Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Cath Almaine

Author: Unknown

File Description

Pádraig Ó Riain

Electronic edition compiled by Maxim Fomin

Funded by University College, Cork

2. Second draft, revised.

Extent of text: 8360 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland.—http:www.ucc.ie/celt

(2002) (2008)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G302022

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.


[RESTRICTED]

Hardcopy copyright lies with the School of Celtic Studies (Dublin Institute for Advanced Studies).

Sources

    Manuscript sources
  1. YBL= Trinity College Library, MS H 2 16 alias Yellow Book of Lecan: Coll. 939.8–942.35 (=facs. 206a 8–207b 35).
  2. D= Dublin, Royal Irish Academy, D IV 2: fol. 87ra1–va44 (64a1–65a44).
  3. F= Dublin, Royal Irish Academy, MS 1134, olim 23 E 29, alias Book of Fermoy, fol. 128b1–130b13
  4. Br= Brussels (Bibliothèque Royale 5301–20: 8–12 (in 'Fragmentary Annals').
    Editions/Translations
  1. Whitley Stokes, The Battle of Allen, in: Revue Celtique 24 (1903), 41–70 [YBL with variants and glossarial index].
  2. John O'Donovan, Annals of Ireland. Three Fragments, copied from ancient sources by Dubhaltach mac Firbisigh, and edited with translation and notes, 32–51; Dublin, 1860 [Br].
  3. Joan Newlon Radner, Fragmentary Annals of Ireland, Dublin: DIAS 1978, 66–80 [Br].
    Secondary literature
  1. Eugene O'Curry, On the Manners and Customs of the Ancient Irish, II, 389–91, III, 309–13, 326, 381, Dublin, 1873.
  2. Nora K. Chadwick, Geilt, Scottish Gaelic Studies, VII, 1953, 106–53.
  3. M. Dillon (ed.), Irish sagas, Dublin, 1959.
  4. Nora K.Chadwick, M. Dillon, The Celtic Realms, London, 1967.
    The edition used in the digital edition
  1. Cath Almaine. Pádraig Ó Riain (ed), First edition [I Volume. xxxix + 86 pp. ix Preface, xi–xxxix Introduction, 1–16 Brussels MS (edited text on top of page, diplomatic text on bottom of page), 17–31 YBL MS (top of page) and Book of Fermoy MS (bottom of page), 33–57 Notes, 58–70 Appendices, 71–82 Vocabulary, 83–84 Personal Names, 85–86 Place and Tribal Names.] Dublin Institute for Advanced StudiesDublin (1978) . Mediaeval and Modern Irish Series. , No. 25

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

All editorial introduction, translation, notes and indexes have been omitted. Text supplied by the editor is marked SUP resp="POR".

Editorial Declaration

Correction

Text has been checked three times, proof-read and parsed using NSGMLS.

Normalization

The electronic text represents the edited text.

Quotation

Direct speech is marked q outside poems. These are treated as speeches in an embedded text.

Hyphenation

Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, the page-break and line-break are marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation

div0=the tale; div1=the recension; div2=the paragraph. Poems are treared as embedded texts, with line-groups and lines marked.

Interpretation

Names of persons (given names), and places are tagged. Page breaks are marked pb n="", line-breaks are marked lb n="".

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the Recension.

Profile Description

Created: By one or more unknown author(s) Date range: 600–900.

Use of language

Language: [GA] The text is in Old Irish.
Language: [LA] Some words are in Latin.
Language: [EN] Some English occurs in text supplied by the editor.

Revision History


Corpus of Electronic Texts Edition: G302022

Cath Almaine: Author: Unknown

Cath Almaine Brussels MS. (normalised).

1


1] Cath Almaine etir Laigniu ocus Uí Néill. I teirtíd Decembris rocuired in cath-sa. Cauis in chatha-sa .i. in bóroma romaith Fínnachta do Mo-Ling a tobach d'Fhergal, ocus is ed ón ná rofhuilngetar Laigin. Nís-tucsat Laigin do Loingsech mac
5] Áengusa
ocus ní tucsat do Chongal Chinnmagair, cia rofuilngetar mór d'imned ó Chongal, ocus ní mó dno rop áil dóib a tabairt d'Fhergal, uair rotairisnigset i m-briathraib Mo-Ling rogell ná bertha uathu tré bithu in bórama ó Laignib.

2

Ba trom trá la Fergal sin .i. Laigin do nemchomall a
10] n-gellta fris, co rofhuacrad sluaiged dírecra dímór uad for Leith Chuinn .i. for Eogan ocus for Conall ocus for Airgiallaib ocus Mide in cethramad bliadain a fhlaithiusa féin, nó i tres bliadain déc ut quibusdam placet, do thobach na bórama. Ba fata trá robás ocin tinól-sain; uair is ed at-beired cach fer do Leith
15] Chuinn
cosa roiched in fuacra .i. 'dia tí Donn Bó arin sluagad, ragat-sa'.

3

Donn Bó immorro mac baintrebthaige eiside d'Fheraib Rois, ocus ní dechaid lá ná aidche a taig a máthar immach riam, ocus ní raibe i n-Éirinn uile bud caíme nó bud ferr cruth nó
20] delb nó dénam inás. Ni raba i n-Éirinn uile bud gríbda nó bud ségainne inás, ocus is uad bud ferr rann espa ocus ríg-scéla for doman. Is é bud ferr do glés ech ocus do innsma shleg ocus d'fhige fholt, ocus bud ferr fri aichne 'na einech de quo dicitur:

.r.

  1. Áille macaib Donn Bó báid,
    25] binne a laíde luaidit beoil,
    áine ócaib Inse Fáil,
    rotócaib táin trilse a threoir.
Nír léic dno a máthair Donn m-Bó la Fergal co tucad Máel mac Faílbe meic Erannáin meic Chrimthainn, comarba Coluim
30] Chille
fria aisec beo, ocus co tuc-saide Colum Cille dno dia chinn co rísed Donn Bó slán dia thaig féin a crích Laigen.

4

Tochomla dno Fergal for sét. Robátar dna lucht eolais reime; nírbo maith int eolas do-ratsat dó .i. i cumgaib cacha conaire, ocus i n-aimréidib cacha conaire co ráncatar Cluain
35] Dobail
i n-Almaine. Is ann boí Áedán, clam Cluana Dobail, ar a chinn. Do-rónsat dno na sluaig míchostad .i. a áen-bó do marbad ocus a fuine ar beraib 'na fhiadnaise ocus a thech do breith dia chinn ocus a loscad.

5

Co n-érbart in clam comba dígal co bráth for Uíb Néill
40] in dígal do-bérad in Coimdid for sin. Ocus táinic in clam reime co pupall Fergail ocus bátar rígrad Leithe Cuinn uile ar a chinn 'sin phupall in tan-sin. Roboí in clam oc acaíne a imnid 'na fiadnaise; ní táinic cride neich díb fair acht cride Con- Brettan meic Congusa, ríg Fer Rois, ocus is ed ón nába aithrech
45] do Choin-Brettan, uair ní térna rí do nech roboí isin phupall acht Cú-Brettan mac Congusa a áenar asin chath. Conid ann at-bert Cú-Brettan:

.r.

  1. At-ágar cath forderg flann,
    a fhir Fhergaile at-glinn,
    50] brónaig muinter Meic Maire
    iar m-breith in taige dia cinn.
  2. Bó in chlaim,
    rogáet i n-degaid a daim,
    mairg láim rotholl a bratt,
    55] ar ní timchomart mac m-Brain etcetera.

6

Is ann-sin as-bert Fergal fri Donn m-Bó: ‘déna airfited dúin, a Duinn Bó, fo bíth is tú as dech airfitid fail i n-Éirinn .i. i cúisig ocus i cuislennaib ocus i cruittib ocus rannaib ocus
60] ráidsechaib ocus ríg-scélaib Éirenn, ocus isin maitin-se imbárach do-béram-ne cath do Laignib.’ ‘Acc,’ ar Donn Bó, ‘ní cumcaim-se airfited duit-si innocht ocus ním-thá áen-gním díb-sin uile do thaidbsin innocht, ocus cipsí airm i rabai-si imbárach, ocus i m-beo-sa do-dén-sa airfited duit-si. Dénad
65] immorro in ríg-drúth, úa Maigleine, airfited duit innocht.’

7

Tucad úa Maigleine chucu iar tain. Rogab-saide oc innisin chath ocus chomrama Leithe Cuinn ocus Laigen ó Thogail Tuama Tenbath, .i. Denna Ríg, in romarbad Cobthach Cáelbreg conice in n-aimsir-sin, ocus níba mór cotalta
70] do-rinned leo in aidche-sin la mét ecla leo Laigen ocus la méit na doininne .i. uair aidche fhéile Finniain gaimrid sin.

8

Imthús Laigen do-lotar-saide i Cruachan Cláenta, dáig ní maid for Laigniu dia n-dernat a comairle ann, ocus corop a saide tísat dochum in chatha. Lotar iar sain co Dinn Canainn.

9


75] Con-ráncatar trá isin maitin arnabárach na catha cechtarda, naí míle do Laignib, míle ar fhichit immorro do Leith Chuinn. Is cruaid ocus is feochair rocuired in cath-sa leith for leith, ocus rogab cách 'na chomraicib ann. Roba dímór la innise comrama na láech Laigen ocus láech Leithe Cuinn.

10


80] As-bert co n-accas Brigit ós cinn Laigen: at-ches dno Colum Cille ós cinn Úa Néill. Romemaid iaram in cath ré Murchad mac Brain, ocus ré n-Áed Menn mac Colcan, ríg Laigen Desgabair. Romarbad Fergal ann. Áed Menn ocus Dúnchad mac Murchada romarbsat Fergal fadeisin ocus Bile
85] mac m-Báin
, ríg n-Alban; is uaid ainmnigther Corrbile i n-Almaine. Is é dno Áed Menn romarb Donn m-Bó. Ní torchair immorro Fergal co torchair Donn Bó.

11

Romarbad dno sesca ar chét amas in dú-sin. A coimlín féin romarbait Laigin 'sin chath-sin do Leith Chuinn .i. naí
90] míle ocus naí n-geilte díb do dol for geltacht ocus cét ríg do rígaib. Atá Cnocc Fergail ann-sin. Rocuirset Laigin ilaig commaídme ann dno.

12

Unde dixit:

  1. 95] Deod laithe Almaine,
    iar cosnam buair Bregmaine,
    ro-lá badb bélderg birach
    ilach im chenn Fergaile.
  2. Scarais Murchad fri midlaig,
    brogais a triúna i talmain,
    100] do-sói fáebar fri Fergail
    co féin dermair des Almain.
  3. Bath ann cét ruirech rathach,
    cruadach costadach carnach,
    im naí n-gelta cen míne,
    105] im naí míle fer n-armach.

13

Rogabad ann-sain in drúth, uá Maigleine, ocus do-ratad fair géim drúith do dénam ocus do-rigne. Ba már ocus ba binn in géim-sin , co mair 'géim uí Maigleine' ó shin ille oc drúthaib Éirenn. Rogatad a chenn iar tain d'Fhergal, ocus rogatad a chenn
110] don drúth. Roboí mac alla géime in drúith 'sin áer co cenn trí lá ocus trí n-aidche. Is de as-berar ‘géim uí Maigleine oc tafann na fer 'sin mónaid.’

14

Do-luid dno Áed Laigen mac Fithchellaig, rí Úa Maine Connacht, i ráen madma, ocus teichid co n-epert fria macaib:
115] ‘nácham-fhácbaid, a macu, bud ferrde bar máthair frib mo breith-se lib.’ ‘Nít-bérat’, ar Laigin. Conid ann-sin romarbad Áed Laigen, rí Uá Maine. Ro-siachtatar immorro a meic Áeda Laigen im Áed n-Alláin mac Fergaile co Lilcach airm i m-boí Mo-Díchu mac Amargein ocus in Gall Cráibdech. Conid ann-sin
120] claidisit Uí Néill ocus Connachta clad na cille ocus iat i richt na cléirech, ocus is amlaid-sin rosáerait trí mírbaile na náem, co fail cotach Úa Néill ocus Chonnacht ó shin ille 'sin chill-sin. Unde Áed Alláin cecinit:

  1. Ní fuaramar ar talmain
    125] Almain badid réidithir,
    Ní ráncamar iarsin chath
    Lilcach badid néimithir.
Ba buadach trá in lá-sin do Laignib. Roanacht immorro Cú-Brettan mac Congusa, rí Fer Rois, arna runnu do-rigne in
130] aidche reime.

15

I Connail na ríg bátar Laigin in aidche-sin oc ól fhína ocus meda, iar cur in chatha, co subach soimenmnach, ocus cách díb oc innisin a chomrama is iat medraig, medarchaín. Is ann-sin roráid Murchad mac Brain: ‘do-bérainn carpat ceithre
135] cumala ocus mo ech ocus m'errad don láech noragad isin n-ármach ocus do-bérad comartha chucainn as’. ‘Ragat-sa,’ ar Báethgalach, láech di Mumain. Geibid a chath-errad catha ocus comlainn imme, co ráinic co airm i m-boí corp Fergaile; co cuala ní, in n-escaire isin áer ós a chinn
140] co n-epert, ar roclos uile: ‘timarnad dúib ó ríg secht nime; dénaid airfited do bar tigerna innocht .i. d'Fhergal mac Maíle-dúin, cia do-rochrabair sunn uile in bar n-áes dána etir cuislenn-chu ocus cornaire ocus cruittire; ná tairmescad airfhuath nó écomnart sib d'airfited innocht d'Fhergal’. Co cuala iaram int
145] óclach in cúisig ocus in ceol sírechtach, co cuala dna 'sin tum luachra ba nesa dó in dord fiansa ba binne ceolaib.

16

Luid int óclach 'na dochum. ‘Ná tair ar m'amus’, ar in cenn fris. ‘Ceisc, cia tú’, ar int óclach. ‘Ní ansa, mise cenn Duinn Bó’, ar in cenn, ‘ocus naidm ronaidmed form irraír
150] airfited in ríg innocht, ocus ná airchóitid dam’. ‘Caide corp Fergail sunn?’, ar int óclach. ‘Is é do-aitne frit anall’. ‘Ceisc, indat-bér lem?’, ar int óclach. ‘Is tú as dech lem nom-bera’, ar in cenn, ‘acht ráth Críst dot chinn dianom-ruca, co tuca mé ar amus mo cholla doridise’. ‘Do-bér éicin’, ar int óclach.

17


155] Ocus impói int óclach ocus in cenn lais conice Connail. Ocus fuair Laigniu oc ól ar a chinn 'sin aidche chétna. ‘In tucais comartha lat?’, ar Murchad. ‘Tucas’, ar int óclach, ‘cenn Duinn Bó’. ‘Foraim arin uaitne út thall’, ar Murchad. Tucsat in sluag uile aichne fair, corop é cenn Duinn Bó, ocus is ed
160] roráidset uile: ‘Dirsan duit, a Duinn Bó. Ba cáem do delb. Déna airfited dúinn innocht, feib do-rignis dot thigerna imbuarach’.

18

Impaigther a aiged dno, ocus at-racht a dord fiansa attruag ar aird, co m-bátar uile oc caí ocus oc tuirse.

19


165] Idnaiccid in láech cétna in cenn dochum a cholla amal rogell, ocus cóirgid é ar a méide. Cid trá acht, ráinic Donn Bó co tech a máthar. Uair is iat trí inganta in chatha-sa .i. Donn Bó; do rochtain 'na bethaid conice a thech dar cenn m-bréithre Coluim Chille, ocus géim in drúith, uí Maigleine, trí lá ocus trí
170] aidche 'sin áer, ocus na naí míle do fhoruaisligud in míle ar fhichit. Unde dicitur:

  1. Cath Almaine, ard in gein,
    mór in gnim Decembeir
    robris Murchad, mórda crech,
    175] mac Brain la láechraid Laignech.
  2. Memaid ar Fergal Fáil,
    ar mac Maíle-dúin dermáir
    co meiltis muille fo leirg
    ar lintib fola fordeirg.
  3. 180] Ocht ríg ochtmogat iar fír,
    naí míle cen imairím
    do Leith Chuinn, comal n-gnáe,
    do-rochair ann ar áen-cháe
  4. Naí n-geilte for geltacht de,
    185] lotar díb for Fid n-Gaible,
    rocláechlaigset dath iar tain
    ara n-gléthe Cath Almain.

C.

20

Haec sunt nomina regum qui interfecti sunt in hoc bello. Hi sunt quidem do Shíl Chuinn:
190] Fergal mac Maíle-dúin cum .lx. militibus suis; Forbasach, rí Bógaine; Fergal úa Aithechda; Fergal mac Echach Lemna, rí Tamnaige. Congalach mac Conaing; Éicnech mac Conaing; Coibdenach mac Fiachaid; Conall Cráu; Fergus Glút; Muirges mac Conaill; Lethaithech mac Con-charat; Anmchaid mac
195] Con-charat
; Áedgein úa Maithgne; Nuada Uirc, rí Guill ocus Irguill; decem nepotes Maíle-fithrig. It é-sin ríg Úa Néill in Tuaiscirt. Hi autem qui sequuntur Uí Néill in Deiscirt. Ailill mac Feradaig; Suibne mac Congalaig; Áed Laigen úa Cernaig; Nia mac Cormaic; Clothgna mac Colcan; Tadc mac Aigthide;
200] Dub-dá-chrích mac Duib-dá-bairenn; Menchosach mac Gamnaig; Élódach mac Flainn ó Scice; Dúnchad úa Fiachrach; mac Con-loingse; mac Maíle-móna; Doiriad mac Conla; Flann mac Áda Odba; mac Con-choingelt; mac Tuathail meic Fháelchon; Innrechtach mac Taidc; mac Garbáin; dá úa
205] Maíl-cháich; dá mac Ailéine; Fócarta úa Domnaill; Ailill mac Conaill Graint; Fidgal mac Fithchellaig; Dub-díl úa Daimíne et fratres ejus; dá mac Muiredaig meic Innrechtaig; Nuada mac Duib-dúnchuire; Rechtabra úa Cumascaig; úa Maine Cer Cer Cera; Fergus úa EogainLeogain; Flaithemail mac
210] Dlúthaig
; Donngalach úa Áengusa; Conall Menn, rí Ceinéil Chairpre; Mac-Erca mac Maíle-dúin; trí uí Nuadat; Flann mac Írgalaig; Áed Laigen mac Fithchellaig; Niall mac Muirgesa: Dolore autem et frigore mortui sunt clxxx tar éis chatha Almaine i t-torchair Fergal mac Maíle-dúin etcetera.

Cath Alamine, Brussels MS. (diplomatic edition)

1

Cath Almhaine idir Laigniu, & Ui Néill intertíd Decimbris ra cuiredh an cath-sa. Cáuis an chatha-sa .i. an boromha ro mhaith Finnachta do Moling, atobhach d-Fergal, & issedón nara fuilngeador Laigin. Nis tuccsat Laigin do Loingsech mac
5] Aongusa
, & ní tucsat do Congal Cinnmhaghair, cía ro fuilngettur mór dimnedh ó Congal, & ní moo dno robail doibh athabhairt d-Fergal, uair ro tairisnigh-siot i m-briathraibh Moling ra geall na bertha uatha tré bítha an boromha o Laignib.

2

Bá trom tra la Fergal sin .i. Laigin do nemhchomhall
10] angeallta fris, go ro fuacradh sluaigedh direcra dimór úadh for Leth Cuinn .i. for Eogan & for Conall, & for Airgiallaibh & Mídhe an cetramadh bliadain a flaitiusa féin, no itress bliadain déc, ut quibusdam placet, do thobhach na boromba. Ba fada tra ro bhás og an tinól sain; uair assedh ad-beiredh gac fer do
15] Leith Cuinn gus a roicheadh an fuaccra .i. dá t-tí Donnbó ar an sluaghadh raghad-sa.

3

Donnbó immorro mac baintreabtaighe eisidhe d-Feroibh Rois, agasní deachaidh lá na aidhchi a taigh a mathar imach ríamh, & ní raibhe in Eirinn uile budh caoímhe, no budh ferr
20] cruth, no delbh, no denamh inás. Ni rabha i n-Eirinn uile budh griubhdha, no budh segaine inás, & as uadh budh ferr rann espa, & risgéla for domhon. Asé budh ferr do ghlés ech, & do indsma slegh, & d-fighe folt, & budh fer riaichni na einech de quo dicitur.

.r.

  1. 25] Aille macaibh Donnbo baidh,
    binne a laidhe luaidhid beoil,
    aine ogaibh Innsi Fáil,
    ra thogaibh tain trillsi a threóir.
Niar licc dno amathair Donnbo la Fergal go t-tuccadh Máol mac
30] Failbhe, meic Erannain, meic Criomhthainn
comarba Coluim Cille fria aisic beó, & go t-tuccsaidhe Colum Cille dno dia chionn go risedh Donnbo slán da taigh fein a crích Laigen.

4

Tocomla dno Fergal for séd. Ra battur dna lucht eólais reimhe, nir bó maith an t-eólus do radsad dó. .i. iccumhgaibh
35] gacha conaire & i n-aimhredhibh gacha conare, go rancuttur Cluain Dobail in-Almaine. As ann buí Aodhan clamh Cluana Dobhail ara chinn. Do ronsad dno na slúaigh micostadh .i. aaonbhó do marbadh & afuine ar bheraibh na fhiaghnaisi & athech do bhreith da chinn & a losccadh;

5


40] Con-er-bert an clamh comba digal go bráth for UibhNeill an digal do beradh an coimdidh farsin. & tainicc an clamh remhe go puball Fergail, & battur rioghradh Leithe Cuinn uile ara chinn sin phuball in-tan-sin. Ro baoí an clamh ag acaoine a imnidh na f-fiaghnaisi, ní tainig cridhe neich dibh fair, acht
45] cridhe Conbretan meic Congusa rí f-Fer Rois, & asedh onna ba h-aithrech do Coinbretan, uair ni terna rí do nech ro bhaoí isin phuball acht Cubreatan mac Oengusa aáonar asin chath. Conadh ann ad-bert Cubretan:

    .r.

    1. Ad-ágar cath fordearg flaind
      50] a fhir Fhergaile adglionn
      badh bronaigh muintir Meic Maire
      ar m-breith an taighe dar cionn.
    2. Bo an chlaimh
      ro gaod andeaghaid a daim,
      55] mairg laimh ra toll ambrad
      ar ní thimcomart mac Brain etcetera.

6

As andsin as-pert Fergal fria Donnbó; ‘déna airfidedh dúin a Doinnbó, fo bith as tú as deach airfididh fail i-n-Eirinn .i. i-cuisigh, agas i-cuislendoibh, & i-cruitibh, & randaibh, & raidsechoibh,
60] & rigsgelaibh Eirenn, & isin madinsi imbarach do beramne cath do Laignib’. ‘Ac’ ar Donnbó ‘ní cumhgaim-si arfidedh dhuit-si anocht, & nimthá aongniomh dibh sin uile do taidbh-sin anocht, & cip-si áirm irabhai-si amarach, & imbeó-sa do dhén-sa airfidedh duit-si. Dénadh immorro an rioghdruth ua
65] Maighléine airfidedh dhuit anocht’.

7

Tugad ua Maighleni chuca iarttain. Ro gabh-saidhe og indisin cath & comramha Leithe Cuinn, & Laigen, o thoghail Tuama Tenbath .i. Deanda Rígh in ra marbhadh Cobhtach Caolbhregh, conigi an-aimsir-sin, & ní bá mór codalta do rinnedh
70] leó in-aidhchi sin rá méd egla leo Laigen, & la méid na doininne .i. uair aidhche fhéle Finniain gaimhridh sin.

8

Imthús Laigen do-lottur-saidhe i-Cruachán Claonta, dáigh ní mhaidh for Laigniu da n-dearnat acomairle ann, & gurob tíusad do chum an chatha. Lottur iarsain go Dinn
75] Canainn
, a-saidhe do chum an chatha.

9

Con-rancuttur tra isin maidin ar na marach, na catha cechtardha, naoí míle do Laighnibh, míle ar fichit immorro do Leith Cuinn. As crúaidh & as feochair racuiredh an cath-sa leith for leth, & ra ghabh cach na chomraicibh ann: Ra ba dimór
80] rá innisi comrama na laoch Laigen, & laoch Leithe Cuinn.

10

As bert go f-facas Brighid ós cionn Laigen; ad ches dno Colum Cille ós cionn Ua Neill. Ra mheamhuidh iaramh an cath ría Murchadh mhac m-Brain, & re n-Aodh Mend mac ColganLaigen Deasgabair. Ra marbadh Feargal ann. Aodh
85] Mend
, & Dunchadh mac Murchadha ro marbhsat Fergal fadesin, & Bile mac BainAlban, as uaidh ainmnighther Corr bile in Almaine. Asé dno Aodh
85] Mend
ra marb Donnbó, ní torcair immorro Fergal go t-torchair Donnbó.

11

Ra marbadh dno sesca ar cet amhus indú sin. A coimhlín
90] féin ro-marbhaid Laighin san chath sin do Leit Cuinn .i. naoí míle; & naoí n-gelti dibh do thol for geltacht, & cét righ do righaibh. Atá Cnoc Fergail annsin. Ra chuirsiot Laigin ilaigh commaidmi and dno.

12

Unde dixit:

  1. 95] Deodh laithe Almaine,
    ar cosnamh búair Breaghmaine,
    ro la badbh beldearg biorach,
    iolach imcenn f-Fergaile.
  2. Scarais Murchadh ra midlaigh,
    100] brogais a triuna i-t-talmuin,
    do soí faobhar fria Fergal.
    go f-fein dearmair des Almuin.
  3. Bath ann cet ruirech rathach,
    cruadhach costadach carnach
    105] im naoí n-gelta gan míne.
    um naoi mile fer n-armach.
  4. Ceitri cet cabhsaidh a-Cruaich,
    las an amsaigh gaod san n-glíaidh
    latrí cedoibh Conaill cruaidh,
    110] asé [ ].

13

Ra gabhadh annsain an druth ua Maighleine, & do radadh fair geim druith do dhénamh, & do rigne, bá már, & bá binn an gheim-sin, go mair geim ui Magleine ósin ale oc druthaibh Eirenn. Ra gadadh achenn iarttain d-Fergal, & ra gadadh a cenn
115] don drúth. Ra baoi mac alla gheimi an druith sin aieor go cenn tri la & tri n-oidhche. As de as-m-berar geim ui Maigleine og tafan na fer san monaidh.

14

Do luidh dno Aodh Laighen mac FithcheallaighUa Maine Connacht iráon madhma, & teichidh go n-epert fria
120] macoibh: ‘Nacham faccbaidh a maca, budh ferde bur mathair friu mo-breith-si lib’; ‘Nit berad’ or Laighin. Conadh annsin ro marbadh Aodh LaighenUa Maine. Ra siachtattur immorro a meic Aodha Laighen im Aodh Alláin mac Fergaile go Lilcach airm a-m-buí. Mo-dichu mac Amargin, & an Gall Craibhdheach.
125] Conadh ann sin claidhisit Ui Néill, & Connachta cladh na cille, & iad iriocht na g-cléirech, & asamhlaidh sin ra saoraid tri miorbaile na naomh, go f-fuil cotach Ua Néill, & Chonnacht ó shin ale sin chill sin: Unde Aodh Alláin cecinit.

  1. Ni f-fuaramar ar talmain
    130] Almain badid-redithir
    ni rangamar iarsin cath
    Lilchach badid nemethar.
Ba buadhach tra an lá-sin do Laighnibh. Ra h-anact immorro Cubretan mac Congusa Rí f-Fer Rois ar na runna do righne
135] an-aidhche reimhe.

15

I Condail na riogh battur Laigin an-aidhchi-sin ag ól fína & medha ar c-cur an chatha go subhach soimhenmnach, & cách diobh ag innisin a chomramha, isíad medraig medarcaoin. As andsin ra ráidh Murchadh mac Brain ‘Do berainn carpat
140] cethre cumala, & mo ech, & merradh don láoch no raghadh isin n-ármach, & do béradh comhartha chugainn as’. ‘Ragad-sa’ ar Baothghalach laoch di Mumain. Gebhidh achatherradh catha & comhlainn uime, go rainig go h-airm i-m-boí corp Fergaile, go c-cuala ní inesgairgaire isin aéor osa cinn
145] con-d-epert. Ar clois uile, ‘timarnadh duibh ó righ Secht nimhe. Denaidh airfidedh da bar t-tigerna a nocht .i. d-Fergal mac Maoleduin, cia do rocrapair sunn uile inbhar naoís dána eidir cuislendchu, & cornaire, & cruitire na tairmesccadh er fhúath, no éccomhnart sibh dairfidedh anocht d-Fergal’. Go c-cuala iaramh
150] an-t-oglach an cuisigh & an ceól sirechtach, go c-cúala dna san tum luachra bá nesa dhó an tórd fiansa bá binne ceólaibh.

16

Luidh an t-oglach na tocum; ‘na tair ar mamus’ ar an cenn fris. ‘Cesc cia thú?’ ar an t-oglach. ‘Ni ansa misi cend Duinnhó’ ar an cenn, ‘& naidm ro naidmedh form aréir airfidedh an rí a
155] nocht, & na erchoididh dhamh’. ‘Caidhe corp Fergail sunn?’ ar an t-oglach. ‘As e do aithtne frit anall’. ‘Ceisc andad bér lem?’ ar an t-oglach. ‘As tú as deach lim: nom bera’ ar an cenn; ‘acht ráth Crist dod chinn danom ruga, go d-tuga me ar amus mo colla do ridhisi’. ‘Do bér égin’ ar an t-óglaoch.

17


160] & im-poi an-t-oglaoch & an cenn lais conige Condail, & fuair Laigniu ag ól ar a chenn sin aidhchi cetna. ‘An t-tugais comurtha lat?’ ar Murchadh, ‘tugas’ ar an t-oglac ‘cenn Dhuinnbó’. ‘Furim aran fhuaithne úd thall’ ar Murchadh. Tugsat an sluagh uile aithne fair gur bé cenn Duinn bó, & asedh ra raidhsid uile:
165] ‘Dirsan dhuit a Duinnbó, bá cáomh do dhealbh, déna airfidedh cluinn a nocht, febh do rignis dot-tigerna imbuarach’.

18

Impaighter a aighedh dno, & att-racht adord fiansa attruagh ar aird, go m-battur uile ag caoí, & ag tuirsi.

19

Idhnaicidh an láoch cetna an cenn do chum a cholla
170] amal ro geall, & coirghidh é ar a mheidhe. Cittracht, rainic Donnbó go tech a mathar. Uair assíad tri ionganta an chathasa .i. Donnbó do rochtain na bhethaidh gonige a thech dar chenn brethre Coluim Cille, & géim an druith ui Maigleine tri la & tri h-aidhce san aéor, & na naoí míle do foruaislig an míle ar
175] fhichit. Unde dicitur:

  1. Cath Almaine ard a n-gein
    mór an gniomh Decembeir,
    rom bris Murchadh morda crech.
    mac Brain la laochraidh Laighnech
  2. 180] Memhaidh ar Fergal Fail.
    ar mac Maoilidúin dermair.
    gom eltis muille fo leircc.
    ar lintibh fola fordercc.
  3. 185] Ocht righ ochtmoghad iar f-fior.
    naoí míle gan imarriomh.
    do Leith Cuinn comal n-gnaoi.
    do rochair ann ar anchaoi.
  4. Naoi n-geilte for gealtacht de.
    190] lottur diobh for Fidh n-Gaibhle
    ra claoclaidhsit dath iarttain.
    ara glethea Cath Almain.

.C.

20

Haec sunt nomina regum qui interfecti sunt in hoc bello. Hi sunt quidem do Shíol Guinn. Fergal mac Maoiliduin cum lx. militibus suis. Forbasach
195] Bogaine. Fergal ua Aithechdha. Fergal ua Tamhnaigh. Mac Eachach Lemhna. Congalach mac Conaincc. Eicnech mac Conaing. Coibdeanach mac Fiachaidh. Conall Cráu. Fergas Glut. Murghes mac Conaill. Letaithech mac Concharat. Anmcaidh mac Concarat. Aedgein ua Maithe. Nuada Uirc ri
200] Guill, & Irgconuill. Decem nepotes Maoilifitrigh. Itesin righ Ua Neill an Tuaiscirt. Hi autem qui sequuntur Ui Neill an Desgirt, Oilill mac Feradhaigh. Suibhne mac Congalaig. Aod Laigen ua Cernaigh. Nia mac Cormaic. Clothna mac Colgan. Tadhg mac Aigthide. Dubhdacrioch mac Duibhdhabairenn.
205] Mencossach mac Gamnaigh. Elodhach mac Flainn ó Sgigi. Dunchadh ua Fiacrach. Mac Conloingsi. Mac Maoile Móna. Doiriadh mac Conla. Flann mac Aodha Odhbha. Mac Concoingelt. Mac Tuathail meic Fáolchon. Indrachtach mac Taidg. Mac Garbhain. Dá ua Maoilcháich. Da mac Aileni.
210] Fócarta ua Domhnaill. Ailill mac ConaillGraint. Fidhgal mac Fithcheallaigh. Duibdil ua Daimine et fratres ejus. Da mac Muredhaigh meic Indreachtaigh. Nuadha mac Duibh dunchuire. Rechthapra ua Cumusccaigh. Ua Maine cer cer cera. Fergas ua Eogain. no Leogain. Flaitheamhail mac Dluthaigh. Donghalach
215] ua Aongasa
. Conall Mennceneil Cairbre. Mac Erca mac Maoilidúin. Tri h-ui Nuadhat. Flann mac Irgalaig. Aod Laigen mac Fithcheallaigh. Niall mac Muirgessa. Dolore autem et frigore mortui sunt clxxx. Tar eis Cath
219] Almaine i-ttorchuir Fergal mac Maoilidúin etcetera.

Cath Almaine and-so Yellow Book of Lecan.

1

Baí cocad mór iter Chathal mac Findguine & Fergal mac Maíli-dúin fri ré fota. Cathal mac Finngune meic Con-gen-máthair meic Cathail meic Áeda Flaind Cathrach meic Cairpre
5] meic Crimthainn Sreb meic Echach meic Áengusa meic Nadfraích
. Docrech Laigniu trá Fergal mac Maíli-dúin ar ulcuib fria Cathal mac Findgaine. Roairg dno Cathal mac Findgani Mag m-Breg uili co n-dernsad síd & comosad.

2

Do-luid trá fecht and Fergal atuaid do saigid bóroma ar
10] Laignib co feraib in tuaiscirt uime. Ba fada trá robás acan tinól-sin la Fergal. Is ed ad-bered cach fer fris: ‘dia n-dechad Dond Bó lat, ragad-sa lat’.

3

Baintrebthach immorro máthair Duind Bó. Is amlaid immorro baí Dond Bó; mac as áine & is áilli & is chaíme baí a
15] n-Érinn ésen. Nír léic a máthair do Dunn Bó dul aráen re Fergal co tardad rátha & cora Coluim Chilli fris co tísad slán ar cúlu. Tuctha dó sin.

4

Tic ar sin Fergal d'indsaigid Laigen. Bádar immorro droch-eolaig ria Fergal & tucsad ar aimréigib na críchi uili h-é.
20] Is í iarum conair thucsad an eolaig .i. do Chluain Dolcain, & gabsad longport ar brú na cilli & tucsad imadall mór arin cill .i. araili clam baí in tan-sin & áen-bó ogai; táncas íar tain docum in chlaim co robenad a tech dia chind, & tardad forgom do gaí fair co tarla triana brat & co romarbad a én-bó, & rohindeonad
25] ar beraib iaraind in bó iar sin.

5

Is ann-sin as-bert Cú-Bretan mac ÁengusaFer Rois.

  1. At-ágar cath forderg fland,
    a firg Fhergaile ad-glind,
    ad brónaig muinter Meic Muiri
    30] ar m-breith a taigi dia chind.
  2. Bó in chlaim,
    dogáed a n-degaid an doim,
    mairg láim ler tolled a brat
    ria techt i cath co mac m-Brain.
  3. 35] Dá m-beith neach do-berad cath
    matren dreman ria mac m-Brain;
    andsa leam oldás ind ráe
    in cáe rocanad in chlaim.

6

Is and-sin as-bert fria Dond m-Bó in aidhchi-sin ré
40] tobairt in chatha: ‘déntar let ar n-airfided innocht a Duind Bó’ ar Fergal, ar is é Dond Bó fer airfidig as dech baí i nn-Érinn iter senchas & rundu & cuslind & cach ciniúl airfidig archeana. Ad-bert Dond Bó: ‘ní fédaim-sea ém áen-fhocol ar mo bél anocht & airfided nech aili thú anocht. Acht chena cidbé airm
45] a rabais amárach d'agaid do-dén-sa th'airfided. Dénad iarum úa Maiglindi innocht ar n-airfided ar is é ríg-drúth Érenn hé’.

7

Do-rónnad dno amlaid-sin an aidchi-sin.

8

Lodar Laigin arnamárach co Cruachan Cláenta &
50] táncadar íar sin co Dind Canand.

9

Is and-sin trá con-ráncadar Leth Cuind & Laigin ceand i cend & rocommórad and-sin trá ind urgal & inn imargul is fíchda roferad i n-Érinn riam. Ba fortrén ba ferrda rofiged in gleo guineach gáimtheach in tan-sin. Badar imda trá and-sin
55] meic ríg & ruirech & rodáeine & tánaisti flatha fodésin & sáerclanda socheineóil a n-égmais a n-anma. Ba buideach badb birach bélsalach in uair-sin & bad brónaid máthair báeid ig gul & ig golgairi ac caíneadi na sáercland in uair-sin.

10

Ní roan trá & nír thairis menma Coluim Cilli ar Uíb
60] Néill
isin cath-sin la faicsin m-Brigdi ós cath Laigen ac fubdad slóig Lethi Cuind, conad la faicsin Brigdi amlaid-sin romebaid in cath ar Fergal & ar Leth Cuind ria n-Áed .i. rí Descirt Laigen, & is ésin romarb Fergal & Buan mac BailiAlban & Dond Bó, & co n-dorchair Dond Bó didiu ní romarbad Fergal. Atá didiu
65] Cnoc & Brí Buain meic BaileAlban and-sin béos.

11

Seasca ar cét romarbad and d'amsaib in ríg and .i. Conall MeandCeneóil Cairpre, & ForbhasachCeneóil Bóguine, & Fergal úa h-Aithechda, & Fergal mac Echach LeamnaiTamnaigi, & Condalach mac Conaing, & Éignech mac
70] Olcan
rí na n-Airter, Coibdinach mac Fiachrach, & Muirgius mac Conaill, Lethait mac Con-carad, & Áedgen úa Mathgne, Nuada mac OircGall, & dech uí Máeili-fithrig. At é and-sin trá ríga in tuaiscirt do-ecrsad isin chath-sin. At iat-so immorro ríga Uá Néill in Deiscirt romarbaid
75] and .i. Fland mac Ragnaill, Ailill mac Feradaig, Áed Laigen úa Cernaig, Suibni mac Congalaig, Nia mac Cormaic, Dub-dá-crích mac Duib-dá-inber, Ailill mac Conaill Grant, Flaitheamail mac DlúthaigCorpre Cruim, Fergus ó h-Eogain. Hic totus numirus de reigibus ceciderunt & alii novem
80] uolatiles septem millia cecinerunt in bello ab utroque exercitu.

12

& inde Nuadu úa Lomthuile dixit:

  1. Medón laí a n-Almaine,
    ag cosnum buair Bregmaine,
    ro-lá badb bélderg birach
    85] ilach im cheand Feargaile.
  2. Scarais Murcad fri midlaig,
    i m-rogaes trén for talmain;
    do-sói fóebar fri Feargal,
    co fén n-dermair de Almain.
  3. 90] Ad-bath cét ruireach rathach ruamach,
    co cét costadach carnach,
    im náei gelta gin míne,
    im secht míli fer n-armach.

M.

A tertkalendas Decimper ar aí laithi mís gréne & dia Mairt ar
95] aí laithi sechtmaine rofigead cath Almaine.

13

Is and-sin rogabad úa Maiglindi, .i. in ríg-drúith, la Laigniu & la Murchad & do-radad fair gém druad do dénam. Ba mór trá in géim-sin & ba bind co fuil gém úa Maiglindi ac sochaide d'feraib Érenn ó sin ille. Do-radad iar sin bém dar
100] a munél cor beanad a cheand de. Ad-beraid aroili na h-eolach robaí gém uí Maiglindi isinn áer co ceann trí tráth. Is de-sin atá gém uí Maiglindi ac tofund na fer isin mónaid.

14

Is and-sin ad-bert araili láech maith do Conachtaib ri macaib: ‘nácham-fácbaid a gillu’, olsé, ‘bid fearrdi frib
105] menma bar máthar dianum-rucasa lib.’ Impóid iar sin fris & tócbaid leo h-é. Do-luid Áed Allán mac Feargaile asin cath co ránic in Gall dár comainm Lilach & adchis-eom in Gall .i. LisicachLilcach leis dia comairci. Pruidens didiu ainm in Gaill-sin; co n-deachaid int aingel ar in cleith a richt in
110] clérig, air do-arngert bithanad isin chill-sin. Is and-sin ad-bert Áed Allán in rand-sa:

  1. Ní ráncamar ar talmain
    Almain bade rédigthir,
    ní fuaramar iarsin cath
    115] Lilcach ulchach badi néimidhir.
Roadnocht immorro Cú-Bretan mac Áengusa .i. rí Fer Rois.

15

Bádar Laigin trá ac fleadugad & ag ól an aidchi-sin. Is ann-sin ad-bert Murchad mac Brain re h-áen dona sluagaib bádar isin tig teacht ar ceand cind duine isinn ármuig, & do-bérad
120] secht cumala dontí noradad ri sin. ‘Radad-sa and’, ar áen-óclach amna d'feraib Muman. Luid-sen amach & a errad catha & comlaind uime co rocht co h-airm a m-baí corp Fergail. Amal baí, co cualai inní nechtair isinn áer ar ro-closs uili fris hé. ‘Timarnad dúib ó maig nime airfided bar tigerna do
125] dénam anocht .i. Fergal mac Maíli-dúin; do-rochrabair uili in bar n-éicsib sunn aráen re bar tigerna .i. ri Feargal.’ Ro-chualadar immorro in ceol iar tain iter áes dána & cornairi & cusleanncha & cruitiri, co cuala immorro na ceola écsamla & ní cuala riam ná iarum ceol bud ferr; co cuala didiu in guth
130] isin tup luacra; ba bindi in ceol í-sin anád ceola in domain.

16

Luid int ócláech iar sin ina docum. ‘Ná tairr cucum’, ar in cenn fris; ‘cid ón cindus ataí’, ar int ócláech; ‘misi Donn Bó’, ar in ceand, ‘& ronaisced orm airfided dom thigerna anocht
135] .i. do Fergal. Ní do Murchad itir’, ar in ceand. ‘Cait Fergal fén’, ar ant óclach: ‘is é a chorp in taitneamach rit anall’, ar in ceand. ‘Cest’, ar int ócláech: ‘nod-bér lium’. ‘Is tú is deach lium nom-bera ar bith’, ar in ceand, ‘acht namá menum-berad Críst mac Dé’. ‘Dianom-bera’, ar in cend,
140] ‘curam-tuca dorigisi com cholaind’. ‘Dot-bértar éigin’, ar int óclach.

17

Do-chuaid immorro int ócláech dia thig & in ceand lais. ‘An tucuis lat ní asan ármuig’, ar Murchad. ‘Tucus trá’, ar int ócláech; ‘tobair aran uaitni thall’, ar Murcad. Do-rat in slóg
145] uili aichni, arin ceand & ráidsead uli: ‘Nírb irsun duid a Duind Bó bith amlaid-sin. Is tú is áilli & is fearr airfidid baí i n-Érinn’. ‘Maith’, ar in láech, das-bert a maig in ceand: ‘déna airfided dúind, a Duind Bó, fo dáig Meic Dé .i. Ísa Críst i n-deachaid
150] gnúis. Airfid Laigniu anocht feib roairfidis do thigerna ó chianaib’.

18

Impáis iarum a aiged re fraighidh in tigi ar dáig cumad dorcha dó & tócbais a chrúisich ós aird combo bindi cach ceol ar tuind talman. Co mbádar in slóg uili ag caí & ac toirrsi
155] ria truaigi & ri taidhiúiri in ciúil rochan.

19

In tan trá ba scíth in sluag ac toirrsi ac éstecht frisin ceol, luid int ócláech cétna lasin cend co riacht an corp. ‘Maith ém’, ar in ceann risin ógláech; ‘tuidmi mo cheand rim chorp’; córaigis didiu int ócláech in cend risin colaind & leanaid
160] de fo cétóir; do comall bréithri Coluim Cille ón, air is é Colum Cille baí na slánaigecht fona techt i tuaig do-ridisi docum a máthar co roindised scéla in chatha & aiged Fergail di-si & do chách.

20

A nn-écmais dno Cathail meic Findgaine rofhersad
165] Laigin in cath-sa Almaine, & rob olc ria Cathal in cath do cur ina aémais fén , & ad-cualadar Laigin grúg Cathail do beith riu, conad h-í comairli do-rónsad. Ceann Fergail do breith co Cathal da commaídeam in gníma; rucad iar sin in ceand siar co Cathal, conad and-sin as-bert Rumand fili Fergail and so:

    1. 170] Robíth Fergal fer caín cnedmar,
      gríb glond galann;
      rogob óengol amal toraind
      ó tá Indsi Modh co Manaind.

21

Is and-sin didiu baí Cathal a n-Glendamain na ríg ac
175] Sléb Chrot, & in slóg do-deochaid lasin ceand rotriallad a marbad la Cathal, uair ba h-olc lais díth Fergail dar ceand a shída.

22

Dofoilced rofigedh roslemanchírad do chind Fergail iar sin la Cathal & do-bretha bréid sróill uime iar sin, & do-bretha
180] secht n-doim & secht muilt & secht tindi & siad uili fonaigthi ar bélaib cind Fergail; rohimdergad iar sin imon ceand a fiadnaisi fer Muman uili & dofoslaic a shúili ria Dia do altugad na h-airmiden & na h-anóra móiri-sin tucad dó. Rofodlad iar sin la Cathal in biad-sin do bochtaib na cell
185] comfhocus baí dóib .i. Áth Chros Mo-Laga & Tulach Min Molaga.

23

Luid iar sin Cathal co n-gléri tinóil fer Muman les d'idnocol chind Fergail como-tarad fén d'Uíb Néill. & co tarad rígi Úa Néill do Flaithbertach mac Áeda, & fácbais
190] Cathal amlaid-sin iad & tánic co Gleandamain na ríg i cind cháectigis ar mís.

24

Is iar sin trá rofigh cocad mór i Laignib i n-agaid Cathail meic Findgune, & co rothinóil Cathal fir Muman les, & co n-deachaid a n-agaid Fáelán ríg Laigen co Laignib uili
195] aráen ris & curter and-sin cath Féli iter Fáelán & Cathal, & do-cer Fáelcar; rí Osraidi and & brister an cath ar Laignib.

25

Imscarad Cathail & Laigin connuigi sin.


197]
Finit. amen. Finit.

Cath Almaine so The Book of Fermoy.

1

Boí cocad mór etir Cathal mac F
[...]
guine
Lethe Moda & Fergal mac Moíle-dúinLethe Cuind ri ré cian. Rocrech Laigin trá Fergal mac Maéile-dúin ar ulc ri Cathal mac
5] Findguine
. Roairg dno Cathal Mag m-Breg ule co n-dersat síth & comfhossad iarom.

2

Do-luid trá fecht ann atuaid Fergal mac Maíli-dú
[...]
do saigid bóroime for Laignib co feraib in tuaiscirt imbi. Bá fota trá bás oc tinól la Fergal. Ass ed at-bered cech fer fris: 'dá
10] ndech Donn Bó lat, ragat-sa lat'.

3

Bantrebtoch immorro máthair Dhuind Bó; mac is áinem & is áilemh boí a n-É
[...]
in Donn Bó. Ní roléic immorro a máthair do Donn Bó [...]áen ri Fergal cu tarat Fergal ráith Col
[...]
Cille
friasi im bhethaid Duinn Bó doridissi a docum.

4


15] Tánic iar sain Fergal do shaigid Laigen. Bádar imorro droch-eolaig ria Fhergal & tucsat for tóirigecht for aimréid na coicríche uili. Is í iarum [...] nucsat ind eolaig .i. do Cluain Dolchaill cha[...] gabsat longport for brú na cilli & tuc-seoim imadhall mór forin cill .i. araile clam & [...] boin aici. Rohin-deonad
20] ar beruib iarnn[...]

5

Is ann-sin at-bert Cú-Bretán mac Áengusa .i. [...] Fer [...]

  1. At-ágar cath forderc flann,
    a fir Fergaile
    [...]
    ,
    25] brónach muinnter Mic Muire
    iar m-breith
    [...]
    dia cind.
  2. Bó in claim,
    rogáet i n-degaid
    [...]
    ,
    mairg láim rotollai a brat
    30] ré techt i cath
    [...]
    mac m-Brain.
  3. Má beth nech do-bera cath

    [...]
    den drcman ri mac m-Brain;
    annsa
    [...]
    dás ind róe
    in cóe rocechain in clam.

6


35] Is ann-sin at-bert Fergal fri Donn m
[...]
sin ré tabairt in catha: ‘déntar l
[...]
fited anocht a Duinn Bó, ar issé [...] fitiuch is dech roboí riam ind
[...]
& runna & cuslind & cech ceinél
[...]
athac issinn aímsir-sin. Ní fh
[...]
óen-fhocal for mo beóla
[...]
nech aili tú anocht
[...]
i r-rabuis im
[...]
fid
40]
[...]
adia

[...]
inocht’ ar Fergal ‘ar iss é ríg-drúith Érenn h-é’.

7

Do-rónath dna amlaid ind oidchi-sin.

8

Do-llotar Laigin iarnabárach cu Cruachan Cléonta. Táncatar far sain co Dind Canann.

9

Is ann-sin trá cond-recait Leth Cuinn & Laigin cenn a
45] cenn. Cath Almaine ainm in catha-sin.

10

Ni roan didiu menma Coluim Cille for Uíb Néill issin cath-sain la h-ascin m-Brigde h-uas cath Laigin, cu r-róemid in cath ré n-Óed .i. rí Deiscirt Laigin; is é robris in cath for Fergal & Bili mac Báin rígh Alban & Donn Bó, & gu rotrasgrad Donn
50] Bó
ní romarbad Fergal.

11

Romarbuit sesca ar cét do amsaib in ríg & Conall mac ríg Ceineóil Conaill Coirpri, & ForbasachCenéil Bóguine, & Ferghal úa Aitechdai, & Fergal mac Ecdach LemnaiTamnaigi, Condalach mac Conaing, & Éicnech mac olcan rí na
55] n-Airter, Coibdenach mac Fiacrach, Muirgius mac Conaill, Leathaitech mac Con-charat, Áedgen úa Mathgne, Nuada mac EircGuill, & deich n-úi Máeili-fitrigh. Is é in sin ríg in tuascirt.

12

It iat ann-so Uí Néill in Deiscirt romarbait ann.i. Flann mac
60] Rogellaig
, Ailill mac Feradhaig, Éid Lagin úa Cernaig, Suibne mac Conghalaig, Nia mac Cormaic, Dub-dá-crích mac Duib-dá-inber, Oilill mac Conaill Graint, Flaithemail mac DlúthaighCoirpri Cruim, Fergus úa Eogain. Hic totus numerus de regibus ceciderunt & ali novem uolatiles septem
65] millia ceciderunt in eo bello ab utr
[...]
in excercitu.

13

Is ann-sin úa Mag
[...]
ríg-drúth, & do-ratad fair géim do dénam. Robo mór trá in géim h-í-sin & robo b[...]o f[...]l [...]éim uí Magline ac sochaide do feraib [...]din. Do-ratad iar sin for a muinél co n-dechaid a cenn de[...] boí
70] géim uí Magline oc tofunn [...].

14

Is ann-sin at-bert araile láech [...]achtaib fria macu: ‘nácham-fácaid a gill
[...]
de frib menma far máthar’. Impáit iar[...] bait leo h-é for cranna sleg. Do[...] Allán mac Ferghaile cu ráinic in Gall [...] Lilcach & cu roataigh in Gall .i. Lilcach
75] l[...]arghi. Prudens dno ainm in Gaill-sin; go [...]t aingel for in cleith i r-richt in cléirigh, ar do-airngert[...] cléirech bithanad issin chill-sin. Is ann-sin [...]bert éad Allán mac Fergaile:

  1. Ní ráncamar ar talmain
    80] Almuin badi réidhitir;
    Ní fhuaramar iarsin cath
    Lilcach ulccach badid némidir.
Roanacht immorro Cú-Bretan mac Áengusa .i. rí b-Fher Ross.

15

Bátar immorro Laigin ic flegugad & ic ól in aidchi-sin.
85] Is-bert iarum Murchad mac Brain fri h-óenfer istich dint slógh dula ar cenn cind duine san ármhuig, & do-bérad secht cumala dontí noraghad. ‘Raghat-sa ann’, for óclach amra do feraib Muman. Luid-sein immach & a errad catha uimbi co rocht corp Fergail co cuala in n-escaire issinn aíer, co r-roclois uili
90] frisie. ‘Timmarnad dúib do muig nime airfitiud for tigerna do dénam anocht .i. Fergal mac Máeile-dúin; do-rocrabhair in bur n-éicsib uile sunn aráen ri bur tigerna .i. ri Ferghul.’ Ro-cualatar immorro in ceol iar tain etir áes dána & cornaire & cuislennchu & cruitire, co cuala inní na ceola écsamla ní riam
95] ná iarum ceol bu ferr. Co cuala dna in cnoinsig sent shup luacra. Ba binde in ceol hí-sin oldát ciúil in domuin.

16

Luid int óclách die n-docum iar sin. ‘Ná tair cucum’, ar in cenn fris. ‘Cid ón cid taeí’. ‘Missi Donn Bó’, ar in cend, ‘& donaisced form airfitiud do dénam dom tigerna
100] indnocht .i. do Fergal
[...]
Murchad
[...]
’, or in cenn. ‘Caide Fergal féin’, or int óclach ‘
[...]
taitnemach frit anall’ ol in cenn. ‘Cesc
[...]
otbér’. ‘Is tú is dech lem nom-bera’, for in[...]a ‘minam-berad Crist mac Dé’. ‘Dánom-bera la
[...]
’, or in cenn, ‘gonom-tuca gom colaind doridhisi’.

17


105] ‘In tuca
[...]
at ní assin ármagh’, or Murchad. ‘Tuc
[...]
’, ar int óg[...] ‘Tabuir forsinn uaithne tall’, or Mur[...]at in sluag uile aithne fair & doráidsed: ‘nirb irsan duit, a Duind Bó, beith amlaid-sin; is
[...]
& is ferr airfitiud boí a n-Ériu.’
110] ‘Maith’ [...]ech, tuc a muich in cenn: ‘déna oirfitiud
[...]
, a Duinn Bó, fo dáigh Meic Dé .i. Íssu Críst a n-dechaid g
[...]
s. Airfid Laigniu indocht amal doairfitis do tigerna ó cianaib.’

18

Impóis Donn Bó a aigidh fri fraigid in tichi ar dáig
115] comadh doreha dó, & do-rat a crúisic as combá binde oldás cacha ceol ar talmain, co rabatar int sluaigh uile oc caí & oc toirrsi fri truaigi & tadiúiri in ceoil.

19

In tan trá ba scíth in sluagh oc torrsi. Luid int óclach
120] cétna lasin cenn eo riacht a corp. ‘Maith éim’, ol in cenn frissin óclach: ‘tudhmi dam mo cend frim corp’; córaigid dno int óclach in cenn forsin eoluinn & len[...] di fo cétóir, & do comallad bréithir n-Dé & Coluim Cille ria slánaisec fo tuaid docum a máthar doridhissi cu roindis scéla in catha & aidedh Fhergail.

20


125] I n-écmuis Cathail meic Findg
[...]
e
dno rocuirsi Laigin cath Almuine & rup olc le Cathal in cath do cur na ingnais. Ó 't-cualatar Laigin grúcán Cathail do beith friu. Conid h-í comairli do-rónsat, cend Fergail do breith cu Cathal do commaídem in catha. Rucad iarum in cenn co
130] Cathal. Conid ann-sin is-bert Ruman file Fergail:

  1. Robíith Fergal fer caín cennmar,
    gríb glond galann;
    rogab óengol amal torainn
    ó tá In
    [...]
    Mog
    co Manaind.

21


135] I n-Glendomhuin na ríg roboí Cathal in tan-sin & in slóg do-dechaid lasin cenn rotrial[...] a marbad la Cathal ar rop olc leis díth Fergail [...]enn t-sídha.

22

Rofoilced iar tain cenn Fergail ic Cathal & do-breth bréit sróill imme [...], & do-bretha secht n-daim & [...] secht
140] tinne até fonaigthi ar bélaib cind Fergail. Rohimdergad didiu im[...] i fiadhnuissi fer Muman uile & rooslaic a súile do
142] atlaghad na h-airmiten-sin do-ratad dó.