Sligi na Tána in so & tossach in tslúagid
anmand na sliged
280]
dochúatar
cethri ollchóiced Hérend i crích Ulad .i. I Mag Cruinn,
for Tóm Móna,
for Turloch Teóra Crích, for Cúl Sílinni, for
Dubfid, for Badbna, for Coltain, for Sinaind, for Glúine Gabur, for
Mag Trega, for Tethba túascirt,
for Tethba in descirt, for Cúil, for Ochain, for Uata
fothúaid,
for Tiarthechta
285]
sair, for Ord, for Slaiss, for Inndeóin, for Carn,
for Mide, for Ortrach,
Cétna uidi dochúatar na slóig co faítar in
n-aidchi sin for
Cúil Siblinni & focress a phupall do Ailill mac Rosa in
n-aidchi sin.
Pupall Fergusa meic Róich dia láim deiss. Cormac Cond Longas
300]
mac Conchobuir fora lám-ide. Íth mac
Étgaíth
fora lám-ide. Fiachu mac Fir
Aba fora lám-ide. Gobnend mac Lurgnig fora lám-ide. Suidigud
pupaill
Ailella dia láim deiss arin tsluagud in sin &
trícha cét fer nUlad dia
láim deiss in sin, & ba aire dobered
trícha cét fer nUlad dia láim
deiss combad facsiti in cocur & in comrád
305]
& na hairigthi bíd lenna
dóib-sium. Medb Chrúachan immorro do chlí Ailella.
Findabair fora
lám-ide. Flidais Foltcháin ben-side Ailella Find arna
feis la Fergus
ar Táin Bó Cúalnge & is sí no bered in
sechtmad n-aidchi ingalad
d'feraib Hérend forin tslúagad do lacht eter
ríg & rígain & rígdomna
& filid & foglaimthid. Medb ba
310]
dédenach dona slúagaib in lá sain ic
iarfaigid fessa &, fástini {MS folio 57a}
& eólais ar co fessed cia lasbad lesc &
lasbad laind in slúagad do thecht. Ní arlacair Medb ara turnta
a
carpat nó ara scorthea a eich co rálad cor di 'sin
dúnad.
And sain ra díchurit eich Medba & ra turnait a carpait
& dessid
315]
ar láim Ailella meic Mágach. Ocus confóchta
Ailill
scéla di Meidb ar co
fessed Medb cia lasmad laind nó nemlaind nó lasmad lesc in
slúagad.
Hespach do neoch a thríall acht dond óenfialluch,
ar Medb. Cia maith fogníat in tan moltair sech cách? ar
Ailill. Fail dlug
molta forro, ar Medb. Tráth ro gab cách dúnad
& longphort do dénam,
ro scáich dóib-sium botha & bélscaláin
do
320]
dénam. Tráth ro scáich ra
cách botha & bélscaláin, ro scáich
dóib-siurn urgnam bíd & lenna.
Tráth tarnaic do chách urgnom bid & lenna,
scáich dóib-sium praind
tomailt. Tráth ro scáich praind & tomailt do chách, bátar-som 'na cotlud andsaide. Feib
{MS folio 57b}Lotar na slóig iar sodain i cend
séta & imthechta. Fa dolig dóib
frithairle in tslúaig romóir lotar
forsin fecht frisna iltúathaib &
frisna ilmaicnib & frisna ilmílib dosbertatar leo co
'mmanactís &
co 'mmafessaitis combad chách cona cháemaib & cona
chairdib
355]
& cona chomdúalas forin tslúagud.
Atbertatar dano ba samlaid bad chóir a
thecht. Atbertatar dano béus cinnas bad chomdas in slúagad do
thecht.
Atbertatar dano ba samlaid bad chóir a thecht: cach drong imma
ríg,
cach réim imma muirech & cach buiden imma tuísech,
cach rí cach rígdomnad'feraib Hérend ina
360]
thulaig fo leith. Ro ráidset béus cia bad
chóir do
eólus rempu eterna dá chúiced, & atbertsat
combad é Fergus, ar bíth
ba slúagad bága dó in slúagad, dáig is
é boí secht mblíadna i rrígu
Ulad & iar marbad mac nUsnig fora faísam
& fora chommairgi, tánic estib, & atá
secht mblíadna déc fri Ultu ammuig
ar longais & bidbanas.
365] Is aire sin bad chomadas a dul ria cách do
eólas. Luid iarum assa
aithli sin Fergus ria cách do eólas, & tánic
ell condailbi im Ultaib dó & dobretha cor n-imruill
fothúaid & fodess dona slúagaib & urthatar
techta úad co rrobthaib do Ultaib & ro gab ic fostud
& ic imfuiriuch in
tslúaig. Rathaigis Medb aní sin & benais Medb
370]
béim n-aisce fair &ro chan in laíd:
Nád bíu-sa resna slúagaib níbas íriu, bar Fergus, acht iarra-su nech n-aill ríam remán rempo. Dessid Fergus riasna slúagaib araí.
Medb
- A Ferguis, ca rádem de?
Cinnas conaire amse?
Fordul fodess is fothúaid
berma dar cech n-ailethúaith.Fergus
375] A Medb cid not medra-su?
Ní cosmail fri brath in so.
Is for Ultu, a ben trá,
in tír darsa tiagu-sa.Medb
- Ardattágadar co ngail
380] Ailill án cona slúagaib.
Ní tharddais menmain- comal nglé
fri imthús na conaire.Fergus
- Ní for amlesaib in tslúaig
biurt-sa cach fordul ar n-úair,
385] dús in n-imgabaind iar tain
Coin Culaind mac Sualtaim.Medb
- Écóir duit amles ar slúaig,
a Ferguis meic Rosa Rúaid,
mór de maith fuarais i fus
390] ar do longais, a Fergus.
Bátar cethri ollchóicid Hérend bar Cúil
Sílinni in
n-aidchi sin. Tánic gérmenma géribrach Con Culaind do
Fergus & ra
ráid ra firu
395]
Hérend fatchius do dénam. Dáig dasficfad in
leom
letarthach & in bráth bidbad & in bidba sochaide
& in cend costuda & in
cirriud mórslúaig & in lám tidnaicthi
& in chaindel adanta .i. Cú Chulaind mac
A haithle na laíde sin: Táncatar cethri ollchóiceda Hérend dar Móin Coltna sair in lá sain & da 'marallsatar dóib ocht fichtiu oss n-allaid. Sernsat & immsit na slóig impu & ros gonsat conná bátar élódaig díb. Acht atá ni, garbat díscaíltig trícha cét Galían. cóic
400] Fó dúib fatchius & fót
co n-ilur arm & óc.
ticfa intí 'tágammar de,
mórglonnach mór Murthemne.
- Condalb sain, condelg nága,
405] duit-siu, a meic Róig rodána.{MS folio 58a}Óic & airm limm for laind
do frithálim Con Culaind.
- Ro chatir, a Medb don Maig,
óic is airm don immargail,
410] for cind marcaig Léith Mache
cach aidche is cach óenlathe.- Atát acum sund for leith
curaid ri cath is ri creich,
trícha cét di chodnaib gíall
415] do láthaib gaile Galían.
- Na curaid a Crúachain chain,
na láeich a Lúachair lendglain,
cethri chóicid Gáedel ngel
dingébait dím in óenfer.
420] Buidnech Bairrche & Banna
consrengfa crú dar cranna,
concicher ar múr is ar ngrian
in trícha sin fer Galían.- I n-athlaime na fandle,
425] i llúais na gaíthe gairbe,
is amlaid bís mo Chú cháem chain
oc imguin ós análaib.
- A Ferguis doroichet raind,
roiched úait do Choin Chulaind,
430] rab é a thúachail beith 'na thost,
atetha a Crúachain crúadchosc.
- Bid ferda firfitir fuidb
i n-airiur ingine Buidb,
Cú na Cerda, crithrib cró,
435] snigfid fairne ferga fó.
Is hé in lá cétna tánic Cú Chulaind
mac Sualtaim & Sualtach
sídech a athair co ngeltatar a n-eich geilt immon corrthe ic Ard
Chuillend. Congeltat eich Sualtaim fri coirthi atúaid fér co
húir.
445]
Fogeltat eich Con Culaind fri corthi aness fér co
húir & connici na lecga lomma. Maith a phopa
Sualtaim, ar Cú Chulaind, gérmenma in
tslóig form-sa, & urtha-su dún co rrobtha do
Ultaib arnád bet ar maigib
rédib co ndigset i fedaib & fásaigib &
fánglentaib in chúicid ar imgabáil
fer nHérend. Ocus tussu, a daltáin, cid
450]
amgéna dano? Am écen-sa
tocht i n-herus inalta Feidilmthi Noíchruthaige fodess co Temraig ram
glinni fodessin co matin. Mairgg théit ón
ám, ar Sualtaim, & Ulaid do
lécud fo chossaib a nnámat & a n-echtrand ar thecht i
comdáil n-óenmná. Amm écen-sa trá
techt, dáig meni digius, gúigfitir dála fer &
fírfaitir briathra
455]
ban.
Urtha Sualtaim co robthaib do Ultaib. Luid Cú Chulaind fón
fid &
tópacht and cétbunni darach d'óenbéim bun barr
& ro sníastar
ar óenchois & ar óenláim &
óensúil & doringni id de. Ocus tuc ainm n-oguim
na mennuc inn eda & tuc in n-id im cháel in chorthe ic
460]
Ard Chuillend.
Scibis in n-id co ránic remur in chorthe. Luid Cú Chulaind 'na
bandáil asa aithle sin.
Imthúsa fer nHérend imráter sund iar tain.
Táncatar-saide
connici in corthe ic Árd Cullend. Ocus gabsat oc fégad in
chúicid
aneóil úadib, cúicid Ulad. Ocus dias de muntir Medba no
bíd
465]
rempo do grés i tossuch cach dúnaid &
cach
slúagaid, cach átha & cacha
aband {MS folio 58b}& cacha
bernad. 'S aire dognítis-sium sain arná
tísad díamrugud dia
timthaigib na rígmac i n-eturturtugud ná i n-imchumung slúag ná
sochaide .i. dá mac Nera meic Nuatair meic Tacáin .i.
dá
mac rechtairi na Crúachna, Err & Innell. Fráech
470]
& Fochnam anmand a n-arad.
Táncatar mathi Hérend connici in corthi & gabsat
oc fégad na ingelta
ro geltsat na eich immon corthi & gabsat oc fégad ind idi
barbarda
forácaib in rígnia immun corthi. Ocus gebid Ailill in n-id
inna láim &
tuc i lláim Fergusa & airlégais Fergus in n-ainm
n-oguim
475]
baí 'na menuc ind eda & innisis Fergus
d'feraib Hérend inní ro chan in t-ainm oguim baí
sin menuc. Ocus is amlaid ro gab icá innisin & doringni
laíd:
- Id in so, cid sluinnes dún?
In t-id cid imma tá a rún?
480] Is cá lín ra lád co se,
inn úathad nó in sochaide?- Mad dia tístai secha innocht
can anad aice i llongphort,
dabarró in Cú cirres cach n-om;
485] táir foraib a sárugod.- Co tabair irchóit don tslúag
mad dia mberthai uide úad;
finnaid, a druíde, and sain
cid imma ndernad in t-id.
490] Crefnas curad cur ro lá,
lánaircess fri ecrata.
Costud ruirech, fer co ndáil,
ras cuir oenfer dá óenláim.- Furópair fír ra feirg fúair
495] Con na Cerdda 'sin Chráebrúaid.
Iss naidm níad, ní nasc fir mir,
is é ainm fil isinn id.- Do chur chesta, cétaib drend,
for cethri cóiceda Hérend,
500] nocon fetar-sa acht mad sin
cid imma ndernad in t-id.Id.
Aithli na laíde sin: Atbiur-sa mo bréthir frib, ar
Fergus, mad dia
sárgid in n-id sin & in rígnía doringni can
aidchi ndúnaid & longphuirt sund ná co nderna
fer úaib id a mac samla sút ar óenchois
505]
& óensúil &
& óenláim feib doringni-sium, cid airchind bes-sum
fó thalmain nó i tig
fó dúnud conáirgife guin & fuligud dúib
ria tráth
Ferais tromsnechta dóib in n-aidchi sin & baí
dá met co
roiched co formnaib fer & co slessaib ech & co fertsib
carpat combatar
clárenig uile cóiceda Hérend din
tsnechtu. Acht níra sádit sosta nó botha nó
pupla in n-aidchi sin. Ní dernad {MS folio 59}urgnam
bíd nó
520]
lenna.
Ní dernad praind nó tomaltus. Ní fitir nech
d'feraib Hérend in cara
fa náma ba nessam dó co solustráth éirge
arnabárach. Is comtig conná
fúaratar fir Hérend aidchi ndúnaid nó
longphuirt bad mó dód nó
doccair dóib indá inn aidchi seo bar Cúil Sibrilli.
Táncatar cethri
ollchóiceda Hérend co moch arnabárach la
turcbáil
525]
ngréne dar taitnem
in tsnechtai & lotar rempo assin
chrích i n-araile.
Imthúsa Con Culaind immorro, ní érrach-saide
mochthrád etir
co tormalt feiss & díthait, co foilc & co fothraic
in lá sain. Rádis
fria araid ar co ragbad in n-echrad & ar co n-indled in carpat.
Gebis in
530]
t-ara in n-echraid & indlis in carpat, &
luid Cú Chulaind ina charpat
& táncatar for slichtlorg in tslúaig.
Fúaratar lorgfuilliucht
fer nHérend seccu assin chrích i n-araile. Amae, a
phopa Láeig, ar
Cú Chulaind, ní ma lodmar dar mbandáil
arráir. Iss ed is lugu condric
ó neoch bís i cocrích égim nó iachtad
nó urfócra nó a rád cia
535]
thic
sin sligid ní tharnic úan do rád. Lodatar fir
Hérend sechund i crích
nUlad. Forairngert-sa duit-siu, a Chú Chulaind, sain ar
Láag, cia
dochúadais it bandáil co ragad méla a mac samla
fort. Meith a Láeig,
eirgg dún for slichtlurg in tslúaig & tabair
airdmes forro, & finta dún
cá lín dochúatar sechund fir Hérend.
Tánic
540]
Láeg i slicht in tslúaig &
baluid dia lethagid in luirg & tánic dia lettaíb
& luid dara ési. Mesc
fri árim fort, a mo phopa Laíg, ar Cú Chulaind.
Is mesc écin, for
Láeg. Tair isin carpat didiu & dóber-sa ardmes
forro. Tánic in t-ara
'sin carpat. Luid Cú Chulaind i slichtlurg in tslúaig
& dobretha
airdmes forro, & tánic
545]
dia lettáeb & luid dar' éisi. Is mesc
fri árim fort, a Chúcúc, bar
Maith a mo phopa Laíg, innill dún in carpat &
saig brot dún
arin
555]
n-echraid. Cuindscle dún in carpat & tabair do
chlár clé frisna
slúagaib dús in tairsimmís tossach nó deired
nó medón dona slúagaib, dáig níbam
béo meni thaeth cara nó náma limm d'feraib
Hérend innocht. 'S and saigthis in t-ara brot forin n-echraid.
Dobretha a
chlár clé frisna slúagaib co tarlaic i Taurloch Caille
Móre fri
560]
Cnogba
na rRíg atúaid frisi ráter Áth nGabla. Luid
Cú Chulaind fón fid and
sain & tarmlaing asa charput & tópacht gabail
cethri mbend bun barr
dóenbéim. Ros fúacha & ros fallsce
& dobreth ainm n-oguim 'na táeb, & dobretha
rót n-urchair di a iarthur a charpait do ind a óenláime
co
ndechaid dá trían i talmain connach
565]
boí acht óentrían úasa. Is and sin
tarthatar in dá gilla chétna .i. dá mac Nera meic
Uatair meic Tacáin
é icond auropair sin & ba tetarrachtain dóib cia
díb no bérad a
chétguine fair & no benfad a chend de ar tús.
Impádar Cú Chulaind friu &
tópacht a cethri cinnu díb colléic & tuc cend
cech fir díb ara beind
do bennaib na
570]
gabla. Ocus léicis Cú Chulaind eocho in
fiallaig sin
i n-agid fer nHérend i frithdruing na sliged cétna
& a n-ésse
airslaicthi & a méide forderga & cuirp na curad ic
tindsaitin a fola sell
sís for crettaib na carpat. Dáig níbá miad
nó níba maiss leiss echrad
nó fuidb nó airm do brith óna corpaib no marbad.
Atchondcatar na
slúaig
575]
dano eich ind fiallaig bátar ríam
remán rempu & na cuirp
i n-écmais a cend & cuirp na curad ic tindsaitin a fola sell
sís for
crettaib na carpat. Anais tossach in tslúaig fria deired
&
focuirethar i n-artbe, cumma & i n-armgrith uile.
Doroacht Medb & Fergus & na Mane & Meic
Mágach. Dáig ar bíth
580]
is
amlaid no imthiged Medb & noí carpait fóthi a
óenur. Dá charpat rempe
díb & dá charpat 'na diaid & dá
charpat cechtar a dá táeb & carpat eturru
ar medón cadessin. Is aire fogníd Medb sin arná
rístais fótbaige a
crúib greg nó uanfad a glomraib srían nó dendgur
mórslúaig
nó mórbuiden arná tísad díamrugud don
mind óir na
585] rígna. Cid in so?
for Medb. Ní handsa, ar cách.{MS folio 60} Eich ind
Táncatar mathi Hérend connici in n-áth &
gabsat oc fégad na gabla uili.
Ba machtad & ba ingnad leó cia ro chuir in
600]
coscur. Cá ainm ind átha sa
acaib-si gustráthsa, a Ferguis? ar Ailill. Áth
nGrena bar Fergus,
& bid Áth nGabla a ainm co bráth din gabuil
se ifechtsa, ar Fergus, &
ra ráid in laíd:
- Áth nGrena, claímchlaífid ainm
605] do gním Chon rúanaid rogairb.
Fail sund gabuil cethri mbend
do cheist for feraib Hérend.- Fail ar dá mbeind, mana n-áig,
cend Fráech & cend Fochnáim.
610] Fail araile ar dá mbeind
cend Eirre & cend Innill.- Gá ogum sút ina táeb,
finnaid, a druíde co n-áeb,
is cia dorat inti sain,
615] gía lín ros cland i talmain?
- In gabul út co ngráin guiss
atchí-siu sund, a Ferguis,
ros tesc óenfer, as mo chin,
de builli chrichid chlaidib.
620] Ros fúach is ras fuc fria aiss,
gid ed ní hengnam imthaiss,
is dassarlaic sís ar sain
dá gait d'fir úaib-si as talmain.- Áth nGrena a ainm mad co se,
625] méraid ra cách a chumne.
Bid Áth nGabla a ainm co bráth
din gabail atchí sind áth.A.
Aithli na laídi: Machdath & ingnad lim-sa, a
Ferguis, bar Ailill,
cia no thescfad in ngabail & bífed in cethrur
buí remioind i traiti se.
630] Ba córu machtad & ingantas dontí
ro tesc in ngabail atchí dóenbéim
bun barr, ros fuach & ros faillsce & tarlaic rofut
n-urchair di a íarthur a charpait d'ind a óenláime co
ndechaid dara dá trían i talmain
connach fil acht a óentrían úasom & nach class
cona chlaideb rempe acht
is tria glaslec clochi conindsmad & conid geiss d'feraib
Hérend
635]
techt do lár ind átha sa ná co tuca nech
díb hí anís do ind a óenláime feib
dosfarlaic-sium sís ó chianaib. Is dár
slúagaib duit-siu, a Ferguis,
ar Medb, & tabair in ngabail dún do lár ind
átha. Domroched carpat, ar
Fergus, & dobretha carpat do Fergus, & dobretha
Fergus frosse
forsin ngabail & doringni minbrúan {MS folio 61a} & minscomart
640]
din charput. Domroiched carpat, ar Fergus. Dobretha
carpat do Fergus & dobretha Fergus feirtche forsin
ngabail & doringni
briscbruan & minscomartach din charput. Domroched carpat, ar
Fergus.
Ocus dobretha Fergus nertad forsin ngabail & doringni
briscbruan
& minscomartach din charput. Airm i mbátar na secht carpait
645]
déc do
charptib Connacht, doringni Fergus díb uile briscbruan &
minscomartach, &
ní chaemnaic in ngabail do gait do lár ind átha.
Ale léic ass, a Ferguis, ar Medb, na bris dúin
cairptiu ar túath ní as siriu, dáig ar
bíth meni bethe arin tslúagud sa a chur sa doraismis Ultu
co
n-airnelaib braiti & bóthánti lind. Rafetamar-ni
aní dia
650]
ndénai-siu
sain d'fostud & d'immfuiriuch in
tslúaig co n-érsat Ulaid assa cess & co tucat
cath dún, cath na Tána. Domroiched crim carpat, ar
Fergus.
Ocus dobretha a charpat fadessin do Fergus & dobretha Fergus
tepe
forsin ngabail, & níro gnuisistar &
níro gésistar roth nó fonnud nó fertas
d'fertsib in charpait. Cia
655]
baí dia chalmacht & dia churatacht
dosfarlaic intí dosfarlaic sís, baí dia nertmaire
& dá óclachas
dasfucastar in cathmílid & in chliathbern chét
& in t-ord essorgni & in
bráthlec bidbad & in cend costuda & in bidba
sochaide & in cirriud mórslúaig & in
chaindel adantai & in toísech mórchatha. Dosfuc
anís do ind a óenláime co
665] Atá sund in gabul glúair
coa rabi Cú Chulaind chrúaid,
'ga farcgaib ar ulc ri nech
cethri cinnu comaithech.- Is derb ní theichfed úadi
670] ria n-óenfer calma crúadi,
giaras fácaib Cú gan chess,
arthá crú 'ma chaladchness.- Mairg ragas in slúagad sair
ar cend Duind Chúailgne chrúadaig.
675] Betit curaid arna raind
fa neim claidib Con Culaind.- Níba hascid a tharb trén
'moa mbia comrac arm ngér,
ar tocrád chloicgne cach cind,
680] gol cacha aicmi i nHérind.- Nuchum thá ní rádim de
im dála meicc Deictire,
concechlafat fir is mná
din gabuil sea mar atá.A.
685] Aithli na laídi sin: Sáditer sosta
& pupaill
lind, ar Ailill, &déntar urgnam bíd & lenna lind &
cantar ceóil & airfiti lind & déntar praind & tomaltus. Dáig is
comtig ara fagbaitis fir Hérend
ríam nó iarum aidchi ndúnaid nó longphuirt
mad mó dód nó doccair dóib
andás ind aidchi se arraír. Ra sádit a sosta
& ra suidigit a
690]
pupla.
Darónad urgnam {MS folio 61b} bíd &
lenna leó & ra canait ceóil & airfiti
leó &
darónad praind & tomaltus. Ocus ra iarfacht Ailill do
Fergus:
Is machtad & iss ingantus lim cia ticfad cucaind co hor
críchi &
Ceist didiu, cia bad dóig diar tíachtain?
Inge ém meni thísed
in gilla bec, mo dalta-sa & dalta Conchobuir, Cú Chulaind na
Cerdda
atberar friss. Ia ómm ale, bar Ailill. Atchúala
lib in mac
720]
mbec sain
fecht n-aill i Crúachain. Ced ón cinnas a áesa-sum in
meic bic sin
innossa? Ní hí a áes is dulgium dó
etir, ar Fergus, dáig ba ferda a
gníma in meic sin inbaid ba só andás in inbaid inan
fail. Ced ón, ar Medb, in fail cid d'Ultaib innossa
comlonnaid a áesa is duilgium
andásum? Ní airgem and fáel bad
725]
fuilchuiriu nó láth bad luinniu nó
comlannaid a áesa raseised co trian nó go cethramad {MS folio 62a} comluind Con Culaind. Ní airge and, ar
Fergus, caur a chomluind nó ord essorgni
nó bráth for borrbuidni nó combág urgaile basad
inraicciu andá Cú
Chulaind. Ní airge and conmessed a áes & a ás
& a forbairt & a ánius & a
urfúath & a
730]
urlabra, a chrúas & a chless & a
gasced, a forom &
a ammus & a ammsigi, a brath & a búadri &
a búadirsi, & a déini & a
dechrad & a tharpige & a díanchoscur co cliss
nónbair ar cach find úasu mar