Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Buile Shuibhne

Author: Unknown

File Description

J. G. O'Keeffe

Electronic edition compiled by Beatrix Färber

Proof corrections by by Vibeke Dijkman, Maxim Fomin

Funded by University College, Cork and
Professor Marianne McDonald via the CELT Project

2. Second draft, revised and corrected.

Extent of text: 23020 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland

(2001) (2008) (2013)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G302018

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.


[RESTRICTED]

Hardcopy copyright lies with the School of Celtic Studies (Dublin Institute for Advanced Studies).

Notes

You can purchase the book(s) containing this text via the ITS website (http://www.irishtextssociety.org/). Click on the link to the RIA shop.

Sources

    Manuscript sources
  1. Dublin, Royal Irish Academy, MS B IV I, p. 82a–95b. A paper MS, written between 1671 and 1674 by Daniel O'Duigenan. The following text is taken from this MS. Where other readings were preferred this is shown in the footnotes.
  2. Dublin, Royal Irish Academy, MS 23 K 44, p. 131–180. A paper MS, written in 1721-1722 by Tomaltach Mac Muirghiosa. It is not derived from B. More important variants are given in the footnotes. Many stanzas contained in B are not in K.
  3. Brussels, Bibliothèque Royale, MS 3410, fo. 59a–61b. This MS was written by Michael O'Clery in 1629. It is a brief summary of the version in B and K. The whole of the verse except for three stanzas is omitted. The text is appended.
    Editions
  1. James G. O'Keeffe, Buile Shuibhne (The Frenzy of Suibhne). Being the Adventures of Suibhne Geilt. A Middle-Irish Romance. Edited, with Translation, Introduction, Notes and Glossary. 38 + 198 pp., 8vo, London, Irish Texts Society, Vol XII. [from Stowe B. IV 1, fol. 82a Br. Bibl. Roy. 3410, fol. 59a, with readings from a 23 K 44] Ériu 1, 1904, pp. 113-121.
    Translations
  1. See under Editions.
  2. Gerard Murphy (ed.), Early Irish Lyrics: eighth to twelfth century. Oxford: Clarendon, 1956. [58 items; texts reconstructed and normalized according to the editor's dating; Engl. transl., notes, glossary.] 45. Súanach sin, a Éorann án (Suibne and Éorann), 118–123; 46. A bennáin, a búiredáin (Suibne in the woods), 122–137; 47. Mór múich i túsa in-nocht (Suibne in the snow), 138–141.
    Secondary literature
  1. Georges Dottin, Buile Shuibhne [Notice] In: Revue Celtique XXXIV (1913) 326–30.
  2. Kenneth H. Jackson, The motive of the treefold death in the story of Suibhne. In: Féil-Sgríbhinn Eóin Mhic Néill, 1940, 535–550.
  3. Nora K. Chadwick, Geilt. In Scottish Gaelic Studies 5 (1942) 106–153. [History and function of the geilt in Irish (Buile Suibne, Cath Almaine, etc.), Welsh and early Norse literature.]
  4. Roland M. Smith, King Lear and the Merlin tradition. In Modern Language Quarterly 7 (1946) 153–174.
  5. J. Vendryes, [ad Buile Shuibhne Best 2nd, edition 1238) 1301] In: Études Celtiques 4 (1941/48) (fasc.2, 1948) 320–322. (Notes critiques sur des textes, no. 9.)
  6. James Carney, 'Suibne Geilt' and 'The children of Lir'. In. Éigse 6 (1948/52) (pt.2, 1950) 83–110.
  7. Kenneth H. Jackson, A further note on Suibhne Geilt and Merlin. In: Éigse 7, (1953/55) (pt. 2, 1953) 112–116, 120 [add.]. Criticism of Carney in Éigse 6.
  8. Ruth P. Lehmann, A study of the Buile Shuibhne. In: Études Celtiques 6 (1953/54) 289–311; 7 (1955/56) 115–138.
  9. James Carney, The origin of Suibne Gelt. In: Studies in Irish literature and history. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies, 1955, Appendix B, 385–393.
  10. Birgit Bene[scaron], Spuren von Schamanismus in der Sage Buile Suibhne. In: Zeitschrift für Celtische Philologie 28 (1960/61) 309–334.
  11. Gearóid S. Mac Eoin, Gleann Bolcáin agus Gleann na nGealt. In: Béaloideas 30 (1962) [1964] 105–120.
  12. Brian Ó Cuív, in: Éigse 11 (1964/66) (pt.2, 1965) 155–156. [Review of Mac Eoin in Béaloideas 30].
  13. David Greene & Frank O'Connor (eds. & trans.), Binne liom um na tonna. In: A Golden treasury of Irish poetry, A.D. 600 to 1200. London: Macmillan, 1967, 179–180.
  14. Donncha Ó Crualaoich, 'Eolchaire mo mhendatáin. Staidéar ar scéal Meán Ghaeilge. In: Irisleabhar Mhá Nuad 1970, 94–103.
  15. Vernam Hull, 'A note on Buile Shuibhne', Celtica 9 (1971) 214.
  16. Pádraig Ó Riain, 'A Study of the Irish Legend of the Wild Man', Éigse 14.3 (1972) 179–206.
  17. Joseph Falaky Nagy, 'The Wisdom of the Geilt', Éigse 19 (1982) 44–60.
  18. John Carey, 'Suibhne Geilt and Tuán Mac Cairill', Éigse 20 (1984) 93–105.
  19. Seán Ó Sé, 'Buile Shuibhne: Sliocht', Oghma 6 (1994) 111–118.
  20. Annette Pehnt, 'From Tree to Poetree: Rewritings of Buile Shuibhne in the Twentieth Century', Proc Harv Celt Coll 15 (1995) 162–174.
  21. Joseph Falaky Nagy, 'An Introduction to the 1996 Edition of Buile Suibhne (The Frenzy of Suibhne)', ITS, Subsidiary Series 4, Dublin 1996.
  22. Susan Shaw Sailer, 'Leaps, Curses and Flight: Suibne Geilt and the Roots of Early Irish Culture', Études Celtiques 33 (1997) 191–208.
  23. Alexandra Bergholm, 'Academic and neopagan interpretations of shamanism in Buile Suibhne: a comparative approach', Studia Celtica Fennica 2 — Essays in honour of Anders Ahlqvist (2005) 30–46.
  24. Alexandra Bergholm, 'Folly for Christ's Sake in Early Irish Literature: The Case of Suibhne Geilt Reconsidered', Studia Celtica Fennica 4 (2007) 7–14.
  25. Alexandra Bergholm,"'Betwixt and between': theorising liminality and sacredness in Buile Suibhne', in Katja Ritari and Alexandra Bergholm (eds.), Approaches to religion and mythology in Celtic studies (Newcastle 2008) 243–263.
  26. Fearga Ó Béarra, 'Buile Shuibhne: vox insaniae from Medieval Ireland', in Classen, A. (ed) Mental Health, Spirituality, and Religion in the Middle Ages and Early Modern Age (Berlin and New York 2014) 242–289.
    The edition used in the digital edition
  1. Buile Shuibhne. J. G. O'Keeffe (ed), First edition. [One volume. vii + 111 pp. iii-vii Preface, 1-83 Text, 85-91 Notes, 92-96 Brussels MS. 3410, 97-106 Glossary of the rarer words, 107-109 Index of places, 110 Index of persons.] Dublin Institute for Advanced StudiesDublin (1931) (Reprinted 1975) . Mediaeval and Modern Irish Series. , No. 1

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The present text represents pages 1-83 and 92-96 of the volume.

Editorial Declaration

Correction

Text has been checked and proofread twice. All corrections and supplied text are tagged.

Normalization

Where the printed edition has instances of æ carrying the acute accent (lines 243, 416f, 598, 646, 648, 715, 726, 780, 958, 1278, 1288, 1318, 1546, 1707, 1797, 1818, 1875, 2179, 1320, 1354, 1391, 1393); this has been rendered æ without accent in the SGML file. Due to some HTML browsers not interpreting f[dot ], s, F, S etc. as characters carrying a punctum delens, the punctum delens above a character is rendered by the corresponding character + h.

Quotation

Quotation marks have been tagged q.

Hyphenation

When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page break, the break is marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation

div0=the tale; div1=the paragraph. Page-breaks are marked pb n=""; linebreaks are marked lb n=""; lines of poetry and speakers of dialogue are marked.

Interpretation

Personal names and place names have not been tagged.

Line-breaks are numbered.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the paragraph.

Profile Description

Created: By one or more unknown author(s). The story belongs to the Middle Irish period. Date range: 1200-1300?.

Use of language

Language: [GA] The text is in Late Middle Irish (and early Modern Irish).
Language: [LA] There is one word in Latin.
Language: [EN] The witness list is in English.

List of Participants

Revision History

Corpus of Electronic Texts Edition: G302018

Buile Shuibhne: Author: Unknown

List of witnesses

p.1


1] Dála Shuibhne Mhic Colmáin Chuair, rígh Dál
2] Araidhe, roaisnéidhsem remhainn do dhul ar fáinneal
3] & ar folúamain a cath, ba hedh ann fochann &
4] tucaitt tresa ttángattar na hairrdhena & na habarta
5] fúalaing & folúaimhnighe sin fáoi-siumh tar chách a
6] ccoitchinne & febh tecómhnaccair dhó iaromh.


7] Báoi aroile naoimh-erlumh uasal oirdnidhe hi
8] tír nÉrenn .i. Rónán Fionn, mac Beraigh, mic
9] Criodáin, mic Earclogha, mic Érnainne, mic Urene,
10] mic Seachnusaigh, mic Coluim Chúile, mic Muiredhaigh,
11] mic Laogaire, mic Néill, .i. fer comhailte tiomna
12] DéDé & congmála cuinge crábuidh & fuilngthe ingreama
13] ar sgáth an Choimdedh an fer sin. Ba mogh-sén
14] díles diongmála do Dhia, ar nobhíodh ag crochadh
15] a chuirp ar grádh Dé & do tuilledh fochraicciu dia
16] anmain. Ba sgíath dhídin fri drochaimsibh diabhail
17] & doáilchibh an fer mín muinterrdha mórmhonarach
18] sin.


19]

Robaoi-sidhe fecht ann ag tórainn chille i nDál
20] Araidhe .i. Ceall Luinni a comhainm. As é robadh
21] rígh ar Dhál Araidhe an ionbaidh sin .i. an Suibhne,
22] mac Colmáin, adrubrumar. Rocuala 'diu Suibhne
23] airm a raibhi guth chluig Rónáin ag tórainn na
24] cille, go rofhíarfacht dia muintir cidh adchualadar.
25] ‘Rónán Fionn mac Bearaigh,’ ar síad, ‘atá ag

p.2


26] tórainn chille it chrích-si & it fheronn & as é guth
27] a chluig itchluini-si anosa.’ Rolonnaigedh & rofergaigedh
28] go mór antí Suibhne & roéirigh go dian
29] deinmneadhach do dhíochar an chléirigh ón chill.
30] Tarraidh a bhainchéile .i. Eorann ingen Chuinn
31] Chiannachta eiti an bhrait chortharaigh chorcra
32] robhúi ime dia fhosdudh, go rosging fón teach an
32] sioball airgid aeinghil co míneagur óir robhaoi san
34] brat ós a bruinne. Lasodhain fágbaidh a bhrat ag
35] an ríogain & dothaod roimhi lomnocht ina réim
36] roiretha do dhíochar an chléirigh ón chill co riacht
37] áit ina raibhe Rónán.


38]

As amhlaidh robhúi an cléirech ar cionn Suibhne
39] an ionbaidh sin, ag moladh rígh nimhe & talman .i.
40] ag solusghabáil a pshalm & a pshaltair líneach lánáluinn
41] ina fhiadhnuisi. Dosfuairgaibh Suibhne an pshaltair
42] go rotheilg a bfudhomhuin an locha lionnfoair robhaoi
43] 'na fharradh go robáidedh ann í. Rogabh Suibhne
44] lámh Rónáin iarsin co rotharraing ina dhiaigh é tar
45] an ccill amach & níor léicc láimh an chlérigh úaidh
46] fós no go ccúala an éighemh. As é dorinne an
47] éighemh sin .i. giolla Congail Chlaoin mic Sgannláin,
48] arna thecht ar cenn Shuibhne ó Chongal féin do
49] chur chatha Mhuighe Rath. Ó ráinic an giolla co
50] háit n-iomagallmha fri Suibhne adféd sgéla dhó ó
51] thús go deredh. Téit trá Suibhne lasan ngiolla &
52] fágbaidh an clérech go dubhach dobrónach ar
53] mbádudh a pshaltrach & iar ndénamh a dhímigni & a
54] esonóra.


55]

Diuidh laoi co n-oidhche iarsin doriacht dobarchú
56] robúi isin loch dochum Rónáin & a pshaitair leis gan
57] milledh líne ná litri inte. Dobert Ronán altugudh

p.3


58] buidi do Dia trésan mirbuile sin & mallachais Suibhne
59] iaromh, conadh edh roráidh: ‘Mo ched-sa fri ced an
60] Choimdedh chumachdaigh,’ ar sæ, ‘amail táinicsiomh
61] dom dhíochur-sa & é lomnocht, gurab amhlaidh
62] sin bhías {folio 82b} do ghrés lomnocht ar faoinnel & ar
63] folúamhain sechnóin an domhain, gurab bás do rinn
64] nosbéra. Mo mallacht-sa for Suibhne bheós & mo
65] bhennacht for Eorainn rothriall a fhostudh & fós
66] fágbhaim-si do chloinn Choimáin an lá atchífit an
67] psaltair si robáidedh la Suibhne gurab díth &
68] dílghenn dóibh’; & atbert in láid:

    Rónán

    1. 69] Suibniu mac Colmáin romchráidh,
      70] romtharraing leis ar leathláimh,
      71] d' fhágbháil Chille Luinne lais
      72] dom beith athaigh 'na hégmais.
    2. 73] Táinig chugum 'na rith rod
      74] amail rochóala mo chlog,
      75] tug leis feirg n-adhbhal n-anba
      76] dom athchar, dom ionnarba.
    3. 77] Leasg lem-sa mh'athchar abhus
      78] ón bhaile céda rabhus,
      79] gérbo lium-sa robadh lesg
      80] do Dhía táinic a thoirmesg.
    4. 81] Níor léig mo lámh as a láimh
      82] co ccóalaidh an éighemh n-áin,
      83] go n-ébreadh ris: 'tair don chath,
      84] doriacht Domhnall Magh ránRath.

      5. p.4

    5. 85] Dodheachaidh maith dhamh-sa dhe,
      86] ní ris rugus a bhuidhe,
      87] ó doriacht fios an chatha
      88] do shoighidh an ardflatha.
    6. 89] Ro-ionnsaigh an cath go cían
      90] dár chláon a chonn is a chíall,
      91] sirfidh Éirinn 'na gheilt ghlas
      92] agus bidh do rinn raghas.
    7. 93] Mo pshaltair doghabh 'na láimh
      94] dusfarlaic fón linn láin,
      95] dorad Críst chugum gan chair
      96] conár bhó misdi an pshaltair.
    8. 97] Lá co n-oidhche fán loch lán
      98] is nír mhisdi an breac bán
      99] dobhrán do dheóin Mic Dé dhe
      100] doroidhnacht damh dorisse.
    9. 101] An pshaltair doghabh 'na láimh
      102] fágbuim-se do chloinn Cholmháin,
      103] bídh olcl do chloinn Cholmáin chain
      104] an lá dochífed an pshaltair.
    10. 105] Lomnocht dodheachaidh sé sonn
      106] dom thochrádh is dom thafonn,
      107] as edh doghéna Día dhe,
      108] bídh lomnocht dogrés Suibhne.
    11. 109] Rogabh gá astadh a brat
      110] Eorann, ingen Chuinn Chiannacht,
      111] mo bhennacht ar Eorainn de
      112] is mo mallacht ar Suibhne.

    S.

p.5


113]

Dodheachaidh Rónán iarsin go Magh Rath
114] do dénamh síodha eitir Dhomhnall mac Aodha &
115] Congal Claon mac Sgannláin & níor fhéd a síodhugudh.
116] Doberthaoi immorro an cléreach i ccomairci eaturra
117] gach laoi go nach marbhtha neach and ón uair
118] rotoirmisgthi an cathugudh go cceadaighthi dóibh
119] doridhisi. Nomhilledh trá Suibhne cumairce an
120] chléirigh, uair gach sídh & gach osadh fogníodh
121] Rónán robrisedh Suibhne, ar nomharbadh fer ré tráth
122] an chomhlainn gach laoi & fer eile ré sgur an chomhlainn
123] gacha nóna. An lá dono rocinnedh an cath
124] mór do thabairt táinic Suibhne ria gcách dochum
125] an chatha.


126]

As amhlaidh robaoi & léine sreabhnaidhe síodae
127] i cusdul frí gheilchnes dó & fúathróig do shról rígh
128] uime & an t-ionar tuc Congal dó an lá romarbh
129] Oilill Cédach rí Úa bFaoláin for Magh Rath, ionar
130] corcra comhdatha esein co cciumhius dlúith deghfhighthi
131] d'ór áluinn órloisghthi ris, co sreithegar gem
132] ccaomh ccarrmhogail ón chionn gór araill don
133] chiumhais sin, go stúaghlúbaibh síoda dar cnaipidhibh
134] caoiméttrochta re hiadhadh & re hosgladh and, {folio 83a}
135] go bfoirbreachtadh airgid áoingil gacha cáoi & gacha
136] conaire imthéighedh, crúaidhrinn chaoilshnáithaide
137] don ionar sin. Dhá shleigh shithfhoda slinnleathna
138] ina lámhaibh, sgíath breacbhuidhe bhúabhallda for a
139] mhuin, claideamh órdhoirn for a chlíu.


140]

Táinic roimhe fón toichim sin co ttarla Rónán
141] dó & ochtar psalmchetlaidh dá muintir ina fharradh
142] & íad ag crothadh uisge coisreagtha dar na slúaghuibh
143] & roscroithset ar Suibhne hi ccuma cháich. Agus
144] andar leis-siomh bá dá fhochuidmedh rocroithedh an

p.6


145] t-uisge fair, & dorad a mhér a suainemh na sleighe
146] seimnidhe robhúi ina láimh & rosdiubhraic do
147] pshalmcheadlaidh do muintir Rónáin go romarbh
148] don oenorchar sin é. Dorad andara hurchar don
149] fhogha faobrach uillenngér dochum an chlérigh
150] budhdhén go rosben isin chlog robháoi for a ucht,
151] go rosging a crann as a n-airde isin aer, co n-ébairt
152] an cléireach: ‘Guidhim-si an Coimde cumachtach’,
153] ar sé, ‘an ccomhairde dochúaidh crann an fhogha
154] isin aer & a néllaibh nimhe co ndeachair-si amail
155] gach n-ethaid & an bás roimris-si for mo dhalta-sa,
156] gurab eadh notbéra .i. bás do rinn, & mo mhallacht-sa
157] fort & mo bhennacht for Eorainn, Uradhrán & Telli
158] uaim i n-aghaidh do shíl & chloinne Colmáin Chuair,’
159] & itbert:

    Ronán

    1. 160] Mo mallacht for Shuibhne,
      161] rium is mór a chionaidh,
      162] a fhogha bláith builidh
      163] dosháith trém chlog creadhail.
    2. 164] An clog sin roghonais
      165] notchurfi-si ar cráobhaibh
      166] gurbat aon ré hénaibh,
      167] an clog náomh ré náomhaibh.
    3. 168] Mar dochuaidh i cédóir
      169] crann an fhogha a n-airde
      170] co ndeachair-si, a Shuibhne,
      171] re gealtacht gan chairde.

      4. p.7

    4. 172] Roghonais mo dhalta,
      173] rodergais as t'fhogha,
      174] bíaidh dhuit ann do chomha
      175] gurab do rinn ragha.
    5. 176] Madh dá ttísat riom-sa
      177] síol nEoghain go tteinne,
      178] noscuirfet a ccrannacht
      179] Uradhrán is Teille.
    6. 180] Uradhrán is Teille
      181] roscursiod i ccrannacht,
      182] an ced-sa, tré chorracht,
      183] as let-sa mo mhallacht.
    7. 184] Bennacht uaim for Eorainn,
      185] Eorann chaemh gan crannacht,
      186] tré dhuilghe gan domacht
      187] for Shuibhne mo mhallacht.'

    Mallacht.


188]

Ó rochomhracsiot iarom na catha cechtarrdha
189] robhúirset an damhradh dermháir adíu & anall amail
190] dámha damhghoire co ttuargaibhset trí tromghaire
191] ós aird. Ó'dchúala thrá Suibhne na gáire móra sin
192] & a fhuamanna & a freagartha i néllaibh nimhe & i
193] fraightibh na firmaminnte rofhéch Suibhne suas iarum
194] co rolíon nemhain & dobhar & dásacht & fáoinnel &
195] fúalang & folúamain & udmhaille, anbsaidhe &
196] anfhoistine, miosgais gach ionaid ina mbíodh & serc
197] gach ionaidh noco roichedh; romheirbhlighset a
198] meóir, rocriothnaighsiot a chosa, roluathadh a
199] chroidhe, roclódhadh a chédfadha, rosaobadh a
200] radharc, rotuitset a airm urnocht asa lámhuibh co
201] ndeachaidh la bréithir Rónáin ar gealtacht & ar
202] geinidecht amail gach n-ethaid n-æerdha.

p.8


203]

An tan immorro doriacht asin ccath amach
204] ba hainminic nothaidhledh a chossa lár ar lúas a
205] réime & an tan nothaidhledh ní bhenfadh a drúcht
206] do bharrúachtar an fheóir ar éttroma & ar aerrdhacht
207] an chéme nochingedh. Ní roan don réim roiretha
208] sin co nár fág magh ná machairi ná maolshliabh,
209] móin ná muine ná mothar, cnoc ná cabhán, ná coill
210] chlithardhlúith a nÉirinn gan taisdeal an lá sin, go
211] ráinig co Ros Beraigh i nGlenn Earcáin co ndeachaidh
212] isin iobhar robhaoi isin glinn.


213]

Romheabhaidh an cath re nDomhnall mac
214] Aodha an lá sin amail adrubrumar & rohaisnéidhsem
215] remhainn. Robhaoi éimh clíamuin do Suibhne isin
216] chath .i. Aonghus Remhar mac Ardghail mic Macníadh
217] {folio 83b} mic Ninnedha do thoathaibh Úa Ninnedha
218] do Dhál Aruidhe. Táinic sidhe a ráon madhma
219] asin ccath go mbuidhin dia muintir imalle fris & as
220] í conair táinic a nGlionn Earcáin. Baoi siumh trá
221] cona muintir ag iomrádh ar Suibhne ara iongantaoi
222] leó gan a bheó nó a mharbh d'fhaicsin ó rochomraicset
223] na catha, acht chena bá derbh leó gurab tré esgcáoine
224] Rónáin fodrúair gan fios a oidhedha. Rochualaidh
225] éimh Suibhne ar chansat & é isin iobar ósa ccionn,
226] & itbert:

    Suibhne

    1. 227] 'A óga, tigidh a lle,
      228] a fhiora Dhál Araidhe,
      229] foghébhthaoi isin bhile a bfuil
      230] an fer forsa táoi iarraidh.

      2. p.9

    2. 231] Dodheónaidh Dia dhamh-sa sunn
      232] betha iomnocht iomchumhang,
      233] gan ceól is gan codladh sáim,
      234] gan banchuire, cen bandáil.
    3. 235] Misi sunn ag Ros mBearaigh,
      236] domrad Rónán fo mheabhail,
      237] romsgar Dia rém dheilbh nád ró,
      238] sgaraidh ré mh'eól, a ógó.

    A óga.


239]

Ó'dchualadar na fir Suibhne ag gabáil na rann
240] tugsat aithne fair & roráidhset fris taobh do thabairt
241] friú. Adbert-som nach ttiubradh tré bhith síor. Ó
242] robhádar-somh iarumh ag iadhad im an mbile
243] rotógaibh Suibhne uime co háithétrom aéerda óthá
244] sin co Cill Ríagain i tTír Chonuill & rothoirinn iarumh
245] a mbile na cille. As ag an mbile sin dorala do
246] Dhomhnall mac Aodha cona shluagaibh do ueith a
247] haithle an chatha & ó'dchonncadar an gheilt ag dol
248] isin mbile tángadar drong dona slóghaibh go roiadhsat
249] ina iomthacmhang ima ccuairt; gabhaid iarumh ag
250] tabairt túarusgbála na geilti ós aird, adberedh fer
251] ann bá ben, adberedh fer eile bá fer robhúi ann, go
252] ttarad Domhnall féin aithne fair, conadh ann
253] adbert: ‘As é Suibhne fil ann,’ ar sé, ‘.i. rígh Dál
254] Araidhe roesgcáoin Rónán an lá tugadh an cath.
255] Maith éimh an fer fil ann,’ ar sé, ‘& dá madh áil leis
256] seóide & máoini d'fhagbáil fogébadh úainne da
257] ttugadh taobh frinn. Truag lem,’ ar sé, ‘iarsma
258] muintire Congail amlaidh sin, ar robtar maith &
259] robtar móra mo chomhada-sa do Chongal,’ ar sé,
260] ‘re ccur an chatha, et robadh maith dono comairle
261] Choluim Chille don ghille úd féin dá ndeachaidh
262] lé Congal do chuingidh sochraidhe co rígh Alban im
263] aghaidh-si’; conadh ann adbert Dombnall an láid:

p.10

    Domhnall

    1. 264] Cionnus sin, a Shuibhne sheing?
      265] robadh tóiseuch mór ndíreim
      266] an lá tugadh an cath clóen,
      267] ar Macc Rath robadh rochóemh.
    2. 268] Cosmhuil do ghnúis érgna iar n-ól
      269] re corcair no re coemhór,
      270] cosmhuil do chúl gan chaire
      271] re clúimh nó re casnaidhe.
    3. 272] Cosmhuil gné do chuirp choidche
      273] re sneachta n-úar n-(r)[macr ]æcnoidhche,
      274] do rosg rogormadh mar ghloin,
      275] mar oighreadh séimh snúadhamail.
    4. 276] Áluinn cuma do dá chos,
      277] dar liom ní trén th'urradhus,
      278] t'airm rathmara, ruicthis fuil,
      279] robsat athlumha i n-iomghuin.{folio 84a}
    5. 280] Targaidh Colaim Cille dheit
      281] nemh agus ríghe, a romheic,
      282] díogháir tángais isin Magh
      283] ó príomhfháidh nimhe is talmhan.
    6. 284] Adubairt Colum Cille,
      285] fáidh fosaidh na fírinne,
      286] líon ticcthi tar tuile theinn
      287] ní riccthi uile a hÉirinn.
    7. 288] Targus-sa do Chongal Chlaon
      289] tan robámar imaráon
      290] bennacht fer nÉrenn uile,
      291] ba mór an t-ioc énuige.

      8. p.11

    8. 292] Muna gabha uaim-si sin,
      293] a Chonghail chaoimh mic Sgannail,
      294] ga breith bhéire, mór an modh,
      295] orm-sa, más eadh, it aonor?

    9. 296] Gébhad-sa úait madh maith lat,
      297] tabhair dhamh-sa do dhá mac,
      298] do lámh dhiot is do bhen mbas,
      299] t'ingen is do rosg rinnglas.

  1. 300] Nocha Béra acht rinn fri rind,
    301] béd-sa choidche in bhar n-oirchill,
    302] as é ar ccomhrádh iman ccacht,
    303] beir-si lomnán mo mallacht.

  2. 304] Bidh cuid do chuifir do chorp,
    305] beittid fiaich ar do thromthocht,
    306] nodgonfa ga dremhan dubh
    307] agus beir-si faon folumh.
  3. 308] Atáoi it áonar seach gach rígh
    309] gum aimhles ó thír do thír,
    310] rodlesaighes thairis sin
    311] ón ló rondug do mháthair.
  4. 312] As ann fós tugadh an cath
    313] ar an maighin a Muigh Rath,
    314] robhúi bráon dar claideamh nglas,
    315] torchair Congal Cláon cionnus.

    Cionnus.


316]

Ó'dchuala trá Suibhne sésdan na sochaidhe &
317] muirn an mórshlúaigh nostógbaidh uime asin mbile
318] re fraisnéllaibh na firmaiminti ós mullaighibh gacha
319] maighni & ós fhéigi gacha ferainn. Baoi fri ré chéin

p.12


320] iarsin seachnóin Érenn ag tadhall & ag turrag a
321] sgalpaibh cruadhcharrag & a ndosaibh crann urard
322] eidhneach & i ccuasaibh caolchumhguibh cloch ó inber
323] do inber & ó binn do binnd & ó glinn do glionn go ráinic
324] Glenn mbitháluinn mBolcáin. Ann no thathaigtis (?)
325] gealta Éirenn ó robadh slán a mbliadhain ar
326] gealtacht, ar as ionadh aoibhnesa móir an glenn
327] sin do gheltaibh do grés. Uair as amlaidh atá Glenn
328] mBolcáin & ceithre doirsi ag an ngaoith ann &
329] roschoill roáluinn rocháoin ann bheós & tiobrada
330] táobhghlana & uarána ionnfhuara & glaisi gainmidhe
331] glanuisgidhe & biorar barrghlas & fothlocht fann foda
332] for a lár. Iomda fhós a shamha & a shiomsáin & a
333] lus-bían & a biorragáin, a chaora & a chreamh, a
334] mhelle & a miodhbhun & áirnidhe dubha & a dercain
335] donna. Nobídh dono gach æ dona gealtaibh ag
336] tuargain a chéile im thogha biorair an ghlenna sin
337] & im roignibh a leptach.


338]

Robúi dono Suibne athaigh fhoda isin ghlenn
339] sin conustarla aen na n-oidhche ann a mullach
340] sgíach urairde eidhnidhe robhaoi isin glinn. Robá
341] deacair dó-sumh iumfhhulang na leaptha sin, uair
342] gach cor & gach iompódh nochuiredh dhe nothegmadh
343] frais do dhealgaibh sgiach ann, co mbíttís ag tolladh
344] & ag treaghdadh a thaoibh & ag comhghuin a chnis.
345] Roaitherraigh Suibne iarum asin leabaidh sin dochum
346] ionaidh ele. As amhlaidh éimh robhúi an t-ionadh
347] sin & motharmhuine móirdreasa míndeilgneach ann &
348] áonchraobh dhíoghainn droighin ar na hionfhás {folio 84b}
349] na hénur trésan muine suas. Tairisedh Suibhne for
350] barr na craoibhe sin, sdúaghais & lúbais an croabh

p.13


351] chomhcháol robháoi faoi go ttarla béim n-asglainn
352] de trésan muine go ttorchair go lár talman, co nach
353] raibhe méd n-orlaigh ann ó a bhonn go a bhathais
354] gan fhuiliúgudh, gan forrdergudh fair. Adráigh
355] iaromh go héneirt anfann & dothoed trésan muine
356] amach, co n-ébairt: ‘Mo chubhais éimh,’ ar sé,
357] ‘as deacair an bheatha so d'fhulang tar éis deghbhethad
358] & bliadhain gus aréir damh-sa forsan
359] mbethaidh-si’; conadh ann adbert an laoidh:

    Suibhne

    1. 360] 'Bliadhain gus aréir
      361] dhamh fó chiamhair chraobh
      362] eitir tuile is tráigh
      363] gan tuighe fom tháobh.
    2. 364] Gan cerchaill fóm chionn
      365] eitir ferchloinn fhinn,
      366] baeghal, a Dhé, dhúinn,
      367] gan fhaobar, gan rinn.
    3. 368] Gan comhthocht fri mnáibh,
      369] acht madh fothlacht fían,
      370] as cuid iodhan óg,
      371] biolar, as é ar mían.
    4. 372] Gan rúathar co rígh
      373] am úathadh im eól,
      374] gan airgni go hán.
      375] gan chairde, gan cheól.
    5. 376] Gan chodladh, monúar,
      377] go n-abrar a fhíor,
      378] gan chobhair co cían,
      379] as doraidh mo dhíol.

      6. p.14

    6. 380] Gan tegh lomnán lán,
      381] gan comhrádh bfher bfhíal,
      382] gan rígh riom da rádh,
      383] gan lionn is gan bíadh.
    7. 384] Trúagh romthearbadh sunn
      385] rem shlúagh trealmach trom
      386] im geilt géir tar gleann
      387] gan chéill is gan chonn.
    8. 388] Gan bheth ar cuairt rígh
      389] acht rúaig ar gach ráon
      390] as í an mhire mhór,
      391] a rí nimhe naomh.
    9. 392] Gan áos comhlán ciúil,
      393] gan comhrádh fri mnáibh,
      394] gan tiodhnacal séd,
      395] tuc mh'ég, a Chríst cháidh.
    10. 396] Robádhus-sa feacht,
      397] ge béo mar 'tú anocht,
      398] ba neamhfhann mo nert
      399] ar ferann nárbh olc.
    11. 400] Ar eachaibh co hán
      401] i mbeathaid can bhrón,
      402] ar mo ríghe raith
      403] robsam rígh maith mór.
    12. 404] Beith mar 'tú 'na dhíaid
      405] dot chreic, a Chríst cáidh,
      406] im bhochtán gan brígh
      407] a nGlionn Bolcáin báin.

      13. p.15

    13. 408] An scé nach máoth barr
      409] romthraoth is romtholl,
      410] súaill nach ttuc mh' oididh,
      411] an craobh droighin dhonn.
    14. 412] Cath Congail co cclú,
      413] ba liach dhún fo dhí,
      414] ba día mairt an maidhm,
      415] lía ar mairbh 'náid ar mbí.
    15. 416] Ar faéinnel go fíor
      417] gerbham saéirfher séimh,
      418] isam triamhain trógh
      419] bliadhain gus aréir.'

    Bliadhain


420]

Robháoi-siumh amlaidh sin a nGlinn Bolcáin
421] go rostógaibh uime feacht ann co ráinic Clúain Cilli
422] a ccoiccrích Thíre Chonaill & Thíre Bóghaine.
423] Dochuaidh iarumh for sraith na tiopraidi gur chaith
424] biorar & uisge ann an oidhche sin. Téit iarumh a
425] mbile na cilli. As é ba hoirchinneach isin chill sin
426] Fáibhlen do muintir Brughaigh mic Deaghaidh &
427] táinic doinenn mór dermháir ann an oidhche sin gur
428] rochuir ar Suibhne go mór méd anshóidh na hoidhchi
429] sin & adbert-somh: ‘Trúagh ámh,’ ar sé, ‘nach air
430] Muigh Rath rommharbadh-sa resíu nobheinn isin
431] deacair-si’; go n-ébairt an laoidh annso síosana go
432] léig:

    Suibhne

    1. 433] Anocht is fúar an snechta,
      434] fodeachta is búan mo bhochta,
      435] nídom neirt isin deabuidh
      436] im geilt romgeóghuin gorta.

      2. p.16

    2. 437] Atchíd cách nídom chuchtach,
      438] as lom i snáth mo cheirteach,
      439] Suibhne mh'ainm ó Ros Ercáin,
      440] as misi an gealtán gealtach.
    3. 441] Nídom fois ó thíg aghaidh,
      442] ní thaidlenn mo chois conair,
      443] nocha bíu sonna a ccíana,
      444] domeccad ialla omhain.
    4. 445] Mo bháire tar muir mbarcláin
      446] ar ndol tar sáile soclán,
      447] rogab time mo nertán,
      448] as mé gealtán Ghlinne Bolcáin.
    5. 449] Gaoth an reóidh ag mo rébadh,
      450] sneachta romleón go léige,
      451] an tsíon dom breith a n-éccuibh
      452] do géccuibh gacha géicce.{folio 85a}
    6. 453] Romgonsat géga glasa
      454] co rorébsat mo bossa,
      455] ní fargaibhset na dreasa
      456] damna creasa dom chossa.
    7. 457] Atá crioth ar mo lámha
      458] tar gach mbioth fátha mbúaidre,
      459] do Shlíabh Mis ar Sliabh Cuillenn,
      460] do Shléibh Cuillenn co Cuailgne.
    8. 461] As trúagh mo nuallán' choidhche
      462] i mullach Cruachán Oighle,
      463] do Ghlinn Bolcáin for Íle,
      464] do Chinn Tíre for Boirche.

      9. p.17

    9. 465] Beg mo chuid ó thig laa,
      466] ní thaét ar scáth lá noa,
      467] barr biorair Chluana Cille
      468] la gleorán Chille Cua.
    10. 469] An gen fil ag Ros Earcach
      470] ní thair imnedh ná olcach,
      471] as edh dombeir gan nerta
      472] beith re sneachta go nochtach.'

    Anocht


473]

Táinic Suibhne roimhe iarumh co riacht an
474] chill ag Snámh dhá Én for Sionainn, dian comainm
475] Cluain Boirenn an tan sa; día na haoine dídine an
476] tsainridh ráinic-siumh annsin. As ann iarumh bádar
477] cléirigh na cille ag dénamh an uird nóna ocus mná ag
478] túargain lín & ben ag breth leinb. ‘Nior bhó cóir
479] éimh,’ ar Suibhne, ‘don mhnáoi aoine an Choimdedh
480] do mhilledh. Feibh thúairges an ben an líon,’ ar
481] sé, ‘as amhlaidh sin rotúairgeadh mo muinter-sa
482] isin chath a Maigh Rath.’ Rochúalaidh-sion iarum
483] clog an esparta aga bhúain, conadh ann adbert:
484] ‘Ba binne lem-sa éimh,’ ar sé, ‘guth na ccúach do
485] chloinsin ar bruach na Banna do gach leith inás
486] grig-gráig an chluig si atchluinim anocht,’ co n-ébert
487] an laoidh:

p.18

    Suibhne

    1. 488] Binne lem im na tonna
      489] mh' ingne anocht cidh it cranna
      490] ná gricc-gráicc chlogáin chille
      491] an chú doní cúi Banna.
    2. 492] A bhen, ná tairbhir do mac
      493] día na háoine dídine,
      494] lá nach luingenn Suibhne Geilt
      495] ar seirc rígh na fírinne.
    3. 496] Amail tuairgitt na mná an líon,
      497] is fíor gé nomchluinter-sa,
      498] amlaidh rothuairgit 'san chath
      499] for Maigh Rath mo mhuinter-sa.
    4. 500] Ó Loch Diolair an aille
      501] go Doire Coluim Chille
      502] nocha deabaidh rochúala
      503] ó ealaib búadha binne.
    5. 504] Dord daimh dhíthreibhe ós aille
      505] bíos a Síodhmhuine Glinne,
      506] nochan fuil ceól ar talmain
      507] im anmuin acht a bhinne.

      23—1 For this stanza and the following K has

      1. Binni leam im na tonna
        m' adhbha anocht ciodhat crannda,
        la nach loingenn Suibhne Geilt
        ar seirc righ na firinde.
        • A bhen na tairbhir do mhac
          dia na haeini didine
          na gricc gracc chlogáin cille
          an cú doghnÍ cui banna.

    p.19

  1. 508] A Chríost, a Chríost romchluine,
    509] a Chríost, a Chríost gan bine,
    510] a Chríost, a Chríost romchara,
    511] ná romscara réd binne.

    Binne


512]

Roshiecht immorro Suibhne arnabhárach go
513] Cill Derfile gur chaith biorar na tiobraidi & an
514] t-uisge robhúi isin chill & táinic doinenn dermháir
515] isin oidchi go rosgab athtuirsi adhbhalmór & snímhche
516] Suibhne tria olcus a beathad & bheós rob íomhach
517] athtuirseach leis bheith a n-égmuis Dhál Araidhe;
518] conadh ann adbert na randa sae:

    Suibhne

    1. 519] Mh'aghaidh a cCill Der ffile
      520] as í robris mo chroidhe,
      521] dursan damh, a mic mo Dhé,
      522] sgaradh ré Dál nAraidhé.
    2. 523] Deichneamhar is deich cét laoch
      524] rob é mo shlúagh ag Druim Fraoch,
      525] ge beó gan treisi, a mic Dé,
      526] ba misi a ccenn comairlé.
    3. 527] Múichnidhe mh'aghaidh anocht
      528] gan giolla is gan longphort,
      529] níorbh í mh'aghaidh ag Druim Damh,
      530] meisi is Faolchú is Conghal.{folio 85b}
    4. 531] Mairg romfuirgedh risin dáil,
      532] a mo ruire an ríchid ráin,
      533] gen go bfhaghainn-si d'ulc dhe
      534] go bráth acht an oidhchi-se.'

    M'aghaidh

p.20


535]

Seacht mbliadhna comhlána do Suibhne ar
536] fud Érenn as gach aird go aroile go ttoiracht aon na
537] oidhche ann co Glenn Bolcáin, fobith is ann robhaoi
538] a dhaingen & a dhúnárus comhnaidhe-siumh & ba
539] haoibhne leis oirisiumh & aittreabadh ann inás i
540] ngach ionadh a nÉrinn ina égmuis, úair doshoichedh
541] chuige as gach aird d'Éirinn & ní théighadh úadh
542] acht re huaman & re huiregla mhóir. Roairbhir
543] bhith Suibhne ann an aghaidh sin co ttoirracht
544] Loingseachán fora iarraidh isin maidin arnamhárach.
545] Adberat furenn ann gurbho mac máthar dhó-sumh
546] Loingseachán, adberat furenn eile ba comhalta, acht
547] cena cibé dhíbh sin é roba mór a dheithidin uimesiumh,
548] uair dochuaidh-siumh fo thrí for gealtacht &
549] dusfug-sumh fo thrí for ccúlaibh. Robhaoi Loingseachán
550] aga iarraidh-siomh don dul sin isin ghlionn,
551] co bfuair sliocht bharr a throighedh a mbruach na
552] glaisi isa biorar noithedh & fós fuair na craobha
553] nomheabhtaís fó a chosaibh ag aitherrach do bharr
554] an chroind for aroile. Ní bfuair-siumh dono an gheilt
555] an lá sin co ndeachaidh a faisteach folamh isin glinn
556] gur tuit a shúan toirrchim codalta fair ann iar
557] mórshaothar luirg Suibhni forsa raibbe iarair. Doluidh
558] iaromh Suibhne fora shliocht-somh go mbúi forsan
559] teach co ccúalaidh iarum srainn Loingseacháin ann;
560] conadh iarsin adbert an láoidh-si:

    Suibhne

    1. 561] 'An fer ag froig focherd srainn,
      562] súan mar soin nocha lámhaim,
      563] seacht mbliadhna ón mhairt a Muigh Rath
      564] nochar chotlus tinneabradh.

      2. p.21

    2. 565] Do chath rod,
      566] a Dhé nimhe, ní ma lott,
      567] bá Suibhne Geilt m'ainm iar sin,
      568] mh'aonar dhamh a mbarr eidhin.
    3. 569] Biorar thiobrad Drorma Cirb,
      570] as é mo shásadh im theirt,
      571] as aithnidh orm gnúis a ghné,
      572] as fíor is mé Suibhne Geilt.
    4. 573] Dearbh as misi Suibhne Geilt
      574] fer contuil fo choemhna ceirt,
      575] im Shlíabh Líag má do cló
      576] domseannad na fiora so.
    5. 577] An tan ba-sum Suibhne sruith
      578] arbhirinn bith a n-úarbhuith
      579] i seisg, a sesgonn, i sléibh:
      580] rorer m'eól ar eidirchéin.
    6. 581] Atlochar don rígh-si thúas
      582] las nach gnáth an t-iomarchrúas,
      583] as edh romucc as mo riocht
      584] a mhéd robhá for écciort.
    7. 585] As fuit, fuit damh ó nach mair
      586] mo chollan i n-eidhnechaibh,
      587] feraidh mór do shíonaibh air
      588] agus mór do thoirneachaibh.
    8. 589] Gidh im beó ó gach dinn do dhinn
      590] isin slíobh ós iubairghlinn,
      591] áit i fargbadh Congal Cláon
      592] monúar ná romfargbadh faon.

      9. p.22

    9. 593] Meinic m'ong
      594] cían óm relic mo theach toll,
      595] nídom nía acht im geilt ghann,
      596] Dia romchlann i cceirt gan chonn.
    10. 597] As mór báos
      598] a Glinn Bolcáin acht cé taés,
      599] fil mór do abhlaibh a nGlinn
      600] Bolcáin do éimhedh (?) mo chinn.
    11. 601] Biorar glas
      602] agus deogh d'uisge glain,
      603] nosibhim, ní thibim gen,
      604] ní hionann san fer ag froigh.
    12. 605] Eidir corraibh Cúailghne saimh,
      606] eitir chúanaibh ó thig gaimh,
      607] fó chéibh chaille gach re seal,
      608] ní hionann san fer ag fraigh.{folio 86a}
    13. 609] Glenn mBolcáin mbil bél re gáoith
      610] ima ngairid geilte glinne,
      611] ní chodlaim ann, monuar dhamh,
      612] am trúaighe ná an fer ag fraigh.'

    An fer


613]

A haithle na láidhe sin doluidh-siumh isin
614] oidhche ar ccionn co muilenn Loingseacháin;
615] aonchailleach ag a choimhéd-sidhi .i. Lonnóg inghen
616] Duibh Dhithribh máthair mhná Loingseacháin.
617] Táinic Suibhne isin teach cuice & tuc sí mírenna beca
618] dhó & robhúi fri ré chían ag aithighidh an mhuilinn
619] amhlaidh sin. Luid Loingseachán for a shliocht-somh
620] lá n-ann conusfaca for taidhin an mhuilinn é & téit
621]

p.23

d'agallamh na caillighi .i. co Lonnóig máthair a
622] mhná. ‘An ttáinic Suibhne 'san muilenn, a chaillech?’
623] ar Loingseachán. ‘Robúi aréir co déidhenach sunn,’
624] ar an chaillech. Rogabh iarum Loingseachán ceirt
625] na caillighe uime & roan isin muilenn tar éis na
626] caillighe & táinic Suibhne an oidhche sin don mhuilinn
627] co ttug aithne ar Loingseachán. Ó'dchonnarc a
628] shúile co ling úadha focédóir dar forlés an tighe
629] amach & adbert: ‘A Loingseacháin,’ ar sé, ‘as
630] trúagh th'amus orm-sa arim thafann as mh'ionadh &
631] as gach ionadh is diliu lium i nÉrinn & ó nach
632] léig Rónán damh-sa taobh do thabhairt friot as
633] liosda lenamhnach dhuit ueith dom lenmhuin’; &
634] dorinne an laoidh so ann:

    Suibhne

    1. 635] A Loingseacháin, liosda sin,
      636] nochan úain damh t'agalloimh,
      637] ní léig dhamh Rónán taobh friot,
      638] as é domrad a n-ainriocht.
    2. 639] Doradus urchar gan ágh
      640] a lár an chatha ar Rónán,
      641] co robhen isin chlog chain
      642] robhaoi for ucht an chléirigh.
    3. 643] Mar dotheilgius urchar n-án
      644] do lár an chatha ar Rónán,
      645] ‘ced duit’, ar an cléireach cain,
      646] 'dul araén risna hénaibh.'
    4. 647] Iarsin rolinges-sa súas
      648] isin aéér eadarbhúas,
      649] ní rolinges ó 'tú beó
      650] æinléim badh héttromó.

      5. p.24

    5. 651] Dá madh isin maidin múaidh,
      652] isin Mairt a haithle an Lúain,
      653] nochar úallcha neach anú
      654] a leith re hóglách m'aosú.
    6. 655] As iongnadh lem inní atchiú,
      656] a fhir rodhealbh an lá aniú,
      657] ceirt na caillighi ar an clár,
      658] dá shúil lúatha Loingsecháin.'

    A


659]

‘As trúagh an mheabail rob áil duit do
660] dhénamh orm-sa, a Loingsecháin,’ ar sé ‘& ná bí ag
661] mo thochrádh ní as sía, acht eirg dot thoigh & raghat-sa
662] róm gonige an baile itá Eorann’ .


663]

As amhlaidh éimh robhúi Eorann an tan sin
664] ar ffeis le Guaire mac Congail mic Sgannláin, ar rob
665] í Eorann fa ben do Suibhne, uair robháttar dá
666] bhráthair isin tír & ba comhdhúthaigh dhóibh an
667] ríghe rofagaibh Suibhne .i. Guaire mac Congail, mic
668] Sgannláin, & Eochaidh mac Condlo, mic Sgannláin.
669] Rosiacht trá Suibne gonige an baile ina raibhe
670] Eorann. Dodheachaidh Gúaire do sheilg an lá sin &
671] ba sí conair dochúaidh co muinchinn Sléibe Fuaid
672] & im Sgirig Chinn Ghlinne & im Éttan Tairb. As ann
673] robaoi a longport im Glenn Bolcáin risa ráiter Glenn
674] Chíach aniú i machaire Chineoil Ainmirech. Deisidh
675] iarumh an gheilt for fordhorus na boithe i raibhe
676] Eorann, conadh ann itbert: ‘An cumhain let a
677] ingen,’ ar sé, ‘an grádh romór dorad cach uainn dá
678] chéle an ionbaidh robhámar imaráon? Agus is
679] suanach sádail duit-si,’ar sé, ‘& ní headh dhamh-sa’;
680] conadh an adbert Suibhne & rofhregair Eorann é:
681] {folio 86b}

    1. 682] 'Súanach sin, a Eorann án,
      683] i leith leaptha red lennán,
      684] ní hionann is misi ibhus,
      685] cian ó atú-sa ar anbfhorus.
    2. 686] Roráidhis, a Eorann oll,
      687] aithesg álainn iméttrom
      688] co ná beitheá it bheathaidh dhe
      689] sgaradh énlá ré Suibhne.
    3. 690] Aniú is suaithnidh co prab,
      691] beg let brígh do shencharad,
      692] te duit ar chlúimh cholcaidh cain,
      693] úar damh-sa amuigh co madain.

    1. 694] As mochen duit, a gheilt ghlan,
      695] tú is tocha d' feruibh talman,
      696] gidh súanach is suaill mo chlí
      697] ón lá itcuala tú ar neimhní.

    1. 698] As tocha let mac in rígh,
      699] beriustú d'ól gan imshníomh,
      700] as é do thochmarc togha,
      701] ní íarr sibh bhar senchara.

    1. 702] Ce nombéredh mac an rígh
      703] do thoigibh óil gan imshníomh,
      704] ferr liom feds i ccuas cháol chroinn
      705] let, a fhir, día notcaomhsoinn.
    2. 706] Dá ttuctha mo rogha dhamh
      707] d' feruibh Éirenn is Alban,
      708] ferr lem it chomair gan chol
      709] ar uisge agus ar bhiorar

    p.26

  1. 710] Ní conair do deghmhnáoi dhil,
    711] Suibhne sunn ar sliocht imnidh
    712] fuar mo leaptha ag Ard Abhla,
    713] nídot terca m' fhúaradhbha.
  2. 714] Córa duit serc agus grádh
    715] don fhior 'gá táoi th'aénarán
    716] iná do gheilt ghairbh ghortaigh
    717] uathaigh, omhnaigh, urnochtaigh.

    1. 718] Monúar ámh, a gheilt ghníomhach,
      719] do ueth éittigh imshníomhach,
      720] saoth lem do chnes rochlói dath,
      721] dreasa is droighin gut rébadh.

    1. 722] Ní dá chairiughadh dhamh ort,
      723] a mháothainder mháothéttrocht,
      724] Críst mac Muire, mór da cacht,
      725] é domrad a n-éccomhnart.

    1. 726] Robadh maith lem ar mbeth araén
      727] co ttigeadh clúmh ar ar ttaobh,
      728] co sirfinn soirchi is doirchi
      729] let gach lá is gach énoidhche.

    1. 730] Adaigh dhamh-sa a mBoirchi bhinn,
      731] ránac Túath Inbhir áloinn,
      732] rosirius Magh Fáil co fraigh,
      733] tairlius do Cill Uí Súanaigh.

    S.


734]

Ní thairnic dhó acht sin do rádh an uair
735] rolíon an slúagh an longphort as gach aird. Téidsiumh

p.27


736] iarumh ina réim romhadhma for teichedh
737] amail ba minic leis. Ní roan-somh don réim sin co
738] ráinic ría n-oidhchi co Ros mBeraigh .i. an cét-cill
739] ag ar oiris a haithle catha Muighe Rath & dochóidh
740] isin iobar robhúidh isin chill. Muireadach mac
741] Earca dano, as é ba hairchinneach isin cill an tan
742] sin. Dorala iarum ben an oirchinnigh ag gabáil
743] secha an inbhar co bfaca an gheilt ann & tuc aithne
744] fair guruó é Suibhne robhúi ann, co n-ébert sí fris:
745] ‘Táir asin iubhar, a rí Dhál Araidhe,’ ar sí, ‘atá,
746] baeghal áonmhná sunna agad.’ Do ghabáil na
747] geilti & dá brégadh & cealgadh atrubhairt sí ind sin.
748] ‘Nocha ragha éimh,’ ar Suibhne, ‘ar nachamtáir
749] Loingseachán & a bhen, ar robhúi tan ba husa dhuit
750] aithni form-sa inás aniú’; conadh ann atbert na
751] runna sa síos ann:

    Suibhne

    1. 752] 'A bhen dobheir aithne form
      753] do rennuibh do rosg roghorm,
      754] robhúi tan ba ferr mo gné
      755] i n-airecht Dál Araidhé.
    2. 756] Rochláochaighes dealbh is dath
      757] ón air tánag asin chath,
      758] robo misi an Suibhne seng
      759] atchúaladar fir Éreand.
    3. 760] Bí-si gut fhior is gut thoigh,
      761] nocha biu-sa a Ros mBeraigh,
      762] ní chomhracfem go bráth mbán,
      763] misi agus tusa, a bhenaccán.'

    A bhen.


764]

Doluidh-siomh iarumh asin iubhar co héttrom

p.28


765] æerdha & tóet roimhe co ráinic isin mbile ag Ros
766] Earcáin, úair dobhádar trí dúnáruis aigi-siumh ina
767] cclechtadh comnaidhe do dhénamh ina thír feisin .i.
768] Teach mic Ninnedha & Cluain Creamha & Ros Earcáin.
769] Robháoi-siumh iarum co cenn cáocáoisi ar mhís isin
770] iubhar sin gan airiughudh, co frith ann a ionadh & a
771] adhbha {folio 87a} fo dheóidh, co ndernadh comairle ag
772] maithibh Dhál Araidhe cia dorachadh da gabáil co
773] nderbertatar uili ba hé Loingseachán robadh cóir
774] do chur ann. Rogab Loingseachán immorro do
775] láimh teacht frisin toisg sin & luidh roimhe co ttáinic
776] dochum an iubhair ina mbáoi Suibhne, conusfacaidh
777] an gheilt ar an ccráoibh úasa. ‘Truagh sin, a
778] Suibhne,’ ar sé, ‘conadh é th'íerdraighe bheith
779] amhlaidh sin gan bhíadh, gan digh, gan édach amail
780] gach n-ethaid n-aéerdha, ier mbeith a n-éttaighibh
781] sróldae síregdha ar eachaibh ána allmurdha co
782] sríanaibh soinemhla dhuit, & mná málla maisecha
783] let & iomad macaomh & míolchon & degháos gacha
784] dána, iomad slúagh, iomdha iolarrdha d'urradhuibh
785] & do tháoisechuibh & d'óigthighernaidhibh, do
786] brughadhuibh & do bhiatachaibh dot réir. Iomad
787] cúach & copán & benn mbreacegair mbúabhaill im
788] lennuibh somblasda so-óla let bhéos. Dursan duit
789] bheith fon ionnus sin amail gach n-én ttruag ttarimtheachtach
790] ó dhíthribh do dhíthribh.’ ‘Leig as a
791] le, a Loingseacháin,’ ar Suibhne, ‘as edh sin robhúi
792] i ttoici dhúinn, & in bfhuilid sgéla mo thíri leat-sa
793] dhamh? ’ ‘Atád éimh,’ ar Loingseachan, ‘uair
794] roég th'athair.’ ‘Domgaibh dom fhormadh ón,’ ar
795] sé. ‘Do mháthair dono dh' ég,’ ar an giolla.
796] ‘Rohanadh dom oirchisecht a ufecht sa,’ ar sé.

p.29


797] ‘Marbh do bráthair,’ ar Loingseachán. ‘Toll mo
798] thaobh don leith sin,’ ar Suibhne. ‘Marbh th'ingen,’
799] ar Loingseachán. ‘Snáthad chroidhe dano éiningen,’
800] ar Suibhne. ‘Marbh do mac atbeiredh a phopa
801] friot,’ ar Loingseachán. ‘Fíor ón,’ ar sé, ‘as é sin
802] an banna dobheir an fer co lár’; conadh ann atbertsat
803] an laoidh etarra .i. Loingseachán & Suibhne:

    1. 804] A Suibhne a Sléibh na nEach
      805] n-ard?
      806] robsat fuileach faobharghargc,
      807] ar Chríost rodchuir a ccarcra
      808] dámh comhrádh red chomhalta
    2. 809] Eist rium-sa má romchluini,
      810] a rí rán, a ríghruire,
      811] co n-innisinn tré mhíne
      812] sgéla dhuit do dheighthíre.
    3. 813] Ní marthain at thír tar th'éis,
      814] as dó tánag dá aisnéis,
      815] marbh do bhráthair ann co
      816] mblaidh,
      817] marbh th'athair is do mháthair.

    1. 818] Mása mharbh mo mháthair mhín
      819] deacraidi damh dol dom thír,
      820] cían ó rochair sí mo chorp
      821] roscair sí friom oirchisecht.
    2. 822] Baoth comairle gach mic mhir
      823] ag nach mairid a shinnsir,
      824] amail as crom craobh fo chnoibh,
      825] toll taobh ó bheith gan bhráthair.

    p.30

  1. 826] Atá urbaidh oile ann
    827] cáointer ag feruibh Éireann
    828] cidh garbh do thaobh is do
    829] throigh,
    830] marbh do bhen chaomh dot
    831] chumaidh.

    1. 832] Tigedhus do bheith gan mnáoi,
      833] as iomramh luinge gan láoi,
      834] as cad(r)údh(?) clúimhe re cnes,
      835] as adúdh re hénoires.'

    1. 836] Atchúala sgél n-uathmar n-ard
      837] ima raibhe gul glégharg,
      838] as dorn im dhíaidh cia bé dhe
      839] atáoi gan tshíair, a Suibhne.

    1. 840] Seinbhríathar so, serb an snomh,
      841] nocha lium-sa as airfidiudh,
      842] anaidh grían chiúin in gach cladh,
      843] caraidh siúr cen co ccarthar.

    1. 844] Nocha legar laoigh co búaibh
      845] agoinn i nAruidhe uair,
      846] ós marbh th'ingen chaomh
      847] rodchar
      848] maráon is mac do sheathar.

    1. 849] Mac mo shethar is mo chú,
      850] nocham ttréigfittís ar bhú,
      851] as táthad uilc re himnedh,
      852] snáthad chroidhe éninghen.

    p.31

    1. 853] Atá sgél eile co mbloidh,
      854] as leasg lem a innisin,
      855] fir Aradh go ngaoineimh nglic
      856] atád ag cáoineadh th'énmhic.

    857] {folio 87b}

    1. 858] As é sin an banna co mbloidh
      859] dobheir an fer co talmain,
      860] mac beg adberedh popa
      861] do ueith oga gan anmain.
    2. 862] Romfritháil chugad don chraoibh,
      863] súaill nacha nderna anmáoin,
      864] nocha nfuilnghim thúas don
      865] beirt
      866] ó rochuala tásg mh'éinmhic.

    1. 867] Ó doriachtais, a laoich láin,
      868] eidir dí láimh Loingseacháin
      869] mairidh do mhuintir uile
      870] a ua Eachach Sálbhuidhe.
    2. 871] Bí it tocht, tigeadh do chiall,
      872] thoir atá do theach is ní thiar,
      873] fada ód thír tángais a lle,
      874] as é so a fhíor, a Suibhne.
    3. 875] Aoibhne leat eitir dhamaibh
      876] i feadhuibh i fidbhadhaibh,
      877] iná codladh it dhún thoir,
      878] ar chlúimh agus ar cholcaidh.

      4. p.32

    4. 879] Ferr let bheth ar chraoibh
      880] chuilinn
      881] i ttaoibh linni an lúathmhuilinn
      882] iná bheith a ngrinne ghlan,
      883] is gille óga it fharradh.
    5. 884] Da ccodailteá i ccígibh cnoc
      885] re tédaibh míne mennchrot,
      886] binni leat fo bharr doiri
      887] cronán dhaimh dhuinn dhamh-
      888] ghoiri.
    6. 889] At lúaithe ná gaoth tar glenn,
      890] as tú éingheilt na hÉirenn,
      891] glédonn th'aobh, tasci a lle,
      892] bat ségonn saor, a Suibhne.

    892]

    A. S.


894]

Atróchair éimh Suibhni asin iubhar ó rochuala
895] tásg a éinmhic, gur ro-iadh Loingseachán a dhá
896] láimh thairis & rochuir cuibhreach fora lámhaibh.
897] Ro-innis dó iaromh a muinter do mharthain uile &
898] rug leis é gusin ionadh i rabhadar maithe Dhál
899] Araidhe. Tucaid dono glais & gébhenna eaturra
900] aca-somh faoi Suibhne & roherbadh do Loingseachán,
901] a breith leis co cenn caocaoisi ar mhís. Ruc-sumh
902] iarum Suibhne leis & robhádar maithe an chúigedh
903] chuigi & úadha frisin ré sin. Táinic trá a chiall & a
904] chuimhne dhó a ffoircenn na rée sin. Táinic bheós
905] a chruth & a dhealbh budhdhéin dó. Robhenaid a
906] chuibhrighe de & rosamhlaidhedh a ríghe fris.
907] Táinic ionbaidh fhoghamhair ann fáoi sin & luidh

p.33


908] Loingseachán cona muinter do bhuain lá n-ann.
909] Rocuiredh eision a ttuilg Loingseacháin iar mbéin
910] a glais de & ar ttecht a chéille dhó. Rohíadhadh an
911] tuilg fair & níor fágbadh neach ina fharradh acht an
912] chailleach namá .i. cailleach an mhuilinn & rohaithnidhedh
913] dhí gan comhrádh do shoighin ar Suibhne.
914] Ara áoi sien roshoigh sí cóir chomhráidh air-siomh co
915] rofhiafraigh ní día imthechtuibh dhe oiread robhaoi
916] ar gealtacht. ‘Mallacht for do bhél, a chailleach,’
917] ar Suibhne, ‘as olc a n-abra, ní léigfi Día mo bheith-si
918] for gealtacht doridhisi.’ ‘Maith a fios agum-sa,’ ar
919] an chailleach, ‘gurab é sárugudh Rónáin fodera duit
920] dul for gealtacht.’ ‘A bhen,’ ar sé, ‘is gránna duit
921] beth gom brath & gom bíathadh.’ ‘Nocha brath
922] edir,’ ar sí, ‘acht fírinne’; & adúbairt Suibhne:

    1. 923] A chailleach an mhuilinn thall,
      924] cid duit mo chor ar imrall?
      925] nach meabhail deit tré bháigh
      926] mban
      927] mo brath agus mo biathadh?

    1. 928] Nocha misi dobhraith thú
      929] a Shuinne, cidh caomh do chlú,
      930] acht ferta Rónáin do nimh
      931] rolá it gheilt eidir ghealtuibh.

    1. 932] Dá madh misi is go madh mé
      933] badh rígh ar Dhál Araidhé,
      934] robudh mana duirn tar smech,
      935] nochatfia cuirm, a chaillech.'

    936]

    A chaillech.

p.34


937]

‘A chailleach,’ ar sé, ‘is mór do dheacraibh
938] fuarus-sa dá ufestá-sa é, mór léim ndoiligh rolinges-sa
939] ó gach diongna & ó gach dionn, ó gach fuithir & ó
940] gach fáinghlenn di aroile’. ‘Ar Día friot,’ ar an
941] chaillech, ‘ling dúinn léim dona léimennuibh sin
942] anois rolingtheá it ghealtacht.’ Rolincc-siomh iarumh
943] léim tar colbha na tuilgi co ráinic cenn na hairidhni
944] síos. ‘Mo chubhuis éimh,’ ar an chaillech, ‘rolingfinn-si
945] féin an léim sin.’ Roling sí ón fón ccuma cédna.
946] {folio 88a} Roling-siomh léim eile afar forlés na bruighniu
947] amach. ‘Rolingfinn-si dono sin,’ ar an chaillech,
948] & roling fo cédóir. Acht chena ba sedh a chumair.
949] Roshir Suibhne cúig tríocha chéd Dhál Araidhe roimpe
950] an lá sin co ráinic Glenn na nEachtach i Fidh Gaibhle
951] & rolen sí é frisin ré sin. Ó rothairis Suibhne ar
952] barr craoibhe urairde eidhnighe annsin, rothairis an
953] chaillech ar crann eile ina fharradh; a nderedh an
954] fhóghamhair do sunnradh ind sin, conadh ann
955] atchuala Suibhne gáir shealga na sochaidhe ind-imeal
956] an fheadha. ‘Gáir mórshhlaig so,’ ar sé, ‘& as iad
957] Úi Faeláin failet ann ag techt dom mharbadh-sa a
958] ndíoghail Oiliolla Cédaigh .i. rígh Ua bFaéláin
959] romharbhus-sa i ccath Muighe Rath.’ Atchúalaidhsiomh
9609] búiriudh an doimh alla, & dorinni an laoidh
961] & tuc testmolta crann Éirenn ós aird innte & ag
962] foraithmheadh araill dia dheacruibh & dia imshníomh
963] budhdhéin; go ndébairt annso:

    1. 964] A bhennáin, a bhúiredháin,
      965] a bhéiceadháin bintt,
      966] is binn linn an cúicherán
      967] dogní tú 'san ghlintt.

    p.35

    1. 968] Eólchaire mo mhendatáin
      969] dorala ar mo chéill,
      970] na lois isin machaire,
      971] na hois isin tshléibh.

  1. 972] A dhair dhosach dhuilledhach,
    973] at ard ós cionn croinn;
    974] a cholláin, a chraobhacháin,
    975] a chomhra cnó cuill.
  2. 976] A fhern, nídot náimhdidhe,
    977] as áloinn do lí,
    978] nídat cuma sceó sceanbaidhi
    979] ar an mbeirn a mbí.
  3. 980] A dhroighnéin, a dhealgnacháin,
    981] a áirneacháin duibh,
    982] a bhiorair, a bharrghlasáin,
    983] do bhrú thobair luin.
  4. 984] A mhínén na conaire
    985] at millsi gach luibh,
    986] a ghlasáin, a adhghlasáin,
    987] a lus forsa mbí in t-shuibh.
  5. 988] A abhall, a abhlachóg,
    989] trén rotchraithenn cách,
    990] a chaerthainn, a chaeirecháin,
    991] as áloinn do bhláth.
  6. 992] A dhriseóg, a dhruimnechóg,
    993] ní damha cert cuir,
    994] ní ana gum leadradh-sa
    995] gursat lomlán d'fuil.

    7. p.36

  7. 996] A iubhair, a iubhracháin,
    997] i reilgibh bat réil,
    998] a eidhinn, a eidhneacháin,
    999] at gnáth a ccoill chéir.
  8. 1000] A chuilinn, a chlithmharáin,
    1001] a chomhla re gáoith,
    1002] a uinnes, a urbhadach,
    1003] a arm lámha láoich.
  9. 1004] A bheithi bláith bennachtach,
    1005] a bhorrfadaigh bhinn,
    1006] áluinn gach craobh cengailteach
    1007] i mullach do chinn.
  10. 1008] Crithach ara criothugudh,
    1009] atchluinim ma seach
    1010] a duille for riothugudh,
    1011] dar leam as í an chreach.
  11. 1012] Mo mhioscais i fidhbadhuibh,
    1013] ní cheilim ar chách,
    1014] gamhnach dharach duilleadhach
    1015] ar siubhal go gnáth.
  12. 1016] As olc sén ar mhilles-sa
    1017] oineach Rónáin Fhinn,
    1018] a fherta rombúaidhretar,
    1019] a chlogáin ón chill.
  13. 1020] As olc sén a fúarus-sa
    1021] earradh Conghail chóir,
    1022] a ionar caomh cumhdachtghlan
    1023] co ccortharaibh óir.

    14. p.37

  14. 1024] Rob é guth gach aenduine
    1025] don t-shlóg dhédla daith,
    1026] na tegh uaibh fán ccaelmhuine
    1027] fer an ionair mhaith.
  15. 1028] Gonaidh, marbaidh, airligidh,
    1029] gabhaid uile a eill,
    1030] cuiridh é, cidh lór do chion,
    1031] ar bior is ar beinn.
  16. 1032] Na marcaigh dom tharrachtain
    1033] dar Magh Cobha cruinn,
    1034] ní roich úaidhibh aenurchar
    1035] dhamh-sa dar mo dhruim.
  17. 1036] Ag dula dar eidhneachuibh,
    1037] ní cheilim, a láoich,
    1038] degurchar na gothnaide
    1039] dhamh-sa résan ngáoith.
  18. 1040] A ellteóg, a luirgnechóg,
    1041] fuarush-sa do ghreim,
    1042] misi ort ag marcaighecht
    1043] as gach beinn a mbeinn.
  19. 1044] Ó Charn Cornáin comhramhach
    1045] co beinn Slébhe Níadh,
    1046] o bheinn Slébhi Uillinne
    1047] rigim Crota Clíach.
  20. 1048] Ó Chrotaibh Clíach comhdhála
    1049] co Carn Lifthi Luirc
    1050] rigim ré tráth iarnóna
    1051] co Beinn Ghulbain guirt.

    21. p.38

  21. 1052] M'adhaigh ría ccath Conghaile,
    1053] roba síorsan lem,
    1054] síu nobheinn for udmhaille
    1055] ag siredh na mbenn.
  22. 1056] Glenn mBolcáin mo bhithá
    1057] fíor fuarus a greim,
    1058] mór n-oidhchi rofripthálus
    1059] rioth roithrén re beinn.
  23. 1060] Dá sirinn am aonaidhe
    1061] sléibhti domhain duinn,
    1062] ferr liom ionadh aonboithe
    1063] i nGlionn Bolcáin buirr.
  24. 1064] Maith a uisci iodhanghlas,
    1065] maith a ghaoth ghlan gharg,
    1066] maith a bhiorar biorurglass,
    1067] ferr a fhothlacht ard.
  25. 1068] Maith a eidhnech iodhnaidhe,
    1069] maith a shoil ghlan grinn,
    1070] maith a iubhar iubraidhe,
    1071] ferr a bheithe binnd.
  26. 1072] Dá ttíosta-sa, a Loingseacháin,
    1073] chugum in gach riocht,
    1074] gach n-oidhche dom agallaimh
    1075] bés ní anfainn friot.
  27. 1076] Ní anfainn re t' agallaimh
    1077] munbadh sgél romgétt,
    1078] athair, máthair, ingen, mhac,
    1079] bráthair, ben balc d'écc. {folio 88b}

    28. p.39

  28. 1080] Dá ttisteá dorn agallaimh
    1081] ní budh ferrde leam,
    1082] rosirfinn ria madanraidh
    1083] sléibhti Boirchi benn.
  29. 1084] Do mhuilenn an mheanmaráin
    1085] domheilte do thúaith,
    1086] a thrúagháin, a thuirseacháin,
    1087] a Luingseacháin lúaith.
  30. 1088] A chailleach an mhuilinn-si,
    1089] cidh 'mongeibhe mh'eill?
    1090] mh' égnach duit itchluinim-si,
    1091] is tú amuigh ar an mbeinn.

  31. 1092] A chailleach, a chuirrchennach,
    1093] an ragha for each?


    1094] Noraghainn, a thuirrchennach,
    1095] munam faicinn neach.

  32. 1096] Dá ndeachar, a Shuibhneacháin,
    1097] rob soraidh mo léim.


    1098] Dá ttóra-sa, a chaillcheacháin,
    1099] ní ris sís slán céill.

    1. 1100] Ní cóir éimh a n-abraidh-si,
      1101] a mhic Colmáin Chais,
      1102] nach ferrdi mo mharcachus
      1103] gan tuitim tar mh'ais?

    1. 1104] As cóir éimh a n-abraim-si,
      1105] a chailleach gan chéill,
      1106] demhan agat th'aidhmilliudh,
      1107] romillis fadhéin.

    1. 1108] Nach ferrde let mh'ealadhain,
      1109] a ghelt shaerrdha sheng,
      1110] mo beth agat lenamain
      1111] a mullaighibh na mbenn?

    1. 1112] Dosán eidhinn iomúallach
      1113] fásas tré chrann chas,
      1114] dá mbeinn-si 'na certmhullach
      1115] noághsainn techt ass.
    2. 1116] Teichim riasna huiseóga,
      1117] as é an trénrioth tenn,
      1118] lingim tar na guiseóga
      1119] a mullaighibh benn.
    3. 1120] Feran eidhinn iomuallach
      1121] an tan éirghius duinn,
      1122] goirid bhím da ttarrachtain
      1123] ó rofás mo chlúimh.
    4. 1124] Creabhar osccar antuiccseach
      1125] an tan éirghius damh,
      1126] indar liom as dergnámha
      1127] an lon dogní an sgal.
    5. 1128] Gach áonúair rolinginn-si
      1129] co mbinn ar an lár,
      1130] co fhaicinn an creamhthannán
      1131] thíos ag creim na gcnámh.
    6. 1132] Seach gach coin a n-aidhnechuibh
      1133] luath no gheibhedh m'eill,
      1134] as é luas nolinginn-si
      1135] co mbinn ar an mbeinn.

      7. p.41

    7. 1136] Sionnaigh beca ag brégairecht
      1137] chugum agus úaim,
      1138] mic thíri ara lédairecht (?),
      1139] teichim-si ré a ffúaim.
    8. 1140] Rothriallsat mo tharrachtain
      1141] ag tocht 'na rioth thenn,
      1142] gur teiches-sa reampa-somh
      1143] a mullaighibh beann.
    9. 1144] Táinic friom mo thairmthechta
      1145] gibé conair théis,
      1146] as léir dhamh ar mh'airchisecht
      1147] am caora gan léis.
    10. 1148] Bile Chille Lughaidhe
      1149] i tuilim súan sáimh,
      1150] ba haoibne i ré Chongaile
      1151] aenach Line láin.
    11. 1152] Doraghae an reódh realtánach
      1153] ferfas ar gach linn,
      1154] asam suairreach, seachránach,
      1155] misi fáoi ar an mbinn.
    12. 1156] Na corra go ccorrghaire
      1157] i nGlionn Aighle úair,
      1158] ealta d'énuibh iomlúatha
      1159] chugum agus úaim.
    13. 1160] Ní charaim an sibheanradh
      1161] dogniad fir is mná,
      1162] binne liom a ceileabradh
      1163] luin 'san aird ittá.

      14. p.42

    14. 1164] Ní charaim in stocairecht
      1165] atcluinim go moch,
      1166] binne lium a crocairecht
      1167] bruic a mBennuibh Broc.
    15. 1168] Ní charuim an chornairecht
      1169] atchluinim go tenn,
      1170] binni lium ag damhghairecht
      1171] damh dá fhiched benn.
    16. 1172] Atá adhbur seisrighe
      1173] as gach glionn i nglenn,
      1174] gach damh ina freislighe
      1175] a mullach na mbenn.
    17. 1176] Cidh iomdha dom dhamraidh-si
      1177] as gach glinn i nglenn,
      1178] ní minic lámh oiremhan
      1179] ag dúnadh a mbenn.
    18. 1180] Damh Sléibhi aird Eibhlinne,
      1181] damh Sléibhe Fúaid féigh,
      1182] damh Ella, damh Orbhraidhe,
      1183] damh lonn Locha Léin.
    19. 1184] Damh Seimhne, damh Latharna,
      1185] damh Line na lenn,
      1186] damh Cúailghni, damh Conachla,
      1187] damh Bairni dá bhenn.
    20. 1188] A máthair na groidhi-si
      1189] rolíathadh do lenn,
      1190] ní fhuil damh at dheagaidh-si
      1191] gan dá fhichead benn.

      21. p.43

    21. 1192] Mó ná adhbhur leinníne
      1193] roliathadh dot chenn,
      1194] dá mbeinn ar gach beinníne
      1195] beinníni ar gach mbenn.
    22. 1196] A dhoimh doní an fogharán
      1197] chugum tar an nglenn,
      1198] maith an t-ionadh foradhán(?)
      1199] i mullach do bhenn.
    23. 1200] As mé Suibhni sirtheachán,
      1201] luath reithim tar glenn,
      1202] nocha n-é mh'ainm dlightheachán,
      1203] mó is ainm damh Fer Benn.
    24. 1204] Tioprata is ferr fúarus-sa,
      1205] tiopra Leithid Láin,
      1206] tiopra is áille ionnuaire,
      1207] úarán Dhúine Máil.
    25. 1208] Gidhat iomdha mh'imeirce
      1209] mh'édach aniú is gerr,
      1210] mé féin doní m'forfaire
      1211] i mullach na mbend.
    26. 1212] A raithnech, a rúadhfhada,
      1213] rorúadhadh do lenn,
      1214] ní hosair fir fuagarta
      1215] a ngabhlaibh do bhenn.
    27. 1216] Bidh ann bhias mo bhithlighi
      1217] tes ag Tuidhin tenn,
      1218] ag Tegh Moling biothainglighi
      1219] thaethusa do bheind.

      28. p.44

    28. 1220] Dorad misi it chumann-sa
      1221] mallacht Rónáin Finn,
      1222] a bhennáin, a bhúireadháin
      1223] a bhéiceadáin binn.

    A beannáin.


1224]

{folio 89a}A haithle na láidhe sin táinic Suibhne
1225] a Fidh Gaibhle co Beinn mBóghaine, asséin co
1226] Beind Fhaibhne, aisséin co Ráith Murbuilg & ní ffuair
1227] a dhíon ar an ccailligh co ráinig co Dún Sobairce i
1228] nUltaibh. Roling Suibhne iarumh do bheinn an
1229] dúine síos cach ndíriuch riasan ccailligh. Roling sí
1230] co hiomhathlomh ina dheaghaidh co ttorchair do
1231] aill Dhúine Sobharci co ndernadh mionbhrúar &
1232] minchomairt dí ann co ttorchair isin bhfairrge, conadh
1233] amhlaidh sin fúair bás i ndedhaidh Suibhne.


1234]

Atbert Suibhne iarsin: ‘Ní bhíu-sa i nDál
1235] Araidhe fesda úair nommhuirfedh Loingseachán i
1236] ndiogail a chaillighi mé día mbeinn ara chumus.’
1237] Luid Suibhne iarumh co Ros Chomáin i Connachtuibh
1238] & rothoirinn for sraith an topuir co rochaith biorar
1239] & uisgi ann. Táinic ben a tigh an oircinnigh dochum
1240] an tobair. Forbhasach mac Fordhalaigh an
1241] t-oirchinneach sin. Rob í an bhean táinic ann,
1242] Finnsheng ingen Fhíndealaigh. Rotheich iarumh an
1243] gheilt reimpe & tuc sisi lámh tar an mbiorar báoi
1244] for an sruth. As ann robhúi Suibhne forsan mbili
1245] ina fiadhnuisi & robhúi ag éccáoine móir fa na chuid
1246] biorair do bhreth uadha conadh edh atbert: ‘A
1247] bhen,’ ar sé, ‘as trúagh duit mo bhiorar do ureith
1248] úaim & dá festá mar atú úair ní dhénann fer túaithe
1249] ná fine mh'oirchisecht; ní théighim for aeidhideacht
1250] do thigh duine ar druim dhomain. As é mo búar
1251] mo bhiorar, as é mo mhíodh mh'uisci, as iad mo

p.45


1252] chairde mo chroinn crúadhloma cliothardhlúithe & cén
1253] co mberthá-sa mo biorar,’ ar sé, ‘as derb nocha
1254] beitheá gan ní anocht mar atú-sa tar éis mo bhiorair
1255] do breith úaim’; & dorinne an laoidh so:

    1. 1256] A bhen bhenus an biorar
      1257] agus bherius in uisci,
      1258] nocha betheá gan ní anocht
      1259] gén co mbertheá mo chuid-si.
    2. 1260] Monúaran, a bhenagán,
      1261] nocha ragha an leth raghad,
      1262] misi amuigh a mbarraibh crann,
      1263] tusa tall a tigh charad.
    3. 1264] Monúarán, a bhenagán,
      1265] as fúar an ghaeth dománuig,
      1266] nímoirchis máthair ná mac,
      1267] ní fuil brat ar mo brághuid.
    4. 1268] Dá festá-sa, a bhenagán,
      1269] mar atá sunna Suibhne,
      1270] seach ní fhagaidh cuibhdhe neich,
      1271] n fhagaidh nech3 ai chuibhdhe.
    5. 1272] Ní théighim a n-oirechtus
      1273] edir óguibh mo thíre,
      1274] ní déntar dam oinechtreas,
      1275] ní théit mh'aire re ríghe.
    6. 1276] Ní théighim ar aeidhidheacht
      1277] do thigh mic duine a nÉire,
      1278] fa meince liom baéithgeltacht
      1279] ar bennuibh corra slébhe.

      7. p.46

    7. 1280] Ní tégar dom airfidedh
      1281] athaigh ré ndul im lighi,
      1282] nochan fhaghuim oirchisecht
      1283] ó fer túaithe ná fini.
    8. 1284] Antan robsom Suibhni-si
      1285] agus théighinn ar eachaibh,
      1286] antan tig im chuimhni-si
      1287] mairg romfuirgedh a mbethaidh.
    9. 1288] As mé Suibhne saéirchendaidh,
      1289] as úar anaoibinn mh'ionadh,
      1290] gé béo anocht ar bháithbendaibh
      1291] a bhen bhenus mo bhiorar.
    10. 1292] As é mo mhíodh mh'uisci fúar,
      1293] as é mo bhúar mo bhiorar,
      1294] as íad mo charaid mo chroinn,
      1295] ge 'tú gan leann, gan ionar.
    11. 1296] As úar anocht an adhaigh,
      1297] gidh im bhocht ar áoi mbiorair,
      1298] atchúala guth an ghioghruinn
      1299] ós Imligh iomluim Iobhair.
    12. 1300] Atú gan brat, gan ionar,
      1301] fada a ulc úair romleanadh,
      1302] teichim re guth na cuirre
      1303] mar budh buille rombenadh.
    13. 1304] Rigim co Dairbre ndaingen
      1305] isna láibh aidhbhlibh earraigh,
      1306] agus teichim ré n-oidhche
      1307] síar co Boirche mbennaigh.

      14. p.47

    14. 1308] Diamsat eólach, a fionnghág,
      1309] mo ghort ní treórach tenngharg,
      1310] atá nech dianad sgeile
      1311] an t-eiri beri, a bhengág.
    15. 1312] At úara dotachuisin
      1313] ar brú tobair ghlais greanaigh,
      1314] deogh ghleórdha d'uisci iodhan
      1315] agus an biorar bhenaidh.
    16. 1316] Mo chuid-si an biorar bheanaidh,
      1317] cuid gheilte sáoire singi,
      1318] sgingidh gaéth úar mam reandaibh
      1319] do bendaibh gacha binni.
    17. 1320] As úar gaéth an mhadanraidh,
      1321] doicc etrom is mh'ionar,
      1322] nacha nfhétoim t'agalloimh,
      1323] a bhen bhenus an mbiorar.

    1. 1324] Fágaibh mo chuid don Choimdhi
      1325] rium-sa ná déna duilghe,
      1326] móide foghébha cennacht,
      1327] is beir bennacht, a Suibhne.

    1. 1328] Dénam cennach cert cubhaidh
      1329] gé 'tú a mullach an iubhair,
      1330] beir mh'ionar is mo chertín,
      1331] fágaibh an mbertín mbiorair.
    2. 1332] As terc nech las am ionmhuin,
      1333] ní fhuil mo theach ar talmain,
      1334] uaim ó bhere mo bhiorar
      1335] mo chuid chionadh ar th'anmain.

      3. p.48

    3. 1336] Ní ris a nech rocharuis,
      1337] meisdi don tí rolenuis,
      1338] rofhágbhuis neach co daidbhir
      1339] imon airbir robhenais.
    4. 1340] Creach na nGall ngorm dot gabháil,
      1341] orm nocha dernais deghdháil,
      1342] co bfaghbha on Choimdhe a chionaidh
      1343] mo chuid biorair do bhenáil.
      5. {folio 89b}
    5. 1344] A bhen, chugud da ttóra
      1345] Loingseachan atá rún reabha
      1346] tabhair-si dhó trém chionaidh
      1347] a leth an bhiorair bhena.

    A bhen.


1348]

Robáoi-siomh i Ros Chomáin an oidhche sin,
1349] luid aissein arnamhárach co Slíabh n-uráoibhinn
1350] nEachtghe, aissein co Slíabh mínaluinn Mis, aissein
1351] co Slíabh bennard Bladhma, aissein co hInis Mureadhaigh;
1352] coecáois ar mhís do intí-sein i n-uaimh
1353] Dhonnáin Eghæ, aissidhein co Carraic Alustair.
1354] Gabhaidh áite & ionadh ainsidhe & báoi caécaois ar
1355] mhís eile innti. Fagbhais í iarsin agus ceileabhraidh
1356] dhí; gonadh ann adbert ag tabhairt a dhocra féin
1357] ós aird annso:

    1. 1358] Duairc an bhetha-sa
      1359] bheith gan maeithleaptha,
      1360] adhbha úairsheaca,
      1361] garbha gáoithshnechta.
    2. 1362] Gaoth uar oighreata,
      1363] sgáth fann fainnghréine,
      1364] fosgadh éinbhile,
      1365] a mullach maighshléibhe.

      3. p.49

    3. 1366] Fulang fraissíne,
      1367] céim dar aisseóla,
      1368] imthecht glaismhíne,
      1369] madain ghlaisreódha.
    4. 1370] Gáir na damhraidhe
      1371] ar fhud fidhbhuidhe,
      1372] dréim re hoisbherna,
      1373] fogar fionnmhuire.
    5. 1374] Maith, a mórChoimdhe,
      1375] mór an meirbhnéll-sa,
      1376] duilghe an duibhlén-sa,
      1377] Suibhne an seingbhlén-sa.
    6. 1378] Rith dar breicbhernaibh
      1370] Boirche boithleaptha,
      1380] osnadh geamhoidhche,
      1381] coss i ccloichshneachta.
    7. 1382] Luighe fliuchleapthach
      1383] learga LoichÉirne,
      1384] menma ar mhuichimthecht
      1385] madan mhuichéirghe.
    8. 1386] Rith tar tuinnbeinnaibh
      1387] Dúine Sobhairce,
      1388] clúas re tromthonnaibh
      1389] Dhúine Rodairce.
    9. 1390] Rith ón rathuinn-si
      1391] co tuinn mbaéithBerbha,
      1392] feis ar crúadhcholbha
      1393] Dhúine caéimhChermna.

      10. p.50

    10. 1394] O Dhún caoimhChearmna
      1395] co Beinn mbláthmBoirne,
      1396] clúas re clochadhart
      1397] Crúacháin ghargOighle.
    11. 1398] Utmhall mh'imirce
      1399] a muigh na Bóruime,
      1400] ó Bheinn Iughoine
      1401] go Beinn mBóghoine.
    12. 1402] Táinic chugum-sa
      1403] neach romlámhaigh-si,
      1404] ní romsíodhaigh-si
      1405] bean romsáraigh-si.
    13. 1406] Rug mo chuidigh-si
      1407] d'éis na cionadh-sa,
      1408] truagh an monar-sa,
      1409] adúas mo bhiorar-sa.
    14. 1410] Biorar bhuingim-si,
      1411] biadha fionndlochtán,
      1412] ceithre cronnghlacáin
      1413] Glinne fionnBholcáin.
    15. 1414] Sásadh saicch m-si,
      1415] suairc an monarán,
      1416] deoch don uisgi-si,
      1417] thiobrad fhionnRonán
    16. 1418] Corra mh'ingni-si,
      1419] maeth mo chreasa-sa,
      1420] toll mo chosa-sa,
      1421] lom mo leasa-sa.

      17. p.51

    17. 1422] Béraitt oram-sa
      1423] fían co talchuraibh,
      1424] cían ó Ultachaibh,
      1425] triall a nAlbanchaibh.
    18. 1426] D'éis an astair-si
      1427] truagh mo shanuslaidh,
      1428] bith a ccrúadhchomaidh
      1429] Chairrge Alastoir.
    19. 1430] Carraig Alastair,
      1431] adhbha d' fáoilennaibh,
      1432] truagh a Dhúilemhain,
      1433] uar dhá háoidheadhaibh.
    20. 1434] Carraig Alastair,
      1435] cloc na cruthailde,
      1436] lór a leathairde,
      1437] srón re sruthfhairrge.
    21. 1438] Truagh ar ccomhraic-ne,
      1439] días chorr crúadhluirgnech,
      1440] misi crúaidhleadhbach,
      1441] sisi crúaidhghuilbnech.
    22. 1442] Fliuch na leaptha-sa
      1443] itá mh'áras-sa,
      1444] beg doshaoiles-sa
      1445] gur chreg chádhasa.
    23. 1446] Olc do chláonChongal
      1447] cath do tharrachtain,
      1448] mar chuing n-imeachtair
      1449] rothuill mallachtain.

      24. p.52

    24. 1450] A cath RathMuighe
      1451] tráth do rúachtas-sa
      1452] re nguin mh'échta-sa
      1453] ním dluigh dúarcusa.

      D.

    25. 1454] Truagh an turus-sa,
      1455] ní ma tánag-sa,
      1456] cían óm eólus-sa,
      1457] críoch gusa ránag-sa.
    26. 1458] Tiucfaidh Loingseachán,
      1459] truagh a thurusa,
      1460] gé romlena-sa
      1461] ní ba hurusa.
    27. 1462] Caille comhfhada,
      1463] cladh na cúarta-sa,
      1464] tír gus ránag-sa,
      1465] ní gníomh dúarcusa.

      D.

    28. 1466] Duibhlinn dúnBhoirche,
      1467] trén romfúasnaidh-si,
      1468] aidhbhle a hiochtair-si,
      1469] daingne a húachtair-si.
    29. 1470] As ferr fúarus-sa
      1471] coillte cosmhuile,
      1472] roighni ruisMhidhe,
      1473] aidhbhle Osraighe.
    30. 1474] Ulaidh fhoghamhair
      1475] im Loch Cúan critheólaigh,
      1476] tadhall samhrata
      1477] Cheineóil mbithEóghain
    31. 1478] Imthecht Lughnasaidh
      1479] Taillten tiobraidhe,
      1480] iasgach earrchaidhe
      1481] Sionna siobhlaighe.
    32. 1482] Minig riccim-si
      1483] tír conúachtus-sa,
      1484] buidhni barrchasa,
      1485] druimni dúarcusa.

      Dúairc.


1486]

{folio 90a}Rofhágaibh Suibhne an charraicc iarsin
1487] & dochúaidh tar an muir ccráosfhairsing, ccithainbhthenaigh
1488] co ráinic Críoch Bhreatan. Dorad a láimh
1489] ndeis re dúnadh rígh Bretan co ttarla dochum feadha
1490] móir é & an chonair táinic fón fidh atchualaidh an
1491] uchbhadach & an éccaoini & an mhairgneach mór &
1492] an osnadhach éccalma. As edh robhúi annsin, geilt
1493] eile robhoi ar fhud an fhedha. Táinic-siomh iaromh
1494] dhá ionnsaighe. ‘Cía thú, a dhuine?’ ar Suibhne.
1495] ‘Geilt misi,’ ar sé. ‘Másat geilt,’ ar Suibhne, ‘tair
1496] ale co ndernom comann, ar isam geilt-si bheós.’
1497] ‘Doragainn,’ ar an gheilt oili, ‘muna bheith egla
1498] thighe nó theglaigh an rígh dom tharrachtain & ní
1499] fhétar nach díobh duit-si.’ ‘Ní díobh éiccin,’ ar
1500] Suibhne, ‘& sloinn-si t'ainm bunaidh dhamh ó nach
1501] díobh.’‘Fer Cailli mh'ainm,’ ar an gheilt; conadh
1502] ann itbert Suibhne an rann sa & rofreagair Fear
1503] Caille é, mar so síos:

    1. 1504] A Fhir Chaille, cidh dotharraidh?
      1505] truagh do ghuth,
      1506] abair damh-sa cidh rodmannair
      1507] céill nó cruth?

    p.54

    1. 1508] Ro-innisfinn duit mo sgéla,
      1509] sceó mo ghníomh,
      1510] muna bheith eaglach inn slúagh
      1511] séghdha muna eagla leam sluaigh seghdha§
      1512] thoighe an rígh.
    2. 1513] As mé Ealadhán noroichedh
      1514] iolar ndreann,
      1515] as díom-sa la cách dogoirtidhi
      1516] lúam-gheilt ghlenn.

    1. 1517] As misi Suibhne mac Colmáin
      1518] ó Bhúais bhil,
      1519] as usaidi dhúinn ar ccomhrádh
      1520] sunn, a fhir.

    A fhir.


1521]

Tug cách dhíobh taobh re 'roile iersin gur
1522] fhiafraigheddar féin sgéla dá chéle. Atbert Suibhne
1523] risin ngeilt: ‘Dén-sa do slondadh dhamh-sa,’ ar sé.
1524] ‘Mac brughaidh mé,’ ar an gheilt Breathnach, ‘& is
1525] don tír-si ittám mo bhunadhus & Alladhán mh'ainm.’
1526] ‘Innis dam,’ ar Suibhne, ‘cidh rottuc ar gealtacht
1527] thú.’ ‘Ní hansa. Dhá rígh robhádar ag imchosnamh
1528] im ríghe na críche-si fecht n-aill .i. Eochaidh Aincheas
1529] mac Guaire Mathra (?) & Cúgúa mac Gúaire; ba do
1530] muintir Eachaidh damh-sa,’ ar sé, ‘uair as é dobudh
1531] ferr don días sin. Dorónadh iarumh móirthionól do
1532] chur chatha fria aroile imón tír-si. Rocuires-sa gesa
1533] ar gach aon do muintir mo thigherna coná tigsedh
1534] neach dhíobh gan édach sróil uime dochum an chatha
1535] ar go mbudh suaithenta seach cách íat la huaill &
1536] díumus. Tucsat immorro na slúaigh trí gáirthi
1537] mallacht form-sa, co ttucsat-sidhe misi ar fáoineal &
1538] ar folúamhuin amail atchíthi-si.’

p.55


1539]

Rofhiarfaidh-siomh mar an cétna do Suibhne
1540] cidh dusfug for gealtacht. ‘Briathra Rónáin,’ ar
1541] Suibhne, ‘uair roesccáoin-siomh misi re hucht catha
1542] Muighe Rath, co roéirghes a n-airde asin ccath sin
1543] cou fuilim ar faoinneal & ar folúamain ó sin ale.’
1544] ‘A Shuinne,’ ar Alladhán, ‘coimhédadh cach uainn a
1545] chéile co maith ó doratsom taobh fria aroile .i.
1546] antí úain as luaithe chluinfes glaédh cuirre do loch
1547] linnghlas linnúaine nó guth gléghlan gaircce, nó léim
1548] creabhair do chraoibh, fedghaire nó guth feadóige ar
1549] na fiórdhúsgadh nó fuaim críonaigh aga choimhbrisedh,
1550] nó fosgadh eóin ós fiodhbaidh, erfhúagradh
1551] & innisedh antí atchluinfe é ar tús don fior oile, bíodh
1552] ead dhá crann eatrainn & dá ráthaighedh neach
1553] uainn ní dona neithibh réimráitiu sin nó a n-ionnsamail
1554] oile déntar teichedh maith linn iaromh.’


1555]

Dogniat samhlaidh & bádar bliadhain lán i
1556] ufarradh aroili. Hi cinn na bliadhna sin adbert
1557] Alladhán fri Suibhne: ‘As mithidh dúinn sgaradh
1558] aniú,’ ar sé, ‘uair táinic forcheann mo shoeghail-si &
1559] nocha nfhéduim gan dul gusin ionadh in rocinnedh
1560] dhamh ég d'fhagháil.’ ‘Cidh ón, gá bás fogébha?’
1561] ar Suibhne. ‘Ní hansa,’ ar Alladhán, ‘.i. rachad
1562] anois go hEs nDubhthaigh & cuirfidhther athach
1563] gaeithe fúm ann & romchuirther 'san es mé go
1564] rombáiter ann & nomadhnaicther iarsin i relic fhíreóin
1565] & foghébh nemh, conadh í sin críoch mo bheathadhsa,
1566] & 'a Shuiune,’ ar Alladhán, ‘innis damh-sa cia
1567] haidhedh notbéra fadhéin?’ Ro-innis Suibhne dhó
1568] iarum febh atféd an sgél síosana. Rosgarsat lasodhain
1569] & rotriall an Breathnach go hEs nDubhthaigh & ó
1570] ráinic an t-es robáidedh ann é.


1571]

{folio 90b}Táinic iarumh Suibhne reimhe dochum

p.56


1572] nÉrenn co ttarla i ndíuidh laoi é go Magh Line i
1573] nUltaibh & ó tuc aithne ar an magh atbert:‘Maith
1574] éimh cách aga rabhadus-sa ar an magh sa,’ ar sé,
1575] ‘.i. Congal Cláon mac Sgannláin & fós,’ ar sé, ‘ropudh
1576] maith an magh sa ina rabhamar ann. Robhádhus-sa
1577] & Congal lá forsan magh sa: co n-ébart-sa fris:
1578] ‘Rob áil damh dol dochum tigerna eile,’ ar laghad
1579] mo thuarastail aigi-siomh, conadh annsin dorad-som
1580] dhamh-sa ar oirisiumh aicci trí choega each n-áluinn
1581] n-allmhardha imon each donn robhói aigi budhdhéin
1582] & trí chaoga calg ndéd ndreachsholus, caoca fermhogh
1583] & caoca banmhogh & ionar go n-ór & fúathróg bhuilidh
1584] bhreacshróil.’ Conadh ann atbert Suibhne an dán so
1585] ann go léig:

    1. 1586] I Muigh Line itú-sa anocht,
      1587] atgeóghuinn mo chroidhe taobhnocht,
      1588] is atgeóin misi an magh
      1589] i mbídh mo sheisi Conghal.
    2. 1590] Feacht rombá-sa is Congal Claon
      1591] sunn ar an muigh-si maráon,
      1592] ag dul a nDruim Lorgan láin
      1593] dorónsamar síst chomhráidh.
    3. 1594] Adubhart-sa ris an rígh,
      1595] ba talach(?) ar thairisi,
      1596] as áil damh dul ar astar,
      1597] as beg lem mo thúarastal.
    4. 1598] Rugus-sa úadh mar asgaidh
      1599] trí cháoga each n-adhastair,
      1600] trí chaoga claideamh trén tailc,
      1601] caoga gall, caoga ionnailt

      5. p.57

    5. 1602] Rugus-sa úadh an t-each donn
      1603] as ferr dosir fér is fonn,
      1604] rucus a ionar go n-ór
      1605] is a fuathróg do breacsról.
    6. 1606] Ga magh is fiú Magh Lini
      1607] acht in magh atá i Midhe,
      1608] nó Magh Femhin co líon cros,
      1609] nó an mag itá i nAirgeadros?
    7. 1610] Nó Magh Feadha, nó Magh Luirg,
      1611] nó Magh nAoi co n-áille uird,
      1612] nó Magh Life, nó Magh Lí,
      1613] nó an magh itá i Muirtheimhní?
    8. 1614] Do neoch atchonnarc-sa ríamh
      1615] edir thúaidh, thes is thíar,
      1616] nocha nfaca-sa go se
      1617] a macsamhla an muigi-se.

      A magh.


1618]

A haithle na laoidhi sin táinic Suibhne roime
1619] co Glenn mBolcáin & robhúi aga chúartugudh co
1620] ttarla bengheilt dó ann. Teichidh-siumh roimpi & ara
1621] áoi sin tuigedh gurab ar gealtacht robháoi an bhen
1622] & iompaighis ría. Teichidh sisi reimhi-sium ainnsein.
1623] ‘Uchán a Dhé,’ ar Suibhne, ‘as trúagh an bhetha
1624] sa .i. misi ag teichedh ríasan ngealtóig & sisi ag
1625] teichedh róm-sa ar lár Ghlinne Bolcáin; is ionmuin
1626] éim an t-ionad eisidhen’; co n-ébairt:

    1. 1627] Misgais, mairg duine dobheir,
      1628] ní má cin 's ní má roghein,
      1629] cidh ben dobéra, cidh fer,
      1630] ní roiset a ndís naoimhneamh.

      2. p.58

    2. 1631] Ní minic bhíos cumann trír
      1632] gan duine fol fhodhord díbh,
      1633] droigni is drisi romchoirb
      1634] conadh misi an fer fodhoird.
    3. 1635] Gealtóg ar' teichedh a fir,
      1636] gidhedh as sgél n-anaithnidh,
      1637] fer gan meither is gan bhróig
      1638] ag teichedh ríasan ngealtóig.
    4. 1639] Ar mían ó thigid cadhain
      1640] gusan mBealltine ar Samhuin,
      1641] in gach coill chéir gan tacha
      1642] bheith i ccrannuibh eidhneacha.
    5. 1643] Uisge Ghlinne Bolcáin báin,
      1644] éisteacht re a énlaith n-iomláin,
      1645] a shrotha millsi nach mall,
      1646] a innsi agus a abhann.
    6. 1647] A chuilenn cliuthar 's a choill,
      1648] a duille, a dreasa, a dercoinn,
      1649] a sméra áille uagha,
      1650] a chna, a áirne ionnúara.
    7. 1651] Iomad a chúan fo chrannuibh,
      1652] búiredhach a dhamh n-allaidh,
      1653] a uisci iodhan gan gheis,
      1654] ní liom-sa robá miosgais.

      M.


1655]

Luidh iarum Suibhne gusin bhail ina raibhi
1656] Eorann co rothoiris ar fordhorus in tighe i mbói an
1657] ríogan cona banntracht, conadh ann adbert: ‘Sádhal

p.59


1658] sin, a Eorann,’ ar sé, ‘cidh anshádhal damh-sa.’ ‘As
1659] fíor,’ ar Eorann, ‘& táir-si asteach,’ ar sí. ‘Ní
1660] raghatt éimh,’ ar Suibhne, ‘ar nach gabat in sluagh
1661] imchumhang an toighi form.’ ‘Dar liom,’ ar an
1662] inghen, ‘nocha nferr do chiall {folio 91a}ar gach ló dá
1663] ttig dhuit & ó nach áil duit anadh aguinn,’ ar sí,
1664] ‘déna imtecht & ná háitigh chugainn idir, dóigh is
1665] nár linn t'fhaicsin fón deilbh sin dona dáoinibh
1666] atchonncatar thú fód dheilbh féin.’ ‘Truagh éimh
1667] sin,’ air Suiblme, ‘as mairg dobheir taobh re mnáoi
1668] tar éis na mbriathar sin. Uair ba maith mo
1669] chummaoin-si ar an mnáoi romfúagrann samhlaidh,
1670] dóigh tucus inn-aonló dhí trí chaoga bó & caoga
1671] each, & dá madh é an lá romharbhus Oilill Cédach,
1672] rí Ua fFhaoláin, robadh maith lé mh'fhaicsin-si’;
1673] gonadh ann adbert annso síos:

    1. 1674] Mairg fa ttabhraid mná menma
      1675] cia bheith d'feabhus a ndealbha,
      1676] an tan as é Suibne Geilt
      1677] na fuair cuibhdhe dá chéidsheirc.
    2. 1678] As mairg dobheir taobh re mnáibh
      1679] cidh a n-oidhchibh, cidh i lláibh,
      1680] cidh bed bhes ina n-inne
      1681] d'aithle meabhla Eorainne.
    3. 1682] Maith mo chummáoin ar an mnáoi,
      1683] gan fordal, gan iomargháoi,
      1684] tarraidh díom trí cháoga bó
      1685] la cáoga each a n-áonló.

      4. p.60

    4. 1686] An tan dobhínn isin bfeidhm
      1687] nocha n-iomghabhainn ceitheirn,
      1688] áit ina mbíodh treas nó troid
      1689] robsam comhlann do thríochaid.
    5. 1690] Rofhíarfaidh Congal, céim nglan,
      1691] din inar n-óccaibh Uladh,
      1692] cúich úaibh dhiongbhus isin chath
      1693] Oilill Cédach comhromhach?
    6. 1694] Allata, fergach an fer,
      1695] adhbhal a sgíath is a shleagh,
      1696] dorat i socht seal an slógh,
      1697] an fer dífreagra, dímhór.
    7. 1698] Adubhart-sa ar láimh Chongail,
      1699] nocharbh áithesg fir omhnaigh,
      1700] dingébhad-sa Oilill oll
      1701] gidh trén tar chách a chomhlonn.
    8. 1702] Rofhágbhus Oilill gan chenn
      1703] agus robudh lánmhaith leam,
      1704] torchradar leam imalle
      1705] cúig mic rígh Muige Mairge.

      Mairg.


1706]

Rothógaibh Suibhne uimi lasodhain co hétrom
1707] imísiol aéerdha do dhó§ ind gach aird & do tulmhoing
1708] gacha tulchi for araill co riacht Benna Boirche
1709] fodhes. Roghabh fós isin maighin sin, co n-ébairt:
1710] ‘Maith in t-ionadh geilte so,’ ar sé, ‘acht namá ní
1711] hionadh eatha, blechta nó bídh é, acht is ionadh
1712] anforusta anshocair & ní díon ar dhoininn ná ar
1713] dherthan bheith ann, gidh ionadh urartt aoibhinn
1714] é’; gonadh and adbert na briathra so síos cco léig:

p.61

    1. 1715] Fuar anocht Benna Boirche,
      1716] as ionadh fhir anfhoirfe,
      1717] ni hionadh bídh ná blechta,
      1718] re sín is re sírshnechta.
    2. 1719] As fuar mo leabaidh oidche
      1720] a mullach Bheinne Boirche,
      1721] am fann, nímfulaing édach
      1722] ar chrann chuilinn crúaidhghégach.
    3. 1723] Ó romgeibh fúacht isind aigh
      1724] tigim go háith 'na aghaidh,
      1725] beirim daiger don gháoith ghlé
      1726] dar leirg Laigen Laoghaire.
    4. 1727] Glenn Bolcáin an tobair gloin,
      1728] as é mh'árus re hanmoin,
      1729] ó thicc lá Samhna, ó téid sam,
      1730] as é mh'árus re hanadh.
    5. 1731] Gacha sirinn thíar is toir
      1732] seachnóin ghlenntadh Glanamhraigh,
      1733] bídh síon cruaidhshnechta im cheann,
      1734] i ndíon úairghealta Éirenn.
    6. 1735] As é sin mo ghlenn grádha,
      1736] as é m'ferann comhdhála,
      1737] as é mo dún ríogh re roinn,
      1738] as é mo díon ar dhoininn.
    7. 1739] As é sin m'fulang oidhche:
      1740] cnúasach mo dá chrobh choidhche,
      1741] benoim a ndoiribh doirchibh
      1742] do luibibh, do lántoirthibh.

      8. p.62

    8. 1743] Mian lium na mónainn co mbloidh,
      1744] at millsi ná maothnatoin
      1745] fothlacht, femar, as mían damh,
      1746] an lus bían is an biorar.
    9. 1747] Ubhla, caora, cna cuill chain,
      1748] sméra, dercain do dharaigh,
      1749] subha craobh, is fíach féile,
      1750] sgeachóra scíach scenbhgére.
    10. 1751] Siomsán, samhadh, creamhlus cain
      1752] agus biororáin bharrghlain,
      1753] benuidh dhíom géire malle,
      1754] dercain sléibhe, bun melle.
    11. 1755] Meisi i ferann ghlas nach glenn,
      1756] a Chríst, ní rochomhraceam,
      1757] ní fhuil mo dual-sa re a dul
      1758] acht gidhim fúar-sa, is fúar-sum.
      1759]

      Fuar anocht.


1760]

{folio 91b} Táinic-siumh roimhe isin maidin arnamhárach
1761] co Magh Feimhin, luid aisséin co Sionainn
1762] sruthghlain sriobhúaine, asséin co hEchtge n-aird
1763] n-uraoibhinn, aisséin co feronn míonghlas móirédrocht
1764] Maenmhuighe, aisséin co sruth sáoraluinn Suca,
1765] aisséin go himlibh Locha soileathain Ríbh. Gabhaidh
1766] iaromh fós & comhnaidhe i nglaic Bhile Tiobradáin
1767] i cCrích Gháille i n-oirther Connacht in oidhche sin.
1768] Dá mhennataibh dísli-siom i nÉrinn an t-ionadh sin.
1769] Rogabh tuirsi mór & múichneachus é, conadh ann
1770] adbert: ‘As mór éimh,’ ar sé, ‘do imnedh & do

p.68


1771] dhocomhul rochésus conuige so, ba fúar mh'ionadh
1772] aréir .i. i mullach Bheinne Boirche & ní nemhfhúaire
1773] mh'ionadh anocht a nglaic Bhile Tiobradáin.’


1774]

Úair is amhlaidh robhói an oidhchi sin, ag cur
1775] shnechta & an mhéd nocuredh noreódadh fachétóir a
1776] haithli a chuir, conadh ann adbert-somh: ‘Mo
1777] chubhais éimh,’ ar sé, ‘as mór do dhocruibh
1778] rofhuilnges-sa, ó rofhás mo chlúimh gus anocht.
1779] Rofheadar,’ ar sé, ‘cidh bás foghébhainn de, robadh
1780] ferr dhamh taobh do thabhairt re dáoinibh iná na
1781] docra-sa do fhulang do ghrés;’ gonadh ann adbert
1782] an laoidh ag tabairt a dhocra ós áird:

    Suibhne

    1. 1783] Mór múich a ttú-sa anocht,
      1784] rotreaghd mo chorp an gháoth ghlan,
      1785] toll mo throighthiu, glas mo ghrúadh,
      1786] a Dhé mhóir, atá a dhúal damh.
    2. 1787] I mBeinn Bhoirche dhamh aréir,
      1788] romthuairg bráoin in Echtga úair,
      1789] anocht robhretait mo bhoill
      1790] i nglaic chroinn i nGáille ghlúair.
    3. 1791] Rofhuilnges mór ttreas gan tlás
      1792] ó rofhás clúmh ar mo chorp,
      1793] ar gach n-oidhche is ar gach ló
      1794] as mó sa mhó fhuilghim d'olc.
    4. 1795] Romchráidh sioc, síon nach súairc,
      1796] romthuairg snechta ar Sléibh mhic Sin,
      1797] anocht romgeóghain an ghaéth
      1798] gan fraech Ghlenna Bolcáin bil.

      5. p.64

    5. 1799] Utmhall mh'imirce in gach íath,
      1800] domríacht bheith gan chéill gan chonn,
      1801] do Muigh Line for Muigh Lí,
      1802] do Muigh Lí for Life lonn.
    6. 1803] Saighim dar seghais Sléibhi Fúaid,
      1804] rigim im rúaig co Ráith Móir,
      1805] dar Magh nAoi, dar Magh Luirg luinn
      1806] rigim co cuirr Chruacháin chóir.
    7. 1807] Ó Sliabh Cúa, ní turus tais,
      1808] riccim go Glais Gháille ghrinn,
      1809] ó Ghlais Gháille, gidh céin cían,
      1810] riccim soir go Slíabh mBreagh mbinn.
    8. 1811] Dúairc an bhetha bheith gan teach,
      1812] as truagh an bhetha, a Chríosd chain,
      1813] sásadh biorair bairrghlais búain,
      1814] deogh uisge fhúair a glais ghlain.
    9. 1815] Tuisledh do bharraibh chraobh ccríon,
      1816] imthecht aitin, gníom. gan gháoi,
      1817] seachna daoine, cumann cúan,
      1818] coimhrith re damh rúadh dar raéi.
    10. 1819] Feis oidhche gan chlúimh a ccoill
      1820] i mullach croinn dosaigh dhlúith,
      1821] gan coisteacht re guth ná glór,
      1822] a mhic Dé, is mór an mhúich.
    11. 1823] Reithim rúaig re beinn co báoth,
      1824] uathadh rotráoth a los lúith lu§,
      1825] dosgarus rem chruth gan clódh,
      1826] a mhic Dé, is mór an mhúich.

      Mór

p.65


1827]

‘Cidh fil ann atrá,’ ar sé, ‘acht cidh é
1828] Domhnall mac Aodha nommhuirfedh raghad dochum
1829] Dál Araidhe & dobhér taobh rem dháoinibh fodhéin
1830] & mun beith cailleach an mhuilinn d'atach Chríst
1831] frim im shíst léimenndaigh do dhénumh dhí {folio 92a} ní
1832] rachainn ar an aithghealtacht.’


1833]

Táinic taom dá chéill dó annsin & doluidh
1834] roime ar amus a thíre do thabairt taobha re a muintir
1835] & do anmhuin aca. Rofoillsigedh do Ronán an tan
1836] sin a chiall do tuidhecht do Suibhne & a bheith ag
1837] dul chum a thíre d'anadh eiter a mhuintir, co n-ébairt
1838] Rónán: ‘Aitchim-si an Rígh uasal uilechumhachtach
1839] nár fféde se an t-ingrinntidh sin do ionnsaighe na
1840] heagailsi dia hingreim doridhisi amail dorighni fecht
1841] n-aill & an t-inneachadh tuc Día fair a ndíogail a
1842] dhímhiadha-somh for a mhuintir ná raibe furtacht
1843] ná fóiridhin dhó dhe co roscara a anam fri a chorp,
1844] ar dháigh ná tiobhra a aithghin oile do ingrinntidh
1845] dia éis sár nó dímigin for an cCoimdigh nach for a
1846] mhuintir itir.’


1847]

Roéisd Dia itchi Rónáin, uair antan tánic
1848] Suibhne co medhón Sléibhe Fúaid rochobhsaidh a
1849] chéim annsin co ttárfás taidhbhsi n-iongnadh dhó
1850] annsin a medhónoidhchi .i. méidhedha maoilderga
1851] cinn gan cholla & cúig cinn gaoisidecha, gairbhlíatha,
1852] gan chorp, gan cholainn etarra, ag sianghail & ag
1853] léimnigh imon sligidh anond & anall. Antan rosiacht~somh
1854] eatarra rochúalaidh ag comhrádh iad & is edh
1855] adberdís: ‘Geilt é,’ ar an cétchenn. ‘Gelt Ultach,’
1856] ar an dara cenn. ‘A lenmhain co maith,’ ar an
1857] treas cenn. ‘Gurab fada an lenmhain,’ ar an
1858] cethramadh cenn. ‘Nógo ría fairrge,’ ar an cúigedh
1859] cenn. Noseirgheatt a n-áoinfeacht chuige. Rost~ógaibh-siumh

p.66


1860] uime rempa tar gach muine día aroile
1861] & geruó mór an glenn nobhíodh roimhe ní thaidhledh~somh
1862] é, acht nolingedh don bhord co aroile de & do
1863] bheinn na tulchi for araill.


1864]

Ba lór immorro d'úathbhás, do gréchach
1865] & golfortach, sianghal & síoréighemh, séstán & séiseilbhe
1866] na ccenn ina dhiaidh-siumh ga tharrachtain & ga
1867] thréntograim. Ba hé treisi & tinnesnaighe na tógrama
1868] sin co lingdís na cinn dá oircnibh & dá iosgadaibh &
1869] dá lesrach & dá slinnénibh & do chlais a chúil, co
1870] mba samhalta leisiumh & bloisgbhéim buinne baindi§ dílionn
1871] do ucht airdshléibhe seisbhéimneach gach cinn for
1872] aroile dhíobh &ú comhthuairgnech uile fri sleasaibh
1873] crann & fria cennuibh carrag le lar & re lántalmain,
1874] co nár ansat de co ndeachaidh re néllaibh urétroma
1875] aéieoir uatha uathadh§.


1876]

Roscarsat ris iarsin edir chenn ghabhair & cenn
1877] chon, uair andar lais bádar sidhe a ttréchumusc na
1878] ccenn n-oile ina lenmhuin. Ba neimhthni neimhthni tra§ faoinneal
1879] nó folúamhuin dá raibhi fair-siumh ina haithfhéghadh
1880] riamh roimhe sin, uair ní thairisedh eadh lasa
1881] n-iobhadh digh co cenn trí choicthidhisi ina dhíaidh
1882] sin, go ttarla aen na n-oidhche aen do n-oidchibh§ é i mullach Sléibhe
1883] Eidhneach, Aidneach§ gur ro-oiris i mbárr chroinn ann eadh
1884] na hoidhche sin co madain. Roghabh ag éccaoine
1885] móir annsin; conadh edh roráidh:‘Olc éimh atáthar
1886] agom anocht a haithle na caillighe & na ccenn ar
1887] Slíabh Fúaid,’ ar sé, ‘acht chena as cóir mo ueth
1888] amail atú, uair sochaidhe risa ndernus féin olc;’
1889] conadh ann adbert:

    1. 1890] Éccáointeach atú-sa anocht,
      1891] am tuirseach truagh, am taobhnocht
      1892] dá bfesdáois form na dáoine
      1893] fil damh damhna éccáoine.
    2. 1894] Reód, sioc, sneachta agus síon
      1895] agum thúargain tré bhith síor,
      1896] mo beith gan teini, gan tech
      1897] a mullach Shléibbe Eidhneach.
    3. 1898] Teach mór agum is ben mhaith,
      1899] adeiredh cách robsum flaith,
      1900] as é as ruire 'sas rí
      1901] antí domrad romradh§i neimhthní.{folio 92b}
    4. 1902] Cidh 'ma ttuc Dia mé asan ccath
      1903] nach bfrith ann neach dom mharbadh,
      1904] suil dobheinn eing a n-eing
      1905] agus cailleach an mhuilinn?
    5. 1906] Cailleach an mhuilinn 'ga toigh,
      1907] mallacht Críst ar a hanmoin,
      1908] mairg dorad taobh risin ccrín,
      1909] mairg dá ttaratt a choinmhír.
    6. 1910] Robhaoi Loingseachán ar mn'eing
      1911] tré gach díthreabh díthreadh§a nÉirinn,
      1912] go romchealg chuigi don chraoibh
      1913] tan adfétt ég mo macáoimh.
    7. 1914] Domrad-sa leis 'san teach mór,
      1915] áit a mbáoi an slúagh ac comhól,
      1916] as romchengal thiar 'san tsheit
      1917] aghaidh d'aghaidh rém chétsheirc.
    8. 1918] Sluagh an toighe gan táire
      1919] ag cluithe is ag gáire,
      1920] meisi com muintir is toigh
      1921] ag surdlaigh, ag lémendoigh.

      9. p.68

    9. 1922] Munbadh caillech in tighi
      1923] ní rachainn ar aithmhire,
      1924] ro-ataigh rium friom§Críst do nimh
      1925] ar shíst mbig do léimeandaigh.
    10. 1926] Rolingius léim nó dhá léim
      1927] ar an athair nemhdha féin,
      1928] adbert an chaillech 'ga toigh
      1929] co lingfedh féin léim amhlaidh.
    11. 1930] Rolinges léim oile amach
      1931] dar fíormhullach na cathrach,
      1932] lúaithi iná deathach tré theach
      1933] an teathadh rug an chailleach.
    12. 1934] Roshirsium Éire uile
      1935] ó Thigh Duinn co Tráigh Ruire,
      1936] ótá an Tráig co Benna mBrain,
      1937] nír chuires díom an chailleach.
    13. 1938] Eiter mhagh is mhóin is leirg
      1939] dhíom nír chuires an crúaidhleidhb,
      1940] gur lingedh lem an léim nglé
      1941] do bheinn Dúine Sobhairce.
    14. 1942] Ar sin rolinges fón dún
      1943] agus nocliar céim ar ccúl,
      1944] rugus isin bfairrge amach,
      1945] rosfágbhus thall an chailleach.
    15. 1946] larsin tángadar 'san tráigh
      1947] muinter dhiabhail 'na comhdháil
      1948] agus roluaidhset a corp,
      1949] mairg tír nÉrenn 'nar hadnocht.

      16. p.69

    16. 1950] Feacht roluighes roluidhes tar§ar Slíabh Fúaid
      1951] i n-oidhchi duib dhorchi dhuairc,
      1952] co bfaca cóig cinn 'san ccnoc
      1953] arna n-oirleach inn-áonport cennphort§.
    17. 1954] Adubhairt cenn díbh 'na ruth,
      1955] rium-sa roba garb an guth,
      1956] 'geilt Ultach, lentar libh dhe,
      1957] co ría romhaibh i bfairrge.'
    18. 1958] Rorethus rompa an ród
      1959] is nír fuirmhess troig ar fód,et fuirmess troigh tar fhod§
      1960] eiter chenn gabhair is con,
      1961] ann roghabhsat malloghadh.
    19. 1962] Cóir cía roghéibhinn-si olc,
      1963] mór n-oidhchi rolinges loch,
      1964] mór do rosgaibh ban mbáidhe
      1965] doradus fo éccaoine.

      Ecc.


1966]

Aroile aimsir do Suibhne i Luachair Dheadhadh
1967] for a bháeithréimennaibh baoisi; luid assidhén ina
1968] réimimh roighealtachta go ránic Fiodh glansrothach
1969] gégáloinn Gaible. Báoi bliadhain an dú sin & as edh
1970] fa bíadh dhó frisin mbliadhoin sin .i. caora croiderga
1971] crúandatha cuilinn & dercoin darach dubhdhuinne &
1972] deogh d'uisci na Gabhla, .i. an abhann ón ainmnighthir
1973] an fiodh, conadh ann roghabh tuirsi trom & dobrón
1974] derbháir antí Suibhni i bforcenn na ré sin tré olcus
1975] a bhethadh, conadh ann adbert an laoidh mbig si:

    1. 1976] Ochán, as meisi Suibhne,
      1977] mo chorpán as lór mairbhe,
      1978] gan ceól, gan codladh choidhche
      1979] acht osnadh ghaoithe gairbe.

      2. p.70

    2. 1980] Tánacc ó Luachair Dheaghadh
      1981] co bruachaibh Feadha Gaibhle,
      1982] as í mo chuid, ní cheilim,
      1983] caora eidhinn, mes dairbhre.
    3. 1984] Bliadhain dhamh isin mbeinn-si
      1985] isin deilbh-si ina bfuilim
      1986] gan biadh do dhul 'san corp-sa
      1987] acht caora corcra cuilinn.
    4. 1988] As mé geilt Glinni Bolcáin,
      1989] ní bhíu-sa ag ceilt mo dhochnáidh, dhochnaidh, altered later to dochráidh§
      1990] tairnicc anocht mo láthar,
      1991] ní damh nach ádhbhar ocháin.

      Ochán


1992]

{folio 93a} Dorala dhó-somh laithe n-áon techt co
1993] Druim Iaroinn i Connachtaibh co rochaith biorar
1994] barrghlas na cilli ar brú na tiobratta tonnghlaisi &
1995] ro-ibh ní dia huisge ina dheghaidh. Ro-éirigh
1996] cléirech amach asin ecclais & roghabh tnúth & trénformud
1997] frisin ngeilt é im thomhailt an tuara
1998] rothoimhleadh feisin & adbert gurbho socair sádal
1999] robhaoi Suibhne isin iubardhos íar mbuing muing§a phroinne
2000] de budhdhéin. ‘Truagh éimh sin, a chléirigh’, ar
2001] Suibhne, ‘uair as meisi dúil as anshádhaile & anshocra
2002] dogheibh a betha isin domun dáigh ní thig tinenabhradh
2003] ná toirrchim ar mo shúilibh ar úaman mo
2004] mharbhtha; deithbhir són, dáigh is cuma noraghainn
2005] ar gealtacht ría slógaib na cruinne d'fhaicsin dom
2006] fhóbairt a n-aoinfecht & re folúamain an dreólláin a
2007] áonar; et a Dhé neimhe, a chléirigh,’ ar Suibhne,
2008] ‘nach bfuili-si im riocht-sa & meisi isin chongaibh
2009] crábaidh i ttáoi-si, noco n-aithnicchedh th'aigneadh &

p.71


2010] th'inntinn nach gnáth dom aithghin-si nó dom
2011] ionnshamail bheith co soinmech febh adbeiri-si’;
2012] conadh annsin roghabh an cléirech tosach na laoidhe
2013] & rofhreagair Suibhne a deiredh, mar so:

    1. 2014] Sádhail sin, a gealtagáin,
      2015] a mbarr na géige iubair
      2016] do leathtáobh mo mennatáin, bennatáin§
      2017] docaithis mo chuid biolair.

    1. 2018] Ní sádhail mo bhetha-sa,
      2019] a chléirigh Droma hIaroind,
      2020] atá do mhéd m'eagla-sa
      2021] súil dom shúilibh nach íadhaim.
    2. 2022] Fir domhain dá bfaicinn-si
      2023] chugum, a fhir an cheóláin,
      2024] is comhmór dotheithfinn-si dotheichfinn-si§
      2025] ríu is re heitil an dreólláin.
    3. 2026] Truagh gan tusa im inmhe-si,
      2027] is meisi im chléirech chrábaidh,
      2028] nó co ttuigedh th'inntinn-si
      2029] nach cerd geilte beith sádail.
      2030]

      Sádail.


2031]

Aroile laithe do Suibhne ag cúartugudh críche
2032] Connacht go hudmhall anbhsaidh go ttarla é fo
2033] dheóidh go hAll Fharannáin a tTír Fhíachrach
2034] Mhúaidhe; glenn áloinn eisidhén, sruth áloinn
2035] sriobhúaine ag teibersain tepersin§co tinnesnach frisin all aill§
2036] anúas & bennachadh ann ina rabadar senadh náomh &
2037] fíreóin co hiomdha iolarrdha, et ba hiomdha ann

p.72


2037] ámh crann caomháloinn co ttoirthibh troma tóthachtacha
2038] isin all hisin. Ba hiomda ann éimh eidheann
2040] fíorchluthmar & aball cenntrom ag cromadh co
2041] talmain le troma a toraidh, ba cuma nobhíttís isin
2042] allt sin ois allta & míola muighe & muca mórthroma,
2043] ba hiomdha immorro rón roiremhar rochodladh ann
2044] tar éis techt ó muir móir anall isin all sin. Roshann~taigh
2045] Suibhne co mór an t-ionadh sin, go roghabh
2046] for adhmoladh & ag tabhairt a thúarusgbhála ós
2047] aird; go ndébairt an laoidh-si:

    1. 2048] All Fharannáin, adhbha náomh,
      2049] co n-iomad call crann§caomh is cnúas,
      2050] uisge tinnesnach can tess
      2051] ag snige snaoidhe§re a chness anúas.
    2. 2052] As iomdha ann eidhnech ghlass
      2053] agus meass re mberar le a mberar§geall
      2054] agus abhall chenntrom chaomh
      2055] ag filliudh a craobh fa cheann.
    3. 2056] Imdha broc ag dol fa a dhíon,
      2057] ann is míol muighe nach mall,
      2058] is édan rionntanach roinnteach§róin
      2059] ag techt ón muir móir anall.
    4. 2060] Mé Suibhne mac Colmáin chóir,
      2061] mór n-oidhchi reóidh bhím co fann,
      2062] romthruaill Rónán do Druim Gess, domhuin§
      2063] codlaim fa chraoibh 'san ess tall.

      All.


2064]

Táinic Suibhne roime fo dheóidh conuige an
2065] baile i raibhe Moling .i. Teach Moling. Ba hisin tan

p.73


2066] sin robói psaltair Chaoimhghin i ffiadnuise Moling
2067] aga dénamh do lucht an aiceapta.{folio 93b} Táinic
2068] iarumh Suibhne for sraith na tioprat i fiadhnuisi an
2069] chléirigh & rogab ag ithe biorair. ‘As moch-longadh
2070] sin, a ghealtagáin,’ ar an cléirech; conadh ann
2071] adbert Moling & rofreagair Suibhne é:

    1. 2072] Mochthráth sin, a ghealtagáin,
      2073] re ceileabhradh cóir.


    2074] Gidh moch leat-sa, a chlérecháin,
    2075] tánic tert ag Rómh.

  1. 2076] Gá fios duit-si, a ghealtagáin,
    2077] cuin tig tert ag Róimh?


    2078] Fios tig dhamh óm Thigerna
    2079] gach madain 's gach nóin.

  2. 2080] Innis tré rún ráitsighe
    2081] sgéla Fíadhat finn.


    2082] Agut-sa atá an fháitsine
    2083] mása thú Moling.

  3. 2084] Cidh tuc duit-si mh'aithni-si,
    2085] a gheilt ghníomach ghér?


    2086] Minic mé ar an fhaithchi-si
    2087] ó rosaoi mo chéill.

  4. 2088] Cidh ná tairni a n-aonbhaili,
    2089] a mhic Colmáin Chúair?


    2090] Ferr leam bheith a n-áonshuidhe
    2091] isin mbeathaidh bhúain.

  5. 2092] A thruaigh, an ría t'anam-sa
    2093] ifrinn aidhbhle dos?


    2094] Ní thabhair Día orum-sa
    2095] pían acht bheith gan fhos.

    6. p.74

  6. 2096] Glúais alle go ttormalla
    2097] cuid bhus milis lat.


    2098] Dá fhestá-sa, a chléirecháin,
    2099] doilghe bheith gan bhrat.

  7. 2100] Béra-sa mo chochlán-sa
    2101] nó béra mo leann.


    2102] Aniú gidh im crochbán-sa
    2103] robá uair budh ferr

  8. 2104] An tú an Suibhne sgáthaighthe
    2105] táinic a cath Roth?


    2106] Mása mé, ní ráthaighthe
    2107] cidh nomheilinn moch.

  9. 2108] Canas tárla mh'aithni-si
    2109] duit, a ghealtáin ghéir?


    2110] Meinic mé ar an fhaithchi-si
    2111] got fheithemh do chéin.

  10. 2112] Áluinn duille an liubhair-si,
    2113] psaltair Cháoimhghin cháidh.


    2114] Áille duille mh'iubhair-si
    2115] i nGlinn Bolcáin báin.

  11. 2116] Nach suairc leat-sa an relec-sa
    2117] ba scoil scíomhda dath?


    2118] Nríbh anshúarca mh'oirecht-sa
    2119] madain ar Muigh Rath.

  12. 2120] Ragat-sa do cheileabhradh
    2121] go Glais Chille Cró.


    2122] Lingfet-sa crann eidhinnghlan,
    2123] lém arc, is badh mó.

    13. p.75

  13. 2124] Saothrach dhamh 'san eglais-si
    2125] ar cinn trén is trúagh.


    2126] Saothraighe mo leabaidh-si
    2127] i mBeinn Fhaibhni fhúar.

  14. 2128] Cáit i ttig do shaogal-sa,
    2129] in a ccill no i loch?


    2130] Aeghaire dot æghairibh
    2131] nommharbhann go moch.


    15. 2132]

    Muchthráth.


2133]

‘As mochen éimh do thecht sonn, a Shuibhne,’
2134] ar Moling, ‘ar atá a ndán duit bheith annso & do
2135] sháogal do thecht ann, do sgéla & th'imthechta
2136] d' fhágbáil sunn & th' adhnacal i reilicc fíreóin, &
2137] naisgim-si fort,’ ar Moling, ‘gidh mór shire gach láoi
2138] d' Érinn techt gacha hespurtan chugum-sa go
2139] rosgríobhthar do sgéla lium.’


2140]

Iomthúsa na geilte iarsin; robhaoi risin
2141] mbliadhain sin ag tathaighidh Moling. Roshoighedh
2142] lá n-ann co hInnis Bó Finni i n-iarthar Chonnacht,
2143] lá oile co hEss rocháoin Rúaidh, lá oile co Slíabh
2144] mínáluinn Mis, lá oile go Benda biothfhúara Boirche;
2145] gidbé díobh sin doshoighedh gach láoi nofritháiledh
2146] a n-espurtain gach n-oidhche co Teach Moling.
2147] Ro-ordaigh Moling proinn mbig dhó frisin ré sin,
2148] dóigh adubairt re bhanchoig ní do bhleaghan na
2149] mbó do thabairt dó. Muirghil a hainm-sidhe, as
2150] í ba ben do Mhungán do mhuicidhi Moling. Ba hí
2151] méd na proinni sin dobheiredh an bhen dó .i.
2152] nodhingedh a sáil conuige a hadhbronn isin mbualtrach
2153] fa coimhnesa dhí & nofágbadh a lán lemnachta ann
2154] do Suibhne. Dothigedh-somh co faiteach furechair i
2155] n-eatarfhásach na búailedh do ibhe an bhainne sin.

p.76


2156]

Tarla iomcháineadh adhaigh {folio 94a} ann eitir
2157] Mhuirghil & mhnáoi oile isin mbúailidh, co n-ébert an
2158] bhen eile: ‘As mesa duit-si,’ ar sí, ‘nach tocha leat
2159] fer eile & fós nach ferr let th' fer féin dot ríachtain
2160] iná an gheilt atá got thathighid risin mbliaduin-si
2161] anall.’ Atchúala siúr an bhúachalla anní sin &
2162] gidhedh ní ro-innis ní dhe co bfacaidh Muirghil isin
2163] madain arnabhárach ag dul d'iodnacal an bhainne
2164] go Suibhne conuige an mbúaltrach ba comhfhogus
2165] don fhál i raibhe. Ó'dchonnairc siúr an bhuachalla
2166] sin táinic asteach & atbert re a bráthair: ‘Atá do
2167] bhen isin ffál sin thoir ag fer oile, a mheathaigh
2168] mhiodhlaochda,’ ar sí. Roghabh éd an búachaill ag
2169] a chloistecht sin, & roéirigh go hobonn inníreach &
2170] tarraidh a láimh leathga robói for alchuing astigh
2171] & téit for amus na geilte. As amhlaidh robhúi an
2172] geilt & a tháobh ris & é 'na luidhe ag caithemh a
2173] phroinne asin mbúaltrach. Tuc dono an buachaill
2174] sadhudh don leathgha asa láimh fair, gur rosgon a
2175] n-odhar a chíghe clé antí Suibhne, gur gabh urrainn
2176] tríd ar mbrisedh a droma ar dhó ann. Adberat
2177] foirenn conadh benn chongna fíadha ro-innell an
2178] búachaill fáoi, áit a n-ibhedh a dhigh asan mbúall~trach,
2179] co tæth-somh furri, conadh amhlaidh fúair bás.


2180]

As annsin robhaoi Énna mac Bracáin ag
2180] búain chluig na prímhi i ndorus na reilge co bfaca
2181] an t-éacht dorinnedh ann; go n-ébairt an laoidh:


    2182] Énna

  1. 2183] Truagh sin, a mhucaidh Moling,
    2184] dorighnis gníomh talchair tinn,
    2185] mairg domharb a los a neirt
    2186] an rígh, an náomh, an náomhgheilt.

    2. p.77

  2. 2187] Bidh olc dígeann bhías duit de,
    2188] tocht fo dheóidh gan aithrighe,
    2189] biaidh th'anam ar seilbh deamhain,
    2190] biadh do chorp inn-ethannaidh (?)
  3. 2191] Bidh ionann ionadh ar nimh
    2192] dhamh-sa is dó-somh, a fhir,
    2193] gebhthar psailm ag lucht áoine
    2194] for anmain an fhíoraoidhe,
  4. 2195] Robadh rígh, robadh geilt glan,
    2196] rop fher oirnighe úasal,
    2197] ag sin a lighe, líth ngle,
    2198] dobhris mo chroidhe a thrúaighe.

    5. 2199]

    Trúagh


2200]

Ro-iompó Énna anonn go ro-innis do Mholing
2201] Suibhne do mharbadh do Mhongán mucaidhe Moling.
2202] Ro-éirigh Moling fo chétóir cona chléirchibh imalle
2203] fris co hairm ina raibhe Suibhne & ro-adaimh Suibhne
2204] a choire & a choibhsena do Mholing & rothóchaith
2205] corp Crist & rofáiltigh fri Día a airittin & rohongadh
2206] iarum lasna cléirchibh.


2207]

Táinic an búachaill dia shaigid. ‘As dúairc
2208] an gníomh dorighnis, a bhúachaill,’ ar Suibhne, ‘.i.
2209] mo mharbadh-sa gan chionaidh úair ní fhédaim-si
2210] festa teichedh fon ffál dobhithin na gona doradais
2211] form.’ ‘Dá ffeasainn-si co mbadh tú nobheth ann,’
2212] ar an búachaill, ‘nítgonfuinn itir gidh mór dom
2213] aimhles doghénta.’ ‘Dar Críosd, a dhuine,’ ar sé,
2214] ‘ní dhernus-sa th' aimhlessa ar áonchor ar bioth
2215] amail shaoile iná aimhles duine eile ar druim dhomhain

p.78


2216] ó dochuir Día ar gealtacht mé & robadh beg a
2217] dhíoghbháil duit-si mo bheth a ffál annso & bainne
2218] beg d' fagháil ar Dia dhamh ón mnaoi ucchat, et
2219] ní thiubhrainn taobh frit mnáoi-si iná fri mnáoi
2220] n-oile ar talmhain gona thoirthaibh.’ {folio 94b}
2221] ‘Mallacht Críst ort, a bhúachaill,’ ar Moling, ‘as olc
2222] an gníomh dorighnis, goirde shaogail duit abhus &
2223] ifrenn thall ar dhénamh an gníomha dorónais dorighnis§.’ ‘Ní
2224] bfhuil bá do shodhain damh-sa,’ ar Suibhne, ‘uair
2225] tángadar bur ccealga im thimchell & bidh im marb-sa
2226] don guin doradadh form.’ ‘Ragaidh éric duit ann,’
2227] ar Moling, ‘.i. comhaitte comhfhaide§frium-sa for nimh dhuit,’
2228] & roráidhset doraidhset§ an laoidh-si eatura ina ttriúr .i. Suibhne,
2229] Mongán & Moling:

    1. 2230] Dorignis gníom, nach súairc sin,
      2231] a bhúachaill Moling Lúochair,
      2232] nocha nfédoim dul fón fhál
      2233] don ghuin romgon do dhubhlámh.

  1. 2234] Ahair frium mád cluine, a fhir,
    2235] cúich thú, a duine, go deimhin?


    2236] As mé Suibhne Geilt gan oil,
    2237] a buachaill Moling Lúachair.

  2. 2238] Dá bfessain, a Suibhne sheing,
    2239] a dhuine, dia nadaithninn notaithninn§
    2240] nocha ttiubrainn gái red tred§ chnes
    2241] gé atchífinn thú dom aimhleas tu ag deanam m'aimhleas§.

  3. 2242] Nocha dernus thiar na thoir
    2243] aimhleas duine ar druim dhomhain
    2244] ó domrad Críst óm thír theinn
    2245] ar gealtacht ar fhud Éirinn.

    4. p.79

  4. 2246] Ro-innis, nocha breug dhamh,
    2247] inghean mh'athar 'smo mháthar
    2248] th' fághbháil isin fhál sin thoir
    2249] ag mo mhnáoi féin ar madain.

  5. 2250] Nír chóir dhuit a chreidemh sin
    2251] co bfionnta féin a dheimhin,
    2252] mairg táinig dom ghuin-si a-le
    2253] nógo bhfaictís do súile.

  6. 2254] Gé nobheinn a fál i ffál,
    2255] robadh beag dhuit a dhíoghbhál
    2256] gé dobhéradh ben damh digh
    2257] do bainne bhiucc a n-almsoin.

  7. 2258] Dá ffesainn-si 'na bhfuil de,
    2259] do ghuin tréd chích, trét chroidhe,
    2260] go bráth nítgonfadh mo láimh,
    2261] a Suibhne Ghleanna Bolcáin.

  8. 2262] Gé romgonais isin fhál
    2263] nocha ndernus do thochrádh,
    2264] ní thiubhrainn taobh ret mhnáoi
    2265] ndil
    2266] ar talmain gona thorthaibh.

  9. 2267] Mairg táinic athaidh ó thoigh
    2268] chuccatt, a Mholing Lúachair,
    2269] nocha leicc dhamh dol fón choill
    2270] an guin romgon do bhúachoill.

  10. 2271] Mallacht Críst dochum gach cloinn
    2272] ort, ar Moling re a bhúachoil,
    2273] tré éd i ccridhe do chnis,
    2274] as trúagh an gníomh dorighnis.

    11. p.80

  11. 2275] Ó dorighnis gníomh n-úathmar,
    2276] atbert Moling re a bhúachuil,
    2277] raghaidh dhuit-si dar a chenn
    2278] goirde shaoghail is ifreann.

  12. 2279] Gé dognéi-si díoghal dioghbhail§dhe
    2280] a Mholing, ní beó meisi,
    2281] nochan fhuil mo chabair ann,
    2282] táinig bar ccealg im thimcheall.

  13. 2283] Raghaidh éruic dhuit-si ind,
    2284] ar Moling Lúachra, lúaidhim,
    2285] comhaitte comaitte§ friom-sa for nimh
    2286] dhuit-si, a Shuibhne, ón Ardchoim~
    2287] didh.{folio 95a}

  14. 2288] Bidh maith dhuit-si, a Shuibhne
    2289] sheing,
    2290] thusa ar nemh, ar an búacheill,
    2291] ní hionann as meisi sunn,
    2292] gan nemh, gan soeghal agum.

  15. 2293] Ba binne lium robháoi tan
    2294] ná comhrádh ciúin na muintear,
    2295] bheith icc lúthmhairecht im linn
    2296] cúchairecht fhéráinn ferain§eidhinn.

  16. 2297] Ba binne lium robháoi tan
    2298] ná guth cluigín im fharradh,
    2299] ceileabhradh an luin don bheinn
    2300] is dordán doimh ar doininn.

  17. 2301] Ba binne lium robháoi tan
    2302] na guth mná áille im fharradh,
    2303] guth circe fráoich an tsléibhe
    2304] do cluinsin im iarmhéirghe.

    18. p.81

  18. 2305] Ba binne lium robháoi tan
    2306] donálach na gcon alla,
    2307] iná guth cléirigh astoigh
    2308] ag méiligh is ag meigeallaigh.

  19. 2309] Gidh maith libh-si i ttighibh óil
    2310] bhar ccuirm leanna go n-onóir,
    2311] ferr lium-sa deogh d'uisge i ngoid
    2312] d'ól dom bais asin tiopraid.

  20. 2313] Gidh binn libh thall in bhar ccill
    2314] comhrádh mín bar mac leighinn,
    2315] binne lium ceileabhradh an ceileabhradh§án
    2316] doghníad coin Ghlinne Bolcáin.

  21. 2317] Gidh maith libh-si an tsaill 's an
    2318] fheóil
    2319] caithter a ttighibh comhóil,
    2320] ferr lium-sa gas biorair ghloin
    2321] d' ithe i n-ionadh gan chumaidh.

  22. 2322] Romgon an cruadhmhucaidhe corr romghuin an ceer (?) cruadh muic. corr§
    2323] go ndeachaidh trém tre mo§chorp comh~
    2324] trom,
    2325] truag, a Chríst rolámh gach breth,
    2326] nach ar Mhagh Rath rommarbhadh.

  23. 2327] Gidh maith gach leaba gan fheall
    2328] dorighnes seachnóin Éirenn,
    2329] ferr lem leabaidh ós an loch
    2330] i mBeinn Bhoirche gan fholoch.

    24. p.82

  24. 2331] Gidh maith gach leaba gan fheall
    2332] dorighnes sechnóin Éireand,
    2333] ferr lem leabaidh ós an ross
    2334] i nGlenn Bolcáin dorónoss.

  25. 2335] Beirim a bhuidhe friot sin
    2336] do chorp, a Chríst, do chaithimh,
    2337] aithrighe iodhan abhus
    2338] in gach olc riamh dorónus.

    26. Do.


2339]

Táinic iaromh táimhnéll do Suibhne & ro-éirigh
2340] Moling gona chléirchibh mar áon fris & tugsat cloch
2341] gach fir i leachtt Shuibhne. ‘Ionmhain éimh an fer
2342] isa leacht so,’ ar Moling, ‘meinic bámar inar ndís
2343] slán síst ag comhrádh fri aroile seachnóin na conaire
2344] so. Rob aoibhinn lem faicsin Suibhne .i. antí isa
2345] leachtt so ar an tioprait úd thall .i. Tiupra tioprat§na Gealta
2346] a hainm, úair is meinic notoimhledh n dia biorar &
2347] día huisci & úadha is uaidhi§ainminighter an tioprat.
2348] Ionmhuin bheós gach ionadh eile no-iomaithighedh
2349] antí Suibhne’; conadh ann adbert Moling:

    1. 2350] Leachtán Suibhne sunn imne,
      2351] rocráidh mo chroidhe a chuimhne,
      2352] ionmuin lium bhós bheos§ar a sheirc
      2353] gach airm i mbíodh an náoimhgheilt.
    2. 2354] Ionmuin lium Glenn mBolcáin mbán
      2355] ar a sherc ag Suibhne slán,
      2356] ionmuin gach sruth do-icc ass,
      2357] ionmhuin a bhiorar barrghlass.{folio 95b}
    3. 2358] Tiubra na Gealta Tiubra na nGealt§súd thall,
      2359] ionmuin cách dar bíadh a barr,
      2360] ionmuin lium a gainemh glan,
      2361] ionmuin a huisge iodhan

      4. p.83

    4. 2362] Orm-sa doghnídh a haicill,
      2363] fada lium gó nosfaicinn,
      2364] rothiomghair rotromgair§a breith dom thigh,
      2365] ba hionmhuin an eadarnaigh. etharnaigh§
    5. 2366] Ionmhuin gach sruth go bhfúaire
      2367] fors' mbíodh forsmbi an§biorar barrúaine,
      2368] is gach tobar uisge ghil,
      2369] ar Suibhne ag a aithighidh.
    6. 2370] Masa chead le re§Rígh na reann
      2371] éirigh agus imthigh leam,
      2372] tucc dhamh, a chridhe, in§do lámh
      2373] ón lighe agus ón leachtán.
    7. 2374] Ba binn lium comhrádh Suibhne,
      2375] cían bhérus im chlí a chuimhne:
      2376] aitchim mo Rígh nimhe nár
      2377] ós a lighe is ar a leachtán.

    Leachtán.


2378]

Ro éirigh Suibhne asa niull iarsin & roghabh
2379] Moling ar láim é, go rángadar rempa ina ndís co
2380] dorus na heglaisi, & ó dorad Suibhne a ghúala risin
2381] ursoinn tug a osnadh mór ós aird co rofháoidh a
2382] spiorad dochum nimhe, & rohadhnacht go n-onóir ag
2383] Moling é.


2384]

Gonadh ní do sgélaibh & do imthechtuibh
2385] Suibhne mic Colmáin Chuair rígh Dhál Aruidhe
2386] gonuige sin.

Finis.

p.92

Brussels MS. 3410. fo. 59a to 61b. De S. Ronano Mac Beruigh as Echtra Suibhne

(Cap. I.)


1]

Naomh uasal oirdnidhe robaoi sunn a ttír nEirenn .i. Ronán
2] Fionn mhac Beraigh mhic Criomhtainn mhic Coluim Cúile mic
3] Eirc Logha mic Laoghaire mhic Neill Naoighiallaigh. Fer
4] chomhaillte tiomna & congmhala cuinge an Choimdedh & fuilngthi
5] inghrema & treabhlaide ar gradh Dé. Ba mogh naoimhdhiles da
6] anmain & ba crochaidh a chuirp & ba scciath dídin ria drochaimsibh
7] diabail an fer min moronórach sin. Ro tórainnedh ceall lais feacht
8] n-áon .i. ceall Lainni a nDail Araidhe a ccoiccedh Uladh. As
9] aicce robaoi ferannus & forlamhus Dháil Araidhe .i. ag Suibhne
10] mhac Colmáin Chuair mhic Cobthaigh. Rochuala sein guth cluig
11] Ronáin aít a raibhe ag tórainn a chille & ro fíarfaigh dia muinntir
12] ciodh adchúaladar. Ronán Fionn mhac Beraigh atá ag tóruinn
13] a chille ad chrích-si & at ferann. As e guth a chluig adchluni-si,
14] anosa. (As follus de sin nar chedaigh an naomh do Shuibhne an
15] ecclas do thionnsgana.)

in brackets in MS.

Et rolonnaigedh & ro fergaighedh go mór
16] imón rígh & ro éirigh go dian deinmnedach do díchur an chleirigh
17] on chill. Roglac a bhen .i. Eórann ingen Chuinn Chíannachta
18] err an bhruit robhaoi uime & rotriall affosdadh gur sgeinn fon teach
19] an tsibhall (.i. dealg) argaitt robaoi isin brut & fágbhais a bhrat
20] agan rioghain & dochuaidh lomnocht do dhíochur an chleirigh on
21] chill go riacht airm (.i. áit) a raibhe ina réim roretha go ffarnaic
22] (.i. go bfuair) antí Ronán ar a chionn. Is amhlaidh robaoi an
23] cléirech ag moladh Rí nimhe et talman & ag solasghabháil a shalm
24] & a shaltair líneach lánálainn ina fhiadhnaisi. Tuargaibh (.i. do
25] thógaibh) Suibhne an tsaltair & teilgis uadha í a bfúdomhain an
26] locha lindfhuair robáoi ina bfiadhnaisi gur baidhedh an tsaltair ann.
27] Gabhais láimh Ronáin íaromh & tairrngis na dhiaigh tar an ccill
28] amach é et nir léicc lamh an chléirigh fós uaidh go ccúala an
29] t-éighemh. As é dorinne an t-eighemh sin giolla Chongail Claoin
30] mhic Sccannláin rí Uladh arna thoidheacht ar cenn Suibhne o
31] Chongal Claon do cath Muighe Rath.

(Cap. II.)


32]

Doruacht an giolla go Suibhne & adfed (.i. roinnis) sccela dhó
33] o thús go deiredh. Téid Suibhne lais & fagbais Ronán go dubhach
34] dobrónach ar mbáthadh a shaltrach & ar ndénamh a dhímigne & a
35] easonóra. Día mbói ló go n-oidche iarsin doriacht dobharchú
36] asin loch go Ronán & a shaltair lais gan milledh líne nó litre innte.
37] Doroine Ronán altugadh buidhe do Dhia do chenn na míorbuile
38] sin & mallaighis Suibhne iarsin. Mo ched-sa for ced an Choimdhe
39] chumhachtaigh ar sé amhail tainic Suibhne dom dhíochur-sa & sé
40] lomnocht gurab amhlaidh bhias doghrés (.i.do ghnáth) lomnocht
41] ar fáoindel & ar foluamhain seachnóin an domhain & gurab bás do
42] rinn bhéras fo dhéoigh & mo mallacht fair & mo bennacht for Eórainn
43] rothríall a fhasdadh & an la adcífet clanna Colmain an tsaltair
44] robáidhedh gurab díth & dílgenn dóibh & dorinne an laoidh:

    1. 45] Suibhne mac Colmain rom-cráidh,
      46] romtarraing leis ar lethláimh,
      47] d'fhágbháil Cille Lainne lais,
      48] dom beith athaigh na heccmais.

      2. & rl.


49]

Dochúaidh Ronán iaramh go Magh Rath do dhénamh síthe idir
50] Dhomhnall mhac Aodha mhic Ainmireach .i. rí Erenn et Congal
51] Claon mhac Sccannláin rí Uladh & nir fhét a siodhugud. Doberirti
52] immorro an cleirech a ccomairce ettorra gach laoi go nách marbhthaoi
53] neach ettorra on uair rotoirmesgtha an cathughud no go ngabhtha
54] doridhisi. Ticcedh thrá Suibhne tar lamha an chleirigh gacha
55] trátha oir gach sídh & gach osadh doníod Ronan idir fhiora Erenn
56] gach n-oidhce nomhilledh Suibhne ria ttráth éirghe gach laoi oir
57] no marbhadh fer ria ttráth an chomhlainn gach laoi & fer eile ar
58] sccur an chomhlainn gach n-oidhce. An lá immorro rocinnedh an
59] cath mór do thabairt tainicc Suibhne re ccách dochum an catha
60] & tarla Rónan dó & ocht sailmchedlaigh dia muinntir ina fharradh
61] & iad ag ur uisge coisrectha tar na sluaghaibh & rochuirset tar
62] Shuibhne a ccuma cháich. Dar laisiumh bá dá fochuidbhed rocuiredh
63] an t-uisge fair & dorad a mher a shuainemh na sleighe robháoi ina
64] laimh & rodiubhraic do shailmceadlaidh diobh go romarbh. Dorad
65] an t-urchar tanaisi do chum an cleirigh féin gur bhen isin clocc
66] báoi for a ucht go roscceind a chrann as a n-airde isin aiér.
67] Gonadh ann adbert an cleirech: ‘Guidim-si an Choimdhe,’ ar sé
68] ‘i n-airde dochoidh an crann isin aiér & a nellaibh nimhe go ndeachair-si
69] ar gealtacht amhail gach n-eathaid & na bás roimris for mo dalta-sa,’
70] ar se ‘gurab edh nosbérai-se fa deoigh .i. bas do rinn & mo mallacht
71] fort & mo bhennacht for Eórainn & Furadhrán & Teille uaim
72] in aghaidh do shiola uile & chloinne Colmán cúair,’ & dorinne an
73] laoidh:

    1. 74] Mo mhallacht for Suibhne

      2. & rl.

(Cap. III.)


75]

Ciodh trá acht ó rochomraicsiot na catha fochedóir robhúirsett
76] & rogairset na sluaigh da gach leith: ódchuala Suibhne na gáire
77] mora sin & a bfreccartha & a bfuaim & a macalla a néllaibh nimhe
78] & a bfroighthibh na firminnte rofech súas & rolíon némhain & dásacht
79] & fáindeal & fualang & foluamhain é & miosgais gach ionaidh a
80] mbiodh & serc gach ionaidh nogo roichedh. Romheirbhlighsett a
81] mheóir & rochrithnaigset a chosa, roluathadh a chridhe, roclaochlá
82] a chédfadha, rosáobadh a radharc, rothuitset a airm as a lamhaibh
83] go ndeachaidh la breithir Rónain ar gealtacht amhail gach n-eathaid
84] & gach n-én bfoluaimhneach & antan ráinic as in cath amach ba
85] hainminic notaidhledh a chosa an talamh as conntabairt go mbenfadh
86] a dhrucht don fhér ar a ettroma & ar a aierdacht an cheime
86] rocingedh & nir fhan don reim roretha sin gu nar fhagaibh magh
88] no machaire nó coill nó moin no mothar i nEirinn gan taisteal
89] an lá sin & rochaith a aois & a aimsir ar gealtacht i nEirinn & a
90] mBretain an ccein romair, gan furtacht gan fóiridhin gan taobh
91] do tabairt le dáoinibh amhail dherbhas an leabhar sgriobhthar air
92] fein darab ainm Buile Shuibhne. Oir a n-aon uair tainicc taom
93] ceille chuicce & dosanntaigh taobh do tabairt le dáoinibh tre mhed
94] gach bochtachta da bfúair an fedh dobaoi ar gealtacht & docuaidh
95] roimhe d'ionnsuidhe a tíre; dochuaidh ar an aithgealtacht
96] doridhisi oir dofoillsigedh do Ronán táomh ceille do techt cuige
97] & a bheith ag dol d'ionnsuidhi a thíre dúthaige & d'fanamhain
98] aca & adubhairt Ronán: ‘Aitchim-si (.i.guidhim-si) an ri uasal
99] uilecumhachtach nár léiccther an t-ingreinntigh & an sgriostoir
100] sin na hecclai si da hingreim no da sgríos doridhisi amhail dorinne
101] (.i.dotriall) roimhe.’ Et an tinneachadh tuccadh fair na raibhe
102] furtacht na fóridhin dó dhe nogo scara a ainm re a chorp. Roeist
103] Dia an itche sin Ronain óir antan tainicc Suibhne go medhon
104] Sleibhe Fúaid tarfás taidbsi iongantach dó a medhonoidhce .i.
105] méidheadha maoildearga & cinn gan colla & síad ag síangal & ag
106] gréchaigh imón slighidh anonn & anall et antan rainic-siumh ettorra
107] a medhón atcualaidh ag comhradh iad dar lais & asedh roraidhsett:
108] ‘Geilt é’, ar an céidchenn; ‘geilt Ultach’, ar an dara cenn; ‘a
109] lenmhain’, ar an tres cenn; ‘gurab fada an lenmain’, ar an cetramhadh
110] cenn; ‘nógo ría an fhairrge’, ar a cúiccedh cenn. Rofhersat an
111] guth a n-aoinfeacht chuige uile. Rothóguibh rompa da gach
112] muine for a chéile & gerbó mor an glenn nothegmadh fris ni
113] shiubhladh-somh é acht nolingedh do bheinn na tolcha for a céile.
114] Acht ata ní cena rocaith-siumh a aimser an ccein romhair ar buile
115] & ar gealtacht tré easgaoine Ronain, & fuair bas do rinn (amhail
116] innises a stair féin) amail doshir Ronán ar Dhía gonadh é sin adhbar
117] bhuile Suibhne tre easonoir an chléirigh.

(Cap. IV.)


118]

As amhlaidh so fuair Suibhne bás do rinn. Feacht n-aon dia
119] ndeachaidh Suibhne & sé for a gealtacht gonicce an áit a bfuil
120] Tech Moling mar a raibhe Moling. Is annsin robhaoi Moling ag
121] teccuscc luchta an léighinn & tainicc an gheilt for srath na tioprad
122] & robaoi ag ithe bioruir. ‘As mochlongadh sin, a ghealtacáin,’ ar
123] Moling, & doronsatt an láoidh:

    1. 124] Mochtráth sin a ghealtacáin
      125] ré cceileabhradh cóir.

  1. 126] cidh moch lat-sa a chleirecáin
    127] táinicc teirt ag Roimh.

    2. & rl.


128] Et doraidh Moling ris: ‘Ca fios duitsi cá cuin (.i. uair no aimser)
129] tig teirt ag Roimh.’ ‘Fios dogeibhim om tigerna,’ ar se, ‘gacha
130] maidne & gacha nóin.’ ‘Innis duinn sgela do Día,’ ar Moling. ‘Ata
131] fios aguibh fein, a Moling,’ ar sé. ‘Cred fodera duitsi mh'aithne?’
132] ar Moling. ‘As meinic me ar an bfaithche-si,’ ar Suibhne, ‘& ni deinim
133] comnaidhe i n-áonáit.’ ‘Cionnus eile,’ ar Moling, ‘a bfuighe tú
134] trocaire?’ ‘Dogébh,’ ar Suibhne,‘óir ni thabhair pein form acht
135] beith gan fos nó comhnaidhe. Dia ttegthá asteach dogebtha
136] proinn aguinn. As doilghe lem a bheith gan brat,’ ar eisiumh.
137] ‘Dogebhair-si mo chochall-sa nó mo bhrat,’ ar Moling, ‘madh áil let.’
138] Doronsat tres iomagallmha & chainnte re ceile mar sin & dofhiarfaidh
139] Moling de:‘cáit a ttig do shaoghal?’ ar se. ‘Aodhaire dod muinntir-si
140] marbhus mé,’ ar Suibhne. ‘As fochen do thoidheacht,’ ar Moling,
141] ‘óir atá a ndán duit bheith annso & do sgela & th'imtheachta
142] d'fagbáil ann, & th'adhnacal a reilicc fíreoin & cid mór shirfi-si (.i.
143] do shiubhal) gach láoi,’ ar se, ‘tair gach easparta chuccam-sa go
144] sgriobhthar do sgéla lem.’ Robaoi Suibhne ré bliadhna fon samhla
145] sin & gibé haird d'áirdibh na hErenn a ttéigedh gach laoi nobíodh
146] um easpurta gacha nóna ag Moling.


147]

Roordaigh Moling don bhanrechtaire proinn bhecc do thabhairt
148] dó risin ré sin & as amhlaidh doniodh an bhanairgheach, dosháitedh
149] a cos a mbualtrach do leith imeal na búailedh & dodhoirtedh bainne
150] a n-ionaidh a coise & dothigedh Suibhne dia caithemh sin go faitech
151] fuireachair, go ttárla lá airithi íarsin iomcháinedh idir mhnaoi an
152] bhuachalla & ben eile go roraidh an bhen eile fria-si gurab olc an
153] gniomh doghniadh narbh annsa le a fer féin iná an gheilt dobaoi
154] aga tahaidhe risan mbliadhain sin. Co rochuala siur an bhuachalla
155] sin roinnis dó amhail adchuala & san laithe arnamarach táinic
156] Suibhne amhail dognathaigedh & baoi ag ól bainne & innisidh a
157] shiur don bhuachaill anní cedna amhail roinnis roimhe et tig an
158] buachaill amach & lethgha lais & fuair Suibhne ina luighe & sé ag
159] caithemh a phroinne & tucc sathadh don lethgha fair as a láimh
160] gur cuir tríd. Adchonnairc cleirech do muinntir Moling dobi ag
161] búain cluig primhe anni sin & dorinne an laoidh:

    1. 162] Truagh sin a mhucaidh Moling
      163] dorignis gniomh talcair tinn
      164] mairg do marbh a los a neirt
      165] an rí, an naomh, an naomhgeilt.

      2. & rl.


166]

Dochuaidh an cléirech mar a raibhe Moling & roinnis dó amhail
167] rogonadh Suibhne. Tainicc Moling guna chleirchibh gus an áit a
168] raibhe Suibhne & rohongadh leo é & tuccadh corp Christ dó &
169] roaltaigh-siumh a caithemh. Tainicc an bhuachaill cuca & adubairt
170] Suibhne fris gurab olc an gniomh dorinne a marbadh gan adbar.
171] Da ffesainn-si go madh tu nobheith ann ní ghonfainn tú, ar an
172] buachaill. ‘Mallacht Chriost ort,’ ar Moling ris an mbuachaill, ‘as
173] olc an gniomh doronais & gairde saoghail duit & ifrenn fa deoigh.’
174] ‘Ni fhuil tarbha damsa dhe sin,’ ar Suibhne. ‘Dogebhair-si éraic
175] mhait,’ ar Moling ‘.i. beith i nimh maille frim-sa duit.’ Tainicc
176] nell do Shuibhne iarsin & rotoccbadh a leacht le Moling & leis na
177] cléircibh. Eirgis Suibhe as a nell & rogabh Moling a lámh ina
178] l;áimh & rangattar rompa go dorus na cille & tucc Suibne a guala
179] re dorus na cille & roleicc osna mór as & dochuaidh a ainim dochum
180] nimhe & rohadhlaicedh a chorp go n-onóir & go n-airmidhin ag
181] Moling, gurab amlaidh sin fuair bás do rinn tre mallacht Ronáin.