Electronic edition compiled by Beatrix Färber
Funded by University College, Cork, School of History
1. First draft.
Extent of text: 2783 words
Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G400089
Availability
Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.
CELT: Corpus of Electronic Texts
Text has been checked and proof-read twice.
The electronic text represents the edited text on pp 291298; with Meyer's German introduction and an Irish tract on 'Trefhocla'. (The apostroph is not used in the genitive of proper names in German nowadays, but has been allowed to stand here). The Glossary (298301) is omitted; so are variant readings. In Meyer's edition, the acute accent and the macron are used to mark long vowels. Editorial corrections and expansions are marked. Hyphenation and word separation have been brought in line with CELT practice. One footnote has been retained. Meyer's reading 'dno' in verse 60 has been rendered 'dano'.
There are no quotations.
Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break, this break is marked after completion of the hyphenated word.
div0= prosimetrum: the poem with prefaced prose tract; .div1= the section. Page-breaks are marked pb n=""; manuscript foliation is marked mls unit="ms folio" and numbered.
Names, apart from a few place-names, are not tagged, nor are terms for cultural and social roles.
Created: Ascribed to Fingen Mac Flainn, a poet of the 9th century Date range: Old Irish period..
Beatrix Färber (ed.)
Beatrix Färber (ed.)
Vibeke Dijkman (ed.)
Students at the CURIA project (text capture)
Das hier zum ersten Male herausgegebene Gedicht besitzen wir, so viel ich weiß, nur in zwei Handschriften, von denen jedoch eine leider nur eine wörtliche Abschrift der anderen ist. Die Haupthandschrift befindet sich auf S. 3537 des Pergamentkodex H. 3. 18 (H) in der Bibliothek von Trinity College. Daher stammt die Abschrift Edward O'Reilly's in Egerton 175, fo. 5a (E).
In H wird unser Gedicht in einem Traktat über trefocla d. h. technische Fehler, die in der Dichtkunst zu meiden sind, als ein Beispiel von trefoclach focrai fadesin aufgeführt. Derartiger Traktate sind uns mehrere überkommen. Thurneysen zählt sie in seinen Irischen Verslehren ( Irische Texte III, S.126) auf. Von zwei solchen im Buch von Ballymote enthaltenen Abhandlungen citiert eine (S. 308a) die beiden ersten Strophen unseres Gedichtes, während die zweite (S. 331b) es nicht erwähnt, obgleich sie sonst mit dem in H enthaltenen Traktat übereinstimmt. In einer dritten im Buch von Leinster (S. 37) befindlichen Abhandlung werden zwei andere Strophen citiert (44 und 45 meiner Ausgabe, aber in umgekehrter Reihenfolge), und zwar als Beispiele des Fehlers brecc i fochanar.1 Der Dichter Fingen mac Flaind ist in den Annalen nicht erwähnt.2 Doch läßt sich seine Periode annähernd durch das Todesjahr seines Pflegevaters Dubdartach Béirri (d. h. von
Wenn wir bedenken, daß sieben Jahrhunderte zwischen der Abfassung des Gedichtes und unserer Handschrift liegen, so ist die Treue der Überlieferung zu bewundern. Doch bleibt manches dunkel und einiges ist gewiß verderbt, wie die nicht skandierenden Verse zeigen. Auch scheinen hin und wieder Strophen ausgelassen zu sein, da an mehreren Stellen das sonst überall herrschende fidrad freccomail (conachlann) fehlt. Ich vermisse es zwischen Str. 11 und 12, 19 und 20, vielleicht auch zwischen 36 und 37 und 50 und 51, wenn hier nicht t und d zu dieser Art Alliteration genügen, und zwischen 63 und 64. Das Versmaß ist das bekannte dechnad cummaisc. Die Reime lassen sich, wo die Abschreiber sie verwischt haben, leicht und sicher in ihrer Reinheit wieder herstellen, so gúru : cúlu (28), cóim-ur : óinur (37),5 ili: ligi (41) u.s.w.
Liverpool,
Trefoclai inso6 amal rochumsat na baird & na patréni .i. trefocal cen chúail cnám, cen chraip cáinti, cen chombach, cen choimsiud, cen díchur n-écóir, cen dallbach dona dallbaigib, cen ellach dona hellgib cenmothá óenellach, cen tár, cen tamall, cen faicit co cuibdius, cen faicit cen chuibdius, cen na focla frisi n-aprait filid frithsuithe, cen imsechfaid indsci, cen aisnéis for araile, cen écnach, cen ecnuadh, cen scáth dofairce cuitbiud, cen áe for anae, cen sáebsuidiugud .í. díalt ic frecra d'íarcomruc i n-urd bairdne, co n-aichni cetharchubaid cumait baird conidh frithortud téchta forna focla masa oé congabthar amal asbert:
Nó dono is trefoclach cen cláen cen rudrach dogníat & rl. Is hí so sís immorro in trefoclach focrai fadesin dorighne Finghen mac Flainn dalta Dubdartaigh & do Feraib Arddai dorighne & rl.
- Ammo Choimdhiui néll cid dogén
fri firu Arddae?
im ba háilgine, ald n-airge,
bá ma garge?
- Ba mba gargluinne fria ngrísad,
gním adróla[d]?
fa ma moladh, cenip múinech
ó dorónadh?- Fa ma roluinne fria ngrómadh
gusnaib glámaibh?
fá ma n-adhmolad fíad ríghaibh
isnaib dálaib?- Fa ma dulsan ocus drumsal,
bríathar brígach,
fa ma camnadh ocus cáinadh
ocus círath?- Fa ma cáintestus a láechradh
laind[e]ach lendach?
fa ma sindadh ocus rindadh
rindibh tengadh?- Ocus tengleir fria tollscud,
toraim ngainde,
mór a febas fri æs lenas
doichle daille.- Fa ma dalbach di ná tobngar
díre n-ainech?
fa ma cáinedh caladh caladh
ce[n] nach n-ainech?- Fa ma n-indaidhi fri féle,
foraim suibsi?
fri ar láidhi, lí do sindadh,
congon cuibsi.- Ocus cuibdighudh a ndúaine
sech a ndíne
dech far ndála ocus dílgad
dóib a ndíbe.- Ocus díbadh bríghach mbarann,
bag atchíu,
itgait fri lés, bés cidh tindta
a cíall friu.- Fritamgair céin, a c[h]íall cubaid,
condelg fobaidh,
is ed athchomarc is nesam
dúin diar cobhair.- Is tú th'áenur nachanmairn[e]a,
cíall adchíam,
di cach athchomarcl rolásum
cucat ríam.- A ronecam-[ni] do lesa,
lúadh nád célam,
ráidh frim íarum
cisé dáil di sund dogénum.- Adgén-sa fort-sa, ol cíall
cóemglan, ci adhgládur,
la feirge facht bés níb lór lat
a norádur.- Acht cia ruacht-sa fort aigned
a n-adbér-sa,
derb lim-sa amne
nípdis mésu de dobér-sa.
- Bés ní dénta ní bed amles
madh ar máise,
mainipdis gnáth, ní cara cách
cosg a báise.- Asberainn frit
nádh bud búiremail do bara,
cena ráidhind
bés adágind bidh cosc mada.- Mad 'diu ruacht-sa fort aicned
cu m[b]ad ainm[n]e,
la bréithir nDé!
bad hé íartaighe t'airle.- Ar cia na léici fort aicned
condaáera,
bés ní maith la rígha rúadha
solma sáera.- A n-as andsom dúnn di sodhain,
alt nos-lonnaigh,
is deimin lat
bidh olc lainn nduibroibh ndrongaig.- As drochdál duit
dénum neich bus olc la súide,
is éside o[c] cinaith frit-sa
sech a ndúine.- Cé dogénsam ainmne uime
frisin cédgreis,
tar érlamh Póil!
ní cóir a tabairt i n-éislis.- As ed íaram as maith duit-siu,
dál cen séna,
nír chráidhe céin mbé i n-Ére
cacha déna.- Déna dam dóibh
fócra lethamnas cen dodath,
bid an[n] tomad ocus tollscad
ocus tolach.- Bidh ann timomnad a ndúine
dedhlaib dúaine,
co tuidhich fuil cridhe cródhai,
ferb for grúaidhe.- Bidh ann grísadh co rot-áigther,
árusc ndéte,
fri féghadh fair
andsom ná raibh
ær calléice.- Nachatléic dam la neim láidhe
luinde lúaithe,
dit gláime gom
ná raibh on for inchaibh túaithe.- Bidh ann tiarmóracht díáilgean,
alt is gúru,
di duine dreich
do bréithir imdeirg for cúlu.- Bidh ann comúaim can a enech,
tucht rondliged,
bidh ainm cintaig in gairm ndodhad,
bid ainm cinadh.- Bid ann cocubus fri dála
dealbdha brígha,
nárbu díana frisna flatha
fíala fíra.- Fégh na dæna
gurab conair cert nolúaidhe,
iss ed do chóir,
aurfogair dóib
gíallu grúaidhe.
- As glé lim-sa dia coisti frim,
fáth gen tséna,
ní bá déine,
acht bid sí sin dál dogéna.- Dogén-sa ém sin,
a c[h]íall cain di clothach labra,
acht atbertha
rofes ní pad debtha damna.- Deimin lim-sa indsci asbeir-si,
bréithir glési
re damar fort
is dégh nád mbeth olc dar éisi.- Is ed duit éim ainm ar cintach,
ní clú ladga,
fri féili fál, foraim n-airgi,
áes an Arda.- Ard a n-alladh
for cach leth,
rofitir Mumhu,
roselt lenn donn,
rosiacht co Drong
ocus turu.- Dorónsat maith fri gach ndíne,
dál for cóemur,
nocon cél-sa,
acht namá ma frim-sa m'óenur.- Ní mó form-sa
fri cach racht cid fiala a flaithe,
cia torba lim?
créd nach frim atá a maithe?- Ma fáilte nofrítha frim-[sa],
fáth nád aurgna,
a ngart glanda
ba la tothacht n-amra n-aurghna.- Aurslucud les,
fothugud fes,
fodhail deine,
ósaic, inmad, adhlaic uile,
tech, trebh, teine.- Tidhnacul mbídh, brighthach n-anai,
coemthach n-ile,
lepaidh sochair, sosadh subai,
sámadh lighe.- Lántol menman
di cach maith, ní araferam,
cluiche ngáthc[h]ar dech mo charam
gnásaibh trebhann.- Níntá a ndimdha
céin rom-bámar i n-Ard Ruidhe,
doindnacht dún,
dál nád mada, in sin and uile.- Níslen écnach ónd áes chétlach,
cruth ron-cúala,
ar ar ndála acht ná tucsom
dúas ar ndúana.- Dorónus dóibh dúa[i]n mbinn mbairdne,
bréithir gléisi,
gním cen tláisi,
ní tardad dúas dar a héisi.
- As
[gap: missing]
godena(?)7 in debhaid,
dál adcíu,
díghna diar ce[i]rd
dofiusca ar fe[i]rg
fichdai friu.- Fócraim-si dóibh gíallu grúaidhe,
gním not-særfa,
grómfa grómfa, glámfa glámfa,
ærfa ærfa.- Ar is é triar fil fri dígail
díghna dúaine,
feólda fichdha teóra ingne
gríbhdai grúaide.- Gráinid cride frisin dám-sin,
dál connécad,
mairg fris-mbáighe[d], mairg fris-mbruided,
mairg gus-recad!- As reicne nguin,
gáifi forgnúis cáich gusmbrogad,
ní moránad ní do cogaibh
gláime gonadh.- As grándai a ndám,
ro-fes a ndán, dál arcanai,
léicidh fuili acht ná diupged
tonda tana.- Dosúigsed feóil cordergfir,
feidm as détlu,
go corpud gann,
co táet fuil flann
fonn fo étnu.- It é a n-áilche nos-luinniur dúib,
dál nád bine,
ní gonat cnes,
crúaidh a mbara, at-gonat cride.- Críst d'ar furtacht
náa[b] gnúisi carad grísadh,
fócrai-siu dóib siu roglúaised
nachadrísad.- Ronbé ó Chríst aigned n-arge
gen brugh mberga,
námthí garga
fri slúagh n-Arda
íart[h]air Elga.- Ella tecait æs na féile
fri gart gníthi,
is eóla cách is gnáth níp rota
mbíthi.- Bés bidh edón cidh áes Arda as nesa
mani pad ferr, a Dé, iar n-as[s]u
ní bud messu.- Ós meisi dan comneim láidhe,
lúagh nád célta,
ní fil dianaithi cena baighthi,
bés ní dénta.- Dégh ní dernad ær dia n-aithrib
rogdaibh reimibh,
nach dia senaithribh re suidhibh,
is dál deimin.- Ní mandingentar dano dóib-sium,
dál ndrong ndelech,
dégh doberadh mór sét sodath
ar a n-enech.- A n-adbermais íarna córai,
cruth as déiniu,
nís-fil fo gréin
fairind find féil
basid féiliu.
- Forcsi a ndúnaidh cona cóemaibh,
cáiniu slúaghaibh,
ní bér di[i]b
cid mac rígh gach ænfer úathaibh.- Ó dos-néctar ina ndálaib,
dál is glainiu,
cadlu cóimiu
cáiniu gach óinfer arailiu.- Rodál foraibh Críst mac Muire,
mod arcanai,
imról tocaidh ocus ordan
ocus anai.- Annadh féile ropad úathib,
alt adrímidh,
ó rocrínad robad díbhadh
isnahibh tírib.- Tairgebad cenn gart finn féile
fri gach nduine,
co mba comlán
la slúagh n-ollmár ænaig Ruide.- Rúinid coicthiu
cúan cróferg fri fíannsa feba,
úathaib gach leth co nach tressu
nech andatha.- Daighfir dánai gu n-ordan mór,
modh nád clúdhai,
fíala a ng[n]úisi
acht ná tardsat dúisi dúnai.- Dilium dam-sa taithmed n-Ísu
inscibh etlaib,
ac Rígh corpgil
do-rón athirghe dim phecthaib.- Ní ram-píantar i péin iffirn,
alt as doimniu,
a Flaith na næm,
robo æn do chæmh, a C[h]oimdhiu!A. m. c.