Locht oircheas fhuarus don bhreagoid
      bánaidh n-a dhún dath an tsróill;
      1315] sdíom do chuirn dhubhdhuinn an dreagain
      re hurlainn gcruinn n-eagair óir.
    29. Súil nach déachadh an dán cheannghas
      ó ua Chormaic corcras braich;
      cuiridh tuir Dhuibhe n-ar ndeaghaidh
      1320] duine gá gcluin mheabhair maith.
    30. A sháith dána is docair d'agháil
      d'fhior Theamhra gus tig gach bard;
      ar dhuain ngirr do cheis ó Créidhe,
      ru badh binn leis Éire Ard.
    31. 1325] Gan chruit nó gan tiompán téidbhinn
      ní théid n-a cholludh craobh Liag;
      a dá ghormshúil mar bhláth mbugha
      do mhongdhúin snáth umha iad.
    32. Do thuagh ar dtocht tresin gclogas
      1330] go crios sgeine do sgailt fear;
      at iarainn dá nar théigh tairnge
      do fhiarroinn béim baidhbhe Breagh.

    33. p.89

    34. A mhuintear ní maith do leigheas
      ar n-a lot ag lúbadh chrann,
      1335] a lucht cneadh ag tocht i dtachroibh,
      fear gonta gá athghuin ann.
    35. A aigheadh í Eachach Feidhligh
      gus nach faghar fear a choisg,
      1340] an tann as ghábhudh dod ghruaidhibh
      sádhul barr ruainnigh do roisg.
    36. Is fíor dhamh a ndubhairt mise
      re mac Móire as mhaith im buaibh:
      'Méaraidh do mhaith re méad chaithe,
      a fhlaith Gréag, go laithe an Luain '.
    37. 1345] A-deir cách ó 'd-chiad do dhíoghrais
      ag drud i n-aighidh arm nocht:
      'Beith agud thubha, a fhir Abhaigh,
      do-bhir dhula ar t-aghaidh ort.
    38. Do chleath lobhur, a lámh Maghnuis,
      1350] meinic do-ní neimh as mhó;
      críonaidh sa choill crann do cheise
      barr an chroinn as deise dhó.
    39. Croinn reamhra rachas n-a n-armaibh
      don uinnsionn as fhaide i gcoill;
      1355] nocho ceisde ar ceis í Chraoidhe
      gidh meisde leis caoile a chroinn.
    40. Smacht airdríogh ar fhud na Bréifne
      bhíos aige 's gurub eadh raibh;
      aincidh cleath Eine n-a iongnuis
      1360] neach 's a eire ionnmhuis air
    41. Ní lamhair labhra n-a aighidh,
      an t-oireacht toir tug go mín,
      mar do ghuidh máthair í Mheadhbha
      do tháthaigh tuir Theamhra an tír.

    42. p.91

    43. 1365] Bídh fan bhantrocht bhíos gá iomrádh
      éad mór gon mhnaoi dá nach tairg,
      do dhíobhraig bean mhaith a mhalaigh
      im fhlaith Breagh i n-aghaidh n-aird.
    44. Liaigh duine i ndeaghaidh a uthrais
      1370] aithnidh dó a ndéanann gach guin;
      ar mbeith chneadh ar ó Ruairc reimhe
      cuairt ba fhear cneidhe do chuir.
    45. A-tá aige is aigneadh conchar
      cleas nach fríoth ag fior don fhéin,
      1375] ó Duach ar ndol dá hiarraidh
      fuath a chon bha fiadhain féin.
    46. Suan corrach i gcuasaibh talmhan
      tug ar ceithirn gcagaidh ghairg;
      leabaidh mhaith do bhean ar biodhbhaidh
      1380] is flaith Breagh i n-iomdhaidh aird.
    47. Ni fhéadam iomarbháigh longphuirt
      'leig dó ' mar a-deir im rann
      'gan dul dó do mhaith tar Maghnus
      gach flaith as mhó fhaghlus ann.'
    48. 1385] Maghnus Mág Shamhradhán Shionna>
      do shir chíos, do chuinghidh ghiall;
      leis gach dream ar sgáth ar sgéithne,
      nír fhearr táth na Bréifne ag Brian. Brian
    49. Tadhg Mág Aonghusa an airm neimhe
      1390] neart biodhbhadh ní bhia ar a thír;
      fa gcaith Tadhg rinne do fhriochnamh
      is linne an garg miodhchar mín,
      a chrodh nocho buan re buga,
      gach sgol uadh is chuga ad-chím.
    50. 1395] Donnchadh Mac Donnchaidh déad solus
      slighe a fhaghla go hÁth Rois;
      re seabhac Tlachtgha as ghlan gruaidhniamh
      canta dhamh nuaidhBhrian a-nois. Brian

    51. p.93

    52. Tomás mhac Briain gá mbí mise,
      1400] mac meic Dhonnchaidh deargas crann,
      sirfidh sé dá thigh gach tírghiall,
      is é sin as fhírBhrian ann. Brian
    53. Inghean meic Mhuireadhaigh Máighe
      min nGaoidhilge gan ghuth ndian;
      1405] ní fhaghaimne ar Árlaith oilbhéim,
      lánmhaith í i gcoimhréir na gcliar,
      uathudh bean aga mbí a huga,
      do lean sí buga na mBrian.
    54. Brian

XII

    1. Tugadh easgar d'Inis Fháil
      1410] is measgadh don inis úir
      do-chuadar raighne a ríogh uainn
      's do-chuaidh gníomh fa dainmhe dhúinn.
    2. Fuair leagadh i ndún na ndol
      do-fheadar is úr an chneadh

XIII


[...]
Mac Taidhg Mac Raith cct

    1. 1415] Bean a-nois chabhras chrích Meadhbha,
      maith dá furtacht feidhm na mná;
      díon ó gCuinn cabhair ó Meadhbha
      ar chanaidh fhuinn Teamhra tá.
    2. Inghean Í Chonchubhair chabhras
      1420] cóigeadh Meadhbha—is maith dá tháth;
      an tsíon bhalbh ag brath na Sadhbha,
      Sadhbh dá rath go gcabhra chách.

    3. p.95

    4. Ní bean eile acht inghean Chathail
      chabhras dá feidhm fód a sean;
      1425] éad le cách im ghnaoi do-ghéabha,
      ar mnaoi Ráth ní bhéara bean.
    5. Ní bhia triath gan teacht dá biuidhin,
      ní bhia bean gan bheith n-a ráith,
      ní bhí teagh na mná gan mhuirear
      1430] gé tá an bhean ag cuireadh cháich.
    6. A-tá a nós—is ní dá diadhacht—
      ag díon bhan 's ag bádhudh locht;
      a-tá bladh is bríogh a guidhe
      ag díon na mban uile ar olc.
    7. 1435] Do-gheibh chlú, gi cúich nach faghaibh
      nach fearr bean 's a beith ós chách;
      fuair dhíon ar choiribh na colla,
      a ndíol d'oiribh troma a tráth.
    8. Nós a féile is fada ráinig
      1440] ríoghan mhaordha Mhaighe hAoi;
      fada soir ro feas a feabhas,
      im muir theas gheabhas re gnaoi.
    9. Clú na ríogh ní ragha dhise,
      dul dá teisd má tá ar gach rígh;
      1445] geall is gach mhodh ar maith Shaidhbhe
      re dol do sgaith Dairbhre dhíbh.
    10. Inghean Chathail Chríche Teamhrach
      do thuair chlú le gcosain gheall;
      beith ós gach fhlaith is lór dhise,
      1450] mór is maith gidh ise as fhearr.
    11. Béaraidh mhná is is meinic bheireas
      tar bladh cáich gidh cúich nach rug;
      rath don mhnaoi mar tá gá thuilliumh
      ar gnaoi gach mná is tuilleadh tug.

    12. p.97

    13. 1455] Inghean Í Chonchubhair chaitheas
      re clú an rath nach rángas dréim
      roinn dá crudh ar chradh nach raibhe
      do chur bhan a baile ó bhéim.
    14. Neach ar chlú nír cuireadh tairse
      1460] an teisd fuair dá bhfaghbhadh neach;
      geall ar ghnaoi gibé dhar beanadh
      le mnaoi gCé bearar a bhreath.
    15. Do-ní rún bha riarfa an Dúileamh,
      le ndingne a díon diadha an réim;
      1465] do-ní gach naomh ní ar a guidhe
      mar ro-ní craobh Ruighe a réir.
    16. Ní fhuil chléir gan chuid dá hionnmhas,
      ní fhuil dáimh nach déan a dtoil,
      ar bhfagháil raith do ghéig Gabhra
      1470] ní théid tar maith Sadhbha soin.
    17. Ar ghnúis gcorcra chraoibhe Bóinne
      do-bhéar theisd—gá teisd as fhéarr?
      'Éad ar mnáibh ma bhreith mar bheire
      tre bhreith gcáir do-gheibhe an geall.'
    18. 1475] Tugais ar nós ní ós do thosaigh,
      tugais druim re déanamh locht;
      ní fhionnfa bean dá mbí it aighidh
      ní ná meadh bhus ainimh ort.
    19. Taitneamh cumhdaigh do chiabh ndíoghainn
      1480] dath an fhuilt is amhlaidh bhíos;
      ní bhean t'fholt cam as a chloidhibh
      tocht dá bharr fad throighidh tíos.
    20. Tú go cian ó chiontaibh Éabha,
      amhghar sibh ar son bhar ngaoil;
      1485] ní bhiad dod chlí coire Eabha
      ní as ghoire ná a deala dhaoibh.

    21. p.99

    22. Maith do chlú ó chur red mhaitheas,
      maith dá díon gan déanamh n-uilc;
      muna díon caithmhighe an chroidhe
      1490] t'aithrighe ag díol choire an chuirp.
    23. Tusa ós mhnáibh le méad do theasda
      mar taoi ar chlú ós chionn gach shluaigh;
      ní hé do chradh ní hí th'anáir
      dá rabh ní gan fhagháil uaibh.
    24. 1495] Ar ndáil chruidh do chanaidh Mhuaidhe
      tar mná Connacht cuirthear í;
      ar ndáil ghreadh seang leis an Saidhbhsin
      bean as fhearr n-a haimsir hí.
    25. Do-ní maith ar mhuinntir nimhe,
      1500] do-ní re Dia díol a chréacht;
      a dula gan choire ó cheanaibh
      oire is lugha i ndeaghaidh déarc.
    26. Dá mbeath gan fhear Aoibheall Chunga
      do chath Bhréifne ó mbearntar sluaigh
      1505] ní fuighthe dhí a díol do chéile
      acht rí dar fhíor Éire d'fhuaim.
    27. Geall einigh gá haigneadh bhanda,
      buaidh ndealbha gá dreich mar bhláth,
      geall ag Saidhbh ar a son féine,
      1510] is dá naidhm dol dá céile ós chách.
    28. Dealbhaidh leomhan láimh re dreagan,
      dealbhaidh eocha i n-eangaibh sróill,
      géis Leamhna gá gcar i gcorrthair,
      ealbha dhamh re n-onchoin óir.
    29. 1515] Mórthair cliara le crodh Saidhbhe,
      seachnaidh cionta ón cheird do-ní;
      d'aithbhear chean gidh créad do-gheabhtha
      ní fhéad bean a seachna acht sí.

    30. p.101

    31. Lúdh go cill do cheannach loghaidh,
      1520] lúdh go dáimh—gá doirbhe céim?
      lúdh n-a coinne dá mbé ar bhochtaibh
      loinne lé rochtain dá réir.
    32. Suil bheanaid géaga a glac ndíoghainn
      re dlaoithibh fuilt fhleisge Liag
      1525] clanna boga n-a céibh chaistigh
      foda gan bhéin aistibh iad.
    33. Feacaidh thile i dtosach cairbhe,
      cuiridh each ag imdheacht raon,
      leanaidh a beirt bréig a cuma,
      1530] nír mhéid neirt acht truma a taobh.
    34. Glór gach aoin re hinghin gCathail
      do chath Bhanbha ó bhíd n-a purt:
      'Neach dan léir gach ainimh fholaigh
      ní airigh béim oraibh dh'ulc.'
    35. 1535] Teisd gach fhileadh ar th'fholt feactha
      fiu na teasda tiocfa dhíot;
      'gidh bladh fa-deara gidh déarca
      ceana ban do fhéadfa a n-íoc.'
    36. Téighe ar rath tar ríoghnaibh Connacht,
      1540] ar chlú dhíot ní dheachaidh sluagh;
      téid tar shlógh thar nar dhú dula,
      mór do chlú is ní lugha a luadh.
    37. A Shadhbh ní hionghar dot anmain
      ar fhóir tú dá dtéid a curp;
      1545] mná ó phéin tre pheacthaibh marbhtha
      beantair ag béin t'anma ó ulc.
    38. A inghean Ailbhe fhuinn Bhóinne,
      bean bhad theisd ní thiocfa id dhiaidh;
      dar lat is duid a-tá a tarbha
      1550] cuid gach mná do Bhanbha Bhriain.

    39. p.103

    40. Do-gheibh rath do réir gach dhuine
      Dia dá riar mar ráinig lé;
      tar a mbia i n-aghaidh a hanmun
      raghaidh le Dia i ndaghbhrugh nDé.
    41. 1555] Mór do rath ós ríoghraidh Bhanbha
      biaidh ar chlú ós chionn gach mná;
      an rath nar thuil do mhnaoi mhuile
      mar mhuir an laoi thuile a-tá.
    42. Gé rabh uirre uamhan ciontadh
      1560] cion n-a leath ní leigfe naomh;
      dá maitheadh Dia is dí ná maithfeadh
      ní fa ria aithbhear gach aon.
    43. Inghean mheic Dhomhnaill Dúin Tuathail
      ar thuar chlú do cheannaigh neamh;
      1565] dínidh hí d'anáir is d'fhéile
      nach bí ag fagháil bhéime an bhean. Bean
    44. Lór do chabhair Chóigidh Mheadhbha
      Mág Amhraghán—ríodha a ré;
      ceannchaid na slóigh síodh ar Néillne
      1570] nó gur díon d'fhóir Éirne é.
    45. Mág Shamhraghán shireas cheannas
      ar chath mBréifne dá mbalbh sreabh
      i ndáil reann do rath a fhaghla
      geall do chath Bhanbha do bhean.
    46. Bean

XIV

Uilliam Ó hUiginn .cc.

    1. 1575] Fearthain Aoine eineach Néill,
      naoidhe a dheigheach ar gach nduain,
      mar tá an Niallsa ós nós gach Néill
      a iarsma féin fós fa bhuaidh.

    2. p.105

    3. Moch fa buaine an fonn i bhfuil
      1580] is gach tonn uaine n-a fhail;
      tearc an grás ná an ghnaoi do-gheibh
      nar cheil draoi re n-a fhás air.
    4. Méaraidh a ghnaoi go lá an Luain,
      a-tá a ghnaoi ós ghnaoi gach aoin,
      1585] síoltar gan cheilg nósbhladh Néill,
      do mhórsun chléir ar cheird gcaoin.
    5. Mac Nualaidhe do-bhir bhú,
      duanaire i n-a thigh a-tá,
      giolla bog a Baoill na n-eo
      1590] nach ob ghleo ná laoidh re lá.
    6. Teallach n-Eachach gun mhín mhór,
      deathach don tír dá gach thaobh;
      saoirtheallach neamhthláith na Niall
      ciabh maoithghleannach sreathbhláith saor.
    7. 1595] Ar dteallaichne i dtreas gan tlás,
      teas gacha gleannfhaithghe a ghríos,
      teallach sain ós teinidh thuas;
      geinidh chnuas i gcnaibh fa chíos.
    8. Leaghaidh caor Dhanar an dún
      1600] ón gharadh ní caor an chaor
      sa teallach ó do thogh Niall
      na sgor ndian searrach saor.
    9. Ró brosnaghaidh arm go hágh,
      ró osnadhaidh bhadhbh um buar,
      1605] do chomhlas an teallach tréan,
      néall corrghlas reannach do ruadh.
    10. Aoibheall ós an teallach thuas
      ní shaoileam a eallach d'fhás,
      tioghadh ciabh ngleannach a ghríos,
      1610] teallach bhíos um Niall ó Nás.

    11. p.107

    12. Mág Shamhradhán do shir gnaoi
      glanbhranán do thil gach tí;
      a mhíonlabhra do mheall mhé,
      fearr é n-a ríoghdhamhna an rí.
    13. 1615] Séad sa chruinne ní char Niall,
      glan a bhruinne 's glan a ghlór;
      olc fa choin gé dheach dúnn
      úr um boin 's um each 's um ór.
    14. Ar bhflaithbhile is flaith gan locht
      1620] ó mhaith 's ó aithrighe d'ulc;
      ní chreach roiNiall neach gan neart,
      tearc neach a choimhfhial i gcurp.
    15. Flaith Breagh ar bhuga ós íbh Briuin
      gan fhear braith chuga re cléir;
      1625] ar shnoidhe dheaghrann dá dháimh
      do tháil croidhe neamhghann Néill.
    16. An dtairgfe tachar nó treas,
      nó an n-airgfear gach achadh glas,
      nó an dtraothfa goimh Néill a-nos
      1630] go bhfoil bos gach géill n-a ghlas?
    17. Nó an sguirfe a ghialla dá ngruaim,
      nó an luighfe a mhiana sna mnáibh,
      nó an fíor cách do neamhthoil Néill,
      nó an gnáth dréim re fearchoin Fáil?
    18. 1635] Nó an fíor Niall ag cagar chniocht,
      nó ag bagar ghliadh um gach gort,
      nó an bhfuil gá dhreich réidh n-a reacht
      gan teacht fa bhreith Néill a-nocht ?
    19. Glas a dhearc, gealchorcra a ghruadh,
      1640] fearchonta a neart, cas a chiabh,
      flaith Sionna as Ghaoidhealda glór
      giolla mór naoidheanda Niall.

    20. p.109

    21. Suairc a bhéal is binn a ghuth,
      nír éar inn mar nar éar neach,
      1645] géag bhosghlan as bhlasda deoch
      ar eoch gasda ag cosnamh chreach.
    22. Caomha a ghruadha ná gach gruadh,
      's cuanna a thaobha ná gach taobh,
      do chuir mé Niall tar gach Niall,
      1650] Brian na mBrian é is Aodh na n-Aodh.
    23. Ríoghthaoiseach as leabhar lámh,
      míonchraoiseach as reamhar ruadh,
      fear rachalma neamhchas Niall,
      leanfas Triar Cathardha ar cuan.
    24. 1655] A dtionnlaic slat chorcra Chua
      re bo molta mac gach mná;
      mórfhás do Niall Niall gan bhú,
      Brian fa chlú is Tómás mar tá.
    25. Calmach um nach faghar fuacht
      1660] ó bhallbhruth go mblaghar bárc;
      deargaidh chaoin seanMhuighe Sléacht,
      sgeamhghaire chéacht re taoibh dtrácht.
    26. Geall gach moighe gun mhoigh mhín,
      geall gach groighe gá ghroigh úir,
      1665] geall bó na Banbha gá bhuaibh
      buaidh chró is arbha ar a úir.
    27. Magh as fhírbhinne éan trom,
      magh as mhínshlime féar fann,
      magh as fhaide an aghradh fhionn
      1670] lionn sa tsamhradh aige ann.
    28. Locht a mhoighe ar nach foil fraoch
      gan mhoir n-a ghoire do ghnáth;
      ní fhuair fear aonlocht don iath
      neamh a fhiach braonghort fa bhláth.

    29. p.111

    30. 1675] Gach tarudh ar a mhuir mhóir,
      do-ghabhar sa mhuigh a mhaoin,
      is port ríogh magh mar mhagh Néill,
      fíon is céir is cradh a chaoin.
    31. Giolla an Mhoighe fíndeirg Finn
      1680] i ngach dhoire ar díbheirg dtruim
      tug doirrse Dia ris an droing
      's sia fa choill an chloinnse Chuinn.
    32. Fuair ar eachtra áireamh ríogh,
      nír cáineadh ó Earca ag ól,
      1685] athaidh teasda mar tá ar Niall
      lá na ngliadh ní cneasda a chlódh.
    33. N-a thír féin agá bhfuil sé
      tar gach céim do chuir a ghnaoi;
      fearr ar bhfógra Niall um ní
      1690] ná rí fial is Fódla faoi.
    34. A-tá a oireacht soin ar sódh
      ar dtoigheacht a-noir le Niall,
      feadhna ag tóraidheacht re thaobh,
      móraireacht saor feardha fial.
    35. 1695] Giolla míndearg chaitheas chrodh
      gach díbhearg mhaitheas fa mhiodh;
      giolla saor geimhealtrom geal
      dá mbean mh'aor eineaclann d'fhior.
    36. Giolla bláith eachamhail úr
      1700] ag creachfhaghail cháich nír clódh;
      fear conchar neamhchrannda Niall
      tromchar a fhian, leathGhallda a lón.
    37. Mág Shamhradháin cian ó chol
      gallbhanfháidh tre Niall gan neamh;
      1705] airm n-a gcléith ar comhlaibh tor,
      sgéith mun gcrodh ar formnaibh fear. Fear

    38. p.113

    39. Eineach Saidhbhe na súl ngorm
      nír ghrádhaigh bean gá mbí a rí;
      géis Bháinlinne do ghuidh ghnaoi,
      1710] ni fhuil mhnaoi as chráibhdhighe i gclí.
    40. Ó Bhrian Luighneach na lann ngéar
      nír ghein coimhfhial chraoibhe Sainbh;
      gearr linne gach lá fa cuirm
      fa mhuirn a-tá sinne ag Saidhbh.
    41. 1715] Inghean Í Chonchubhair Chliach
      chreideas Dia rer dealbhadh neamh
      'gar fhaoi Niall na ngeallámh nglan;
      leannán na mban bhfial an fear. Fear
    42. Fearaidh fuil ar faithche n-áigh
      1720] re harm Donnchaidh as dearg béal
      fian chniocht re tochur ag tnúdh;
      úr fa niort fochun is féar. Fear
    43. M'anum ar eineach a sgéith,
      sgiath Míchéal bhu mhóide neamh;
      1725] rug thar gach naomh céim ó chion;
      ciodh um nach saor féin gach fear?
    44. Fear.

XV

Giolla Aoghuis Ó Clúmhán .cc.

    1. Láir do ghabhas do ghroigh Néill,
      ar mo bhreith féin do bhí an ghroigh;
      do thabhairt mo raghan damh
      1730] cuirthear duine a-mach rem chois.
    2. 'Ag sin i 's féach í go daith
      an groigh maith do thiomsaigh Niall;
      beir th'éanragha lára dhíbh
      nach bia a-rís i gcaomhthach phian'.

    3. p.115

    4. 1735] 'Ba maith againn dá chionn sin '
      —a-dubhartsa ris dá éis—
      'béarmaid lucht a haithne leinn
      munbha deaghaithneach sinn féin.
    5. 'Fear gá bhfuil aithne ar an ghroigh
      1740] féachadh soin má tá ar an ghlionn,
      ghéabhas beagán do luach bhraith
      is an dán bhus mhaith dá chionn.'
    6. A-dubhairt fear do ghuth bhiog:
      'Ná cluintear mhé riot gá rádh,
      1745] ná tabhair dhamhsa acht luach bróg
      is do-ghéan do nós go bráth,
      do-bhéar ragha lára dheit
      —ná cluintear leat sin fa chách—
      gen go ndíolta roimhe an duan
      1750] ro b'fhearr leam duas iná dán.'
    7. Gluaisis romhainn is láimh rinn
      is do sdiuir sé sinn sa ngleann;
      sínis láimh, gealaidh a shúil,
      múinidh dúinn an láir do gheall.
    8. 1755] Do mhúin an láir cheanndonn donn;
      beag nach ráinig a mong lár,
      do bhí an boirbeas i n-a fult,
      do bhí n-a hucht feadh dá lámh,
      nír lugha ná beann do shliabh
      1760] sgeanma re fiadh gach dtráth,
      míne hí red ghlaic dar leat
      iná an t-each bha chuibhdhe ag cách.
    9. Gabhmaid ann sin an láir dhonn
      ar mbuighean gan chonn gan chéill,
      1765] an fearúd do cuireadh linn
      tarrla ar éanaithne linn féin.

    10. p.117

    11. Gluaismid romhainn seachad siar,
      ceartlámh dheas re Sliabh Dá Éan,
      láimh chlé re Ráith nGráinne dhúnn
      1770] is ar gcúl re Loch Dá Ghéar;
      sanntach ann sin an láir dhonn
      tresan Aonach fa gorm féar
      go rángamar Abhann Mhór;
      tearc slógh ag nach fuil a sgéal.
    12. 1775] Mar do-chuaidh ar Abhainn Mhóir
      tig buille dá tóin re lár,
      sáithis a gob isan gcriaidh,
      aithnid na fiaigh hí re bás;
      sínidh a cos, ligidh sriadh,
      1780] téid i néall ro ba néall gnáth;
      sa challadh do-rinne ann soin
      a-tá a-nois is biaidh go bráth.
    13. Tiaghmaid ar támh ós a cionn,
      fhacamar biodhg mar soin;
      1785] 'Is mithid dúinn dul dar dtaigh '
      ar na fir do bhí rem chois
      'is a n-innistear fúinn thuaidh
      is beag nach toisg náir ar dtoisg;
      ós san taoibh thoir a-tá Niall,
      1790] narbh fhearr leam dol siar ná soir ? '
    14. Gluasaim romhum do thigh Néill
      Mág Shamhradháin as réidh gnúis;
      fearais fáilte rinn an flaith,
      comhairle mhaith tarrla dhúinn,
      1795] ó 'd-chualadar fios ar sgeoil,
      nír hiadhadh beoil im ar gcúis,
      'a Choimdhe, fa beag an bhrígh
      insa ní i raibhe ar súil.
    15. 'Ag soin an groigh céadna a-maigh
      1800] féachaidh a-nois í go daith,
      beiridh a-rís raghain libh;
      madh beag sin ná hanaidh air '.

    16. p.119

    17. Ag sin taom do thaomaibh Néill
      Mág Shamhraghán ón réidh cliar
      1805] —cá Gaoidheal as uaisle fuil?—
      giolla n-a bhfuil fuil na mBrian;
      nochon aicim thiar ná thoir
      neach do-ghéanadh soin acht Niall
      Mág Amhraghán as mhór teisd
      1810] gur mionn liom a bheith mar
      [...]


      [...]
    18. Cluinmis i mbeol gach fhir 's mhná
      —cúich dara
      [...]
      ná dhó?—
      'Nocho char sibh ní—is mó a theisd
      1815] do gheallsan nach tréigfeadh mhé,
      nocho thréigiubh hé gach lá '. Láir do ghabhas
    19. Inghean Í Chonchubhuir Chuilt,
      ní thréigfiom a cuid don dáil;
      Sadhbh inghean Chathail na gcliar
      1820] do-bheir a mian dá gach dháimh;
      i gcrích Bhréifne as iomdha sluagh
      ní chluinim a luach do mhnáibh;
      urusa a bhuain do ghéig Bhreagh
      damadh fhearr leinn each nó láir.
    20. 1825] O Deaghaidh ar gcara féin
      maith do-fhidir mé nach mair;
      do-chuaidh mar ar saoileadh sin
      i n-aoibh nír chinn Gaoidheal air.
    21. Cathal Óg dan iomdha géill
      1830] tug a mbreath féin dá gach dháimh;
      is leis airgthear an tír thuaidh
      go mbearadh ar Inis Fháil,
      mac Í Chonchubhuir na gcreach
      giolla nach leig meath dá dháil
      1835] agus do airg go hÁth Luain,
      's do-bheir a chuairt ma chlainn Táil
      do an fós i Muigh Dá Shainnt
      do airg sé go Baile an Chláir.
    22. Láir


p.121

XVI

Niall Ó hUiginn cc

    1. Eire trom trillse Saidhbhe,
      1840] earla i bhfuilead fionnfhailghe;
      barr mar fhionndruine as úr dath,
      an cúl fionnbhuidhe fleasgach.
    2. Ní héadtrom an t-eire cinn,
      an phununn fhuilt bhláith bhoigfhinn
      1845] n-a sreith ghlantruim ar géig Mis;
      ní hacmhaing breith a baithis.
    3. Sreath bhan bhíos ar a nglúinibh
      fhailceas don ghil ghormshúiligh;
      ós bheirt duinn dá fult fuilcear
      1850] 's a druim re hucht n-ionailteadh.
    4. Folt Saidhbhe mar a snáth óir
      gur mheala—móide a honóir—
      trilis druimneach ciabh chlannach,
      an tuighneach fhiar fhiarrannach.
    5. 1855] Gabhaidh re fighe a fuilt chais
      biseach conáigh craobh Dhurlais;
      adhnaidh aoibh ag breith bhisigh
      le dreich saoir na Saidhbheisin.
    6. Bídh gach uair fhailcear dhise,
      1860] ar dtaisbéanadh a trillseise,
      re folt camlag cladh gcopdha
      farmad bhan a bantrochta
    7. Inghean Í Chonchubhuir Chliach,
      bean airgnigh Átha finnChliath,
      1865] céad bláthchraobh ann re fhighe
      barr snáthchaol ar Saidhbhine.

    8. p.123

    9. Ní léir tairis a taobh geal
      a folt trom an tráth sgaoiltear
      ó bharr réidh úr n-a idhibh,
      1870] a glún féin ní faicfidhir.
    10. Falchaid a trillse troma
      bun fuilt lachan Liathdroma,
      ní léir tar a barr a bun
      gach clann n-a céibh ar gcasadh.
    11. 1875] Dá mnáibh is mór an ceannach
      n-a barr fhada fhéithleannach;
      doilghe a dhrumdhluighe is locht liom
      dá folt bhunbhuidhe bhairrfhionn.
    12. Casmhail re hubhlaibh aipche
      1880] folt ríoghna ríogh Conmhaicne;
      folt fiar do-chí 'ma ceann
      do iadh fa thrí n-a thimcheall.
    13. Falcadh a hearla an tan táir
      d'ionailtibh gríbhe Gabhráin,
      1885] inghean ríogh ag fighe a fuilt
      fíon gá ibhe gá hionailt.
    14. Ní thoilleann ar cholcaigh gcuirr
      folt ríoghna Rátha Bréanainn;
      cuilt ní saidhbhir 'mun Saidhbhsin,
      1890] airbhir fhuilt ní anaidhbhsigh.
    15. Casmhail folt mná Muighe Samh
      re saorbharr Sadhbha Cruachan;
      a gnaoi ar fleisg an earrla fhinn,
      teisd a dealbha mar Dhoirinn.
    16. 1895] An finnchiabhach Lacha Léin
      casmhail a fholt re a fhoiltséin,
      duail leabhra ar mallchraoibh Midhe
      earrla barrchaoin baillghile.

    17. p.125

    18. Baramhail a bairr sgathaigh
      1900] folt mháthar Cuinn Chéadchathaigh;
      Gráinne nó Úna ise
      acht áille clúmha a céibheise.
    19. Casmhail folt Saidhbhe saoire
      's trillse Muirrne Munchaoimhe,
      1905] máthair Fhinn gan chruinne um chrodh
      ar nar chinn duine ar domhon.
    20. Sadhbh óg an earrla bhachlaigh
      mar Shaidhbh méirsheing malachdhuibh;
      diall re hinghin Chuinn Chodhail
      1910] gun fhinnghil truim
      [...]
    21. Fada uaithe bhíos a bharr
      ag bantrocht chraoibhe Cualann;
      locht ar a fult ní faicthear
      's a folt i n-ucht ionailteadh.
    22. 1915] Re géis Lacha guirm Ghile
      canaid maithe a muinntire:
      'Táinig tuilleadh dealbha dhuid
      re bruinneadh t'earrla fhionnbhuig '.
    23. Inghean Cathail Chairn Bhricne
      1920] trillse crocha a ceinnlitre,
      iomdha minshlighe mhall chíor
      i mbarr inghine an airdríogh.
    24. Púdrall fionn buidhe ro bhearr
      i n-a cul ríoghna righleann;
      1925] álainn reimhe gach drong de
      gidh eire trom a trillse. Eire
    25. Do Shaidhbh féin is neasa a-nois,
      canfad maith re mnaoi nDurlais;
      ro ba breath olc gan duain di
      1930] fuair a folt leath na laoidhe.

    26. p.127

    27. Ní héasgaidh éirgheas a fearg
      an ghéis ghealbhráighdeach gruaidhdearg,
      mala mar dhaol, dearc mar ghloin,
      craobh Dhala is ceart ro chongaibh.
    28. 1935] Líonaid beangláin a bairr thruim
      a hucht oireaghdha áluinn;
      inghean Ailbhe an ochta gil
      failghe copdha re cíchibh.
    29. Crios cumhdaigh ceathra gceannrach
      1940] cubhaidh re cneas míndealbhach;
      ní háil lé fa slios solus
      crios agus é ar aondorus.
    30. Ní fríoth locht ó chionn go cois
      do ríoghain déadbháin Durlais;
      1945] moladh mná Béirre do-bhir,
      a-tá a féile fa faisgin.
    31. Dá láimh leabhair lór d'eire
      folt mná soillse Sligighe;
      togbhaidh tuighnigh gcais gcopdha
      1950] do bhais bhuinghil bharrchorcra.
    32. Inghean Cathail Chláir Mhidhe
      Cróichdhearg thíre tairngire,
      grian bhan Éireann an inghean,
      an ghlan mhéirsheang mhínfhinngheal.
    33. 1955] Bean Í Ruairc Rátha Guaire,
      ríoghan an ruisg gormuaine,
      fear ni hionráidh gumadh fhearr
      's a bhean ós fhionnmhnáibh Éireann.
    34. Ráinig fa Éirinn uile
      1960] nós mná mharcaigh Aolmhuighe;
      is lór don mhnaoi do mholudh
      a gnaoi mhór ag méadoghudh.

    35. p.129

    36. Sgárlóid chorcra cumthar dhi,
      léinte breacshróill bhíos uimpe,
      1965] róba na ríoghna ó Bhóinn Bhreagh
      is íorna óir a innreamh.
    37. Casmhail re sneachta ar snighe
      dath a glaice gléighile
      mar thaobh Sadhbha tráth a-troigh,
      1970] mar bhláth abhla dá haghaidh.
    38. A lán bhíos i n-a bruighnibh
      do mhnáibh fleisge fionnLuimnigh;
      dá bantrocht is lán gach linn
      ag snámh fa hardphort n-aoibhinn.
    39. 1975] Béas do mhnaoi Dhúine Dealgan
      gan mhnaoi gan fhear d'imdheargadh;
      cách gá roghairm ceann i gceann
      forainm go gnáth ní ghoireann.
    40. Inghean airdríogh Átha Bláir
      1980] as bhanchodhnach don bhandáil;
      docair tagra re cleith gCuilt
      fa bhreith d'agra ar a hionailt.
    41. Mór an duais do dhlighfeadh sinn
      d'agháil ón chneisghil chúilfhinn;
      1985] luadh a laoidhe is doladh dí
      moludh gruadh chraoibhe Céise.
    42. Ar feabhas a fuilt ghleannaigh,
      ar a gnúis ndeirg ndrithleannaigh,
      ar áille ar truime a taoibh ghil,
      1990] an laoidh uirre ro imthigh.
    43. Na hairm i n-éinleith tighe
      ní bhiad is gríobh Gháiridhe;
      ní bhia Sadhbh is-tigh re thaoibh
      is arm a fir n-a fochraoibh.

    44. p.131

    45. 1995] Meastar re máthair Lughaidh
      baincheann cloinne Conchubhuir;
      inghean Ailbhe as fhearr fa ghroidh
      geall dar Saidhbhne ó na Sadhbhaibh.
    46. Sadhbh inghean Chathail chosgraigh,
      2000] ríoghna ag roinn a tuarasdail;
      an tráth as truime a heire
      gan chách uirre ag oirbheire.
    47. Eire

XVII

Caoch Ceise Ó Clúmhán cc

    1. Bean fa eineach do fhuair Niall,
      buaidh ar a n-eineach ar-aon;
      2005] do-ghéabhad uile ní ag Niall
      tuile cliar gé thí re thaobh.
    2. Fear fa heineach do fhuair Sadhbh
      deigheach ar a duain dá dhearbh;
      dúthaigh dí car ar a charn
      2010] Sadhbh fa bhladh ar nach bí bearn.
    3. Ní cruaidh an ghnaoisin do ghabh,
      do fhuair an mnaoisin fa mhodh;
      fa heinighidh do fhuair fhear
      ní cruaidh bean deigheinigh Dhor.
    4. 2015] Fear nochor smuain sise acht sé
      sise fa bhuaidh gé do bhaoi;
      ní fhuigheadh fear oile hí
      bean Lí ar a goire don ghnaoi.
    5. Céile fa teist a-tá ag Saidhbh
      2020] teist chéile na mná ní meirbh,
      an dias tre dhíol na ndámh ndoirbh
      sníomh soirbh a ndán ag a dheilbh.

    6. p.133

    7. Sadhbh 's a dámha ag díol na ndámh,
      na dámha gá ndíon ag Niall,
      2025] mar ra-niad ní coimhshníomh caol,
      siad ar-aon ag coimhdhíol chliar.
    8. Lánamhain gan mhaitheas mion,
      lánamhain chaitheas a cradh,
      sgath gach cléire ag triall n-a dteagh,
      2030] Niall is bean Bhéirre fa bhladh.
    9. Fearta féile a rath a-raon
      —cá rath as réidhe re rádh?
      maith dá díon a fear go fial,
      Niall 's a bhean ag díol na ndámh.
    10. 2035] Ionnmhas Néill chaitheas re clú
      is léir ar mhaitheas na mná;
      do-ríne mar chongol cnó
      bronnadh bó an tíre i n-a dtá.
    11. Cé théid ón daghmhnaoi gan díol?
      2040] an bhanghnaoi ní léig ar lár;
      cia nach fuighe ní ó Niall?
      do-ní riar duine gan dán.
    12. Tug Niall fa bhuaidh is a bhean
      gach a bhfuair gach cliar dá gcrudh;
      2045] ní ling rí an ghnaoisin do-ghabh
      gan bhladh taoisigh dhí do dhul.
    13. Niall féin nocho fear gan ghnaoi
      acht gidh fial bean Néill fa ní;
      2050] 's é luach ar a goire i ngnaoi
      fuath le gach mnaoi oile hí.
    14. Siodh 's na créachtaibh ó chleith Chál
      dá mbeith i n-éantaigh ar-aon,
      madh maith ag Dia gach fear fial,
      do-sia Niall ar neamh na naomh.

    15. p.135

    16. 2055] Inghean Chathail ón glan gréas
      ar gach bhfachain fa bhladh bhós;
      nír chuir sí n-a cheann do chás,
      acht a fhás teann do-ní a nós.
    17. Slat mhórfháis ag sníomh na sluagh
      2060] mac Tómáis ag díol na ndámh,
      biaidh fa bhladh mar ra bhaoi Brian;
      do-ghabh Niall an ghnaoi ar a ghrádh.
    18. Iomdha dámh re dtaoibh as-toigh
      gá rádh ris an dá chraoibh chuir:
      2065] 'Bhar nós gnáth ag gabháil libh
      cách mar sin ag rabháidh ruibh.'
    19. T'fhear i n-ágh ag corcradh chrann
      nó ar an trágh ag locradh long,
      dot ucht do chromadh a cheann
      2070] ag tolladh th'eang do lucht lom.
    20. Do sgiath réidh, comhla na gcríoch,
      a Néill, agud chomhdha ar chách;
      gidh hí gá sgoltudh dod sgiath
      is í an chliath ghontar do ghnáth.
    21. 2075] Eang geal gá greanadh it ucht
      dá bhar dtrealamh a bhean Bheart;
      bláthoige gach ball id mhiocht,
      sliocht do shnáthoide is cam ceart.
    22. Ar son t'fhaithche núidhe, a Néill,
      2080] crodh na Búille a haithle th'áigh;
      bha seach ód chathaibh do-chuaidh
      creach n-a buaibh machaidh le mnáibh.
    23. Éan balbh ar n-a dhéanaimh dhoit,
      a Shadhbh, re fhéaghain is ait;
      2085] iomdha ealta it fháithim ghlic
      im bláitheing mbric ngreanta id ghlaic.

    24. p.137

    25. Rabhudh ód mhnaoi a Néill, do neach
      agat féin má do bhaoi brath;
      dar leat is gonta dhí a dreach
      2090] mar do-chí th'each corcra ón chath.
    26. Ríoghan Bhreagh ag déanamh dhealbh,
      a fear ag féaghadh a cholbh,
      Niall ar moir ag coinnleadh charbh
      Sadhbh as-toigh ag coinnmheadh chorn.
    27. 2095] Sádhal an bhean fholtghlan fhionn
      is a fear ag folcadh reann;
      do shnámh chuain chaiste nír chrom
      an tonn bhaiste ó 'd-chuaidh ma cheann.
    28. Sadhbh is eang greanta ar a glún
      2100] nó gor ghearr leabtha n-a lár;
      reanna na sleagh ar gurt ghliadh
      re Niall 's a ucht geal re gádh.
    29. Nír dhligh oige ar a mbiadh bearn;
      Niall mar as oide don arm
      2105] díreach cruime a chaoilearr ngorm,
      is buime chorn saoireang Sadhbh.
    30. Cá hionadh nach robha a rún?
      siobhal na mara is dá mhian;
      céim roimhe 's gan chéim ar gcúl
      2110] 's do rún Néill i ngoire ghliadh.
    31. Fiort as-tigh a-tá gá dheilbh,
      na fir fa mhiocht na mná ag muirn;
      do fhuair é i saoireing ag Saidhbh
      ainm agus sé i gcaoileirr chuirn.
    32. 2115] Bas an taoisigh nocho tim,
      do chas chraoisigh as a heirr,
      do chas chleith ndolámhaigh nduinn
      do dhruim eich shodhánaigh sheing.

    33. p.139

    34. Ní ró don mhnaoisin a modh;
      2120] mó sa mhó an ghnaoisin do-ghabh,
      sádhal ar mnaoi mBéirre i mbrugh
      's a gnaoi ag dul don bhéinne bhan.
    35. Ní dhingneam ceilt ar neart Néill,
      ní imreann bheirt acht beart áigh,
      2125] Mág Amhradhán ó bhfill fóir,
      glanbhranán óir a Cill Chláir.
    36. Snaidhm gá nadhmadh gun mhín mheirbh
      nachar snadhmadh i sídh Duilbh,
      a chur nocho sníomh le Saidhbh
      2130] gach snaidhm dá mbíodh i mbrugh Bhuilbh.
    37. Ón ghnaoisin do-chuaidh fa chrodh
      geall gach thaoisigh fuair an fear;
      géabhaidh an giall nachar ghabh,
      béaraidh a bhladh Niall ar neamh.
    38. 2135] Bean Mharr do chomhchabhair chléir
      d'íbh Conchubhair an mhall mhín;.
      ó dtug géag Dhuibhe do dháimh
      séad i láimh gach dhuine dhíbh.
    39. Tuile cliar fa bhláth n-a bhrugh
      2140] fáth asa bhfuighe Niall neamh;
      nocho cruaidh do chaith a chrodh
      flaith Dor fa bhuaidh is a bhean. Bean
    40. Ó Dubhda ní duine mion
      ré cumhga dá bhfuighe an fear;
      2145] íoc i gceanaibh craoibhe Dor
      crodh d'fhearaibh Baoille do bhean. Bean


p.141

XVIII

Raghnall Ó hUiginn cc

    1. Uaisle a-chách ceinéal mBréanainn
      an ghlóir bhuilidh bhinnshéaghainn,
      comhdhána bhfaghla na fir,
      2150] gabhla chongbhála an chóigidh.
    2. Clann Bréanoinn mhóir mheic Fhearghna,
      curaidh uallcha oireaghdha,
      ar ngarbhaicme thoir ná thiar
      ní oil chlannmhaicne a coimhfhial.
    3. 2155] Trí meic Fhearghais nar éar neach
      Eochaidh Duach Fearghna fuileach
      sreang re a dtromshluagh nír thriall fear,
      triar dar chomhdhual an cóigeadh.
    4. Fearghna mhac Fearghusa an flaith
      2160] d'uaislibh Connacht ba ceannbhraith,
      óigfhear díoghoinn nachar dhocht,
      do thríoroinn chóigeadh gConnocht.
    5. Rug do raghain ar n-a roinn
      trian oirthearach an fhearoinn;
      2165] nír thrian cruinn ar a chomus
      ó Dhruim Chliabh go Ceanonnus.
    6. Ráinig d'Fhearghna an ochta gil
      daingean is coillte an chóigidh;
      beag bhfeadhma an t-ar san aimsir
      2170] ar ghabh Fearghna an fearainnsin.
    7. Cruithneach is mil na Midhe
      ag teacht go gríbh nGáirighe;
      fleadha phuirt Eamhna Uladh
      go Fearghna is tuirc Thuadhmhumhan.

    8. p.143

    9. 2175] Ní tharrla dh'fhearaibh Éireann
      don ghormrosgach glaicmhéirsheang
      neach fríoth do chlódh a chosgair
      gidh mór críoch do chosnosdair.
    10. Nír leigeadh do rígh Ruidhe
      2180] mac ná hinghean d'Iardhruidhe;
      gér thuar don choill bríogh a bhreath
      ar a chloinn ní bhíodh biseach.
    11. Ochtar cloinne—ba creach throm—
      rugadh ó Fhearghna armchorr
      2185] do mharbh cumha dá chéad bhan
      im dhula dh'éag don ochtar.
    12. Imshníomh re huaislibh fhear bhFáil
      ar ndíoth chloinne chinn Ghabhráin,
      éag don tslógh mhallbhan mhíolla
      2190] mór an t-adhbhar imshníomha.
    13. Caoga ar céad go Cluain bhFearta
      tre fhionghail a oireachta
      —toisg nar léig ar ceal a chloinn—
      téid is a bhean go Bréanoinn.
    14. 2195] Do-rala taobhthrom torrach
      an ghéis dóidgheal dearcmhongach;
      rosg mall nach geibheadh fa ghroidh
      fa deireadh ann dá hionbhaidh.
    15. Troisgid re Bréanainn mbreithcheart
      2200] an dias cháidh nar choinnimhthearc,
      caoga fhionnbhan céad curadh,
      tréad biodhbhadh do bhaoghlughadh.
    16. Musglais bean onchon Uisnigh
      meadhón oidhche an adhuighsin;
      2205] gor thús laoi don lachain ghloin
      do bhaoi athaigh re n-iodhnaibh.

    17. p.145

    18. Beiris mac—ba maith an tráth—
      ar dteacht na maidne mochthráth,
      rath Dé ar a naoidhin do nimh,
      2210] lé bha fhaoilidh a fhaisgin.
    19. Baisdis an mac suairc sona
      Bréanainn mór mac Fionnlogha;
      tug a ainm féine ar an bhfear
      's a thairm ós ghléire Ghaoidheal.
    20. 2215] Dun naoidhin chruthaigh corpghlain
      tug Bréanainn a bheannochtain;
      tennobthor cath ar an chloinn
      tre rath beannochton Bréanoinn.
    21. An céad laoch 's an leithchéad ban
      2220] tugsad ofráil don éarlamh;
      fáilte ag ainglibh Dé mon dáil,
      ba saidhbhir é ón ofráil.
    22. Subhach tángadar dá dtigh
      ar mbaisdeadh a meic mhuirnigh;
      2225] ceann sluaigh ba déadla a ndeabhaidh
      géagdha fhuair a oileamhain.
    23. Mac eile d'Fhearghna éachtach
      Aodh Fionn an flaith roidhéarcach;
      do chloinn an ríogh shuairc shoinnimh
      2230] síol Ruairc agus Raghoilligh.
    24. Na Trí Tuatha tá fan gCoirr
      a-táid sin ar sliocht Bhréanoinn;
      an rí do dhíol gach duine
      dá shíol na trí teaghluighe.
    25. 2235] Athair Baoithín nar bheag rath
      Bréanoinn mhac Ferghna fleadhach,
      gan deoradh do thogra ó thír,
      an leomhan brodla Baoithín.

    26. p.147

    27. Mac Baoithín an bheoil tana
      2240] Maonach athair Eachadha;
      maicne dan fearr a faigsin
      ceann na haicme an t-Eachaidhsin.
    28. Teallach n-Eachach nar éar sgoil
      clann Eachadha mheic Mhaonaigh;
      2245] a mbuar ag rígh ní roinntir,
      an tír is uadh easloinntir.
    29. Tomás mhac Briain an bhairr thais
      oighre Eachadha armghlais;
      a chró d'ionghoire is dó as dleacht
      2250] is dó as ionbhuidhe an t-oireacht.
    30. Tighearna Theallaigh Eachach
      an tuir chródha cheirtbhreathach;
      tír do tháth ní dó as docra,
      is mó a-chách a cumhochta.
    31. 2255] Glór an aingil re athair
      ar mbreith í Chuinn Chéadchathaigh
      'Madh áil lat a fhaghail d'fhás
      ar do mhac tabhair Tomás.'
    32. Do cheadaigh Dia ar flaith bhFabhair
      2260] ainm apsdail dá abhsdalaibh;
      buaidh gach raith re n-a raghairm
      an flaith fhuair man absdalainm.
    33. Art is Brian is Aodh Eanghach
      Ruaidhrí is Tadhg is Toirrdhealbhach,
      2265] ainm gá ghairm uaibhse ní fhuil
      nach uaisle ainm an abhsdail.
    34. Ag mac Bhriain an bhruinne sheing
      gen go mbé acht aontuath d'Éirinn,
      ó Créidhe ní cheis ar crodh
      2270] mar badh leis Éire a éanor.

    35. p.149

    36. A-dubhartsa ris im runn
      rádh nach aithbhearthor orum;
      'Neach fad chlú ní bhéara bás
      méara acht gé dheach tú, a Thomás.'
    37. 2275] Tomás mhac Briain is báidh leam
      a theisd ag éigsibh Éireann;
      Brian dámadh olc a eineach
      ní bhiadh ort n-a impeidheach.
    38. Mac meic Dhonnchaidh déad raigheal
      2280] nir haoradh 's ní haorfaidhear;
      mar tá go laomhdha im cheann cruidh
      caomhna as fhearr ar na haoraibh.
    39. Tomás Mág Shamhradhán shaoir
      nach ob deaghlaoidh ná drochlaoidh,
      2285] dleaghmaid grádh don choirpsheang cas
      ar ndán go coitcheann cheannghas.
    40. Teagh nach dúntar re nduine
      bruighean churadh Callmhuighe;
      do bhiadh seal gach neach ar nimh
      2290] dá mbeath mar theagh an taoisigh.
    41. Sochaidhe ag dul n-a dhaightheach
      nach bí aointeach urnaightheach;
      neamh nochon aghar ar áis
      mar do-ghabhar teagh Tomáis.
    42. 2295] Smuainiudh fhir na n-abhradh ndubh
      go rachadh d'éag gach aonur;
      fir thalman gá mbreith don bhás
      adhbhar im nach teich Tomás.
    43. A-tá ag marcach Mhuighe an Sgáil
      2300] fulong anfhorloinn d'aghbháil;
      a neart ag cabhair í Chuinn
      ó nach faghaibh ceart comhlainn.

    44. p.151

    45. Tuile samhraidh an saoghal,
      teacht air nochan éanbhaoghal,
      2305] anaidh an tuile n-a thrágh,
      samail don duine an domhnán.
      Domhnach Cásc
      [...]
    46. Teidhm gan urchasg dá fhaghlaidh
      fioch an déidghil donnabhraigh;
      2310] fala re cách d'ú Chréidhe
      áth abha ní haigbhéile.
    47. A fheidhm ní leigeann ba lár
      mac ríoghna Cruachna ó gCubhrán,
      gan bhlaghadh feadhma ar an bhfear
      2315] go ndearna an talamh teicheadh.
    48. Mág Shamhradhán as gharbh ngliadh
      creachaire iarthoir Oirghiall;
      cleath Leamhna nochor leanudh,
      's ní dhearna a chreach cruinneaghadh.
    49. 2320] Cogadh an éachtaigh airgnigh
      tug imshníomh ar easgcairdibh;
      re linn í Cholmán ní chluin
      comhrádh as bhinn dá bhiodhbhaidh.
    50. Tomás Mág Shamhradhán shaoir
      2325] mac meic inghine Amhlaoimh,
      cneadh nach iadhann a fhalu,
      fear re hiarann m'ealadhu. Uaisle
    51. Uaisle Banbha man ngéis ngil
      inghean mhiodhchar Mhéig Uidhir;
      2330] is banua riogh is ríoghna
      an ghríobh ranua roighríobhdha.
    52. Sbéis im dhán dá dreich naoidhe
      Nualaidh inghean Éadaoine;
      foghnaidh gach ní a-dearum dhí
      2335] do-gheabhum í ba huaisle. Uaisle

    53. p.153

    54. Uaisle as fhéile ná gach fear
      Aodh Ó Domhnaill díon Gaoidheal;
      clú ar Aodh is dleacht bhar nduaisne
      is tearc aon nach anuaisle. Uaisle
    55. 2340] Uasal leinn Muire mháthar,
      máthair mheic Dhé ar ndeaghbhráthar,
      beith seal gá guidhe i ngach guais
      do-gheabh ó Mhuire mhórdhuais. Uaisle
    56. Uaisle an Dúilimh is a dhealbh
      2345] dom iomshnádhadh ar Ifearn;
      iomdha ann gáirthe is gleacach
      an t-all cláirthe cuaisleacach. Uaisle

XIX

Ádhamh Ó Fialán cc

    1. 'Geabh do mhúnudh, a mheic bhaoith '
      seanfhocul glan glóir bhionnghaoith
      2350] sdiuraidh fear láimh re lochtaibh;
      cáir seadh is na seanfhoclaibh.
    2. Seanfhocul so suairc a lagh
      gidh créad an chúis bar canadh;
      dá dtí leann mar as dú dhó
      2355] nírbh fhearr a chlú ón chéadló.
    3. Ag so treas múinte as mhaith duid,
      a mheic bhaoith as bhorb gcomhraig,
      ná tréig maith ar olc gan ádh,
      ná caith go docht an domhnán.
    4. 2360] Ná bí luathaigeantach lonn
      re dáimh re ndingne chomonn;
      do ghrádh ód thriath ná till chor,
      ná ling fhál sgiach gan sgothodh.

    5. p.155

    6. Ná saltair ar an sleigh ngéir,
      2365] go bráth ná tabhair thaibhéim,
      tocht ba éigean reann go rod
      ná teann 's gan éideadh umod.
    7. Iomghaibh iomghuin na nathrach,
      seachain leomhan leadarthach,
      2370] re taobh na beithreach ná boing,
      ná meirchreach aon gan fhochainn.
    8. Comhrag losguinn lasrach mear
      ná sir—is sé do dhaingean—
      suail a sheadh i n-armaibh áigh,
      2375] marbhaidh fear uaidh dá anáil.
    9. Déana orum, adhair dhi,
      ná troid ris an tuinn mbáidhte;
      ní fhoghain duid arm re hucht,
      tuig, tuig, is garbh an guasucht.
    10. 2380] Tusa an mac baothsa, a bhéal dearg,
      a mheic Bhriain nach baoth Gaoidhealg,
      tre thocht, a fhir Ché, bham chrodh
      olc do dhligh mé do mhúnodh.
    11. Maith dlighim gé a-dubhart sin
      2385] do mhúnudhsa, a laoich Luimnigh;
      mé do theann, do chlú, a chleath Chláir,
      tú leath rob fhearr dom éadáil.
    12. Trí mairg déag do dháilis damh
      re taobh t'éadaigh is t'arradh
      2390] i n-iongnais bhó is eich is óir,
      mó ná an bhreith ionnmhais m'onóir.
    13. Ionbhaidh duid, a dhearc mhallsa,
      teacht ar ceann cruidh chugamsa;
      gnáth leam gan rian sguir bam sgoil
      2395] triall ar ceann cruidh dod chathroigh.

    14. p.157

    15. Duid rob urusa a aithne
      mo chrodhsa, a chleath ghormAichle;
      ba tearc bó ann acht t'eallach,
      a bharr cró, ar n-a gcoimhcheannach.
    16. 2400] Ní hór ní hionnmhus oile
      fhuarais, a fhir Challmhoighe,
      acht dán ag ceannach do chruidh;.
      ní nár an t-eallach amhluidh.
    17. Más aithiomlaoid as áil lat,
      2405] a bharr Cliach, mar ad-chonnac
      do-bhéar slán choidhche do chradh
      's toirche rem dhán do dhiultadh.
    18. Riot im thosd gé tú go se
      tríd an aithiomlaoid n-éigne,
      2410] gé taoise slán, a chleath Chuilt,
      is ágh dá ndeach gan díoghuilt.
    19. Ó chianaibh do chan mé sain
      mise an tonn bháidhte bhunaidh;
      dírghidh sé seoladh mo rann,
      2415] is mé an leomhan 's an losgann.
    20. Is mé an bheithir bhuaidhreas cath,
      mé an dreagon go neimh nathrach,
      mé an fál reamhur do ragháibh,
      dleaghor an t-ágh d'iomghabháil.
    21. 2420] Mé an deoch neimhe as núidhe briogh,
      —seachain ainmhian na n-airdríogh—
      ná cló dá hibhe—is ágh dhuibh—
      ar ghrádh bhó, a bhile Beannchuir.
    22. Is mé an gríos dearg, a dhaighfhir,
      2425] mé an fál sgiach nach sgothfaidhir;
      is baois rod laoi ar lár na sás
      mar a-taoi a-tám, a Thomás.

    23. p.159

    24. Gidh baois duid a ndearnais ruinn,
      a Thomáismheic Bhriain bhratduinn,
      2430] rem robhaois nocho ró cur;
      is mó an toghaois do thréagun.
    25. Toghaois mhór dhuid is damhsa
      ar ghrádh bhó, a bharr Ceanannsa,
      tréigin a chéile, a chraobh Mhis,
      2435] 's ar bhféile ar-aon gá haithris.
    26. Gen (gur) coimhfhial mé, a mheic Bhriain,
      red dhreich ndeirg dhonnas ghoirmchriaidh,
      maithfead mo bhú ar bhuaibh bhus fhearr;
      ní dú an dá chruaidh go coimhtheann.
    27. 2240] An grádh mór is mealladh damh
      tugas duid, a fhir Almhan;.
      dod dhreich amlaigh rob fhallsa
      gan bheith amhlaidh umamsa.
    28. 'Mat fhallsacht aiseag d'fhagháil
      2445] rod thréag mé, a Mhéig Amhradháin;
      suil tréiginn tú, a ghruadh mar ghlain,
      truagh nach gan bhú do bhámair.
    29. Créad acht beag agad uile
      mo chrodhsa, a chinn Mhaonmhuighe;
      2450] ní bhiu ag ruide red chéibh gcoim,
      tuige go léir a labhroim.
    30. Aonghuth rod ma cheann mo chruidh
      ní dubhart red dhreich n-amlaigh;
      is mór an grádh, a ghríobh Orc,
      2455] gan a rádh d'fhíor nó d'ábhocht.
    31. Ní hé an grádh ro anaic orm
      do ghnúis gcorcra, a chleath Mhughdhorn,
      gidh ionmhain t'fholt craobhnocht cam
      acht gan aonlocht ort agam.

    32. p.161

    33. 2460] Ba neamhfhallsa, a nathair Chuilt,
      mo ghrádh duid—díochra a iarmuirt—
      ger iomdha neach gá rádh ruinn
      gor mheath dom dhán a ndéanuinn.
    34. Dá chúis bar dhéachussa dhuid
      2465] gan t'aoradh trá is tú id charuid
      —d'fhios do fhreagra a-tám ag triall—
      do ghrádh is t'eagla ar éinrian.
    35. Cá hiath nach badh eagail leam
      t'oirbheart fada ar fhud Éireann?
      2470] gé taoi ar síoth re neart a-nois,
      is tearc críoch nachar chreachois.
    36. Do chreachais—ba calma an rath—
      chrích nDartraighe, a dhreach amlach;
      sluagh Dartraighe nír dhíon cruidh,
      2475] a ghríobh fhaltbhuidhe, ón arguin.
    37. Do airgis—anba an cathágh—
      maicne phortghlan Pheodachán;
      creach sin mar chíos, a chleath Mhis,
      do chreach sibh síos go Soilchis.
    38. 2480] Do chreachais—ba creach fhoinnimh—
      sluagh cródha clann Raghoilligh;
      do airg bhar gcreach clann Fhearghail,
      a bharr cleath, go claoinTeamhraigh.
    39. Do airgis tar Sionainn siar
      2485] lá eile, a airgnigh Gailian;
      red linn nír loigh rath gon lucht
      go hOil bhFinn tar chath Connocht.
    40. Do airgis dá aithle sain
      Thír n-Oilealla is Thír dTuathail,
      2490] is chrích gCairbre d'ágh oile
      go fairrge is chlár gCallroighe.

    41. p.163

    42. Bréifne féin ó bhun go barr
      do airgis, a fhir Chualann;
      a agra ort ní dú dháibh
      2495] is tú ar gach n-olc gá n-eadráin.
    43. Is tú creachaire i gcrích Thé,
      is tú as bhuachaill don Bhréifne;
      beana don lucht bhú go beacht,
      cá dulc is tú gad thoirreacht?
    44. 2500] Ní áireomh th'ágh seacha soin
      i n-íoc mo bhó, a bharr Beannchoir;
      díoghailt chruaidh grod do-ghéanom,
      buaidh do throd ní thuiréamhom.
    45. Gidh beag do áirmhius dot ágh
      2505] dearmad tug orm a iomrádh,
      a chúl fionn na bhfaichleath gcas,
      is aithreach liom ar labhras.
    46. Is uime do áirmhius ort
      an beagánsa dod bheodhocht
      2510] fad do shluaghaidh, a ghéag Gamh,
      is méad m'uamhain mut aoradh.
    47. Eagail leam a haird oile
      th'aoradhsa, a fhir Bhóroimhe,
      clú ar do ghairggníomh do líon libh
      2515] is síol airdríogh thú, a thaoisigh.
    48. Clann Bhriain umad druim ar druim,
      clann Mheadhbha is maicne Chonaill,
      do léim a-nall doiligh dháibh,
      clann Néill Oiligh, clann Cholmáin.
    49. 2520] Síol dá Eochadh fat fholt chas,
      clann Ruairc féin—cá fearr dúthchas?—
      's clann Mhurchadha nar thráigh teann,
      drumchladha áigh na hÉireann.

    50. p.165

    51. Dá mbeinn i Mumhain Mheic Con
      2525] ní léamhainn orra t'aoradh
      méad do ghaoil ar broinn ó mBriain
      re gach gcloinn saoir go seinChliaigh.
    52. Ni chuirfinn Connachta im cheann
      t'aoradh agam nach fuilngeann;
      2530] i Laighnibh ní léamhainn dul,
      saidhbhir fhéaghaim dot uamhun
    53. Conall is síol Eoghain fhéil
      mór a ngaol dod ghnúis mhínréidh;
      ní léig th'aoir ngrinn do ghabháil,
      2535] a Mhéig bhinn shaoir Shamhradháin.
    54. Aonrann dá gcuirinn fa chách.
      dot aoir, a fholt mar orshnáth,
      ro badh cian ó siobhal sinn
      ní bhiadh m'ionudh i n-Éirinn.
    55. 2540] Crois Chríosd tarainn leath ar leath;
      do chosg m'fheirge, a fholt fáinneach,
      fearg éadáigh a-dréacht damhsa,
      sléacht an chéadáir chugamsa.
    56. Sléacht chugum ó chionn go cois,
      2545] sir loghudh, a laoich Bhearnois,
      sléacht an malaigh ndrumchaoil nduibh,
      's an aghaidh subhchaoimh sochruidh.
    57. Sléacht an t-abhra craobhach corr,
      sin an béal corcra chugom,
      2550] tabhair phóig go díochra dhamh,
      dar móid fhíochdha budh athchar.
    58. Athchrom ar n-eissíoth uainn as
      —gom thréagon ó taoi deanas—
      fa ghnaoi nochon éadubh ás
      2555] gom thréagun ó taoi, a Thomás.

    59. p.167

    60. A Thomásmhac Briain Bhearbha
      Mhéig Shamhradhán shaoirfheardha,
      cuid d'fhalaidh ní dú dhamh dhe
      tabhair bhú gan chradh ceilge. Geabh
    61. 2560] A inghean Méig Uidhir fhéil,
      do mhúin Dia do dhreich minréidh;
      maoidh, a Nualaidh, re neach
      acht buanaigh t'aoibh is t'eineach.
    62. A bhean Méig Shamhradhán shaoir,
      2565] a inghean úrsa ag Éadaoin,
      a chraobh ghlan gan chlú ceilge,
      saor thú ar ghal mo Ghaoidheilge. Geabh
    63. A Lasair Fhíona, a fholt bog,
      trí datha áirmhid orod,
      2570] cách uile got ibhe dhe,
      gile agus duinne is deirge. Geabh
    64. A Athracht nar óbair gheis,
      rod mhúin Críosd ciodh fa gceilmis?
      do ghaol d'Ádhumh ní dú dhe
      2575] saor thú ón chrábhudh cheilge.
    65. Geabh.

XX

Maol Pádraig Mac Naimhin, cc.

    1. Buaidh cagaidh ar cath mBréifne
      rath an tagaidh is tuairthe;
      fraochdha a nglór man bhfád féirthe
      slógh Bréifne a-tád far dtuaithne.
    2. 2580] Slógh ó mBriuin fir na foghla
      fa sdiuir fhir as mhór meanma;
      slighe dá uaill ní hiomdha
      biodhbha sluaigh thighe Teamhra.

    3. p.169

    4. Tomás mhac Briain badhbh Chodhail
      2585] do bhac i ngliaidh arm d'fhilidh;
      beith n a rígh dó n-a dheaghaidh,
      geabhaidh tír le cró a chinidh.
    5. Mág Shamhradháin geal ngruaidhe
      dar bhean armghabháil fháinne,
      2590] nír fhás fear uann gan fhéile
      acht réidhe sduagh geal Gháille.
    6. Taoiseach ar nach tréan biodhbha,
      gach craoiseach géar fa ghealgha,
      Bóinn Bhreagh ag bile Chnodhbha
      2595] comhla gheal tighe Teamhra.
    7. Fear le n-airgthear magh Midhe,
      gailltreabh ní ghabh n-a ghoire;
      ní fhoil fáth i mbrath bhaile
      má raibhe sgath ráth roimhe.
    8. 2600] Lámh as an treas nach toghtha,
      nocho slán cneas ó chathgha;
      mairg d'íbh Táil nar theich dheabhtha
      seachna ar cleith bhFáil dá bhfaghtha.
    9. Díol chóig gceathrar sa churaidh,
      2605] róid a eachradh ní fhalaigh,
      gach méar gheal do ghríbh Eanaigh
      geabhaidh díbh fhear n-a haghaidh.
    10. Tug im Bóinn cách fa chéile
      ar dtáth ó Róigh do-róine;
      2610] teilgthear tuath chraoibhe Cláire
      sgáile daoine im bruach mBóinne.
    11. Mág Shamhradhán shaoir shubhaigh
      do sgaoil armraghádh d'fhoghaibh;
      cion ar an bhfáidh ag feadhain
      2615] fa dheabhaidh d'fhior Chláir Chodhail.


p.171

XXI

Maol Pádraig Mac Naimin cc.

    1. Beag nach lór a luaidhim dhe
      a dtiocfadh d'ulc dá éise;
      gidh cúich gá mbiadh breath an fhill
      a leath nó a trian ní thuirmhim.
    2. 2620] Do fhóir Dia Bhréifne mbraonaigh
      bhfairsing bhféaraigh bhfionnraonaigh,
      gach úir re h-iodhnaibh taraidh
      san iobhraidh úir éarlamhaigh.
    3. Latsa a mheic Bhriain an bhairr thais,
      2625] do fhóir Dia Bhréifne mbraonghlais;
      tú, a shlat Chuilt, ar do chagar
      bac an uilc nír fhóbradar.
    4. Gor fhoillsigh Dia bha-dhéine
      fios duid, a chinn Choirrshléibhe,
      2630] a fhlaith Gabhráin gan ghráin dtreas,
      rob áil t'aghbháil i n-uaingheas.
    5. Ní hamhlaidh sin tarrla an toisg,
      ba maith gon tí rod theagoisg;
      do-chuadhais ón lucht rod ling,
      2635] a bhfuarais d'ulc ní áirmhim.
    6. A mheic Bhriain nocho bréag damh
      ionLogha fhuarais rabhadh;
      ba gaoth man-uar t'fhear rabhaidh
      a sduagh Bhreagh ód bhiodhbhadhaibh.
    7. 2640] Nó is amhlaidh fhuarais a fhios,
      sluagh ar tí theachta id roilios,
      ó bhalbhthuinn ag béin re tír
      go réidh, a bharrthruim bhaismhín.

    8. p.173

    9. Nó no rob é t'fhear rabhaidh,
      2645] gé do-bhiream baramhail,
      fód glan mar bha gnáth re Lugh
      ba gar do chách god chogur.
    10. Bíd ort i n-am na troda
      buadha Logha Lámhfhoda;
      2650] tearc, a ghéag Cláir, nach cualaidh
      méad t'áigh ó na hiolbhuadhaibh.
    11. IonLogha thú, a dhreagoin Druing,
      i n-ágh nó 's ionChon Chulainn;
      cóir do sheachna, a bhadhbh Bhearnais,
      2655] deabhtha th'arm is inFhearghais.
    12. A mheic Bhriain na dtachor dte,
      Tomás gidh é th'ainm baisde,
      duid, a laoich Annla, is ainm Lugh,
      re gairm th'anma ní hantur.
    13. 2660] Lugh mhac Eithne an earla fhinn
      bráithreas nír fhaomh fa Éirinn;
      ba fraochdha rinn áigh an fhir
      do mhill a bháigh re bhráithribh.
    14. Fuath do Lugh fa iadh nUisnigh
      2665] —do b'aithreach don fheadhoinsin;
      ba lán gáidh gach tír ó dtreas,
      nír mhín a mbáigh ná a mbráithreas.
    15. Is casmhail thusa, a thuir Dhor,
      is Lugh re maicne a mháthor,
      2670] glór fáidheadh ag dul fan dreim
      gan Lugh d'áireamh fa Éirinn.
    16. Is í sin ainbhreath ro b'áil
      do bhreith ortsa, a fhir Ghabhráin,
      mad chuid don chionnsa Chláir Bhreagh
      2675] dar liomsa nírbh áil t'áireamh.

    17. p.175

    18. Biaidh áireamh as uaisle ort;
      ní dá bhfuil, a chleath Chianocht,
      gan ríomh ní fhágmaid dot ádh
      mar do sgríobh Pádraig peannbhán.
    19. 2680] A-déar dhuid, a fhir Eine,
      uirsgéal ar a fháisdine;
      tocht iomshlán ó do éad soin
      breág d'iomrádh nochor fhóboir.
    20. Ag finnChill Fhearta an fheoir bhuig
      2685] aon do láibh dar loigh Pádruig
      an amhra do fhóir inne
      tarrla ar a óidh aislinge.
    21. Tarfás dó bile buadha
      sa mhoighse, a fhir fhionnChluana,
      2690] méad an taroidh do thoill air,
      nír shamhail coill re chraobhaibh.
    22. Iongnadh re habhsdal fhear bhFáil
      do ghluais gach coill n-a chomhdháil;
      nochtaid ochta geala gleann
      2695] feadha ag tochta n-a thimcheall.
    23. Lucht cnuasaigh ar cnuas a chraobh
      do-chonnairc Pádraig peannchaomh;
      nír thearcthana a dhuille dhe,
      ealtadha ón chruinne chuige.
    24. 2700] Musglais Pádraig na bpeann n-óir
      nachar mhaoidh meadhar éagcóir,
      réim an chroinn gá labhra leis;
      poinn a amhra do innis.
    25. Do chan Phádraig phuirt Chime
      2705] ar n-innise a aislinge:
      'ros béar féin go beacht a breath
      fa réim cheart ' ar an cléireach.

    26. p.177

    27. 'Cuingidh ghéabhas an gortsa
      bríogh an chroinn do-chonnarcsa '
      2710] Dia nír chan chogur nar thuig,
      do chan re phobul Phádraig.
    28. 'Is iad coillte, a chrann soichleach,
      do iadh man gcrann craobhthoirtheach
      —is fa cheart is dóigh gach dream—
      2715] na slóigh ag teacht n-a thimcheall.
    29. 'Ionnmhus an cnuas do fhear as,
      éigis na healta iarrfas,
      tromdhámha gá n-aithne air
      orrlámha caithmhe an chnuasaigh.
    30. 2720] 'Barr rug orraim ó fheadhaibh
      barr an chroinn ghil ghéigleabhair;
      is í rachlann chaomh an chroinn
      gach craobh dá dhathbharr dhíoghoinn.'
    31. Crann buadha nar thearc toradh
      2725] t'athairse, a ghéag gormChoradh;
      a dhreagun Cé an chridhe ghloin,
      an bile rob'é th'athoir.
    32. Tusu craobh bhairr an bhile,
      a leomhan glan Gáirighe,
      2730] a fhlaith Callmhaighe as clú linn,
      is tú tarngaire an Táilginn.
    33. Is tú, a Mhéig Shamhradhán shaoir,
      leannán Bréifne an bhuird sgothchaoimh,
      a chraobh phuirt bhraonamlaigh Bhreagh
      2735] do shaorabhlaibh ghuirt Ghaoidheal.
    34. Tógbháil chridhe dod chliaraibh
      t'ádh, a chonchair chaoiliallaigh,
      saor ó fheirg uaibhrigh t'fhaghlaidh,
      a ghruaidhghil deirg dhonnabhraigh.

    35. p.179

    36. 2740] A rosg dá ndeach dod dhreich óig
      inghean úr éadaigh sgárlóid,
      a bhile Geirge, do-gheibh
      deirge agus gile id ghruaidhibh.
    37. Mailghe donna as dubh guaire,
      2745] agus rosg gorm géaguaine,
      folt mar umha n-a fhailghibh,
      ort ag dula ar donnmhailghibh.
    38. Fuarais ó Dhia—is deimhin sin—
      a Mhéig Shamhradháin shuirghigh,
      2750] buaidh ndealbha is n-einigh ar-aon,
      a dheigfhir Eamhna, d'aontaobh.
    39. Buaidh n-áigh ort, a fhir Chodhail,
      buaidh mbuga ar do bhrughodhaibh,
      cúis fhormaid re gach sluagh soin,
      2755] buadh gcomhraig ar bhar gcathoibh.
    40. Buaidh séad oirbh—ní cóir a cheilt—
      buaidh molta oirbh ban imeirt,
      déanumh ionnluis bhar sluaigh sin,
      buaidh n-ionnmhuis ar bhar n-éigsibh.
    41. 2760] A mheic Briain na mbriathar mbinn,
      leath t'einigh nochon áirmhim
      acht tabhairt shéad mbuadha id bhais,
      a ghéag Cluana, nír charais.
    42. A Thomáis Chruachna an chnis ghil,
      2765] a Mhéig Shamhradhán shuilbhir,
      lat gach giall dá ndleaghair dhe
      do dheabhaidh fa iadh n-Éile. Le leath Cuinn.d.o
    43. Mac Dé go ndearna, a Nualaidh
      an earrla choim craobhdhualaigh,
      2770] congnamh dan loinn treabh do tháth,
      let fhear led chloinn led chonách.

    44. p.181

    45. Anocht nach dearg do dhreich ngil,
      a inghean mhall Mhéig Uidhir,
      a shlat Bhreagh, ní dolta dhe,
      2775] ad geal n-ochta ad geal ngáire. Re
    46. Sgaoileadh Dia goirmidh do ghlais,
      a Shitriug mac Briain bharrchais,
      bidh maith díon ar ndomhain é
      ar fhoghail, a ghríobh Gháille. Le

XXII

Maol Pádraig Mac Naimhin fós.

    1. 2780] Ní beag an léansa ar Leath Cuinn
      a dhíoth d'áiriumh ní fhéadfuinn;
      léan ag fóbra chuir d'íbh Céin
      do chuir an Fhódla i n-aimhréidh.
    2. Léan do loigh ar lacht a chruidh,
      2785] léan nach leig cnuas tre chraobhuibh,
      léan dá dtarrla cor do chách,
      nach tarbha crodh ná conách.
    3. Léan ar bronnudh bhó agus each,
      léan dar heasgradh an t-eineach,
      2790] léan ba sgéal ar fianaibh Fáil,
      léan ar chliaraibh dho chongbháil.
    4. Léan do fhás i gciomhsaibh críoch,
      léan do leig fhás don eissíoth,
      léan mór ar teacht an toraidh
      2795] le gcleacht gach slógh síorfhoghail.
    5. Gabháil mheic Bhriain gá mbí sinn
      cúis an leoinse as léan d'Éirinn;
      gor gabhadh gríobh fhuinn Uladh
      gan shíol Cuinn do chumhsgughadh.

    6. p.183

    7. 2800] Gidh mór n-oilbhéim uair Eire
      re ngabháil chinn Choirrshléibhe,
      ioth Banbha ní béad ro bháidh
      acht géag Gabhra do ghabháil.
    8. Tráigh gach lacha is lán tuile
      2805] do ghabháil chinn Challmhuighe;
      do thart ma n-uair ní fhaghar
      acht lacht buair do bheagaghadh.
    9. Tomás Mág Shamhradhán Sháigh,
      nírbh iongnadh Goill dá ghabháil;
      2810] mór dhamhnas an bhreith do-bhir
      a bheith i ngallghlas Ghaoidhil.
    10. Gabháil í Chraoidhe is crádh leam,
      creach as mhó d'éigsibh Éireann;
      creach gach cléire ad-chím i láimh
      2815] tre ghríbh nGréine do ghabháil.
    11. A bhfuil ar cleith n-Úire d'airc
      suaithnidh linn Dia gá dhíoghailt;
      iomdha geall re géig n-Eanaigh
      nach téid tar ceann cóigeadhaigh.
    12. 2820] Gan bhuain dh'fhaisgin is gan ar,
      gan lá gréine ó ro gabhadh,
      —créad nar aisdrigh sgéimh man sgéal?—
      gan ghréin d'fhaisgin i n-a-éar.
    13. Gan luadh síodhcháine ag síol Chuinn,
      2825] gan treabhadh gan tuar fearainn,
      gan bhuing n-arbha gach achaidh
      i mBanbha Chuinn Chéadchathaigh.
    14. Gan díon ag duine ar dheabhaidh
      gan bhac cruidh re caibhdheanaibh,
      2830] gan chlódh fionghaile nó fill,
      ní sódh ionghaire d'Éirinn.

    15. p.185

    16. Ag sin n-a ghioll—déachta dháibh ! —
      a-tá ag Dia i ngioll re ghabháil;
      ó chách ní thoill an torudh
      2835] coill n-a bláth do bheannoghudh.
    17. Gabháil Méig Shamhradhán sheing
      do líon d'urchradhaibh Éirinn,
      bheith i láimh do bharr Bhealaigh
      tall a ngráin do Ghaoidhealaibh.
    18. 2840] Tnúdh re maithius mhíleadh Fáil
      is é an tnúdh thug a ghabháil,
      is ar flaith Almhan i n-idh,
      nach maith adhradh an einigh.
    19. Tug gabháil fhir an fhuilt truim
      2845] an fhéile i n-éinidh iaruinn
      gá bhfuil deighfhear Annla i n-idh;
      nír gheimheal adhbha an einigh.
    20. Ó 'd-chiad i n-idh fhear nGaillmhe
      do-ní gach cliar comhairle,
      2850] tocht ar cuan mar nar lúdh linn
      is cúl man-uar re hÉirinn.
    21. Do bhí ag éigsibh Inse Fáil
      d'éis dreagoin Ghaoil do ghabháil
      ag triall tar searbhsháile soir
      2855] mian dearmháile ar na dámhoibh.
    22. Dámha Fódla láimh do láimh
      do-niad chomhairle an chéadáir;
      druim re braontaradh chláir Chuinn
      rob áil d'aontaghadh aguinn.
    23. 2860] Gluaistear le fileadhaibh Fáil
      imirche aidhbhseach anbháil,
      gan rian coinnmhe sgeanma ar sgoil,
      go ndearna an Coimdhe a gcabhoir.

    24. p.187

    25. Gach neach uainn 's a cheann ma choim
      2865] ag faisgin an chuain chugoinn,
      do fhuair a moludh an mhoir
      uainn re homhun an anfoidh.
    26. Mar dob áil linn tocht ar tuinn
      táinig glaodh cudhnóidh chuguinn;
      2870] snaidhm do tháth na dtuath ag teacht,
      gairm chuach re cách a chloisdeacht.
    27. Éisdmid ann sin suairc an glór
      neach gá rádha rinn iompódh;
      binne an ghlóir do labhradh leis,
      2875] ba cóir adhradh dá aithris.
    28. Tugsum beannacht ar a bhéal
      ó do innis mar uirsgéal;
      teacht a láimh do fhlaith Ghaoidheal
      maith bhadh cháir a comhmaoidheamh.
    29. 2880] Buain a geimhle do ghéig Dhruing
      tug sluaigheadh iompóidh aguinn;
      teacht d'eighir Theamhra dá thoigh
      meanma an einigh do ardoigh.
    30. Tug broghudh ar bláth mBanbha
      2885] buain a ghlais d'fhior fhionnGhabhra;
      sgaoileadh géibhinn do ghéig Cláir
      do léig d'Éirinn a hanáil.
    31. Ciodh nach badh fháilteach Éire
      re teacht chraoibhe Coirrshléibhe,
      2890] lionn táith ó gColmáin do chách
      do chongbháil cháich i gconách.
    32. Taoiseach Theallaigh úir Eachach
      beodha coitcheann ceirtbhreathach
      ní traothar lé neach gan neart
      2895] breath agus é gá héisdeacht.

    33. p.189

    34. Tomás Mág Shamhradhán sheing
      gan ghiall dó is doirbh a aichill;
      geall d'ú Chonnla ar cheann na gcríoch
      comhla as fhearr risin eissíoth.
    35. 2900] Re mac meic Mhóire as mhion troigh
      cia as coimhfhial do chloinn Ádhoimh?
      ní hiomdha acht cleath fhial Eine
      neach nar iarr a oirbheire.
    36. A ghille ghabhas do láimh
      2905] nós einigh gach fhir d'admháil,
      dá n-abra 'is fearr im ní neach
      iná ceann Lí ' budh leithbhreath.
    37. Ní fhoil ar deighfhear nDala
      locht einigh nó heangnamha;
      2910] ni thug séad maith do mholadh
      ar flaith nGréag a ghrádhoghadh.
    38. Cairde im ní 's gan ní n-a láimh
      ní chuinngheann cuingidh Gabhráin;
      ní cheis ar crodh cleath Gháille
      2915] ar ndol i dteach tromdháimhe.
    39. Tomás Mhág Shamhradháin Sháidh
      is iomdha cliar n-a chomhdháil,
      teacht gan riar nocho dóigh dhí
      gach cliar do-chóidh n-a choinne. Ní
    40. 2920] Ní beag an nós ar Nualaidh
      an fhuilt chleachtaigh camdhualaigh;
      ar mnaoi Chál nocho léir locht,
      is lán do chéill 's do chunnlocht.
    41. Inghean Mhéig Uidhir fhuair bladh,
      2925] gnaoi na mná is maith re moladh;
      ní thadhaill géag úr Fhinne
      tnúdh ná héad ná haininne. Ní.

    42. p.191

    43. Sitriug mhac Briain bruinne slim,
      geall gach fhir dó do dhlighfinn;
      2930] neach nach ceis ar a gcaith dí,
      cá maith as leis nach leinne? Ní
    44. A tigh nimhe as naomhdha clár
      cuireadh Phádraig phuirt Ghabhráin
      teachta chugam re ndol dí
      2935] go dtugam chor don chruinne. Ní

XXIII

Aonghus Ó hEoghusa .cc.

    1. Millte Éire d'iomthnúdh Ghaoidheal,
      ní gaol síodha an seol do-niad,
      a bhfíoch gá gcursun a caomhthach
      dursun nach fríoth d'aonghuth iad.
    2. 2940] Méad a n-iomthnúidh fa iath mBanbha
      bheanas díobh Fhódla an fheoir chuirr;
      an tráth badh leo léim fo Ghallaibh
      gleo ar gach bhféin i gclannaibh Cuinn.
    3. A milltear dh'Fhódla is é mhilleas
      2945] gan mhian síodha ar sean ná ar óg;
      do mhill ar n-oiléinne Éire
      soiléime linn féine an fód.
    4. Ní as fhiadhnaighe d'iomthnúdh Ghaoidheal
      gabháil mheic Bhriain an bhairr thláith;
      2950] idh ar cheann Tuama do theannadh
      ní huadha as fhearr ceangal cáich.
    5. Maith chuimhnéaghas cúis a mhóide
      mac meic Dhonnchaidh deargas ghó;
      mairg as a dhál as go hacas
      2955] i nglas lámh nó daghcas dó.

    6. p.193

    7. Gabháil Tomás tug an chéadóir
      chrích n-Éireann ar ionchaibh Gall;
      do bhí ar bhfaire fa ghlas Ghaoidhil
      's ni raibhe acht cas aoinfhir ann.
    8. 2960] Mág Shamhradhán do shíodh Ghaoidheal
      do ghabh Dia gá dhreich mar ghrís,
      táinig an fear a hidh eile;
      dhá thigh mo chean reimhe a-rís.
    9. Do fhuaslaig greim a ghlas lámha,
      2965] ní leigfe an mBréifne ar bhreith Ghall;
      do bhean an nglaic as gérbh aimhdheoin,
      ait an bhas gan ainbhfeoil ann.
    10. Táinig dá thigh mac meic Dhonnchaidh,
      ná déanad Gaoidhil glór tláith;
      2970] musgludh fhir Éirne as a idhibh
      do-bhir éirghe ar cridhibh cáich.
    11. Nír choimse imshníomh fhear mBréifne
      a bhas Tomás is tú i láimh;
      ba ndearnadh ort nochorbh iongnadh
      2975] socht ar reabhradh bhfionnbhan bhFáil.
    12. Créad fa dtiocfaidhea i dteach nGaoidhil,
      a ghnúis fhir na n-earladh gcas?
      do fhéad tú gan tocht dod ghabháil,
      nír dhú gan olc d'agháil as.
    13. 2980] Maidhm do ghéibhinn, a ghlac Thomás,
      Teallach n-Eachach rob é a tháth;
      títhe ó idh an ghlais id ghealbhois,
      don bhais ghil do cheanglais cách.
    14. Saoth liom mar leanaid don iomthnúdh
      2985] oireacht Bréifne bhréagaid ciuil;
      gach géag geal re chéile i gcoimhmeas,
      Éire is eadh bhoingeas d'íbh Briuin.

    15. p.195

    16. Ceangul síodha ar sluaghaibh Banbha
      beag badh iarrtha d'airgneach Gall;
      2990] cosnadh cách a orrainn d'Fhódla;
      ní tráth comainn d'fhóbra ann.
    17. Slóigheadh combágha i gceann Tomás
      tír do-bhéara ar bheagán cháith;
      ó Taidhg má tharla ar tí an fhorráin
      2995] ní bhí tarbha i gcombáigh cháich.
    18. Beag do-fionntar fraoch a ghaisgidh
      re ghnúis ndeirg go ndéantar cion;
      go roich do mhac Bhriain go bunadh
      dar lat biaidh go humhal d'fhior.
    19. 3000] Mág Shamhradhán shirfeas comunn
      an cneas mín ní mairg re dtug;
      ní do theinne chreasa an chloidhimh
      seinge a shleasa roighil rug.
    20. Mná aontumha ag iomrádh Tomáis
      3005] n-a dtigh uainghiusa is air bhíd;
      ni cóir gach laoi luadh an Bhréifnigh
      a gruadh do mhnaoi téighthir tríd.
    21. D'inghreim Bhréifneach beag bha déanta
      man ndonn cassa mar chrann siuil;
      3010] dál ar leith dá chineadh cagadh
      milleadh neich bagar ó mBriuin.
    22. Maith tig don dreim deabhtha d'aghbháil
      uathudh lucht dan lugha an díoth;
      mádh goire an deabhaidh ní déanta
      3015] d'fhearaibh Moighe Sléachta an sioth.
    23. Fraochdha a n-éirghe d'oirchill bhiodhbhadh;
      beag a bhfios ma bhfreagraid ghliaidh;
      sgiath geal re gach n-ais mar éighthir
      sleagh ar bais gach Bhréifnigh biaidh.

    24. p.197

    25. 3020] Leasg dan dleasda dul dá bhfóbra
      fir Bhréifne ó bhíd slios re slios;
      leagar ós cheannaibh druadh deathach
      ag luadh Teallaigh Eachach dh'fhios.
    26. Gan éidiudh leo acht léinte tana
      3025] dá dtreas deabhtha deargaid niuill;
      gnaoi ar na léintibh lá na troda
      a-tá am shléibhtibh boga ó mBriuin.
    27. Cródha a n-inneall d'fhios an tachair
      teaghlach an laoich lingeas díog;
      3030] cloidheamh foda ar cliu gach curadh,
      troda is riu dho bhunadh bhíod.
    28. Groidhe sleamhna, sriana breaca,
      béarthair chucu ar gcluinsin sgéal;
      sgor seang ó ghraifnibh na ngiolla
      3035] do bhearr d'fhaithchibh fionna a bhféar.
    29. Mairg nach adhrann dh'fhearaibh Bréifne
      beith i n-a ndíon dóibh as lia;
      dleaghar theacht i dteann re cáimthe
      neart an dream dá ndáilfe Dia.
    30. 3040] Ní gaol creiche ciomhsa a dtíre
      Teallach n-Eachach—anba an tóir;
      bheith ag an fhior im Ghleann nGaibhle
      fiodh ma gceann ní daingne dhóibh.
    31. Lán Éire d'uamhan bhar gcogaidh,
      3045] a chaithmheic Bhriain i mbím lios,
      do radadh dí a dílse sluaghaidh,
      bhar dtírse is í uamhain d'fhios.
    32. Éasgaidh dtroda Teallach n-Eachach;
      rob é mo ghlór re ghruadh mbreac:
      3050] 'Géabha dá dtí sibh ar sluaigheadh
      dod thigh ní nar luaidheadh leat.'

    33. p.199

    34. Súighfe chugud chóigeadh nGeanainn,
      a Ghleann Gaibhle an ghreadha luaith;
      ni cuma caol as fhearr uirre,
      3055] do thaobh a heang tuille an tuaith.
    35. D'urchur áith athchuire an gcraoisigh,
      le colg tana thógbha an láimh;
      deargfa a chais nduinn sa deabhaidh
      im bais gcuirr re fearaibh Fáil.
    36. 3060] Aithnidh damhsa déanamh t'earrla,
      iomdha cuas ann, iomdha díog,
      iomdha cladh is an chéibh ghlúinigh;
      do ghabh réir an Dúilimh dhíod.
    37. Ar cath mBréifne, a bhas a n-onchon,
      3065] do fhéagh Dia gad dhealbh i gclí;
      is ann rob áil cách do choimhdhe
      dáibh an tráth dod-roighne an Rí.
    38. Mág Shamhradhán ma sheilbh ndúthaigh
      Dia chungnas re cúl na sgath;
      3070] tugadh dó ar na doiribh sléibhe
      nach mó ar moighibh réidhe an rath.
    39. Síothcháin Chormaic n-a chrích dhúthaigh
      gá dheirc cuirr nar chomaidh éacht;
      gan chomhlaidh do char re dorus
      3075] foghnaidh fa Mhagh solus Sléacht.
    40. Dá rabh gá thigh, dá dtí ar sluaigheadh,
      is é a aonur ainceas cách;
      mac Briain dá mbeath i n-a ríghe
      biaidh a leath tíre dá tháth.
    41. 3080] Do mheasg Éirinn—anba an mheisneach ! —
      mac meic Mhóire an mheadhair ghairg
      formad re neach gráin an ghille,
      gidh báidh do bheath ime ós aird.

    42. p.201

    43. 'Dá bhfagha Bhóinn bruithean ghréine,'
      3085] glór fear dTeamhra a-tá n-a chluais,
      'dá súighe an ghrian srotha Sionna
      thiar bidh fotha an ghiolla i nguais.'
    44. Tomás mhac Briain bruinne solus
      re síol Craoidhe caithfidh rinn;
      3090] má tá i bhfíoch dlighidh a ndearna
      síoth cinidh Mheadhbha do mhill. Millte
    45. Maith do thógbháil Teallaigh Eachach
      inghean ríogh Éirne as fhionn barr;
      gabháil le cách do-ní Nualaidh
      3095] gach tráth dá mbí uamhain ann.
    46. Inghean Éadaoine úr gcolla
      corcra n-aighthe ó ibheas digh;
      dath an chróigh ar caoin a trillse,
      aoibh a glóir ní millse an mhil.
    47. Millte

XXIV

Ádhamh Ó Fialán .cc.

    1. 3100] Do fhóir Dia dobrón ó mBriuin,
      a-tá ar gcudhnódh chliar n-ainiuil;
      ní fóill ro ghlac sé an slóighsin
      gor fhóir Mac Dé an dobróinsin.
    2. Rob ionann dobrón dóibh sin
      3105] cliara Banbha agus Bréifnigh;
      gor sgaoil toil Dé dá ndeacraibh
      nírbh é soin a saoileachtain.
    3. Do shaoilsead cliara chláir Bhreagh
      fa fheall d'fhóbra ar fhear Maisdean
      3110] nach biadh im chlár fionn Fódla
      dámh ón fhioll gan fhurfhógra.

    4. p.203

    5. Mar soin do saoileadh uile
      ag sluagh Bhréifne braonuighe,
      cath ná léirchreach nar lamhadh
      3115] rath Bréifneach do bheagaghadh.
    6. An dá dhroingsin leath ar leath,
      dámha cáich 's an cath Bréifneach,
      rob é a luadh sgaoileadh gan sgur
      sduagh Thaoidhean muna thíosudh.
    7. 3120] Ní leig Íoso—oirrdheirc so—
      uadh a mhuintir a-mugho;
      fríoth cabhoir Dhé fa ndeacraibh,
      do fhalaigh sé a saoileachtain.
    8. Táinig mac Briain bhronnas cradh
      3125] ó fhionghuil mhaicne a mháthar;
      ar taithleach gé thí an ghasraidh
      bidh aithreach í an fhionghalsain.
    9. Gér uthrach ón fhionghuil mhóir
      mac Briain Chliach nach creid leabhróir,
      3130] teacht do ghéig Thaoidhean dá taigh
      nír léig sgaoileadh dar sgolaibh.
    10. An céadlá ro fheallsad air
      slógh máthar meic mheic Dhonnchaidh
      nós do sduaigh Inbhir an fheall
      3135] do-chuaidh ar imlibh Éireann.
    11. Cidh nach sínfeadh sé ar gach leath
      nós meic Bhriain go mbarr ndruimneach,
      ní bhí cliar an tann nach tair
      acht ag triall go barr mBeannchoir.
    12. 3140] Tusu an mac Briainse an bhairr thruim,
      a Mhéig Shamhradhán shúlchuirr;
      nach lór d'fhógra an domhain dúinn
      t'óbra tre fholuidh n-iomthnúidh.

    13. p.205

    14. Tnúth riot, a Thomás, tug soin
      3145] feall ort dod bhráithribh bunoidh;
      tuig, a rí Cál agus Chuilt,
      do bhí i ndán duid a dhíoghuilt.
    15. Sloinnfidh mé dod mhalaigh dhuinn
      blagh sgeoil do sgríobhadh romhainn;
      3150] sgéal léaghthar mar as dual dúnn
      do-ghéabhthar uam man iomthnúdh.
    16. Tig iomthnúdh mór re Mac Con
      ag Oilill Ólum uasal;
      gor roidhing cách ceann i gceann
      3155] ba gnáth Oilill gá imdeall.
    17. Feallais maicne a mháthar féin
      ar Mac Con—ba cleas aigbhéil;
      an sduagh bharrlag nír bháidh sin—
      tre fharmad áigh is einigh.
    18. 3160] Mac Con mar do cinneadh dó
      ba heagal leo a thocht tarrso;
      cúis na Muimhneach fa fheall air
      teann Luighdheach ar an luchtsain.
    19. Iomthnúdh fhear n-Éireann uile
      3165] do bhí re barr Almhuine,
      flaith Áine gan uabhur mbreath,
      re huamhun láimhe Luighdheach.
    20. Éarais Oilill—anba an fheall—
      Mac Con cosnumhaidh Éireann,
      3170] go ndearna soin siobhul neirt,
      fa bhloigh don Iobhur oirrdheirc.
    21. Tig aonta ag Oilill na n-each
      re hArt d'ionnarba Luighdheach;
      gor sgaoil sé an fíochphobul fill
      3175] do dhíochrodar é a hÉirinn.

    22. p.207

    23. Éire d'Oilill is d'Art fhial
      fágbhais Mac Con mhac Maicniadh;
      nír ghluais géag Thaoidhean ó thigh
      acht aoinfhear déag go deimhin.
    24. 3180] Re n-áireamh ní anfa sinn
      tuirreachta Luighdheach luaidhim;
      nó go dtáinig fear Lí a le
      don fheadh do bhí ní bheimne.
    25. Gluaisis roimhe flaith Fódla
      3185] a-noir d'aithle a urfhógra;
      do chleith Lacha Tí nír thearc
      deich gcatha fo thrí ag toigheacht.
    26. Aoinfhear déag—nír bhuidhean bheag—
      is deich ndeaghcatha fichead
      3190] ní tháinig slógh Laghdhach luinn
      gan a lór cabhlach cugainn.

    27. [...]
      go hOilill 's go hArt
      (Lugh) Mac Con críche Connacht
      do roinn Fhódla na ngart nglan
      3195] fa fhógra d'Art nírbh iongnadh.
    28. Mac Con ba chuid d'Fhódla fhinn
      éarais Art agus Oilill;
      mó riamh a rath do Lughaidh
      triall sa chath do-chualubhair.
    29. 3200] Tarrla bás Eoghain is Airt
      le Mac Con sa chath urrdhairc
      gor chosain gart Éibhir Fhinn
      bhar éirigh d'Art is d'Oilill.
    30. An dream nachar dhíothaigh díbh
      3205] Mac Con na gcomhrag n-ainmhín
      flaith gaoil don aicme nír an
      nó gor sgaoil maicne a mháthar.

    31. p.209

    32. Mar sin do-ghéana, a ghruadh bog,
      dul fon lucht ro fheall orod;
      3210] gach a bhfuil díbh fa fheall ort
      at-chím nach geall red ghuasocht.
    33. Ag sin sgéal beag dod bhais ghil,
      a Mhéig Shamhradhán shuilbhir,
      a ghéag bharrlag Bhanbha, is beacht
      3215] tre fharmad tarla a thoigheacht.
    34. Formad riot fo-deara dháibh
      feall ortsa, a fhéinnidh Gabhráin;
      a shlat Ché gan chor d'fhaghail
      Mac Con rob é th'ionamhail.
    35. 3220] Neimhiongnadh tnúth, a thuir Bhreagh,
      do bheith riot—ríoghdha t'fhoinneamh—
      ar díoth sluaigh, a chleath Chomuir,
      ar buaidh gcreach, ar chomhlonnuibh.
    36. Ar iomghuin mbeodha, a bhadhbh Dhor,
      3225] ar cagadh ar bord mbiodhbhodh,
      ar loinneart gcruaidh i ngach cath,
      ar toirreacht sluaigh go seabhrach.
    37. Ar méad do mharcshluaigh mheanmnaigh,
      ar cródhacht, ar ceithearnaibh
      3230] —do ghnaoi is foda suas mar soin—
      ar cruas do throda i dtochroibh.
    38. Ar iomad do ghealgha ngéar,
      d'iomad do cholg 's do choiléar,
      a shlat nachar dhiommol dream,
      3235] ar iomad glac is ghaithleann.
    39. Ar uaisle do theaghlaigh thréin,
      d'iomad mac ríogh god roiréir,
      ar meanmnaighe is ar méad sguir,
      's ar greadhnaighe, a ghéag Gabhraidh.

    40. p.211

    41. 3240] Ar ruagaibh leabhra i ló chreach,
      ar chosnumh na mbord mBréifneach,
      ar léim go dian i ndeabhaidh,
      ar réir gcliar gach cineadhaigh.
    42. Ní lughu ba déanta dháibh
      3245] tnúdh red réidhe, a rí Gabhráin;
      is tú as réidhe ag riar na sgol
      ó Shliabh Bhéirre go Beannchor.
    43. Maith an chúis fhormaid oile
      riot, a mheic Bhriain Bhóroimhe;
      3250] toillfid ar nduaisne, a dhreach bhog,
      neach fat uaisle ní ágbhod.
    44. Seanchas t'athar, oirrdheirc sin,
      do shloinn Mac Fhir bhinn Bhisigh;
      a bharr Cé ro mhór mise,
      3255] nach lór é dá innise.
    45. Sloinnfidh mise diaidh i ndiaidh
      t'uaisle ó Mhóir, a mheic shaoirBhriain,
      do thóguibh rinn dealbha dhuid,
      a chinn Teamhra ar a dteagmuid.
    46. 3260] Naoi ríogha fichead fuair rath
      umud, a Thomás Teamhrach,
      móide ar daghlaoidh do dhuas cruidh,
      suas ó Amhlaoibh go hEochuidh.
    47. Amhlaoibh is Art, Domhnall Dean,
      3265] Fearghal is Domhnall déidgheal
      dá Thighearnán mad thaobh slim,
      a chraobh chineadhnár Chuilinn.
    48. Domhnall, Niall congalach cas,
      dá Fhearghal, suairc a seanchas,
      3270] Art Breagh is Ruarc druim ar dhruim,
      dá fhear dá ruacht gart gealChuinn.

    49. p.213

    50. Tighearnán tréan an cathfhál,
      Seallachán caomh, Cearnachán,
      Dubh Dothra is Dúnchadh na gcath,
      3275] Baoithín is Bláthmhach buadhach,
      cúl na bhfionnchladh mbarrghlan mbog
      is Criomhthan Almhan umod.
    51. Sgannlán umud, a fholt cas,
      Aodh Fionn, Fearghna agus Fearghas,
      3280] dias fhuineadhach ba gharg gal,
      Muireadhach ard is Eoghan.
    52. Duach Galach is Brian Banbha
      umud, a fhir fhionnGhabhra,
      ceann slógh ros seachain mearól,
      3285] is Eachaidh mór Muighmheadhón.
    53. Ag sin do gheinealach grinn
      don leithsin, a laoich, thuirmhim,
      is am tnúidh seanchas mar sin,
      a bharr gealchas múir Mhidhir.
    54. 3290] Gidh be do bheath re fhagháil,
      a Mhéig shúlghuirm Shamhradháin,
      iomdha cúis gan damhnadh dúinn
      dod ghnúis budh adhbhar iomthnúidh.
    55. Do thoillis tnúdh bhan mBanbha
      3295] riot, a fhéinnidh Eachlabhra,
      ar bharr ndrolshlámach ndleachtach
      ngobhlánach bhfann bhfinnleabthach.
    56. Ar béal ndearg is ar dhéad mbán,
      a mheic Bhriain bhréagas bandál,
      3300] suairc táinig, a fhir Eanaigh,
      's ar bráighid ngil ngéiseamhail.

    57. p.215

    58. Ar glaic mbarrdhuinn, ar barr cas,
      ar taobh séimhidhe solas,
      a í Dhuach nach crandta creach,
      3305] is ar chalpa luathléidmheach.
    59. Ag so, a Mhéig Shamhradháin Sháigh,
      —dolaigh uthrais ar éadáil—
      cúis laoidhe gairbhghleic do gha,
      a dhaighmheic Maoile Meadha. Do fhóir
    60. 3310] Meinic fhóire d'aighidh ghil,
      a inghean mhall Mhéig Uidhir,
      a Nualaidh go gcéibh gcladhaigh
      ar chéim n-uabhair th'ollamhain.
    61. Usaide amladh laoidhe
      3315] duid, a inghean Éadaoine,
      do ghnúis mar ghréin ndeirg ndealbhdha
      do théigh n-a leirg loinneardha. Do fhóir
    62. Is tú, a Athracht fhóireas dháimh,
      mo chrodh, m'ionnmhus is m'éadáil,
      3320] is tú an ógh a-tú do thagha,
      is tú m'ór is m'asgadha.
    63. Do fhóir

XXV

Niall Ó hUiginn .cc.

    1. Nír bháidh teine Teallaigh Eachach
      as úr gleandál;
      ard a lasar dhonn nach diombuan,
      3325] trom a teannál.
    2. Teallach n-Eachach iomdha a chroinn chiuil
      as chóir sheinntear;
      an tuath fo heallach ní hairgthear
      teallach teinteadh.

    3. p.217

    4. 3330] Teine bhithbheo bhias ar fadódh
      fríoth n-a ghleannaibh;
      dá lasair dheirgthe mar dhonnfhuil
      teinte an teallaigh
    5. Teine bheo bheannachtan Phádraig
      3335] gan phláigh dh'fhaghbháil,
      teine bheo na gcríoch do chongbháil
      ar fhíoch n-anbháil.
    6. Loise tionóil Teallaigh Eachach
      —d'eagla a frasghan
      3340] ní seachbhaidh d'fhóir caomhna a cleasradh;
      laomhdha an lasradh.
    7. Crithre theinteadh dTeallaigh Eachach
      mar ór n-asnach
      fa chois ríogh Éireann go hUisneach
      3345] léibheann lasrach.
    8. Gealbhainn a theinteadh gá dtogbháil
      ór dtoigh thromshluagh;
      iomdha ós Teallach Eachach airmghéar
      deathach donnruadh.
    9. 3350] Nír fhaomh oireacht
      re thaobh ag toigheacht go reannaibh
      sluagh Eine an áigh;
      teine nar bháidh teine an teallaigh.
    10. Fadódh ar gríosaigh is gnáth re
      3355] gasraidh n-Uladh;
      meinic do théigh teas a theineadh
      cneas gach curadh.
    11. Teine bheo bhithbheo na Bréifne is
      brodla sgríobhaim
      3360] go flaith Mhuighe gormLuirg gránduinn
      donnbhuird díoghuinn.

    12. p.219

    13. Losgudh caigcríoch
      crithre n-a gcaire cosg deighfhear,
      lasar n-a laomh dhonn gan dubhadh,
      3365] caor throm theineadh.
    14. Teine bhithbheo
      nach báidh uisge agus í ag deargadh,
      teine bheo ar a bhfuil úidh ughdhar,
      tuir Dhúin Dealgan.
    15. 3370] Laoch Muighe Sléacht na súl mongach
      mín re ceallaibh;
      ní bhí d'fhior eile n-a hurraidh
      teine an teallaigh.
    16. Teine bheo ar eineach 's ar eangnumh
      3375] is ar uaisle
      —teagh ríogh ní reich—
      fear do dhíol fo dheich ar nduaisne.
    17. Tomás Mág Shamhradhán Shionna
      nar shir doimhiadh
      3380] mar do bhí Brian agus gach rí
      riamh gá roiriar.
    18. Ar mbreith ar buaibh
      ma gach gcreich nochon fhuair urchur;
      laoch nach garbh nglóir,
      3385] ar mharbh don toir ro bo turchur.
    19. Taoiseach bheanas orraim d'airdrígh
      is é ar sódhfhás;
      gach rí ar a dtug maidhm fa mhíonós
      ó thairm Thómás.
    20. 3390] Ag cách cantair:
      ní gnáth antair re hó n-Eachaidh;
      dá threas tachair
      do dhathaigh gach cneas dá chleathaibh.

    21. p.221

    22. Maith ma dhuais n-iarchomhairc d'éigsibh
      3395] —ard an ghnaoisin;
      maith ma dtug ó Duach do dhuasaibh
      tuath an taoisigh
    23. Teallach nDúnchadha do dhíochuir
      as a ndúthaigh;
      3400] cródha an dream do-cháidh go Cruachain
      ceann Fáil fúthaibh.
    24. Iomad lúireach ngeal is ghormat
      re barr mBóchna,
      rob iomdha ar an áth lann líomtha ar
      3405] sgáth crann gcróchdha.
    25. Iomad bratach meic Bhriain Bhreaghaigh
      nach bras mbaothghlóir;
      iomdha go cladh reilge ríoghthóir
      meirge maothshróill.
    26. 3410] Fear ríoghtha is aithríoghtha airdríogh
      is é ar slóghfhás;
      ní bhí buachail
      do na Trí Tuathaibh acht Tómás.
    27. Mág Shamhradhán
      3415] na reann as éachtairgneach Taoidhean;
      dá arm go n-ór
      ar mharbh ro bo mór re mhaoidheamh.
    28. Mac meic Dhonnchaidh deargas cathbharr
      cúich nach molfa?
      3420] i ndlús deabhtha
      a sheachna ar dtús ro bo toghtha !
    29. Nír theich tachor
      man gcreich ag crathudh gach caschroinn;
      ar broinn bhearna
      3425] do roinn gach gealgha dá ghlasloinn.

    30. p.223

    31. Mac Briain Mhéig Shamhradhán Sheaghsa
      sheachnas fhionghuil,
      an té threabhas
      ní hé bheanas ag a bhiodhbhaidh.
    32. 3430] A haithle an áir
      ainm gach móna ó mharcach Umhaill;
      móin an mhadhma
      don tóir ru ba gharrdha gubhaing.
    33. Fál suaithnidh sleagh
      3435] fuaighfidh an clár geal re ghoirmshliabh;
      dá chosnumh ní thriallfadh tromshluagh
      iarthar Oirghiall.
    34. Ó Inis Taidhg go Tráigh gClaoininnse
      ag craoibh Oidhbhe;
      3440] leis Loch Mac n-Éan re Gleann nGaibhle
      agus Beann Bhoinre.
    35. Gach fear dar airg d'Fhearaibh Manach
      móide as urra:
      do chuir ó Cuinn ar íbh Colla an
      3445] chuing mun gCumhnga.
    36. Cách re flaith Fáil;
      fíorfaidhear fáisdine ar ndruaidhne;
      biaidh gach fear as fhearr go nÉirne
      re ceann Cuailghne.
    37. 3450] Críoch na Bréifne
      biaidh aige 's ag cloinn a chloinne;
      sgoth Chláir Chime
      ag Loch Dhinne is cáir an choinne.
    38. Smacht anbháil ar airdríoghaibh Banbha
      3455] ag baidhbh Luaraidh
      gor chu
      [...]

      Brian ós na Brianaibh do bhuanaigh.

    39. p.225

    40. D'Eochaidh Fheidhleach,
      d'Eochaidh Mhuighmheadhón ro moladh
      3460] ríoghraidh Inse Fáil na bhfileadh
      dáibh fa dholadh.
    41. An treas Eochaidh a-tá im Thomás
      na dtaobh seangbhog,
      Eochaidh do fhuair clú i ngach comhrag,
      3465] ní dú a dhearmod.
    42. Clann Ruairc mheic Thighearnáin Teamhrach
      im thuir Máighe,
      Mac Diarmuda Bearbha is Bhúille
      —is damhna áille;
      3470] na trí Eochaidh Breagh is Bhóinne
      fa fhear n-Áine.
    43. Re reacht roimhear,
      re neart a chloidheamh 's a chraoiseach
      bidh lom gach tír i bhfoil fásach
      3475] thoir taoiseach.
    44. Deirge ná an fhuil aigheadh marcaigh
      Mhuighe Feimhin;
      gnúis ghairthe a ghnúis;
      a fhaithche gan túis gan teinidh.
    45. 3480] Mac Maoile Meadha agus mac Briain
      ós gach fhlaithfhréimh
      rug buaidh ó mBriuin,
      na sluaigh tug go ciuin dá chaithréim.
    46. Mág Samhradhán sidhe bhuadhaigh
      3485] gach buaidh leanas;
      tonn ghleo géirthe
      a ceo trom do Bhréifne bheanas.

    47. p.227

    48. Ar cosnumh chreach
      cinnidh ar taoiseach gach tuaithe;
      3490] cruaidh airm ro fhill
      fa na buaibh ar ngairm Chinn Chruaiche.
    49. Re freasdal bhfear
      re teasgadh a sleagh ag sróllfhás
      téighthear do loinn chruaidh an chaoildias
      3495] i dtuaigh Thómás.
    50. Tomás mhac Briain
      baramhail do dhreagun Bhéirre,
      Dolbh ar cionn chealg,
      Fionn agus Bodhbh Dearg ar déine. Ní
    51. 3500] Inghean Éadaoine earrla bhláith
      bhíos 'n-a dhualaibh,
      a dreach mar rós ós gach ríoghain
      nós do Nualaidh.
    52. Inghean Méig Uidhir, aigheadh dearg,
      3505] dhíolas laoidhe,
      buaidh rug as a hóige ar fhéile,
      móide ar maoine. Ní
    53. Diall re hathair
      ag inghin Domhnaill Dúin Mháighe,
      3510] a mholudh is deaghdhual dúinne
      gealghruadh Gráinne. Ní
    54. Caillin Fiodhnacha dar bhfurtocht
      ar gach bhfaghail;
      do fhóir sé ar gach ndoigh n-a dheaghaidh
      3515] mhé ar goimh ngalair.
    55. Brian mhac Ruaidhrí Rátha Guaire
      gríosaidh fháidhe;
      airgfidh ar dteachtadh gach tíre
      bhreacMhagh mBáine. Ní

    56. p.229

    57. 3520] Toirdhealbhach mhac Aodha Uisnigh
      áithcheodh sbleighe,
      re gleo ngarg do ghabh Mhagh Midhe
      's Mhagh n-ard n-Eine. Ní

XXVI

Niall Ó hUiginn fós

    1. Díoth cruidh coire Tomás;
      3525] taoiseach Teallaigh Eachach
      an fial coipcheann cruthach
      mar Bhrian coitcheann creachach.
    2. Trí choire ag cleith Chruachan,
      gon chraoibh bhéildeirg bhoinnghil,
      3530] coire thoighe a theaghlaigh
      is coire gá choinnmhibh.
    3. Coire bhíos gá bantrocht,
      bean churadh chuain Bhanna,
      sa doire i dtráigh tunna
      3535] coire gá mnáibh malla.
    4. A chuid laoi is lán coire
      cuingidh gruaidhgheal Gabhráin;
      ní dhruid chaidhche ó chongháir,
      a chuid aidhche is anbháil.
    5. 3540] Ár muc ár bó mBréifneach
      do-bheir go mbí an Carghas;
      ní háil leis lón lachtchruidh,
      mór do mhartaibh mharbhas.
    6. Do bhiathadh fhear n-Alban
      3545] is eachtrann n-iath n-Uladh
      biadh gon chraoibh shuairc shuilbhir
      n-a bruighnibh do bhunadh.

    7. p.231

    8. Coinnmhe Line is Laighean
      agus Midhe is Mhumhan
      3550] tug díoth ar gach ndoire;
      ní sgíoth coire an churadh.
    9. Ar gcur áis na n-áirgheadh
      d'fhéinidh Bhóinne buige,
      díoth tug ar na tréadaibh
      3555] rug n-a gcéadaibh chuige.
    10. Tomás mhac Briain Bhreaghaigh,
      badhbh Daoile na ndonnbhrat,
      ag freasdal chliar gConnacht
      mar ChonnArt mar Chormac.
    11. 3560] Mág Shamhradháin shireas
      gach tír mar Bhrian Bearbha;
      díoth cruidhchreach a coire,
      tuirchleath Mhoighe Meadhbha.
    12. Lán an chnuic do choinnmhibh
      3565] dá chathraigh láin luchtmhair;
      lán toighe do theachtaibh
      le choire sa chuchtair.
    13. Leasg linn ar lámh fholamh
      go foghlaidh clann gCraoidhe;
      3570] d'fhior thadhaill gach thíre
      ní lamhaim gan laoidhe.
    14. Go loch n-aoibhinn n-Uachtair
      ag airgneach Cairn Churrnán
      coinne ag na Trí Tuathaibh
      3575] i gCruachain ó gCubhrán.
    15. Lán gach tír do thoirthibh
      ag tuir éachtaigh Adhar;
      lán do bhuaibh na mbrughadh
      gach clár dá bhfuair falamh.

    16. p.233

    17. 3580] Mór ghléasdair do ghormghaibh;
      ag déagsain an donnshróill,
      do chan fóir gá bhfeitheamh:
      'Cóir teicheadh an tromshlóigh.'
    18. Ní lamhthar a leanmhain;
      3585] cá léirchreach nach léamhadh?
      síoth nó osudh d'aomhadh
      díoth dosun a dhéanamh.
    19. Conmhaicne í Bhriuin Bhréifne
      ag baidhbh Chliach gá coimhriar;
      3590] clann Róigh éachtach armruadh
      créachtach ó fhóir Oirghiall.
    20. Teallach n-Eachach éachtach
      aigbhéil d'fhearaibh gaisgidh;
      re bhféachain nír fuirgheadh,
      3595] nír fuilngeadh a bhfaisgin.
    21. Tréan ar fearaibh Fódla
      flaith Fáil, feidhm ós raineart,
      do ionghair gach oireacht
      gan fhionghail gan aineacht.
    22. 3600] Re creachaibh a chréachtshlóigh
      cá tréantóir nar tubhadh
      nós dá ndearna ar deireadh
      deighfhear Eamhna Uladh?
    23. Sluagh Breagh ón ghleo gháibhtheach
      3605] ceo ar sróll ngeal a ngéirchleath,
      a gcosdudh ar criathrach
      ag brosdudh na mBréifneach.
    24. Seacht gcéad sleagh ar sluaigheadh
      seabhac cosgrach Codhail;
      3610] seacht gcéad glac dó i ndeabhaidh
      slat Ghréag bró do bhoghaibh.

    25. p.235

    26. Laoch seacht gcéad do chloidhmhibh
      mar Chearmaid mór Mirbhéal,
      seacht gcéad each fan uathfhras
      3615] is cleath ruadhchas rinnghéar.
    27. Rosg mall is dreach dheirgmhín,
      daghclann each ar airdléim,
      taoiseach as fhiu airdrígh
      dan liu craoiseach cailgréidh.
    28. 3620] Rí na dtaoiseach Tomás,
      tuir Mhis mheallas ríoghain,
      Mág Shamhradhán Shoghuin
      n-a roghuin ós ríoghaibh.
    29. Mac meic Dhonnchaidh Dhurlais,
      3625] dreagun súlghorm sochraidh
      ní hál drud re dheabhthaibh,
      ár thug is na tochraibh.
    30. Re muintir Maoil Mhórdha
      mór fearg flatha Doire;
      3630] mó a fhíoch do Mhuigh Mhidhe
      gidh díoth cruidh a choire. Díoth
    31. Inghean mhall Mhéig Uidhir
      ucht geal, gruadh mar chorcair,
      drud re haoibh sgol sgagthair,
      3635] tug chrodh ar laoidh lochtaigh.
    32. Inghean ríogh is ríoghna
      a réim cúich nach cualaidh;
      dál gan chleith ag cliaraibh
      gan ghrádh neich ag Nualaidh
    33. 3640] Ós bhainríoghnaibh Banbha
      bhíos bean churadh Cairbre;
      is í a lámh as luighthe,
      dámh ní chuirfe ar cairde. Díoth

    34. p.237

    35. Móide a-nois nós Gráinne
      3645] gnaoi uirre as a hóige;
      an mhéid dá crudh chaitheas
      a maitheas is móide. Díoth
    36. Caillin ceann na n-ardnaomh,
      éarlumh rob fhearr aisde,
      3650] lucht crábhaidh chruaidh charas,
      sluaigh gabhas n-a ghaisde. Díoth
    37. Toirrdhealbhach triath Fódla,
      fear caithmhe gach cisde,
      mar Dhá Thí, mar Thuathal,
      3655] rí Cruachan as clisde. Díoth.

XXVII

Giolla Na Naomh Ó hUiginn .cc.

    1. Tánag d'Fhánaid an einigh
      Magh Aoi mo lorg láindeimhin;
      glór mín dlighim re gach ndreim
      sirim gach tír fo thuairim.
    2. 3660] Céillidh gach aon bhíos i mbroid

      [...]
      deach fear ag Fánoid;
      mór broid gach dheighfhir re dán,
      goid an einigh don abhrán.
    3. Is é an t-abhrán ro fhalaigh
      3665] a n-éadáil a n-ealadhain;
      do sgar an daghdhán re a dhath
      abhrán ban agus bhachlach.
    4. Le ríoghaibh caigillte an chruidh
      nach tabhair treas ar mianaibh
      3670] binne an chliar abhrán n-olcach
      's an camdhán fiar fíorlochtach.

    5. p.239

    6. 'Siad a nduasa a ndúthaigh dáibh
      biadh ó n-a mbairdne d'aghbháil;
      mór an ceannach ar a gcuid,
      3675] ór ná heallach ní iarraid.
    7. Sgárrlóid ór is eich is ba
      duasa deaghaosa dána;
      a n-éadáil mhór—ní muirn bheag—
      cuirn agus ór is airgead.
    8. 3680] Cliar ag cách rinne ghá rádh
      cliar re
      [...]
      an abhrán
      gach file binn dá bhádhadh,
      tinn lem chridhe is comhthlámadh.
    9. Do-rinneadh creach nach cóir dhi
      3685] —ní théid rinn anadh uirre
      dá dtrian bhó is each is arradh;
      ní mó creach dá gcualabhar.
    10. Dá dtrian ionnmhais Inse Fáil
      fheacht eile rob í ar n-éadáil;
      3690] ba fairbríogh, ba boing re baois,
      boill na n-airdríogh ro iarrmaois.
    11. Maol Seachlainn Gabhrán do ghuin,
      aonshúil Eochadha d'iarraidh,
      gor shir sinn saoghul Mo-Bhí
      3695] nír daoradh inn fa éinní.
    12. Sa Bhréifne ní beag a rath
      ag cloinn Bhriain mhóir mheic Eachach,
      re lá gan deibheach re dáimh
      a-tá an t-eineach ar admháil.
    13. 3700] Oireacht meanmnach Maighe Sléacht,
      Teallach n-Eachach na n-airdéacht,
      síothmhagh ar a sill gach neach
      do díochradh inn an t-eineach.

    14. p.241

    15. Do creachadh i n-Inis Fháil
      3705] re fios an einigh d'aghbháil;
      an fhéile mar do fhuair cor
      do-chuaidh Éire as a hionadh.
    16. Teallach n-Eachach na n-arm nglas
      gan an eineach ná an ionnmhas,
      3710] deighfhir gan eallach gan ór,
      teallach an einigh dh'adógh.
    17. Tomás mhac Briain bhriseas cath
      is é triath Teallaigh Eachach;
      fear grádha inn n-a aireacht,
      3715] dána linn a lorgaireacht.
    18. Ní fhuil más fhíor don fhior sgeoil
      —nocho triall i dtír n-aineoil—
      ó bhord Mhuaidhe is Mhuighe Aoi
      uainne acht madh uidhe aonlaoi.
    19. 3720] Dodhola ar fud na Fódla
      ar gcíos cáir dá chomhfhógra;
      sgéal truagh mar tharla an t-eineach,
      ag sluagh Bhanbha is beigeineach.
    20. 'N-a chion féin fuair a ghabháil
      3725] ag Mág shoichleach Shamhradháin;
      ón té gar chóir a chagar
      nocho dóigh é d'fhuaslagudh.
    21. Easbhaidh bhó is ionnmhuis is each
      ar a thír tug an t-eineach
      3730] —téigheadh fa chrodh mar ro chleacht—
      's nír ghon éinfhear don oireacht.
    22. Is ríoghdha rugadh an bhreath
      ag mac Bhriain Bheinne Coilceach,
      ár ar chrodh gé do chuir sin,
      3735] is gan dol fa fhuil an einigh.

    23. p.243

    24. Fíor mo ghuth re géig bhFinne
      —maith fuigheall na fírinne—
      'Do-ghéabh loghadh ar brú bháis
      acht go molar thú, a Thomáis.'
    25. 3740] Teallach n-Eachach na n-each ngeal
      teine bheo nachar báidheadh;
      bristear ar chách gach cath leo,
      a rath go bráth bidh bithbheo.
    26. Mac meic Dhonnchaidh Dúin Uisnigh
      3745] fhadós teine an teallaighsin;
      a bhronnadh mar ghual ngairthe
      connadh buan a beathaighthe.
    27. Athair Tomáis tug gach maidhm,
      Brian Breaghach rob é a fhorainm;
      3750] ba Brian Breaghach im cheann gcreach
      an seadhach fial seang suirgheach.
    28. Ríoghraidh Teamhrach tuaithe Breagh
      is iad sgath gléire Gaoidheal;
      ar fhud Bhanbha cian ro clas
      3755] a dtarrla i mBrian dá mbreaghas.
    29. Breaghdhacht tar gach neach fo nimh
      is don ríoghraidhsin ráidhtir;
      a rádh re neach im ní olc
      ní hí ar mbreath ar an mbreaghocht.
    30. 3760] Is í an bhreaghdhacht gi bé i mbeath
      gaisgeadh is uaill is eineach;
      ag sin triar nar thrí lochta
      do bhí i mBrian na breaghdhochta.
    31. Ceirde a athar ó do fhás
      3765] meabhrach a-táid ag Tomás;
      an triur ro bhaoi i mBrian ón bhrugh
      dlaoi ar an triar nocha thugsun.

    32. p.245

    33. Gaisgeadh is eineach is uaill
      san fhearchoin éachtaigh armruaidh;
      3770] n-a dhiaidh leanas—'s ní dá locht—
      breaghas Briain is a bheodhocht.
    34. An fód fíreonach i bhfuil
      is dá cheinéal cleath Lughmhaigh;
      suithneart san úir as ar fhás
      3775] do chruithneacht a túir Tomás.
    35. Ríoghan chongháireach caithmheach
      a thír duasbhog deaghaithneach;
      a fiodh ná a talamh ní thug
      a dtaradh acht d'fhior fhialbhug.
    36. 3780] A thuath ní théid ar a muin
      marcach ainfhial nach easguir;
      tír na ngeileach's na ngreagh seang
      fear gan eineach ní fhuilngeann.
    37. Dá thír is fearta féile
      3785] freasdal churadh Coirrshléibhe,
      iodhna a thuath nar chnaoi bha chradh
      is gnaoi í Dhuach fan domhan.
    38. Liaide uisge a ól go beacht
      dála an uarán gá oireacht;
      3790] bronnadh cruidh gan chruas do chách
      is suas do chuir a chonách.
    39. Eineach orra gá fhuráil
      is binn le síol Samhradháin;
      neach do mhéadaigh miadh na ndámh
      3795] gá riar ag géagaibh Gabhrán.
    40. Ní uil is ní bhia is dá mbeath
      fear don aicme gan eineach
      —comhartha a síl is sé riamh—
      ní díbh é dámadh ainfhial.

    41. p.247

    42. 3800] Gach cuaine thaobhthrom thorrach
      gealál déadbhán dearclonnach;
      an tír i n-ionbhaidh a hoir
      bídh re hiongnaibh gá hiarraidh.
    43. Mórsháith tánaisde a thíre
      3805] beag nar bháidh clú a choimhdhíne;
      docair do dhamhna faoi fás
      is an ghnaoi tarrla ar Tomás.
    44. Mairg do-ní fraochdhacht ná fearg
      ris an ngruadh gcorcra gcaoillearg;
      3810] mo ghéanar neach do-ní tlás
      dá mbeath ar a thí Tomás.
    45. Mac Briain Mhéig Shamhradhán shaoir
      a lucht deabhtha ro dhiansgaoil,
      gach greas dá ghreasaibh re gha
      3815] gá mheas re treasaibh Tána. Tánag
    46. Nualaith Bhreagh, buime na gcliar,
      bainmheirleach einigh Oirghiall,
      ar muin mhná Eine n-a heoch
      a-tá a heire don eineoch.
    47. 3820] An t-eineach n-a fhior ghrádha
      gun gheanmnaidh réidh rosgmhálla;
      a crodh mar ro chleacht ro chaith
      nó gor ghabh neart ag Nualaith.
    48. Inghean Mhéig Uidhir ucht bán,
      3825] glac mhéirgheal amlas uchtán,
      gach eang greanta ó ghéis Chabha
      mar shneachta ar éis fhearthana. Tánag
    49. Tánag d'athchur Fhódla air,
      Aodh Ó Domhnaill Dúin Bhalair,
      3830] gealltair do rígh Fáil i bhfad
      cáin as gach thír a dtánag.
    50. Tanag


p.249

XXVIII

    1. Fada a-taoi im aighidh, a Aodh,
      (gé) a-taoi, a dhaighfhir, gan mo dhíol;
      ní deabhaidh acht réidhe a-raon
      3835] re chéile, a Aodh, dleaghair dhíonn.
    2. Dia le mac th'athar, a Aodh,
      gumadh lat an t-achadh uadh

      [...]
      oraibh, a Aodh,
      a chraobh Thoraidh as ghlan gruadh.
    3. 3840] Gumadh leat a

      [...]


      [...]

XXIX

Maoilin Óg cc.

    1. A sháith d'oighre i n-ionadh Bhriain
      coimhdhe san ionadh a n-uair;
      3845] do-ní a leas is a leas féin
      ní dá gach cléir teas is tuaidh.
    2. Aithris mhaith ar Brian do-bheir
      gach flaith gá riar nó go raibh;
      is le cliaraibh cáin an fhir
      3850] gérbh áil libh a hiarraidh air.
    3. Mág Shamhradháin re bhfill fóir
      rinn gach armagháidh rob áil;
      cá tarbha breith ar na buaibh
      buain re cleith n-Annla ó nach áil.
    4. 3855] Tomás mhac Briain bhronnas sgor
      biaidh ar a chomas a chrodh;
      ní sgítheach bhfaghla barr Breagh,
      cá tarbha seadh ann i n-or?

    5. p.251

    6. Craoiseach croinn leabhair n-a láimh
      3860] do bhoing tre chneadhaibh i gcriaidh;
      druim an fháinne sa gcrann cruaidh
      do-chuaidh ó bharr Gháille i ngliaidh.
    7. Leomhan conchar ó Chreit Rabh
      gleic re chonfadh ro badh cion;
      3865] ar ndol tre chairthe ó bharr Bhreagh
      do bhean lann dá aithle d'fhior.
    8. Gabh an rannso dhó dom dhán,
      gan chradh damhsa ní dó as dual;
      áirmhid gach maith do bhí ar Brian
      3870] gach cliar, a fhlaith Lí, god luadh.
    9. A shlógh fhir na n-abhra ndubh,
      gé tharla ibh ag ól fhleadh,
      is romhaibh budh chóir a chur
      a ndul thoraibh go Bóinn mBreagh.
    10. 3875] A chath marcaigh Mhoighe Réin
      gan n-a chartaigh shloighe shluaigh;
      créacht nocha dtabhair an tóir
      ná róigh éacht n-a aghaidh uaibh.
    11. Binn an comhrádh do chan mé
      3880] re hó gColmán do ghabh gnaoi:
      'Ar glór do shuirghe, a fhlaith Lí,
      do bhí cuimhne mhaith ag mnaoi.'
    12. Cá hoireacht nar loisg go léir
      do choisg a toigheacht dod thóir?
      3885] ag teacht do ghéig Theamhra i dtír
      bídh a meanma n-a méid mhóir.
    13. Creach a fhaghlaidh ag an fhior
      dar fhalmhaigh teach agus tor;
      dá dhíon dá éise do an
      3890] mar do ghabh gríobh Chéise crodh.

    14. p.253

    15. Doirbh a leanmhain ar mbreith bhuair
      ar mbeith a theaghlaigh re thaoibh;
      a n-aghaibh cleath Eine d'fhóir
      nach dóigh creach eile ar a aoidh.
    16. 3895] Lucht foladh nach dóigh do dhul
      ar a omhan do-chóidh car;
      mar thugsad aithne ar barr mBreagh
      fear n-a aithle ann nír an.
    17. Leathar leis gach breath ma mbia;
      3900] cá neach ar nach ceis a clú?
      gidh mór an síoth dó cleith chró,
      ro bo mó a dhíoth bheith gan bhú.
    18. A throigh í Cholmáin a Cliaigh,
      do roghráin i dToigh an Trír;
      3905] beag nach creach slighe bhur sluaigh,
      ní fhuair a leath tighe i dtír.
    19. Fatha a gcagair do-chluin sé,
      gach a n-abair a bhfuil faoi;
      budh iad do sgéala, a fhlaith Lí,
      3910] gach ní maith a-déara an draoi.
    20. Glór slóigh re hó gCuinn a Cult:
      'Dá dhruim is dóigh doid clódh cniocht;
      aince an duine do fheall ort
      ar dtocht i gceann uidhe ar t'iocht.'
    21. 3915] Glór a bhiodhbhadh re hó mBriain
      ar n-a gclódh, gidh diombladh dáibh:
      'Ní har an arm do bhí buaidh
      acht buain, a bhadhbh Lí, red láimh.'
    22. Mac meic Dhonnchaidh dreach mar shuibh,
      3920] ní toghthair acht breath dá mbeir;
      gach fear fial tarla i n-a thigh
      do riar fhir Bhanbha do-bheir.

    23. p.255

    24. Nocho lamhair dol n-a dháil,
      ní tabhrair crodh acht i gcéin,
      3925] ní iompá cleath Eine ón fhóir,
      go róigh a chreach reimhe ní réidh.
    25. Arm trom do bhuille do bhlagh
      don chronn rob uille san fhiodh;
      is iad ro fhill ag baidhbh Bhreagh
      3930] na hairm do bhean inn ó fhior.
    26. Mairg duine ná dearna rioth
      re n-ó Meadhbha Muighe Rath;
      ní thug dá úidh san uair each,
      nír smuain leath a chúil re cath.
    27. 3935] Mág Shamhradhán ro shaor sgoil
      raon tre bhadhbhraghádh do-bhir;
      bídh neimh ar fadhbhaibh ó bhfuil
      fan ghuin sin d 'armaibh an fhir.
    28. Mac Maoile Meadha is maith linn
      3940] dan deala caoine a raith rinn;
      gach conair do chreach ó Cuinn
      ní bhuing cleath Chodhail re cill.
    29. Ní ghrádhaigh ó Cuinn an cradh
      gan bhuing a chrábhaidh re cion;
      3945] nocho tabhair i séad seadh
      géag Bhreagh acht dá fhaghail d'fhior.
    30. Tomás mhac Briain, barr na lúb,
      ní mall acht ón ghliaidh an ghéag;
      flaith Taoidhean gé do fhóir iad
      3950] slóigh Liag ní maoidhear a mhéad.
    31. Craobh dhruimneach ós a dhreich mhín,
      a bhruinnleath gá cleith do chlúimh;
      taise nó gur chlaon an gcéibh
      ní léir re taobh caise an chúil.

    32. p.257

    33. 3955] Lón gach cléire i ngroigheach geal;
      oineach í Chréidhe is mór mion;
      gon tí gar adhair géag Gamh
      séad dá rabh aghaidh gon fhior.
    34. Airgfidh gach neach ná fuil faoi
      3960] n-a theach acht muna thoir sé;
      ag feitheamh gach neich fa ní
      a mbí ag teicheadh re cleith gCé.
    35. Mairg as bhiodhbha dá bharr thiugh
      nochan iomdha a chlann ón chion;
      3965] ní mairg dan cara ceann Breagh,
      teann do lean a fhala d'fhior.
    36. Gach ionbhaidh ro ghabh a ghreim
      an cradh dá bhiodhbhaidh gur bhuing;
      ó nach é bhus urra inn
      3970] ar mhill sé is cuma d'ú Chuinn.
    37. Ní meinic bhíos aghadh air
      an talamh fa chíos ro chuir;
      moltar aisdear each an fhir
      ba sir cleath Mhaisdean dá muin.
    38. 3975] Tomás mhac Briain barr mar chnú
      biaidh a chlann ós mhac gach mná;
      léim a fhoghla ó rígh ní ria,
      go gcongbha Dia a thír mar tá.
    39. A sháith do mhnaoi ag oighre an fhir,
      3980] a gnaoi nocho coimhdhe chruidh;
      an chraobh ní ghéabha fa ghroigh,
      éara as-toigh ar aon ní fhuil.
    40. Nualaith riamh ní docht re duain
      gach cliar ag tocht tar an treoir;
      3985] ní reich a diomdha ar a dáimh
      gidh iomdha go gcleith gceoil.

    41. p.259

    42. Inghean Méig Uidhir ucht nua
      n-a bruidhin a lucht re lá;
      gidh iomdha flaith im chraoibh gCró
      3990] is mó do shaoil maith na mná. A sháith
    43. An rannso dhó ar a dhuain féin
      feirrde a-chách Tomás mar tá;
      iomdha giall n-a thigh ón treas
      riar an fhir a leas re lá.
    44. A sháith.

XXX

Tadhg Ó hUiginn ? .cc.

    1. 3995] Fadógh ar gríosaigh gnaoi Néill;
      fuair nós nach tuillfe toibhéim;
      is í as séad craoi dá chineadh;
      dá ghnaoi créad nar cuimhnigheadh?
    2. Feidhm dúthchasa dh'aicme an fhir
      4000] gan sgur d'fhadógh an einigh;
      tug n-a neimheasbhaidh nós mór,
      fós an t-eineachsain d'fhadógh.
    3. Teine bheo nach báidh tuile
      gnaoi athar fhir Challmhuighe;
      4005] an ghnaoi leathansa d'fhleisg Náis
      leathursa do theisd Tomáis.
    4. Fada as léir a loise mhór
      nír sguireadh fós gá fadógh;
      biaidh mar do bhaoi re treimhse,
      4010] gnaoi Bhriain nocho bháidheinnse.
    5. Urusa a congbháil gan cheo
      an ghnaoi as teine bheo bhithbheo;
      sí gan cheo bhíos do bhunadh
      is gríos beo dá beathughadh.

    6. p.261

    7. 4015] Eineach Tomáis is teisd Bhriain,
      gnaoi Néill dáibh i n-a deirbhshiair;
      flaith Cé ní cheileabhsa a nós,
      an t-eineachsa is é fhadós.
    8. Connudh nach leigeann í as
      4020] a bha 's a eich 's a ionnmhas;
      a chrodh uadh ag gach ollamh
      ar son nduan an deaghconnadh.
    9. Nír héaradh roimhe im ní neach
      le mac Briain Bheinne Coilctheach;
      4025] ní mó do éar Niall a-nos,
      gach éan ag diall re dhúthchos.
    10. Rug toirbheart n-a theinidh aoil
      ar ghnaoi a chinidh flaith fionnGhaoil;
      nír sguir sé ag síorchur n-a ceann
      4030] lé gur díochradh an doicheall.
    11. Mág Shamhradhán nar éar fhear
      geall einigh fhuair ó chineadh,
      clú cuanna mar chlú a shinnsear
      's ní chuala tú a thuirimhsean.
    12. 4035] Ní obann Niall ní do dháimh;
      urusa le gual gabháil
      ó bhíos teine ann re headh;
      ní mar chrann eile eisean.
    13. Ní mar chách ag díol duaine
      4040] bhíos riamh gach fear fíoruaire;
      do-ní sé ceartas re cléir
      an té chleachtas a coimhréir.
    14. Binn le neach gach ní chleachtas;
      fairseang théid a thoirbheartas;
      4045] mian le lachnaibh snámh le sreabh,
      riar dámh charthair re chineadh.

    15. p.263

    16. Do charsad cliara Banbha
      an fáilteach óg osgardha;
      tre bhile cruithgheal Caisil
      4050] cuirthear file i bhfiadhnaisibh.
    17. Ní comhdhúthaigh dá gach cléir
      an sduagh bhéalchorcra bhoinnréidh;
      ó bhíos áth ar tuile tonn
      do chách uile ní hiononn.
    18. 4055] Ni hionann dúthchas dúinne
      's do Dhamh Ré fleasg fionnBhúille,
      seach dhán gach dáimhe oile
      lán dar ndáinne a dhuanoire.
    19. A ghnaoi síolfad ó só a-mach
      4060] úidh Taidhg oile ar Bhrian mBreaghach;
      biaidh bham chion Niall a-nosa,
      Brian ba chion d'fhior m'anmosa.
    20. Liom maoidhimh a nóis a-nois
      mise is Tadhg do thuir Dhurlois;
      4065] ar Niall do-chuaidh mo chrannsa,
      Niall bhus Bhrian uaibh agamsa.
    21. Orlach ar Bhrian téid a theisd,
      flaith Éirne an abhra bhairrleisg;
      do bhí Brian ba bhladh roimhe
      4070] go rabh Niall ní as nósmhoire.
    22. Mac Tomáis an taoibh leabhair
      rug geall ó ghnaoi a chineadhaigh;
      ní fhuighe magh mar Mhagh mBreagh,
      duine ní gar dá ghnaoisean.
    23. 4075] Do shín tarrsa tuir Cheara
      mar bhile ós bharr chraoibhfheadha;
      cuirid a n-arm faoi gach flaith,
      a ghnaoi ní carn gan chéadbhraith.

    24. p.265

    25. Geall ar uaisle is ar eineach
      4080] fuair uaidh cár
      [...]

      fréamh na ngeilfhiodhbhadh ó ngin
      neimhiongnadh a thréan tairsibh.
    26. Teallach n-Eachach go hEochaidh
      fan bhfleisg sin ngeil ngnúisleathain,
      4085] tuath riu soin nocho sín,
      a bhfiu ní fhoil fa airdrígh.
    27. Díreach leanfad a lorg soin
      ó Eachaidh mórmhac Maonoigh
      go ndeach go Fearghna fleadhach,
      4090] an chleath mheardha mhuirearach.
    28. Géag cubhra dar mac Maonach
      Baoithín na n-arm n-órchraobhach;
      prap dá téachtfholaibh gach tír
      le mac mbéaltanaidh mBaoithín.
    29. 4095] Mac Bréanainn ba binn meadhar
      Baoithín na mbas ngéigleabhar,
      clann Bhréanainn a dteisd tárraidh
      gon fhleisg shéaghoinn shoghrádhaigh.
    30. Mac d'Fhearghna na n-each sotal
      4100] Bréanainn ba bhog dtiodhlocadh;
      an Fearghnasain ní théid troigh
      don ghéig neamhfhrasaigh neartmhoir.
    31. Méin Fhearghna agus Aodha Finn
      fa mhac Tomáis ro thimchill;
      4105] clann mhórRuairc an fine fial
      fa bhile nglórshuairc nGailian.
    32. Eochaidh Doimhléan fa dheirc nglais,
      Colla Uais fa fhear nDurlais,
      fríoth dá ghnúis chorcra choimhréidh
      4110] cúis mholta as a mháthoirmhéin.

    33. p.267

    34. Do iadhadar uair nó a
      ba dhreich mbuig mar bhlath ndonnchnó
      clann ghealCholla taoibh re taoibh
      ba chraoibh n-Eachdhroma ó Éadaoin.
    35. 4115] D'iomad ríogh ba rosg n-uaine
      dh'uaislibh catha Craobhruaidhe
      do chomhnaoidhigh caoin a ball
      do chraoibh fhorbhfhaoilidh Arann.
    36. Aigheadh as áluinn oirniamh
      4120] aige d'uaislibh saorOirghiall;
      casmhail aoibh aighthe an deighfhir
      re caoir ngairthe a guailteinidh.
    37. Déad gléigheal ar gné na sgath
      fuair ó Cholla chláir Theamhrach;
      4125] ruisg corra fan chéibh chaissin
      méin an Cholla chéadnaisin.
    38. Dá abhra dhonna ó Aodh Fhionn,
      dá dheirc gorma ag géig Raoilionn,
      dá ghlaic leabhra ag léim chagaidh
      4130] do mhéin Fhearghna abhradhduibh.
    39. Glún corr nar cuireadh ar ais
      aige ós chionn chalptha sholais,
      míontraigh óg ag ú Earca
      le líontair bróg bhláithghreanta.
    40. 4135] Cáraid sliasad réidh roigheal,
      bruinne mar bhláth caoldroighean,
      ucht dealbhchaomh dar dírgheadh rann
      seangthaobh míngheal mar mheamram.
    41. O fhuair geall a ghnúis amlach
      4140] ar ghurm a dhearc ndonnabhrach,
      ar chleith gCláire nír cinneadh
      ar áille deich ndoinningean.

    42. p.269

    43. Béal corcra nach creid banfháidh,
      rosg mall ag Mág Shamhradháin;
      4145] ní hinghill dream re dheilbh sin;
      fearr a fheidhm iná a fhaigsin.
    44. Féachfaidhear fulang a lann
      lá an tachair re tuir gCualann;
      d'aithle Néill fhuair a haithdeilbh
      4150] ó bhéim chruaidh a chlogaidfheilm.
    45. Rug a seadh a slait chorcra
      tarraing eolach arrochta
      ag dáil chrann d'iobhraibh an fhir
      acht barr fiodhraidh ní faicthir.
    46. 4155] Cuiridh bas óigfhir Eine
      sníomh i gcrann a chraoisighe;
      do chomhchasfadh mar an gcrann
      le orcharsan a hiarann.
    47. Snámhaidhe as fhearr n-a aimsir
      4160] an sduagh dhéidgheal dearcmhaillsin;
      is uidhe ar tír do mhnaoi mhoill
      ar shnaoi ó thír don abhoinn.
    48. Mac Tomáis mheic Bhriain Bhreaghaigh,
      mheic Dhonnchaidh mhóir mhéirleabhair,
      4165] ag a riar ní chéala a chrodh,
      cliar dh'éara nochon fhéadfadh. Fad
    49. Dath gríoscha ar a gnúis n-amlaigh
      inghean Cathail chreacharnaidh
      slios geal masa geal sneachta
      4170] far fhear d'fhios a haigeanta.
    50. Geall gach ríoghna
      [...]

      inghean chorcra í Chonchubhair;
      inghean Ailbhe ar aoi a féile
      gnaoi Shaidhbhe nír shoidhréime;
      4175] a tiodhlaicthe gach laoi ar lón,
      do ghnaoi a fionnmhaicne is fadógh. F.


p.271

XXXI

Maol Seachluinn Ó hEoghasa .cc.

    1. Ní beag easbhaidh Inse Fáil,
      ní headh nach easbhaidh anbháil;
      tug an Coimdhe do chách cor
      4180] a fháth nír dhoilghe dhosun.
    2. Ar n-easbhaidh n-a heasbhaidh truim
      ní heasbhaidh í gan fhochoinn;
      do-bheir soin chách gan chuimhne
      an fáth fhoil gar n-easbhaidhne.
    3. 4185] Re luadh na n-easbhadh uile
      mó d'easbhaidh an t-aonduine;
      trom an béad rer samhladh sain
      a éag as adhbhal d'easbhaidh.
    4. Mág Shamhradháin an bheoil bhinn
      4190] ní beag an easbhaidh d'Éirinn;
      go croidhe gum chneasghuin
      is é oile ar n-aoineasbhaidh.
    5. Doirbh aoinfhear mar é dh'agháil
      d'éis mhúinte Méig Shamhradháin;
      4195] gan a bheith, a Dhé, gar ndíon
      nocho cleith é dhar n-imshníomh.
    6. Bás meic Bhriain rub úr n-ochta
      tug fúinn fuath an ábhochta;
      dul do sgaith Chorainn a curp
      4200] do aith orainn ar n-ábhocht.
    7. Tomás mhac Briain bruinne geal
      rob é coimhéad críoch nGaoidheal;
      an tráth ro mhar flaith Feabhail
      maith do ghabh ó Ghaoidhealaibh.

    8. p.273

    9. 4205] Do thoit eineach Inse Fáil
      ar ndula mheic Bhriain bhonnbháin;
      nuair do-chuaidh ceann Feimhin
      do-chuaidh gach dream dheigheinigh.
    10. Tomás Mág Shamhradhán shaoir
      4210] ba mhinic inn n-a fhochraoibh;
      truagh mar ro-chuaidh fear Finne
      uainn re headh na haislinge.
    11. Nír lamh aoinfhear thiar ná thair
      theacht dh'argain mheic Bhriain Bhreaghaigh;
      4215] do bhí ar bhreith dó go ndeachaidh
      breith a mbó ó Bhréifneachaibh.
    12. Goill is Gaoidhil ag guidhe
      ar anmain fhir Aolmhuighe;
      maith fian Bhanbha re gach mbocht
      4220] re mian a anma d'fhurtocht.
    13. Maith do thuar thaighe nimhe
      a almsa is a aithrighe;
      a dtug flaith Monaidh a-maigh
      maith ro fhoghain dá anmain.
    14. 4225] Gach neach rerbh áil a fhagháil
      fuair maitheas Méig Shamhradháin;
      ba mian le sgaith bhféil bhFeabhail
      a mhaith féin ag fileadhaibh.
    15. A-déar ris—gá huair as fhearr?
      4230] dh'éigsibh Alban is Éireann
      a-tá líon catha dhá chur,
      a ghríobh Mhacha, gud mholudh.
    16. Táinig rinn ar dtreise id thaigh,
      a mheic Bhriain an bhairrleabhair;
      4235] ar dtreise, a fhir Fhinne, ort
      do-bhir inne gan fhurtocht.

    17. p.275

    18. Do chrích Bhréifne leath ar leath
      do chaithfeadh uile a eineach;
      ní chaitheadh sé acht réidhe rinn
      4240] is re a ré fhéile i n-Éirinn.
    19. Ní fríoth orraim d'fhior uainne
      i nGlinn Ghaibhle ghéaguaine
      re ndul do ghríbh Chunga ó chách,
      do rígh nírbh urra a óglách.
    20. 4245] A mhac féin táinig n-a theach
      mar ro orduigh Dia dúileach;
      do sduaigh Bhoirne nochor bhás
      an t-oighre do thuair Tomás.
    21. Tomás mhac Briain barr naoidhe
      4250] 's sluagh Éireann gá éagcaoine
      tug a chumha do chách cor
      go bráth ar ndula dhoson.
    22. Iomdha tír a-tá go sé
      i leon uile dhá éise;
      4255] do thraoth méad borrfaidh Bhanbha
      ar n-éag d'onchoin Eachlabhra.
    23. Gidh iomdha anbhuain eile
      do dhíoth churadh Caoinrighe,
      gidh doirbh gach ní ar ndula dhó,
      4260] an chumha ní hí as oso.
    24. Do thoirrsigh daoine an domhain
      cumha ghéige gormChodhail;
      dubhach slógh Banbha dhá bhás,
      ba mór a dtarbha ó Thomás.
    25. 4265] Ar chan cách nír cheilte dhúinn
      re mac mBriain an bhairr chladhúir;
      'Toirseach bean ar muigh Mhumhan,
      a thuir Bhreagh, ód bhaoghlughadh.'

    26. p.277

    27. Fa-ríor ní bharr sinn go sé
      4270] ar éis aoncharad fíre;
      a-tá sinn ar ndola dhuid,
      a chinn Chobha, gan charaid.
    28. Ach rob iomdha ag teacht dod thaigh
      dámha a hÉirinn 's a hAlbain;
      4275] beith ar th'uaigh, a fhir Oiligh,
      do-bhir uainn gan t'ionnsoidhidh.
    29. Do chumhasa, a fhir Fhearta,
      tug oirne easbhaidh imdheachta;
      mór dhom neart do-chuaidh ar gcúl
      4280] ód leacht bu thuaidh ag tiompúdh.
    30. Mairg a-tá mar tú dhá éis
      a dtug dhúinn inn gá fhaisnéis;
      fuarus gach ní ar dán a dhuan,
      gé dho bhí a ndál go diombuan.
    31. 4285] Diombuan bó, nír bhuaine each,
      ag mac Bhriain gá mbinn buidheach;
      fuair ba thoil ar chaith don chrudh,
      maith do chaith soin an saoghul.
    32. Seasg gach bó chríon i n-a choill
      4290] d'éis Mhéig Shamhradhán shúlchoirr;
      uathadh gort ar a bhfuil fás
      do bhuin ar dtocht do Thomás.
    33. Tomás mhac Briain, barr corcra,
      leannán is barr bantrochta,
      4295] maith a chuing do chraoibh Dhuibhe,
      nír thuill aoir ná heasguine.


p.279

XXXII

Mathghamhain Ó hUiginn .cc.

    1. Ar ghuth éinfhir anaid Bréifnigh
      —báidh lem chroidhe an cleas ra-niad—
      neart is na hógaibh gor éirigh;
      4300] do thógaibh ceart éinfhir iad.
    2. Ríoghraidh Bhréifne na mbrat gcorcra,
      curaidh uallcha nar ob gleo,
      foireann gach cláir fhéarmhaoith eagair
      re gráin éanlaoich leagair leo.
    3. 4305] Niall mhac Tomáis na dtreas n-ághmhar
      is é an t-aoinfhear ó bhfill céad;
      ní ghabhann fear d'Íbh Ruairc ríghe
      gan chuairt i dteagh gríbhe Gréag.
    4. Mág Shamhradhán
      [...]
      Midhir,
      4310] Mongán Cruachna chorcras rinn,
      géabhaidh gríobh Ghaola go gealBhóinn
      dá shíol Aodha fleadhmhóir Finn.
    5. Fa Chonnmhaicnibh le cath mBréifne
      béaraidh sidhe le sleigh ngéir;
      4315] fuath Bréifnigh im Airear n-Eithne
      téighfidh claidheamh neimhthe Néill.
    6. Dá shleigh leathna leomhain Teamhrach
      tús na ngaithleann ghéabhas siad;
      tosach troda dháibh ó dheoraidh
      4320] dá láimh bhoga leomhain Liag.
    7. Gá bhfios dúinne nach dó treabhthair
      Teallach n-Eachach an fhuinn ghloin,
      ní thabhair Niall dóibh a dílse,
      do fhóir Brian an tírse thoir.

    8. p.281

    9. 4325] Tús imreasna ó fhearaibh Bréifne
      ag baidhbh Chruachna an chomhráith shuairc,
      flaith Beannchuir ag boing re tachraibh
      teanchair do chloinn rathmhair Ruairc.
    10. Teallach n-Eachach na n-arm líomhtha
      4330] ag léim bhearna bíd re chois;
      gé robh ar sódh iad nó ar anshódh
      ní brón do-niad rashlógh Rois.
    11. Croidhe fiadh ag faisgin chuanart
      ag cath bhiodhbhadh bídh re Niall;
      4335] bídh ag bile Dhor go diaghair
      cridhe chon fiadhaigh go fiadh.
    12. A pheall taoibh ar dteacht ón chliathaigh
      cotún uaine
      [...]

      is í in-uair chagaidh a chearchaill
      4340] a thruaill sgabuil bhearntoill bhláith.
    13. Deargthair leis ar láthair chliathcha
      a chroinn fhaobhraidhe a fhál sgiach;
      do-niad ar bearna i luing lubhair
      buinn a fheadhna im churaidh gCliach.
    14. 4345] Ag so an drongsa, a dhreagon Uisnigh,
      uathadh tír nach téigh a nós,
      do chroidhe fial, a bharr Bréifne,
      crann im nar iadh féithle fós.
    15. A Mhéig Shamhradháin ó Shionainn
      4350] nar sheol boidhre do bhreith cheall

      [...]
      brughaidh do bhuadha
      Ulaidh, a fhir Chluana id cheann.
    16. Deirge agus gile id ghnúis tibhrigh,
      a thuir Bhréifne re mbím chois,
      4355] an dá dhath ba dhual ar foirinn
      id ghruadh, a sgath roibhinn Rois.

    17. p.283

    18. Rugais geall ó ghné na dtorchraobh,
      a chruth míndearg meic mheic Bhriain;
      geall, a sgath Banbha, ba breithte
      4360] re dath t'abhra ó eite an fhiaigh.
    19. Fuarais dealbh nar dhorchaigh míorún,
      a mheic Thomáis na dtaobh seang,
      léir ar dhath do ghruaidhe gairthe
      nach smuaine, a sgath Aichle, fheall.
    20. 4365] Tuar ratha do ríoghraidh Bhréifne
      beith go mín dod mhalaigh shuairc;
      fóbra dhod léim, a fhlaith Íle,
      maith do bhéin ríghe d'Íbh Ruairc.
    21. Ceinéal mBréanainn na mbrugh ndaoineach
      4370] dream as fhéile do fhuair sionn;
      ar dtriall ót fhéin, a fhir Bhaoille,
      gar dtigh féin badh aoidhe ionn.
    22. Nír sgibh croidhe churadh Saingil
      re sonn gcorcra gcraoiseach réidh;
      4375] troigh an fhir agus a abhra
      ní sgibh re goin ngallgha ngéir.
    23. Ruathar feirge flatha Manann,
      a mheic Thomáis, ro chuirfeadh sgáth;
      glór ro bhéaradh éad ar Oilill
      4380] a-déaradh géag roibhinn Ráth.
    24. Ball einigh nar urmais Guaire
      do ghabh ar bhronnadh bhó laogh,
      togbhaidh barr Cearna ar ar gcongnamh
      ball nach dearna Conghal Claon.
    25. 4385] Nír ghrádhaigh Niall naidhm a chlaidheamh
      a chuach mbreac ná a bhrat ná a laogh;
      sairghidh rí Duibhe re daidhbhreas
      duine gá mbí saidhbhreas saobh.

    26. p.285

    27. Mág Shamhradhan shíodha an bhrogha
      4390] bhriseas cliathach re cró sleagh;
      is lór do thoirmeasg a theichimh
      slógh coimhleasg re beithir mBreagh.
    28. Tearc im Bóinn baile nar thaisdil,
      tearc im Chruachain críoch nar airg,
      4395] ionmhuin le Niall adhaigh fhada
      faghail chian aga ar gach n-aird.
    29. Fuil Éibhir fa a aighidh bhfáiltigh,
      fuil na gColla tre chrú Néill,
      siad n-a n-eanglais im thuir dTeamhra
      4400] fuil Fhearghais fuil Fhearghna fhéil.
    30. Mac Nualaidhe do-ní a shluaigheadh,
      síodh dá cheangal, creach dá deilbh;
      táth na sluagh ar bile mBanbha,
      tuar nimhe tuar faghla an feidhm.
    31. 4405] Rinn gliadh beodha ag brisiudh chliathcha
      ag cleith Éirne an earrla bhuig
      ar los na dteach
      [...]

      ní bhuail neach acht
      [...]
      i dtroid.
    32. Deireadh feadhna ag fágbháil tachair,
      4410] tosach inn gá abhra dhubh,
      tús do iarr ar a fhear comtha
      is Niall i dteagh ndorcha ag dul.
    33. Ní hé uamhun a arm séanta
      slóigh Dhanar do dhruid re Niall,
      4415] acht méid ghairge con í Cholla,
      airde dá cor orra ós fhiadh.
    34. Laisgidh searrach slat i ndeabhaidh,
      drúcht mar mhónainn i meor bhug;
      cuiléan lonn ag léim go damhraidh
      4420] bonn Néill go talmhain ní thug.

    35. p.287

    36. Borb re comhursain cleath Mhálann,
      mín re héigsibh a ucht geal,
      n-a fhaire fa ghlaisGhlinn nGaibhle
      craidhe fairsing baidhbhe Breagh.
    37. 4425] Teallach n-Eachach nar ob chliathaigh
      cródha an tionól téid fa bhreith;
      ag flaith Ráth ní róigh a fhulang
      tóir i n-Áth Chulann gar gcreich.
    38. Cotún uaine im airgneach Cruachna
      4430] coiléan buailteach bhriseas ghliaidh;
      buarach trom ma onchoin Uladh
      folchaidh bonn curadh i gcriaidh.
    39. Ní thréigfe mé ar mhaithibh Connacht
      ceinéal mBréanainn bhriseas maidhm;
      4435] m'aire ar n-ól na dighe dearmaid
      ar slógh bhile sheangbhuig Shainbh.
    40. Deargaidh sneachta snuadh a leacan
      nó an lá bruithneach bhíos re gréin;
      fleachadh ag garadh a ghealbhall
      4440] aghadh leathan neamhghann Néill.
    41. Is áireamh réaltann i reo gheimhridh
      guth ar onchoin Átha Cliath;
      is obair dhuine ar mbreith bhreithe
      beith ag tuibhe chleithe Cliach.
    42. 4445] Obair shamhraidh sheabhaic Bhréifne
      buaidhreadh Uladh an fhuinn réidh;
      adhbhar eagla an obair gheimhridh
      freagra chogaidh neimhnigh Néill
    43. Niall mhac Tomáis na dtreas meinic,
      4450] mac meic Bhriain na mbratach ndearg,
      is blagh do rath dreagain Dealbhna
      eagail le cath n-Eamhna a fhearg.

    44. p.289

    45. Ar ghuth Athracht anfas Muire
      ag móradh cháigh cuma dhamh;
      4455] géabhaidh linn Luan na n-anman
      sinn dá gruadh ghlanbhall go gar.
    46. Ar guth

XXXIII

Tadhg Ó Domhnalláin .cc.

    1. Leaghadh don Ghalltacht gnaoi Néill
      Goill Fhódla fhuair dá choimhléim
      cosmhail ar dath le neart Néill
      4460] ní tearc
      [...]