Corpus of Electronic Texts Edition
In Cath Catharda (Author: [unknown])

caibidil 5


382] Toghail dénna Arimin annso sís.


383] Ó ro scáich do Césair traethad & tenngabáil tíri Gallia
384] & lochta Lochlann & innsi Bretan fri ré na .x. m-bliadan adubramar,
385] imsáe reme docum na h-Etáile. Fuidhis léghaidhe & lucht
386] slighedh úadh d'innsaighi in t-senaidh d'iarraid buadha forro
387] & d'iarraid fuillidh consulachta uatha, uair ro scaich do riaruchudh
388] na n-uile ciniudh ro erbadh fris. O 'tcuala ín senadh
389] Rómhánach aní sén do rónadh cinniudh senaidh occo, tre furáil
390] & tre aslach Poimp, co nach léiccfithea Césair maraon & a slógh
391] isin cathraig tri bithu, acht damad ail lais a buadhugud on
392] t-shenadh nó faicfedh a slóghu i sléibh Elpa & dodicsedh fein
393] docum na cathrach.


394] O ro h-aisneded do Cesair sin ba derbh deimhin leis comadh
395] d'imbert bais fair no bethea aca dedhail fria slógh, & ro
396] cinn aici féin nach rachadh don Róimh tri bithu cin lín catha uime.


397] Tainic iarum Césair 'na reim rígh reimhe cor' tairmceimnig
398] sair cech n-dírech dar senbennaibh snechtaidhi sléibhe uraird

p.32


399] Elpa cosin uathadh slóigh tarrustair imaille fris .u. cét ar .d.
400] míle, cor' gabh sossadh & longphort for brú srotha Rubicon i
401] coicrich a feraind féin & tiri na h-Etáile.


402] Ro búi ac á thúr & ic á scrutain ina menmain annsin
403] amail do génadh an cocadh & do béradh an cath. Atcondaircc
404] Césair fís adamhra & aisling ingnadh intan sin for brú in
405] t-srotha .i. adar-leis in Roim do toidhecht i n-deilbh mná da
406] innsaigid, co cruth socarchain sirédrocht {MS H folio 384} tre caburdorcha
407] na h-aidhchi forscáthaighi furri. Foircsi broin & toirrsi
408] for a gnúis. Trillsi liatha lánsochraidhi for scáiliudh & for
409] esrethiudh ima cenn cumdachta. Doiti tarrnochta aicci ic
410] frestal in catha. Crithomhan & imecla fuirri. Cned mor &
411] accaíne ádhbul lée.


412] Ro gabh for a acallaim, idar leis, & itbert co forníata:
413] ‘Cia conair tiaghar in rém sea, a firu?’ ol sí. ‘Cia leth
414] berthai mo meirgi libh? Má seitche dlighidh nó senbés,
415] anaidh sunn ic sruth Rubicon, uair ní dlegur techt tairis co
416] frestal mergedh nó arm.’


417] Ro driuch tra Césair co h- uathbásach imeclach ádhbul o
418] inn co bonn, & ro cruadhaigh & ro chataigh a fholt 'ma cenn
419] ré mét na graine & in uathfais dos-fainic. Ro gabh ic edurguidhe
420] na n-dei n-adhartha 'arsin im soirbheochadh a réime,
421] co n-debhairt: ‘a Ióib uilecumachtaigh,’ ol se, ‘a dée na Troghianda
422] in ciniudha Ulecta, & a Romhaill righ- duiligh, & a tendti
423] bidhbeoda ina tempull Vestallda, co m-bé for furtacht
424] & bur foirithin malle frim! A innamail na cumachtach

p.34


425] forordha i talmain didu,’ ol se, ‘.i. a Róimh ro-uasal, co ro cungna
426] linn, ar ni dot aimles na dot ingreim tiaghar in turus- sa, acht
427] is dot saerad ó na tigernaighibh diumsacha domfuilet fuirri.
428] Nach faici do milid diles féin’ .i. Césair, ‘'ar m-breith coscair
429] dot naimdibh for tír & for muir. is é is cinntach ann, intí
430] triallus ar scaradh’ .i. Poimp.


431] Ó tairnic do Césair inn edarghuidhe sin, ro lín robharta
432] feirgi & lonnuis é trena túr & trena scrutan féin, & tainic co
433] dían tinnesnach gona mileduib les do techt dar sruth Rubicon,
434] amail is déne tísadh in leomhan Affracdha docum a
435] námhat 'arna lonnugud & 'arna fergugud tresin esargadh do-bert
436] féin da erball fair, ar innisit na fisidi conach erigh
437] luinde in leomhain dogrés conas frithardann nech ele nó e
438] féin, conidh edh dogní iarum intan atcí a námhait & nách
439] innsaighi fair, esargudh dermair don mill móradhbul bís for a
440] erball do gabháil dar a formna féin, co n- erigh a ferg trit-sin,
441] & co scuich fochétóir dochum a námhat cen omun buille
442] no urchuir fair.


443] IS amlaid sin ro fas ferg & luinne Césair don túr & don
444] imradhugud doríne féin, co tainic fochétóir do thecht dar
445] sruth Rubicon cona slóghaibh leis. IN sruth h-í sin a tobur
446] becc siles a bunadh, & is é is coicrich do lucht na Gallia & do
447] cathaibh na h-Etaile. Becc & mesurdha é & urusa a thocht
448] i n-aimsir shamhraidh. Badur tri h-ádhbuir métaighthi aigi intan
449] sin rainic Césair cuigi .i. aimsir gemhreta ann, & tres uathaidh
450] arai ais ésci, áes ina gnáth tuile fleochadh isén dogrés. In

p.36


451] tres adhbar didu, a lán do snechta sléibhe Elpa do siliudh
452] ann la tinfedh na gaeithi in airdes cech n-dírech, cor' lín sen
453] na tola tromtuile h-é, co rainicc dar bruach srotha Rubicon,
454] cor' doirbh a thecht lá mét a tuile.


455] Ro coraigh Césair a marcslogh re h-ucht in t-srotha sin
456] ón brúach có 'raile, & ro chuir a traighthecha re taobh, co
457] rancadar imslán dar in sruth cen raon, cen bádhudh eich
458] {MS H folio 385} na duine don t- slógh ann don dula sin.


459] IC tabhairt a coissi do Cesair i m- bruach alltorach in
460] t-srotha, is ann sin asbert Césair: Fácmaid andso ar síth &
461] ar caradradh re lucht na Rómha, ar sé. Cidh fil ann festa
462] acht in toicthiu do lenmain co toir iudicecht & etergléodh in
463] catha moir etraind.


464] Seolaid Césair in aidhchi sin co nemlesc nemhshádhail,
465] amal is déne do raghadh cloch a tailm nó saighet a fidhbac,
466] co ruc a dirim slóigh & sochraidi leis do toghail dénna Arimin,
467] cathair ísen bui í comhfhocus do fo mámus Poimp & in
468] t-shenaidh Romhánaigh, co rancadur na slóigh in baile la dobhursoillsi
469] na maitne muichi arna mhárach.


470] Do bí tromnélghal dorcha dubhcíach isin maidin i tús in
471] láe sin. Búi do mét na cíach co rancadar slóigh Césair co tai
472] tostadhach docum dénda Arimin, cor' sáidhset a mergedha
473] for lár in baile, & nír' airghedar lucht in margaidh íat
474] no co cualadar gláedh béccedhach na stoc sleschain slemhainsholus
475] & na cornd comdírech & na cuislenn catha, análfadhach
476] na n-ech, sétfedhach na miled, & scrédgaire na fagha
477] faebhrach firgér, & geóin in morslóigh ic gabháil in margaidh.

p.38


478] Ro brissedh comsanadh popuil dénna Arimin desin. Tucadh
479] dúscadh namhat & tidhuabairt echtrand & buaidredh bidbad
480] for ócaibh in baile annsin. Do érghedar annsin lucht gaiscid
481] án baile docum a n-arm, & ro gabhadh cloidhmhe maela
482] mergecha & slegha cenncroma crithánacha, & scéith imellcrína
483] arsaidhi, ar ní búi a ríachtanus a les occo fri ré ciana ar
484] tinne & ar trebhurdaingne na smachtcána sída bói occo.


485] Tancadur for múr an baile 'ársin, & tucsat aithne for
486] mergedhaibh na Romhánach. Bá súaithnigh a n-dath sen &
487] ba urusa aithne forro, ar búi delbh aquili in cech taebh mergi
488] díbh. Ar tri h-adhbaraibh do berthea in t-ordúgud sin for
489] mergedhaibh na Románach. IN cétna fáth dibh, co tuicidh
490] cach gurob do síl Ioib doibh, uair én coisrectha do Ioib inn
491] aquil. In fáth ele didu, co tuicidh cách gurob comfocus in
492] flaithius Romhánach do flaithius na n-déi, ar aisi an aquil én
493] is airdi foluamhain for bith. An tres fáth co tuicedh cách
494] tigernus na Rómhánach do beith ós na h-uilib dháinibh in domain,
495] amail atá tigernus na h-aquili for na h-uilibh ethaidibh.


496] O ro aithnighedar tra na h-aquili aithinte & na mergedha
497] Rómhánacha ic lucht dénna Arimin, & o ro tencsat Cesair
498] ina éo ard áighthidhi i medhón in t-shlóigh, ro bidhgsat fochétoir
499] & ro lín omhan & imecla ic faicsin Césair. Ro gabsat ic
500] uchbadhaigh & ac egáini moir co tai tastach toithenach.
501] ‘Uch,’ ar cech fer díbh ina menmain, ‘mairg dánad fót dúthaigh
502] in feronn so, mairg do cumdaigh a chathraigh in alt

p.40


503] in inaidh-sea .i. i coicrich na h-Etáile & tíre Gallia, uair cidh
504] sídh bes in cech inadh bidh cocadh ann, & ní fólíth nach ro
505] suidigh in toicthi i n-airther nó i n-descert in domhain {MS H folio 386}
506] sinn, uair cech longport & cech creich & cech sluoighedh ticfadh
507] do innredh na h-Etáile bidh ocoinde a cétgress, amail tancadur
508] popuil bruthmura na Cimbrecdha intan tancadur i n-aghaidh
509] in t-senaidh Rómhánaigh. Is í so slighi tainic Anibhel co slógh
510] na h-Affraice malle fris do toghail na Rómha. Is i in cétna
511] fos tancadar laechraidh na Lochlaindi d'innrad na Roma.
512] Cidhtracht acht cebe minca ro impodh in toici ríamh ar in
513] Róimh is í so slige cech sloigh & conair cech catha dia saighid.’


514] Rob' é sin tra imrádhugud & accáine incleithe cech aenduine
515] fó leith i n-dinn Arimin, & nír' lámh nech díbh a claistecht
516] sin uadha ar ecla Césair, acht siad 'na n-dirmaibh &
517] na m-buidhnibh co h-utmall anfosaigh, co tostach tóethenach,
518] fon samail sin, amail bís ealtadha anbosaidhi na n-en foluaimnech
519] 'ar m-béin na fúardha nh-gemhreta friú.


520] Tainic lánsoillsi in lai fáe sin, & ro gabh Césair in baile
521] 'arsin.