Corpus of Electronic Texts Edition
Tochmarc Ailbe (Author: Unknown)

p.254

{MS folio 827}Boaei fic idir Cormac hua Connd & Find hua Baoesccni. Ba he focond na deabta .i. Graindi do tabairt i miscin for Find & grad do tabairt di do Diarmaid hu Duibne. Ro-hindarbad Find de sin & ro-sgaraid na fiano fris. Ar ba hiad sein cetherna & teglach in rig Cormaic. Is de ad-bertaei fiana friu, ar ba siad fenidi & milid in ri iad. Ba deitide na do feruib Eirenn inti Find & ba saeth leo a beth for eachtru. Ar 1 cech mac fir do feruib Eirenn no-bid a fiannus la Cormac, no-icad Find frittuarostol fris la taebtidrone2 Cormaic. Et cec aen tra do feraib Eirenn no-bid for dimfeirg on ri, is a tig Find no-bidis, comdis sidhaighthi fri Cormac. Ba deitide dina do Cormac feisin Find, ar ba he ba taisech ceithirne la hArt .i. la hathair Cormaic.

Do-ronad iarum sid fri Find & tucad na ceitherna & in tedlach & na gillai con & comus fiadoig do afridisi & ro-scarad Graindi tre coru fris. Tucc dina Cormac bendacht fora ingenaib, dia-mbeth dib ingen do-thogad feis fri Find. Baei ingen do Cormac a Temraig in inbad sin, Ailbi Gruadbric a hainm side. Baei drai a Temraig an n-inbad sin .i. Citruad mac Fercaethod. Do-ticdis cuigi uili ingena Cormaic dia fiafraidid de, dus cid no-biad doib. Ro-raidhig friu uile gotice an ingen dedinaig, asiate in Ailbi Gruadbric. Do-luid side feacht and dia fiafraidid do, cia do feraib Erenn cusa-radedh.

Conad and as-bert in ingen: ‘Friscomart3 duid, a caim a Citruaid, cid armta tuaruscaib romgab feit firfolcsud tond- tromtoltuarust- friroiromenm- ridhtodhorig mascor- glaim saerfrisell sluadtodo nimcuairt codl- caematar nalut serce sergaide nabuaidmdidmbit amruna ceol clusaib clotumd- fodaingin ontomongadar bangnima Menma frituind treburi fribiath- fribrugus frisil- saercm-a friniam lendotlacht gecdata friduburtadam dosood friremchisin gaca slaibri silamra frib-tabaide


p.256

basi- frigraide fricairpi friclurae craeslin- fridai{MS folio 828}ddingmail cele fricuilus4 & comaes Aromtombur oneim’ ar si ‘dicaemcinuil cinusamtar letharamdana find firfl-ach Apair naferba firfaid-sine Cahairm anEirind daramruib Fodomcuirib cosleb airis duit direcmus all- f-b- frifí s’.

‘Ticcfa eim’, air in drai ‘co-mbia a faici na Temrach riasin trat-sa amairec an cele cusa-rada sa.’ — ‘C'indus fir on’ ar si ‘& c'indus a delba & ca haes & can a cinel?’ ‘Cuindig si lestar nglanide dam sa & uan fircormo and & fo-cuirer sa suanbricht and duit-si & ad-citestair dath & eccoscc & tuaruscbal ind fir cusa-rado. & to-tais re turgabail greni amaireach con-eicis dam sa.’ — Bae ar n-ol na digi iarum dos-fuiris in taibsiu. & luid isin dedoil moich re turgabail ngreni lasinni ad-connaic cond-ecid don draig.

Conad forsnabriatra do-labur si, do-cum an file in laeid:

    1. Ad-condarc laec linib gal.
      Seach cach chmocin roriglach
      Ron-breac las- soirchi sin.
      Ron-lin loisi do corur
    2. Ro-la fade di leind deirg.
      A-mbi la fe fian for leirg
      Dotae dara gualuind nglain.
      Or fri grisad carmogail.
    3. Diass fora deis dingnaib nath.
      Gilithir geis no canach
      Um fer as duibithir bran.
      No fris-ro-dailed daelrad.
    4. Dias fuilet fora laim cli.
      Dubithir gual ngoibnidi
      Um laec as gilithir gass
      Dia-tabur ilur mbitnas.
    5. Fil fora deis cethrar coir.
      Ruadaigthir druí mní n dergoir
      Um diis nduinn niam don dil.
      Ass e dam do sedh-dhaí iní b.
    6. Fil tri cethraair for laim cli.
      A n-etin blui bn-i
      Cethrar donn cethrar teimin.
      Cethrar fo deilb ndergtened.

    7. p.258

    8. Fil tri luirg and iar sin.
      As do duisib degogaib
      Triar ar ficid nabi borb.
      As ed fo-lina cech lorg.
    9. Lorg de macaib ridhrad ruad.
      Gomg dib sluag ocus sluag.
      Lorg de macaib brudedn bras.
      .l. gilla folt finnchas .
    10. Fos-cain do rindib .uii. ngas.
      Ograd fo barr corcurglas
      Graipm-daic eireca bil.
      Fri haircis a nd-innberuib.
    11. Forfoataluso en.
      For flescaib fanda thurfrem
      Arropeitid luin temin.
      La ceol find fand fer n-eidin.
    12. Cid milis mid lestor nglan.
      Dailter for fledib Tailtenn
      Ima-claifind fed co li.
      Alaill for muic fonaichthi.
    13. Cia beth cosar do cluim glain.
      Fom dda lethe a Temair
      Do-bera bethi fria cneas.
      Fo barr dori co ndoindmheas.
    14. {MS folio 828}
    15. Cia gairit cuirti cromo.
      Cuislenda cuird craestallo
      Fer leam cilus d'enlach glain
      Og foichedail maidemraigh.
    16. Cid trom trom a grapuing glan.
      Cormac hardd tar Bredmad
      Ní n- sed dho mí lrad find.
      Um Cenn Dromuind os Boind.

    17. p.260

    18. Cia beth a sluag sedoind slang.
      Um sreta findo ficeall
      Mitir Bredmad cona li.
      Fo barraib scot is buideí .
    19. A n-ad-condarc slan lam corp.
      Madusait lam pobo Cormac
      Dofersuind due umromalt.
      Airinsetho ad-connarc.

Do-ronad fes Temrach feacht and la Cormac do sluagaib Erenn uile. Ba cuma de-teigdis don fes isin rig & ridomna, brudid & ollamain & feindiga & dibfergaig & fodlaidi & cudcaire & aes dana Eirenn uile & a saerclanna itir min & mor. .uii. mbliana no-biti a focill morfesi na Temra do tocaitem, an tan no-teigdis fir Erenn uile din ol. & bliadain oca focill do righaib & do ardsl- Erenn; .uii. la & seacht n-oichi no-bite oga tomuilt. Ni-teded dia hol rig cin ridhuin no sedoind gin bansedoind no fennid gin iliaruind no midlach gin druitsig no brudidh gin bantuilg leis dina no gilla cen lenduit no ingen gin lendan no duine gin dan. No-coruigdis and na rig & na hollamain um rí Teamraa .i. um Cormac mac Airt .i. na riga na hollamain ar aen, na fiando & na dibfergaig umale, an gillandrad & an ingenrad & ant aes baet borrfodoc umna doirrsi. & do-radogh a cuid cair do cech aen dib .i. minmesrad & doim & tuircc & tindedhu do rigaib, d'ollamnaib, do sruitib slanaib soceinelaib fer


p.262

nErenn arceano; reachtaire & banreachtairi og roind & og dail doib. Feoil derg dina do beraib iairn, firbroccoid & nua cormu & a sean do fianuib & dimbfergaib; druith & deogburedo occ roind & ag dail doib. Feoil laed and dina & uan & orc & in seachtmad dail fri mid aneachtair do gillaib & ingenaib, daid nos-orfidideg a medair aitided & no-bid an ordenoga5 didnaigi; saeramus6 & banumus occ roind & ag dail doib.

Tangadur fir Erenn as cech aird do fes na Temra. Tainicc dina Fina cusna fiannuib co-mboi a faiche ratha na Temrac. Et ro-lasod asnad fianso fri crandaib a ngoai & ni-boae de ceolaib Erenn itir ceol na asnad bu bindi anas. Ba and sin dono tegmocair an ingen a n-aireccul fo leth ag í mirt snait cruitne de or for cathbarr Cormuicc a hatar. Et dina fa bes do Cormac, an tan no-gabdis caingni fer nErenn fris, orus imach fairccsin na hinginraide dogres ar met a seirci leis & ar feabus a lam do. Ar ni-roibi 'san aimsir sin ingen do-sasod coimeltain fria oc imert oir & airgit & ar ceill & crut & cenel, ar ergna & urlabra & filidheacht. Ba he met ro-lad cor dia indtleacht na hingine ag closeacht na feindi, combao taircill & combo heccoir a ndo-gnidis a lama. Ro-raitaigestar Cormac an ecmhuing lamdo do-gnid an ingen. Ro-boi oga teccosc.

Conad de as-bert an file:

    1. Cid nod-medru sa (a) ingin?
      Cia imarcor ind menman?
      Nir-saebthar do ciall cuimnech.
      Fri nuall fian ar dhrech Temrach.

    2. p.264

    3. Asnad fir leit ro-cualu.
      Geim coscuir grisuib nada
      Iar mbuaid do graipnib grindib.
      Do-bert maidm bur ndalu.
    4. Mad coised uile bur n-ogmnaib.
      Ni-caistide fri liatu
      Cia do-neidis cronan coir.
      Ni-eigid doib a fiachu.
    5. Fer liat go luime a raee.
      He bis co ceill taebtana
      As foirfi gach dal fors-mbi.
      Anas in laech giall{MS folio 829}llch-i.
    6. Mad in baili ad-cither creach.
      Aluind lat in graid sedlach
      ní gocai domenmaneri .
      Cia derca don s[dot ]engabur.
    7. Ferr fri cor dedheach nad baet.
      As lais do-n-erna a laec
      Reithid in serrach nad-bi (no ní )
      Tuslid con-boing a cammhaé ié oé ié
    8. Ro-cuala decair aniu.
      Madin moc iar n-eirgeí ú
      Samaisc sech in tarb rus-car.
      Tren rot-ucai dond rodamh.
    9. In dam is eolach fon carr.
      Lais mos-lintur in í thlann
      Cid menmnach tarb tar gach tor.
      Ni treit d'orgaib comailltor.
    10. Cia du annairi brecci.
      Taisigteleis coleige
      Dercod don liat tarsin ngas.
      Nod-bera for drocbanas.
    11. Eol dam cinco-ranacc coill.
      As fer ammes in odhcroind
      In flesc maet ni-dlig a sesc.
      Is suail for-bera forbeirt.

    12. p.266

    13. Ro-cuala cor na-bi gaet.
      Ingen do dul co rolaec
      Nimti at-agar7 de.
      Sist for tirme miscine.
    14. Is airei caruim fer sean.
      Ar nach roboc beim to-ben
      Ní coimtí g crotball tria cli.
      Cia co-phe dia corpcaí mhí .
    15. Fearr mur Temrach fuair i sen.
      Demin as buan a tuillem
      Asdas in rait nuae (i)nde.
      Ro-clas la mac n-Arrtaile.
    16. Car in cubaid an craeb glan.
      Duirmel fo tóeb na ralach
      daid fo lobud an cech teas.
      luibi fo roilgib romes.
    17. Nipa derrumach do gnas.
      Amal en 'mo-n-iadonn sass
      Nis-tarta for cul iar toin.
      Cid aitrech let do lepaid.
    18. Cid dia-tocuire aeien.
      Do clasaib 'no cluim gin len
      Ni-tiprind si cois a sas.
      Bail a-sailfind mo tiubass.
    19. Ni olc lemm in dal fot leth.
      Docraid do laec liathaí nech
      Det-gena foirphi (a)nní sin
      Do-bera cech mait d'ingin.
    20. Demin lim cid edh do-gneind.
      Femedh for laec liat-cind8
      Nim-cacrad mo popo de.
      Ar teacht docum glanfeinde.
    21. Cia (a)d-ber rit na-car in sen.
      Is ed do-dena daidben
      Ni-femdind fiacho gaile.
      Duirru(n)d ar degduini.

    22. p.268

    23. Mad l&&sa firffofrais.
      For seirc afumardamnus
      aemadgairi l&amdo.
      Ginuairsiubf- fianduso.
    24. Cid nachn-acallmis mad tu.
      Innach-derna feidm diu.
      Diaropo mait gnimrad mna.
      As mait inni no-cuala.
    25. c.i.d.n.m.a.in.

Do-cuadus iar sin do Cormac dia fiafraigid d'Find, cia dan boi aici do-berad co Temraig. ‘Am mait si em’ ol Find ‘oc senbriatraib & occ fuacra medair.’ — ‘IS e don siriti & ingen lindi annisin’ ol Cormac. — ‘Ad-gladim si siriti dono’ ol Find ‘& nim-terbond, do-ber sccenb sccuile, badh dan9 do guide ban & ingen.’ — ‘Ni-taed em isin cathair’ ol Cormac ‘ridh gin rigain no feindid gin iliaroind no briuga cin bantuilcc no midlach gin druitsig no gilla gin lenduit no ingen gin lendan no duini gin dan.’ — ‘Do-rradhusa emh’ ol Find ‘tri caega tocmarc todui co se do ingenaib flatha fer nErenn & Alban & ron-dilsidis uile do fianaib Erenn, conac-fil cuing lethclaen and na lidi lethfolam acht mad tusa m'aenar . Manad-fuil dana nac mbainsedoind lib si nad gubansedonn, tidnachtar uaib dam sa hi.’ — ‘Iarfoidter uait-siu fesin’ ol Cormac ‘a cuairtridh nu mbansedhond10 dus an-fil dib nech fritod-gara & im-bera ficeall medar frit.’ Ba iar sin luid Find fadesin isin cathraig, con-deochaid isin lis i-mbatar ingena Cormaic a ngrianan cumdochta occ fidi corrthar & snait cruitne óí r & airgit & ar (no for) edgadh cach data.

Conid ann as-rubart Find an slisnech sedhaindeachta so. ‘A ingena’ ol Find ‘an-fil uaib si nech rot-fessead anniso .i.’

1

‘Cia lind as lethi cac rian?’ — ‘Leithi drucht’ or Ailbi Gruadbreac ingen Cormaic. As i ro-frecair, ar ni-boi astig nech bad glica a leth o mnaib & dino as furri ro-saided an medair.

2

‘Cid as milsi mid?’ ol Find.‘Tairisi comrad’ air in ingen.

3

‘Cid as dergi fuil?’ ol Find. — ‘Ruidedh saerclainne’ or in ingen. a n-úar a molta no a n-aortha

4

‘Cid as duibi fiac ?’ ol Find. — ‘Duibi é cc ’ ar in ingen.

5

‘Cid as gile sneachta?’ ol Find. — ‘Firindi’ air in ingen .

6

‘Cid as luati gaet?’ ar Find. — ‘Menma ’ ol in ingen.

7

‘Cid as teoo tenid?’ ol Find. — ‘Aidhid briughad, dian-fasnetar damo fair ana tig, mina-be occa ní do-bera doib ’ ol in ingen.

8

‘Cid as meithi saill tuircc mesa?’ air Find. — ‘Miscais fir dia-leccar serc ’ air in ingen.

8a. ‘Cidh is failtici mesgi?’ ar Fionn. — ‘Baidhi mna fo macamh’ air in inghen.

9

‘Cid as truime slaetaeib ?’ ol Find. — ‘Fuics no fuacht ’ ar in ingen.

10

‘Cid as faebracha cloidem?’ ol Find. — ‘Ciall ’ ol in ingen.


p.272

11

‘Cid as briscim cuirir? ’ — ‘Accned mna ididhi ’ ar in ingen.

12

‘Cid as trumu crithir?’ ol Find. — ‘Ciall mna bis itir dis’ ol in ingen.

13

‘Cid as gairbi tracht ?’ ol Find. — ‘Carrag ’ ol in ingen.

14

Cia luabu berbthar fri cech lucht?’ ol Find. — ‘Tencair in gabonn’ ol in ingen. .

15

‘Cia mac beo genes ho mnai mairb?’ ol Find. — ‘Adudh i ngin gainel ’ ol in ingen.

16

‘Cid as aillim sí on slebi?’ ol Find. — ‘Ol tangnai’ ol in ingen, ‘.i. ul fri mebl-; in tan is ail do feall fort, ass and as dech a gne frit.’.

17

‘Cia lin crand fil a n-Assul ?’ ol Find. — ‘Da crand’ ol in ingen, ‘.i. ur & crin’.

18

‘Cia lin each do-roic Tailti ?’ ol Find. — ‘Da each ’ ol in ingen, ‘.i. boinend & firend ’.

18a. ‘Cidh as tana na'nt uisgi?’ ar Fionn. — ‘De’ bar in inghen.

18b. ‘Cidh is lethiu corbhadh?’ ar Fionn. — ‘Lethiu lear’ ar in inghen.

19

‘Cid as dech do sedaib?’ ol Find. — ‘Sccian’ ol in ingen, ‘air is fri ceill samailtir ’.

20

{MS folio 830}‘Cid as dech do laec ?’ ol Find. — ‘Gnim ard & uaill isil ’ ol in ingen.

21

‘Cid as dech do mnai?’ ol Find. — ‘Tlas, fos, fele, toa, erlabra ’ ol in ingen.

22

‘Cid us dech do biud?’ ol Find. — ‘Blicht’ ol in ingen, ‘.i.11 maith a ur, maith a crin, maith a tiug, mait a tana, toirg naidin, fo-loing dimlichta’.


p.274

23

Cid us mesom bid ?’ ol Find. — ‘Caelsplindach, olur coirpthi’ ol in ingen; ‘an-for-ricc berti dit’ .

24

Cid forsna-geib glas na slabrad ?’ ol Find. — ‘Roscc desi uma caraid ’ ol in ingen.

25

‘Cid as dech indsci?’ ol Find. — ‘Gaes, gairde’ ol in ingen.

26

‘Cid as decha do roscc?’ ol Find. — ‘Fuar, olur, dorca ’ ol in ingen.

27

‘Cid as mesam do roscc?’ ol Find. — ‘Gris, gres, gorta’ ol in ingen.

28

‘Cid as serbi nem ?’ ol Find. — ‘Aitis namud’ ol in ingen.

29

Cid as udmailli iarand (no iaru) ?’ ol Find. — ‘Menma no comairle fir baith ’ ol in ingen.

30

Cid as maeiti cluim?’ ol Find. — ‘Derna fri leacain’ ol in ingen .

‘Bes is lor la firu Temrach ataim ni og briatroth sund, a ingen’, ol Find. — ‘Masa lor em dino’ ol in ingen, ‘as tusa do-raid tosach an cobro, as let beim a foris.’ — ‘Mad mait let dul lim-sa am lepaid & fes lim, a ingen’ ol Find, ‘do-melu ocom-sa iar riachtain, saimeltair duit sond fo cedoir & ni-optar-sa (no -so) frit. & minap mait let do coma, na ocot muintir, narop iar toin nod-gaba aithrechus.’


p.276

Conad and as-pert:

    1. Mad mait leat dot-aircceba.
      Mid cuill a cuachaib airgit
      Barr bethi fris-teilgeba.
      Ginco-bet eich naid carpit.
    2. Is gle lim ni-toicnebu.
      Cen tond orccailli cech fescar
      Barr biruir barr cremlusa
      La feis os longaib lestar.
    3. Cac maiden dot-aircceba.
      É cé t 'con seingbla seola-
      milrad Muidi Murtemni.
      Ima-dec fid ar Bredmad.
    4. Rod-bia so fri t'airfided.
      Cuirsid cuslennaid glasa
      Esnad suiti midcuarta.
      Fris-colluit fiana frasa.
    5. In indeoin fo dorndgaluib.
      La folucht fianclar flescach
      Bir for engaib roitclesuib.
      Leim laegrad mbreagcc tre dreasaib.
    6. Greit cnosaig tre casruba.
      Foccra doim duind (no cuill-) tre duilech
      Tairnill comsron crumtondan.
      Iall togmall iar ndur duillech.
    7. Monond meru maetnaide.
      Sumu cruoeb creithir mealu.
      Airne droigin dercoin frait.
      Brocrad cain cailech feado.

    8. p.278

    9. Ublu dercoin dondcruinde.
      Folucht tre claei cau (.i. cadon) odor
      Bun melli barr sobairci.
      Duilesc do cairgib comol.
    10. Corr liacc la diubrugad.
      Taibled iall aclaid iach
      Subai ograd buiderad.
      Fritinem nedtae grian.
    11. Iaich breca bedcaca.
      Sengac ron ruchtac riabach
      Focaich fairgí findglase.
      Feoil serrac sedlach srianach.
    12. Colcad cailli clumglaisi.
      Suide for fertruib fuireach
      Esteacht fri gair ndubglasi.
      Gaet glan tre dairbri nduillech.
    13. Ficill brandub brecrudach.
      Buanbach buaidrigthir mindo
      Comol carod clodemruad.
      Gaet dorindig ar gillo.
    14. Gnasa mí ne muineachta.
      clc indib acht gin ruideg
      Cobra teith tairise.
      Cos cin í mteacht iar fuined.
    15. Ni do-t-brith for drocbanus.
      Ni do-t-scarad fri flaithi
      Ni-bia gol- dubl-i
      Ro-t-biad oig mine maithi.

    m. a. d. m. l. d. t.

‘Is mait lim-sa in como sin’ or in ingen, ‘& is ferr lim-sa sin uait-si ana mait as mo ho neoch aili.’ — ‘Mait12 tra, a ingen’ or Find; ‘ar-faemfomis do longus, mina-beth coll rechta do Chormac and .’ — ‘A firlaeich em’ or si,‘ni dé meacht im-radi.’ ‘Imtiaghur caill sech cailti. Domelair tlacht cen corcair. Eabhor cuirm cein mil . Lengoid eich gin sriano. Agar Tailltiu gin


p.280

cairpi . Rantar forbo gin faebru. Dlongaird gin tuadoit . Bruiter netgaei . Todhodh cach a todho tochmhuirc gen Chormac . Dia-fadhbhuind-si bhroin uachtair, do-gentai bro í ochtair dim. Do-denum ne menmu Cormaic abus’ or in ingen, ‘acht con-dernum indni bas mait lind ar tus.’ — ‘A denum samlaid’ or Find. ‘Ni-obus sa ingin ri Erenn isa todo fadein. Ar ce opur, bith air an iarmoracht tochmarc bas mesu de.’ Luid iarum in ingen co Find do deoin Cormaic iar sin & icaid Find .uii. cumola 'na tocra.

Boi Find ocga tincosc si, conad and as-pert fria:

‘Ni-suidi a catair, a ingen’ ol Find, ‘goib lan dit.’ — ‘Ni-tesi dono do seilg’ ol in ingen, ‘corub aurdalto let a fhiada.’

‘Curhter lam ar laimtorud, a ingen’ ol Find, ‘con-aicther do tret.’{MS folio 831} ‘Ni antu, ni-indnais fort lepuidh dianot-erruis’ or in ingen.

‘As fris gairpi alaill dina, a ingen’ ol Find. — ‘Ir ar gaire na alaill (dina)’ or in ingen.

‘Nim-ta-sa acae no-mber dit sund forin indus sin’ ol Find. — ‘Ní nodmar dina nach aenbro’ ol in ingen. ‘Ni do tocrad duib-si em’ or in ingen ‘do-gni-sa so & de conbleacht frit, acht nama as aerlabru duit-si lapra t'oenur gin nech do triaaccaillim frit’.


p.282

Boi in ingen og Find iar sin, co-rug tri macu do. At e a n-anmondo sidei .i. Roindi (no Roidne) Rodidi & Uillenn Abradglas, & Cainci Corcarda a n-anmondo. In Raigne Rogidi adubrumair, dia-ta Raigni a tir ho Conaill. Ant Uilenn Abradglas, dia-ta Sliab Uillinn a Laidhnib. An Cainci Corcarda, dia-ta Cruach Cainci a cric Connacht. Tri hingnait iarum doroad fri Find ar ndul do Ailbi cuicci. Con-adtuil for srut Sodbae. For-ruirmid bolcc bancorcra fo bruindib co soillsi ngeme carrmogail. Ro-buidided dana a mong, combu buidithir bruar ndergoir for gema. & ro-ladh cuachsnaidm dina fria ceand aniar, combo cruindithir uboll findruine, & niro-taithbeacht anda biu.

Conad de do-gairther scel tocmmaircc Ailbi ingine Cormaic do Find hua Boaesgní .Finit.