Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Betha Naile

Author: [unknown]

File Description

Charles Plummer

Electronic edition compiled by Mavis Cournane , Beatrix Färber , Benjamin Hazard , Elva Johnston , Ruth Murphy

Funded by University College, Cork and
Professor Marianne McDonald via the CELT Project and
The Higher Education Authority via the LDT Project.

2. Second draft.

Extent of text: 8940 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt

(2004) (2012)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G202014

Availability

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.

Sources

    Manuscript sources
  1. Bruxelles, Bibliothèque Royale, O'Clery numbers MS Br. 4190–, fo. 129–142. For details see J. Van den Gheyn, Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique, Bruxelles 1906–1948 (13 vols.); vol. 5.
    Editions/Translations
  1. Charles Plummer, Miscellanea Hagiographica Hibernica: vitae adhuc ineditae sanctorum Mac Creiche, Naile, Cranat (Subsidia Hagiographica 15) Bruxelles 1925. Life of Naile ed. with transl. from Br. 4190–4200, fo. 129–142: 97–155.
    Secondary literature
  1. Eugene O'Curry, On the manners and customs of the Ancient Irish, (Dublin 1873) vol. 3, 44.
  2. Charles Plummer, Vitae Sanctorum Hiberniae, Tom. I–II, 8vo (Oxford 1910).
  3. Felim Ó Briain, Miracles in the lives of the Irish saints, Irish Eccelsiastical Record 66 (1945) 331–42.
  4. D. D. C. Pochin-Mould, Ireland of the saints (London 1953).
  5. Nora K. Chadwick, The age of saints in the early celtic church (London 1961) [Riddell memorial lectures, 32nd series, University of Durham 1960].
  6. Kathleen Hughes, The church and the world in early Christian Ireland, Irish Historical Studies 13 1962/63 (1963) 99–116.
  7. Kathleen Hughes, The church in early Irish society (London 1966).
  8. James F. Kenney, The sources for the early history of Ireland: ecclesiastical, an introduction and guide (Shannon 1968, repr. of 1929 ed.) corrections and additions, and preface, by Ludwig Bieler.
  9. James Doan, A structural approach to celtic saints' lives, in: Patrick K. Ford (ed.), Celtic folklore and Christianity: studies in memory of William W. Heist, 16–28 (Los Angeles 1983).
  10. Kim McCone, An introduction to early Irish saints' lives, Maynooth Review 11 (1984) 26–59.
  11. Daniel F. Melia, Irish saints' lives as historical sources, in: Glanmor Williams and Robert Owen Jones (eds.), The celts and the Renaissance: tradition and innovation. Proceedings of the Eighth International Congress of Celtic Studies, held at Swansea, 19–24 July 1987 (Cardiff: University of Wales Press 1990).
  12. Laurence Flanagan, A chronicle of Irish saints (Belfast 1990).
  13. Dorothy Ann Bray, A list of motifs in the lives of the early Irish saints, Folklore Fellows Communications 252 (Helsinki: Academia Scientiarum Fennica, 1992).
  14. Review of D. A. Bray. (1) Dorothy Africa, Speculum 71 (1996) 129–132.
  15. Review of D. A. Bray. (2) Clare Stancliffe, Cambrian Medieval Celtic Studies 31 (Summer 1996) 73–75.
  16. Review of D. A. Bray. (3) Caoimhín Breatnach, Éigse 31 (1999) 200–202.
  17. Review of D. A. Bray. (4) Dáibhí Ó hÓgain, Bealoideas: The Journal of the Folklore of Ireland Society 67 (1999) 194–196.
  18. Pádraig Ó Riain, A dictionary of Irish Saints (Dublin 2011), 509–510 (with bibliography).
    The edition used in the digital edition
  1. Miscellanea Hagiographica Hibernica. Charles Plummer (ed), First edition [cxx + 288 pp.] Société des BollandistesBrussels (1925)

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The present text represents pages 97–125 of the volume. The editorial addenda and corrigenda, and corrigenda made by Maud Joynt are integrated in the electronic edition. The English translation is available in a separate file.

Editorial Declaration

Correction

Text proofread three times. Corrections are tagged corr sic; text supplied by the editor is tagged sup resp="CP". There is one correction by the otherwise unidentified (?) M. S.

Normalization

The editor's divisions of words have been silently changed to bring them into accord with modern practice. All compound personal names are segmented in line with CELT practice.

Quotation

Direct speech is tagged q.

Hyphenation

Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, this break is marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation

div0=the saint's life; div1=the section; page-breaks are marked. Folio numbers of the manuscript are marked. Paragraphs are marked. Passages in verse are marked by poem, stanza and line.

Standard Values

Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd.

Interpretation

Personal names, group and place names are tagged.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the section.

Profile Description

Created: by Mícheál Ó Cléirigh. (January 1629, according to scribal colophon)

Use of language

Language: [GA] The text is in Middle Irish.
Language: [LA] Some words are in Latin.
Language: [EN] Introduction and footnotes are in English.

Revision History


Corpus of Electronic Texts Edition: G202014

Betha Naile: Author: [unknown]

Introduction


p.97

The Life of Naile, like the preceding Life of Mac Creiche, is found only in a single MS., Brussels 4190–4200, ff. 129–142. The preservation of both is due to the untiring industry of ‘the poor friar Michael O'Clery’. And of this, as of the other, it must, I fear, be said, that it is not a favourable specimen of Irish hagiology, whether considered from the literary, historical, or spiritual point of view. In style it combines poverty with turgidity. As to the former point the mechanical repetition of certain phrases may be noted. The author's usual way of beginning a prose paragraph is cid tra acht=so then, however. This occurs no less than fifteen times, [sect ][sect ] 5, 6, 11–13, 16, 17, 28–30, 41, 60 (bis), 62 (bis). Another favourite phrase is gan conntabairt, or its equivalent gan amarus=without doubt, unquestionably, [sect ][sect ] 6 (bis), 13, 23, 35; while in [sect ] 29 all three phrases occur in the same sentence.

In the poems, the ‘chevilles’ which the intricacy of the laws of Irish versification rendered almost a necessity, are unusually wooden and tasteless; while the poverty of the poet's invention is proved by the repetition of the same line, in whole or in part, within the compass of a single section, [sect ][sect ] 4, 20, 48, 49.

The turgidity is shown by the way in which, as in much degenerate Irish Prose1 epithets are piled one upon another, for no reason except that they all begin with the same letter. Thus, to take a single example, adjectives compounded with the word buan, ‘lasting’, occur twelve times, [sect ][sect ] 17, 18, 19, 24, 32–3,34 (ter), 38, 41–2; not because the epithet ‘lasting’ is appropriate (it may be, or it may not), but merely that it may alliterate with some substantive beginning with ‘b’. Often indeed the epithets thus heaped up are ludicrously inappropriate to the context. Thus in [sect ] 23 where the saint embarks on a cursing match with a rival saint who had offended him, his words are described as nem-goirt, ‘not bitter’ because that word alliterates with ‘Naile’, while his opponent is made to address him as diada, dercach, deg-bertach, ‘pious, charitable,


p.98

of good behaviour,’ epithets which, in this connexion, have the sole merit of beginning with the same letter. The same thing may be noted in [sect ] 61, the third epithet there being daennachtach ‘humane’. This irritable and maledictory character of the saint is one of the unedifying points in his biography. Another is the way in which enormous privileges and tributes are claimed, and the most awful punishments, temporal and eternal, are threatened for the slightest infringement of them, [sect ][sect ] 27, 36, 39, 40, 47, 50, 53–59. These however are defects which it shares with other compositions of the same class, ( Vitae Sanctorum Hiberniae, pp. 113, 135, 173).

The value of the historical framework of the Life may be judged from the following facts. Naile is made the son of Aengus son of Nadfraech, king of Munster, who died in 490 or 491, while Luan, whose baptism by Naile is made the ground of the enormous grants alleged to have been made to the saint, is made sixth in descent from Cairbre Damairgit, [sect ] 31, who died in 513. Making the usual allowance of thirty years to a generation this would make Luan's date somewhere in the neighbourhood of 690. After this it is a small matter that he is made a contemporary of Columba, d. 597,2 and successor for nine years3 of Molaisse of Devenish who died in 564 or 571, and that he continued his predecessor's alliance with Maedoc, d. 626.

But if the alleged connexion with Maedoc is chronologically dubious, from the literary point of view it is of some interest. For the Maedoc of this Life is not the purely southern saint, the founder of Ferns, as in the ordinary Lives of Maedoc, both Latin and Irish; he is the northern saint, the patron of Breifne, [sect ][sect ] 24, 54, 55. Now this view is only found in the second Irish Life of Maedoc, printed in Bethada Náem nÉrenn 1, 190–290, in which it is conflated with the southern sources, ib., pp. 33–37. The dependence of our Life on Maedoc II seems therefore clear. But the matter is clinched when we notice that six stanzas in one of the poems in our Life, [sect ][sect ] 58, 59, are borrowed bodily from a poem in Maedoc II, [sect ][sect ] 272–3, with only such slight changes as were necessary to fit them into their new context. Our Life is therefore later than Maedoc II. On the other hand, as pointed out in the notes, it is one of the sources of Manus O'Donnell's Life of St. Columba, compiled early in the sixteenth century, to which it has supplied two incidents.4 Naile, like the two saints with whom he is associated in this volume, is not mentioned in any of the chronicles, but, like them,


p.99

he has left his mark on local traditions.5 And if his position in time is problematical, his local associations are clear. With the exception of the preliminary settlement at Inver, the whole scene is laid in the district of Lough Erne, and all the saints associated with Naile come from the same region (see especially [sect ] 29).

The story of his birth is inserted by the O'Clerys from this Life in the Martyrology of Donegal at Jan. 27th, the day of his festival. The Life is obviously incomplete, and Michael O'Clery in his colophon speaks of it as a fragment. He also complains that the MS. from which he copied it was ‘unclear’, and it is evident that in one or two places he could not read his exemplar. This belonged to Niall Meirgech Mac Sweeny Banagh, who is probably the Niall whose slaying on Derryness, off the Coast of Donegal, is mentioned by the Four Masters under 1588. Colgan at Jan. 27th gives some notes on Naile, but makes little use of this Life which he speaks of as ‘quaedam mutila et apocrypha’.

In editing this Life I have once more had the assistance of the accurate scholarship and wide reading of Miss Maud Joynt, who has made many useful suggestions and corrections by which I have profited largely.

Piae memoriae Iohannis Colgani eivsqve sociorum ex Ordine Sancti Francisci imprimis Michaelis O'Clery qvi inter persecvtionis procellas inter bella tam civilia qvam externa in exsilio et egestate monvmentis patriae lingvae et Historiae servandis constantem operam navavervnt hos meos qvalescvmqve labores D. D. D.


p.100

Rí ro gabhastair flaithes & forlamhus for dá cóiccedh Muman fecht n-aill .i. Aongus mac Nad Fraich, mic Cuirc, mic Luighdech, mic Oilella Flann Bicc, mic Fiachach Muillethain, mic Eogain Móir, mic Oilella Oluim. Ocus ro gabhastair an t-Aongus-sin láin-righe Leithe moir Mogha, & ro báoi ceithre bliadna triochat i r-righe uaistibh. Ocus as í fa bain-ceile don degh-rígh-sin .i. Eithne, ingen Chriomtainn chosccaraigh; & as í rucc an clann oirderc don righ-sin .i. Eochaid mac Aengusa rob áird-rí a h-aithle a athar.

Is don Eitne-sin tarfás an aisling inggnáthach iongantach .i. toirrces do theccmáil di, & a follamhnuccadh go lán-urlamh, & cuilén feidhm-nertmhar fer-chon do breith don toirrces-sin, & a fortraccadh a lemhlacht gur bo lan d'as & d'fir-lemlacht, gach aird & gach uchtach i n-Eirinn da éis. Ocus bedhgais an ríogan as a codladh re h-iongantaighe na h-aislinge, & ro dúisigh sí an rí go ro-urlamh, & do-ronsat na roinn-si:

    1. Aisling at-connarc gan col,
      A Aongais na nech n-athlamh,
      A rí Clíach, as ríoghdha an goil,
      Tucc imsniomh mór im menmain.
    2. At-connarc ben torrach trom,
      A Aongais na roscc ro-mall,
      A rí Muman, as mór cairt,
      Re h-edh náoi míos gan malairt.
    3. Ro lamnadh me da eis soin,
      A meic Nadfraoich feidm-nertmair,
      Assedh ruccus, a ded geal,
      Cuilén feramhail fer-chon.

    4. p.101

      {folio 129v}
    5. Fothraiccther a lemhnacht lán
      An cuilen cona becc snámh,
      Gur' bó lán gach íath re a linn
      Do lemhlacht uile i n-Eirinn.
    6. Do raid Aongas fa geal cnes:
      Bérair mac, budh é do les,
      Lionfaidh an Éire gan fheall
      Da chrábudh 's dá caoimh-leigeann.
    7. Do-rad Patraicc bennacht m-buain
      Duit is damh i c-Caiseal crúaidh,
      An uair tucsam an baile binn
      Do Patraicc mor mac Calpuirnn.
    8. Do raidh riot go m-bérta mac
      Damh, a inghen as geal glac,
      Gomadh lan beoil f-fer n-Eirenn
      Da chrabhadh 's da cháoimh-léighenn.
    9. A inghen Criomhtainn na neach n-ard,
      Bí go subhach, a gheal gharg,
      Ag sin duit, gid geal do lí,
      Breth urlamh na h-aislingi.

      Aisling.

Ciod tra acht do chaithsett gan imsniomh gan uiresbaidh a ríghe go ro-chonáigh, gur toirrcedh an ríogan, & rucc gein mór oirdeirc meic don toirrces-sin. Ocus an uair dob áil a breith da baistedh, tainic an t-aingel ar beind na h-altora a b-fiadhnuse cáich go coitcheann, & do raidh riu do glór glan-fhollus: ‘Tabairter Naile d'ainm ar an óicc-lenamh, doigh amh bud naomtha an or-coinnel, & creidfid cách uile don cháoimh-erlam.’

Cid tra acht ro h-oiledh an t-óic-lenamh iar sin, & bá lán do rath on righ-aingeal gach briathar da c-canadh gan conntabairt. Ocus bá doctúir an dluith-erlamh a c-cionn a seacht m-bliadhan gan conntabairt ann sna seacht nealadnachaib sáeora {folio 130r} re a sír-iomrádh. Is annsin do ordaigh an t-aingeal don troimchleriuch tocht go Colum Cille go n-ordaicchedh annóid gan


p.102

uiresbhaidh don oicc-lenamh, & áit a n-dingnedh sé comhnaidhe le na cléir & le na cloicc-mionnaibh.

Ocus ro gluaisedh le Naile don naom-thoiscc-sin no naom-theccuscc gu na coimiti clerech re a cois. Is e áit a raibhe Coluim Cille mac Feidhlimidh, mic Fergusa Cennfada, mic Conuill Gulban, mic Neill Naoighiallaigh, ag Inber nua-chrothach Naile ag salm-gabhail a shalm, & ag binn-gabhail a bíaide, & ag moladh an Duilemain go diochra, & cleirigh Leithe Cuinn ina coimhittecht, go f-facatar an bhuidhen céim-lescc clocc-naomhtha da n-ionnsaighi, & óig-bile nua nárach a c-ceirt-medhón na c-cleirech da c-coimh-theccuscc, & míle aingeal oirmidnech aga tathaige gan tuiseal.

Ocus an uair do fhéchustair Coluim Cille cona cléircibh ar Naile cona nós-buidhin, ro leiccetar ar a n-glúinibh dó íatt. Ocus ó 't-connairc Naile an onóir-sin ag in príomaidh penn-chorcra paider-bhinn aga tabhairt dó búddéin, ro léiccestair a glúine go talmain go tinnesnach d'umhla don úasal erlamh. Ocus tuccattar téora pócc d'araile go tinneasnach .i. Colum Cille & Naile, & do fheratar na cléirigh comh-fáilte fris archena; & at-bert Colum Cille na briathra-sa:

    1. Mochen do theacht andes,
      A Naile, d'ár núa-les,
      Do gebha, a naoimh as binn glor,
      Ar n-aoibh ocus ar n-onoir.
    2. Do raidh rim aingel do nimh,
      A Choluim Chille cráibhtigh,
      D'iarraidh mennait ort-sa sin
      A m-biadh mo cluicc 's mo cleirigh.
    3. Do ráidh Colum Cille cáidh:
      Bennaigh an baile-si attám,
      Dena reclés griobhdha glan
      Ann, a mheic rígh móir Muman.

    4. p.103

    5. Éirgis, Náile niamhdha,
      Is Coluim, ba radh ríaghla,
      Is bennaighter léo an baile glan,
      Iter og ocus érlamh.
    6. Toccbais Naile a lamha
      Le Día gur ghuidh go dána,
      Go f-faghbadh biadh is deoch dil
      Do Choluim cona chléircibh.
    7. Ba lán d'iascc an traigh uile,
      Bá mórdha a míorbhuile,
      Ba lán do cruitnecht corcra
      An tracht, bá cúis ro-mholta.
    8. Sléchtait na cleirigh uile
      Le faicsin na míorbhuile,
      Mét a fherta taobh re taoibh,
      Ocus óicce an mhacáoimh.
    9. Inbher Naile an átha
      A ainm go laithe an bhrátha
      Bronnaim, ar Colaim na c-cned,
      Duit, a Naile, as mochen.

      Mochen.

Cid tra acht co caithestair Naile go fertach fíal-náirech, & go craibhtech coisreccta bladh da reimhes a n-Inber Náile, & ro delbadh leis and réiclés sáothrach, & durtheach dúr-cráibhtech do shaer-ghabháil a shalm-léighinn, & do trén-moladh a Thiccerna, gur bó sccrios do mhór-peacadh & do mícreidemh na h-árd-Érenn ferta an náoimh 'ga n-innisin.

Cid tra acht as í-sin uair & aimser {folio 131r} tarla Mo Laisi Daimh-Innsi ina áird-legaid oireghdha, & da náomh deg da muinntir a n-ionad na n-apstol ina timcell. 'Ar sin ro gabh galar gaibhtech grod-urlamh Mo Laisi ar in lathair, & do bí aga thiomna do Dhía & do na degh-naomhaibh gan tuisel. Ocus at-bertatar na clérig: ‘Cia 'ga b-fágba h-ionadh, a aird-erlaimh?


p.104

nó cía bús mac díadha d'ar n-degh-múnadh, do sccrios ar b-peactach, & do dhíorgadh ar n-díadhachta?’ ‘Cia ámh aga f-fúicfinn?’ ar Mo Laisi, ‘acht ag nan éo fhosaightech ullamh-ghlic, & ag an coinnill diadha degh-craibhtigh .i. 'gum dalta, & 'gum degh-brathair .i. ag Naile nósmhar-ghlic? & muna chreitidh-si an cleirech do chaomh-togha damh-sa & do Dhia, an clocc céoil-bhinn corp-slan-sa fam cionn-sa lingfidh ar ucht anti dárab diongmala an deigh-ionad’.

Cid tra acht a h-aithle na h-iomaccallma-sin do sccar a anam re a cholainn, go ruccadh a anam gan amharus do coimhlíonadh na náoi n-ord n-ainglidhi. Ocus mar do bhattar aga coisreccadh, & na naoimh aga niamh-torramha, as ann tainic Naile da ionadh 'sin airm i r-raibhe; mar do battar ann, gur ling an clocc ceoilbhind caoimh-fertach ó chionn Mo Laisi a b-fiadnuse na c-cléirech, gur thoirnestair ar ucht an naoimh-chléirigh, gur canatar na cleirigh ag fertain failte:

    1. Mall th'imtecht 'ar t-teacht ar séd,
      A Naile, ni h-imarbhrecc,
      Ni ruccais 'na bhethaid
      Ar Mo Laisi Daimh-Innsí.
    2. {folio 131v}
    3. O thesda m'oide díadha,
      Mo Laisi, fa reidh riagla,
      Cenn crábaidh Erenn uile,
      Fa díadha, fa degh-duine.
    4. Tucc comhartha duinne re n-ecc
      Mo Laisi nach canadh brecc,
      Antí ar a t-toirnfedh clocc cain,
      Búdh é ar t-tigerna ar talmain.
    5. Ar c-cenn duit, a naoimh nemhdha,
      A Naile nua-dealbdha,
      Gabh tigernus oirn ré seal,
      Go raibh go cóir ar c-creidemh.
    6. A n-Daimh-inis na c-clocc m-binn
      Do bí Naile, is derbh linn,
      Ticc re h-edh náoi m-binn m-bliadhna
      Do coruccadh ar c-caoimh-ríaghla.

    7. p.105

    8. Fa mór a crabudh 'sa chert,
      Fa diadha, fa dlúith a recht,
      Fa naomhtha, fa maith a clí
      Eter chléircibh Daimh-Innsi.
    9. Fa buidech naoimh Leithe Cuinn,
      Is naoimh Leithe Mogha moill,
      Do Naile nár char ba,
      'S da briatraibh mine malla.

      Mall.

Cid tra acht o't-cuala M'Aedhocc ferta iomdha iolardha an naoim-sin, .i. Náile, & gur uó náemh díles degh-ionnraic a n-ionad Mo Laisi h-é, do chuir teachta chuicce do dhaingniuccadh an dluth-chadaigh, & do certuccadh a caoimh-creidimh amhail ro baoi eter Mo Laisi & M'Aedhócc, & is é ionadh urmaisnech áiridhe do gabhadh ag na glain-érlamhaibh .i. Díseart turcharthach taitnemh-glan na t-Topar, frisa ráiter Ceall nóis-bhrethach Naile aníu; & dárbho comhainm Cluain Caomh gan conntabairt, no gur gabhustair Da Th'Ernocc an tríath-bhaile.

Cid tra acht immorro tainic Naile cona mhóir-chleir & Máedhocc cona mhancaibh a c-coinne na comhdála-sin gusin caoimh-cill chloicc-fertaigh, & ro suidh Naile cona mhór-cléir ar mullach na mór-thulcha, & a {folio 132r} druim risan c-cairthe os cind an bhaile. Ocus do ghabh íota adhbhal é ar in láthair-sin; & do ghairestair Flannán mac Fiachna, mic Fergusa, chuicce, & do ráidh ris dol go náomaibh an bhaile gan búan-toirmescc d'iarraidh dighe go deifirech. Ocus do imtigh Flandán leis na tosccaibh-sin, & do iarr deoch ar Da T'Ernóc dá tigerna; & dó ér & do eitigh Da T'Ernóc na toscca-sin, & is edh as-bert: ‘Amhail do-rinnes-sa uiscce le mo míorbuilibh féin & lém fertaibh, dénaidh an cenn-sin creidimh & crabaidh Leithe Cuinn a cheirt-leithéitt’.

Ocus do imtigh Flannán go fúasaidech frisna freccarthaibh-sin, & do innis dá oide sgéla. Ocus do lonnaigedh Naile go neimhnech do na comhraitibh-sin, & is amlaidh ro báoi, & a bhachall bhúain-fhertach go dírech ina dhes-láimh, & tucustair urcar tarsna na6 tri lan-air don bhachaill blaith-greanta, go n-deachaid fo búain-lecaibh na talman go tinneasnach; & do ráidh Naile


p.106

go neimhnech: ‘Len, a Fhlannáin, mo bhachall, & beir let mo cúach cloch-dercc cruith-niamhdha, & gibe ionadh a t-tiucfa a talmain an bhachall, iarr uiscce dár n-erlamhaibh ann’.

Ocus do eirigh Flannán leis an aithescc-sin, & do gabh an cúach gan conntabairt, & is e ionadh a b-fuair an bhachall blaith-ghrenta, trésan c-carraicc n-doibhriste n-dílenn, & ro meabaidh a sreph glan-fhúar gorm-uisge {folio 132v} ina deghaid go luath-athlamh, & do chromastair an chúach fon caoimh-uisge, & do thoccaibh an m-bachaill as an m-buan-talmain, & ro gluais go Naile go neimh-meirtnech, & do innis na miorbuile do na cleircibh, & tucc deoch don degh-uiscce do Naile. Conadh ann adubairt Flannan:

    1. A Naile, suairc an sed
      Da b-fuarais, ni h-iomairbhrécc,
      Topar grianach as derbh lem
      Tre carraicc diamair dileann.
    2. Do theilccis do bhachaill ban
      A bun an chartha gan cradh
      Tarsna tri lán-air 'nar n-dail,
      Fo talmain di gan tóccbhail.
    3. Is ann do thoccaibh a ceand
      Tre charraic diamhair dílenn,
      Go f-fuil uiscce grianach glan
      Ina h-ionad go h-urlamh.
    4. Fagbaim buadha 'gum topar,
      Indisedh cach don popul,
      Coimhdes d'ionnladh as d'ibhe
      Mo topar co c-caoimh-ghile.
    5. Buadha ele fágbhaim air,
      Ar Naile, ba réidh stair,
      Slaineochaid galair garbha
      A uiscce gan fresabhra.
    6. Iondlad go moch 'gom thopar
      Mh'aircinneach bús reidh sochair,

      p.107

      Díol naire do biadh re h-edh
      Do ghebha ina tigh aoidhedh.
    7. A h-aithle ionnlaidh go luath
      Gabaid paider co comhlúath,
      Saorfa mo mhainces go m-blaidh
      Ar diabhlaibh 's ar droch-peacthaibh.
    8. Maircc sháireochus mo cill cáidh,
      Maircc nech ara t-tabrat gair,
      Maircc ara m-bentar mo cluicc
      Gacha maidne 's gacha h-easpuirt.
    9. {folio 133r}
    10. Maircc duine téid fam termonn,
      Maircc shaireochus mo tempall,
      Do gébha sunna re treall
      Gairde saocchail is ifrenn.
    11. Is me an teine is trén losccadh,
      Mé an nathair is crúaidh costadh,
      Bud geire ina guin gha
      Mo cleirig is mo mionna.

      A Naile.

Cid tra acht, a do-connairc Da T'Ernóg na troim-ferta-sin, & Naile go neimhnech 'gá indeachad, ro imthigh an t-erlamh ar a ghlúinibh on grían-topar i r-raibhe gusan tulaigh i r-raibhe Naile cona cleircibh, & iss edh adubairt fris: ‘A éo díadha dércach deig-bertach, & a coinnel chobhsaidh craibhtheach for comhlasadh, & a naoimh rioghdha rathmair, na ben nemh dím tríd mór-fertaibh’. Do fhreccair Naile go nemh-ghoirt na briathra-sin uadha, & as-bert: ‘Ní bhenuim nemh dít, a naoimh-chleirigh, & benfatt an baile fár búain-érais ar n-érlamha fá fhuar-uiscce dít. Ocus fáccbhaim duit gibé crioch ina c-comhghlúaisfe, & gibe ionad i n-gébha ecclas gan amharus, go m-ba h-é a sagart ag senmóir, & a deigh-cleirighre dlúth-guidhe Dé ann .i. coin allta ag tochailt do reilcce, & sionnaigh aga srúibh-iarraidh’.

Ocus do fhreccair Da T'Ernócc na troim-aithescca-sin, & asedh as-bert: ‘Fágbhaim-si gan caoirigh it cháoimh-cill-si’. Ocus do freccair Naile é, go n-dubairt: ‘Fágbhaim-si tnuth lochta na c-cáorach re na c-caoimh-édaighibh’. ‘Fágbhaim’, ar Da Th'Ernóc,


p.108

‘dergnaide aga bhar núalot, {folio 133v} & lochait 'ga bhar lúath-milledh’. Do freccair Naile é go n-dubhairt: ‘Cuirim-si na dergnaitte 'sna dlúith-chuirrcibh, & na lochta ann sna lethan-choilltibh’. Ocus do labhair Da T'Ernócc go n-dubhairt: ‘Fagbaim-si maisi aon oidhce ar bhar luachair’. Ocus as-bert Naile: ‘Fagbaim-si luachair go h-ursannaibh isin árd-bhaile, & faccbaim buadha 'san m-blaith-cill .i. co m-ba h-í an tres deatach bús deigh-enaighe foghnamh a crích maoith-fertach m-Breifne .i. detach mo naoimh-chilli-si, & detach móir-fhertach M'Aedocc, & detach búan-rathmar Brícin’.

Ocus as-bertsat na naoimh na runna-sa:

    1. A T'Ernócc éirigh ar fecht,
      Fácc an baile damh tre reacht,
      Imtigh on chill as glan lí,
      Ní búdh duit a somháini.
    2. A Naile as binn labhra,
      Do náemh ni fhuil do shamhla,
      A n-eccóir indarbthar thoir
      Mé om cill díles duthaigh.
    3. A T'Ernócc ata 'gun c-crois,
      Ni diadhacht duit a n-dernois,
      Díultadh re duine fa digh
      Fa thoradh talman tréudaigh.
    4. Fagbaim, ar T'Ernocc na t-tres,
      Diombuaidh caorach ann buddes.
      Ced lem, ar Naile, o nimh,
      Buaidh édaigh ann is oinigh.
    5. Iomad dergnad ann is lochat,
      Ar T'Ernóg ann tre dochar.
      Ar Naile: Sgriosfad sin
      Iad a c-cuirrcibh 'sa c-coilltiph.
    6. Fagbaim ann, ar T'Ernóc cain,
      Maisi oidhce 'ga luachair.{folio 134r}Biaidh, ar Naile, as derbh soin,
      A luachair go h-ursannaiph.

    7. p.109

    8. Baistfe mé do bhaile bláith,
      Cluain Cáomh ba ced-ainm don raith,
      Dísert Topair, as reidh ród,
      A ainm re linn Da T'Ernóg;
    9. Ceall Naile, fír an fáth,
      Budh é a h-ainm go thí an brath,
      Búdh lem-sa an baile glan
      Re crábudh 's re ceileabhradh.
    10. Budh í so an tres detach glan
      Neoch bus deig-enaighe foghnamh,
      Dethach Naile, is glan-fot,
      Detach Bhricin is M'Aedhóg.
    11. Búdh oirdeirc mo baile binn,
      Búdh iomdha cleireach im chill,
      Búdh iomdha dámha im dún glan,
      Ocus búdh cruaidh a crábhadh.
    12. Maircc nech tiucfus rem t-sáoire,
      Mairg nech cuirfhes mo dáoire,
      Maircc mhesus mé, ger mo ghae,
      Maircc ara m-bia m'fala-sa.
    13. Maircc comharsain tiucfa im port,
      Maircc mhillfes m'fér 's mo ghort,
      Ifern iter shen is ócc,
      Is gairde sáoghail, a T'Ernóg.

      A T'Ernoc.

Cid tra acht 'ar c-comhdaingniuccadh a chadaigh do M'Aedócc milis-ráitech, & do Naile núa-dhelbhda, & 'ar n-imteacht do Dá Th'Ernocc go tinnesnach, do anastair Naile ag córuccadh na cáoim-chille, & ag reidhiuccadh a reilcce, & ag daingniugadh a duirtech, & ag úaisliucchad a h-altórach, & ag ullmugadh a h-uladh, & ag comhdhlúthucchad a cros, & acc taobh-glanadh a topar, gur bo cill ainglech ór-chloccach, nemdha, nósmar, naomhmaiseach, diadha, dércach, {folio 134v} craibtech, céillidhe, coisrectha asa h-aithle h-í.


p.110

Cid tra acht ro comhfhúaccradh comhluadar coinne & comdála ag cléircibh na criche gan conntabairt, & ag ard-naomhaibh Locha Éirne gan amharus. Ocus táinic da h-ionnsaighi séin Tigernach tráth-urlamh taobh-faid-gheal, & Ronán rádh-urmaisnech rathmhair-ghlic, & Sinell slécht-urlamh, snuaidh-míolla, & Senach sochraidh sáoir-cherdach, & Fergus féichemanta follas-bhrethach, & Comhgall céillidhi clocc-náomhtha, & naoimh imdha ele 'san comhdháil choitchinn sin.

Ocus is é ionad a raibhe coinne na c-caoimh-cléirech ag an caraidh chomhurdraic, áit a b-fuil lec Naile, & 'ga n-dernadh an baistedh gan bréccnuccadh. Cidh tra acht ro h-ullmaigedh le Naile naoimh-cleirech, & do-chuaid i n-acchaid na naomh go neimh-lescc gusan c-caraid c-comhramhaigh c-cédna, & do feradh failte ag na h-ard-naomaibh re Naile cona cleir. Ocus do moladh leo ferta & míorbuile & mor-crabadh an naoimh-cleirigh.

Ocus amhail do bhattar ann ag córuccadh a c-cadaigh, & ag daingniuccadh a n-deigh-ríaghla, & ag mosccladh dá móir-fhertaibh, 7 ann at-conncatar an m-buidhin c-crodha c-cosccraigh, & ócc macamh díles deigh-dhealbhdha a t-tús na tréun-bhuidhne-sin, & ro bennaighedh léo go cobsaidh ceill-feichemhanta do na cleircibh; & do freccradh aca-somh sin go blasta binn-briathrach, & ro fiarfaighetar na cleirigh a n-aoin-feacht cuich í an óccshlat il-delbach anaithnidh út. Ocus ro freccradh na h-aithescca-sin aca-san, & adubhratar gur mhac {folio 135r} d'Irghalach, mac Eignigh, mic Fergusa, mic Aodha, mic Corbmaic, mic Coirbre an Daimh-airgitt, mic Féicc, mic Deghadh Duirn, mic Rochada, mic Colla Focrich, mic Eachach Doimhléin, mic Cairpri Lifechair, ro búi ann.

Ocus do fiarfaighettar na cleirigh a n-aoin-fecht: ‘Cred adhbar a n-gluasachta go grod-urlamh, & a t-toscca go tinnesnach?’ Ocus ro fhreccair an macaomh go milis-briathrach an comhrádh-sin, & is edh adubairt: ‘Ar bhar c-comairce-si damh’, ar sé, ‘& ann bar c-coinne do ghluaises, & is slan mo se bliadna déc re a n-deghairemh, & nir baistedh o m-breith gusan m-búan-áois a


p.111

b-fuilim aníu. Ocus is edh is áil damh, mo bhaistedh on bhoirb-diabhal, & togha chum na Trinoide’.

Ocus do raidsettar na cléirigh, as cubaidh an comhairle, & as aithesc rioghdamna, & do fhíarfaighettar na cléirigh do Shinell shoigniomhach cía do dhénadh an baistedh gan bhréccnuccadh, óir is é ba h-eapscop ar na h-uasal-naomuibh, & fa shine do na saoir-cléirchibh. Ocus do freccair Sinell sochar-mór & adubhairt gurb é Naile búd córa da dhénamh, úair ni raibhe benefís a m-buan-talmain ina pinginn ag an b-prímh-cléirech acht daingen a dhíadhachta aga dlúth-coimhétt. Ocus do freccair Naile an naoimh-epscop & adubairt gurab dó féin do chedaigh an t-aóin-Día a dhlúth-bhaisttedh.

Ocus do gabh tnuth & trom-format na cleirigh fan {folio 135v} m-baisttedh do chettuccadh do Naile nairech-binn, & asa h-aithle-sin tuccadh a ghlain-leabhar búain-fhertach baistte go Naile, & do chanustair a bhúain-leighionn brioghmar baistthe os cionn an macaoimh a b-fiadhnaisi na n-aird-cleirech. Ocus tárraidh a lámh-clocc, & tucc a trí lan do ghlan-uiscce an grian-locha fa cenn an macáoimh 'gá mór-bhaistedh, gur bo h-e an clocc cruth-fhalláin sin rob athair, & ro ba topar búan-oirderc baistte do Lúán 'ga leasuccadh.

Ocus asa h-aithle sin do ghabhustair Naile an macáemh ina ucht, no idir a dá laimh, 'ga leasuccadh, gur cuir fon uiscce, & is amlaidh tainic an macáomh aníos, & bradán ball-chorcra i n-gach ladhair leis, & do tógustair an náomh ar leic nosmair Naile é. Ocus at-connairc Flannan, mac Fiachna, mic Fergusa, & na cléirich ar chena na ferta-sin, & at-bert Flannán go fuasáidech: ‘Is lúthamail, nó is ionlogha tainic an ghein ghruadh-chorcra ghnúis-nárach gorm-rosccach ó ghlan-biastedh’. Ocus do fhreccair Naile co nós-oirrdheirc na h-aithescca-sin, & is edh adubairt: ‘As buadhach ro bhaistes an bhláth-choindeal, oir búdh Lúán a ainm gan amharus on lúth do rinne an macaomh 'ga bhaistedh.’

Conadh ann as-bert Naile:


p.112

    1. 8Luan os gach lúan
      Go brath, cidh innsa,
      Gurab rí os cineadh na c-clann-sa
      No go t-ti tú rim-sa.

Amhail at-bert:

    1. 9{folio 136r}Tiodlaicim rath a righe
      Is tigernus a thire
      Duit, a Luáin, ó so amach
      No co tis rim ar t-aithlech.

Ocus do h-imderccadh fan macamh uime sin & asedh adubairt: ‘Cred fa t-tiucfainn friot, a naoimh-cleirigh?’ ‘Fá bhernadh mo pinginne baiste fam naoim-chléircibh duit féin & dot aicmedhaibh at diaigh’. Ocus do ráidhestair Luán go luath-gháirech: ‘Slionn-si féin go friochnamhach gach ní as dú fá dhegh-bhaistedh, go m-ba cuir, & go m-ba fiadhain na náoimh-cleirigh ar in cíos-cáin-sin oníu go t-tí an bráth gan bréccnugadh.’

Ocus do raidh Naile na briathra-sa ag ainmniuccadh na cíos-chána:

    1. 10Acc so luach do lesaighte
      A Luáin óicc, arm-cocra;
      Ar do bhreith o bhoirb-dhiabhal
      Gusan Trínoid tóccaidhe,
      'S ar righe do troim-chinidh,
      Ar críochaibh na cuáin-Eirne;
    2. Duit féin is dod cinedhaibh
      Dligidh niamh-clocc Naile
      A t-tús gacha trom-catha
      Romaibh féin gó firinnech;
    3. Ni brister ó bhar m-biodhbhadhaibh
      Oraibh cath no cosgar-troid,
      Da m-bhe oraibh gan imresain
      Dínech mo chluicc comhramaigh;

    4. p.113

    5. Búdh slán é ó úr-armaibh
      Biaidh meisi is mo míorbhuile
      Ettraibh is gach aon urchar,
      Chaiter ribh do ruadh-armaibh.
    6. Congmaidh mo cháin comramach
      Damh go díles duthrachtach,
      'S na millfidher bhar mór-flaithes
      Go deiredh an droch-saoghail.
    7. Ag so duit an dlúth-cáin-sin
      Dlighim-si ód chinedhaibh:
      Céid-sherrach gach aon lára
      Is céd-arc gacha crán-muice{folio 136v}
      Is ced-laogh gach bó benn-bláithi,
      Ced-úan gach aon cáorach;
    8. Agh lán as gach buan-ghabhail
      Do chrechaibh bar c-comarsan,
      Nó, madh a t-tír a trom-ghabhail,
      Is agh trí n-glac gnathaigim
      D'fágail úait is ot aicmedhaibh;
      Lan glaice 'na glan-adhairc
      Lan duirn 'na dluth-chruibh-si,
      Lan baisi 'na búan-erball.
    9. Dlighim fos go fírinneach
      Corn gach circaill comhdhaingin
      Do dhabach 's do dluth-tonna,
      Is punnann gacha bláth-arbha;
      Cuid dála 'na deghaidh séin
      11Da gach aon d'ár n-úasal-chléir;
      Dligim fos go fiadnaisech
      Mesccan as gach mór-maistredh.
    10. Dligim screpall caomh-catrach
      O gach aon dot aicmedhaibh,
      Iter mac is móir-inghin,
      Pinginn óir re a h-ainmniuccadh,

      p.114

      Nó a sé d'airccett aithlegtha;
      Screpall buadhach bainnsidhe
      Dúal damh ó gach degh-bhanais
      O shíol Luáin luaith-creachaigh.
    11. Dligim caiscc go comhramach
      Ó gach táoisech trén nonbhair
      Dot síol, a óicc airm-neimhnigh;
      Meth do duthain droch-saoghail,
      Da n-obaitt an naom-caiscc-sin.
      Cuirim Criost a c-coraighecht
      Orm, a Luáin lúath-armaigh,
      Duit 's dod chloinn at ceirt-deaghaid.
    12. Go ma moide bar mór-conach
      Do biadh is do bláith-édach,
      D'eallach ocus d'ionnmasaibh,
      Mo cáin gan a dísliuccadh.
    13. Adeirim ina deghaid sein,
      Da millti an mór-cáin-si,
      Do-béra me mitreisi
      Oirbh fa criochaib comharsan;
    14. Do-bér gorta gér-ghaibtech
      Ocus díth ar deigh-eallach,
      Is gerr-sháoghal guasachtach{folio 137r}Do mnaibh is do macaomaibh,
      Muna c-congbha a cháomh-cáin-si,
      Dlighes me ód móir-chinedh.
    15. A Luain mic Iorgalaigh,
      Ag so luach do lesaighthe.

'Ar sin ro ghabh Naile slánta Tigernaigh & Shinill & Ronáin, & gach naoimh da raibhe 'sa c-comdail, fan cíos do chongmáil; & muna tucdáois, a coimhéirghe & a c-congnamh le Naile cum na h-esccaine, & a n-dicur on degh-righe.

Cid tra acht as í-sin uair & aimser do-cuaidh Colum craibtech-nair Cille i n-iath n-oirer-min n-Alban da bhennuccadh,


p.115

& da buan-leasuccadh; & a h-aithle a coisercctha na caom-Alban do séoladh a curach go colcc-direch le Colum Cille; & ní cían do baoi ar an aibhéis n-iongantach, an tan at-connairc peist fraochdha ro-grúamdha uathmhar-árd ucht-lethan colgach cenn-mór cráos-lethan. Ocus do gabustair eccla adhbhal-mór mac fíal-bhrethach Feidhlimidh aga faicsin; & tuccustair a h-aghaidh ar ard Choluim, uair dob áil le sluccadh sáir-díochra ar a curach, & ar Choluim cona chléircibh.

Ocus do guidhestair Colum Cille go duthrachtach Senach sen-gobha, uair bá mac matharColum Cille; & is amhlaidh ro bhaoi an Senach-sin, & cáor crithreach comhluaimnech a t-tren-bél a thencaire 'ga toccbáil. Ocus tainic mana ina edan fon am-sin, & tádhbás dó mac a mathar do bheith isin moir-eccen-sin; & tucustair urchar a c-coinne Choluim Cille ó Dhoire buan-rathmhar Broscca gusan aiccen fhuineta eter {folio 137v} Erinn & Albain. Ocus is e ionadh a t-tárla an cáor comramach sin, a m-béol na píasta, gur marbustair d'áon urchar h-í.

Ocus do guidhestair Coluim Cille Día, amhail ro lenastair an peist béo íatt, go lenadh 'arna marbadh go h-ard-phort na h-Erenn; & an uair ro gabhadh cuan ag Coluim cona cleircibh, tainic an pheist a t-tír a n-aoin-feacht fríu. Ocus do cosccradh h-í acc na cléircibh, & do benadh an cháor a c-cédoir eiste. Ocus ruccadh an chaor dochum Senaigh, go a cerdcha, & do-róine tri mionna miorbhuilecha mór-cumachtacha dhi .i. an glunan Senaigh, & an gerr curaigh, & clocc niam-grenta Naile, óir as é an Senach sáothar-mór tuccustair do Tigernach táobh-faid-geal an t-uasal clog, óir as dó ba h-ainm an glasan Tigernaigh. Ocus tucc Ticcernach do Mo Laisi an lethan-clocc go m-bíodh i c-cuchtair Mo Laisi ar an leic, 'go b-faghtáoi proinn cét 'na onóir 'sa cuchtair; & gurab é fa clocc udhachta & adhairt ag Mo Laisi a n-am a écca; oir is é rob én ordain & togha do Naile a n-ionad Mo Laisi h-i f-fiadhnuisi naomh-locha h-Eirne tre briathraibh Dé & Mo Laisi; gurab é as naomh-chlog do Naile o sin alle, amhail ro raidhedh ag foillsiugadh a mhiorbhuile:

    1. Clocc Naile, mór a neimh,
      Sloinnfet a fherta a t-talmuin,
      Eisttid lim-sa cách uile
      Ag móradh a miorbuile.

    2. p.116

    3. Imdha mainces 'ga mhancaibh
      Eter nemh is talmain,
      Imdha sochar 'gun clocc cóir,
      Imdha uaisle is onoir.
    4. Imdha a duthcas 'sa dlighedh,
      Mor a cháin o gach cinedh,
      O do-rinne Senach soin
      Ro-mhor a ferta a t-talmain.
    5. Senach do teilcc an chaor tenn
      A c-coinne Coluim na c-cell,
      Gur marbh peist gránna gailbech,
      Chos-lom, chenn-mór, corp-ainmheach.
    6. Lenaid an peist iad don cuan
      Colum 'sa muinter re a lúadh,
      Ticc marb dá n-es amuich
      A h-aithle urcair Shenaigh.
    7. Do cosccradh ann le Coluim
      An peist ba gránna coluinn,
      Go t-tucc chum Senaigh alle
      An cáor a cliabh na peiste.
    8. Do-ni tri mionna miolla
      Senach don caóir, ba griobhdha,
      In glunan Senaich cétt-clann,
      Is an gerr curaigh coimhteann.
    9. An clocc-sa clocc Naile móir,
      An tres mionn diobh, mar as doigh;
      Ag sin, mar as derb duibh,
      Mionna as neimhnighe ar talmain.
    10. Do Tigernach do-rad Senach
      An clocc, do-rad as in belach,
      Glasan Tighernaigh go tenn
      A ainm ag cach go coitcenn.

    11. p.117

    12. Tucc Tigernach do Mo Laisi
      An clocc, fa mór a maisi,
      Clocc cuchtrach Mo Laisi,
      Is clog udhachta a ghalair.
    13. An uair do bi 'sa cuchtair coir
      An clocc ba riogdha go Roimh,
      Proinn cet do nimh, mor a brígh,
      Do geibhti de gach aon oidchí.
    14. {folio 138v}
    15. Mo Laisi an uair testa tes
      i n-Daimh-Inis ba geal cnes,
      Togtar Naile do nimh
      Fágthar dó an clocc 'sna cleirigh.
    16. An t-éun ordain Naile moir,
      Don clocc-sin ba h-ainm coir,
      As é an clocc do thogh iar sin
      Naile a h-ucht Dé duiligh.
    17. Ag Naile, fír an fath,
      An clocc, is biaid go brath,
      Ag sin a fír, borbh an breth,
      Ó Naile go Senach.
    18. Is e fuair an rimiadh amlaidh
      Nach f-fuair aon clocc ar talmain,
      Gibe baile i t-tegmadh-sin,
      Túsaraighthi 'ga cleircibh.
    19. Urdail sochair re a clocc ann
      Tucc dó Coluim Cille tall,
      Meth no écc do cloinn Conaill coir
      Muna freccrait a n-onoir.
    20. Tucc Tigernach ba geal troigh
      Urdail sochair re a mionnaibh,
      Ar mhainces Tigernaigh tréin
      A crích n-oiregdha n-Oirgíall.

    21. p.118

    22. Tucc Naile leis alle
      An clocc-sin do déoin Mo Laisi,
      'S do faccaibh Mo Laisi don clocc
      Tus onora 'na ard-port.
    23. Do bi ag Naile niamhda
      An clocc-sin do réir riaghla,
      Gur baisttedh leis Luán lán,
      Mac Iorgalaigh iomnar.
    24. An clocc rob athair baistidh
      Do Luán triath an gaisccid,
      Ag an caraidh, mor medhrach,
      Sinell ocus Tigernach.
    25. Tainic Luán se fir décc
      D'íarraidh a bhaiste, 's ni brecc,
      Fíonnachta as Murchad amuigh,
      O b-fuilit clann mher Murchaid.
    26. {folio 139r}
    27. Do baistedh na sé fir décc
      Le Naile, is ni brécc,
      Do ched Tigernaigh on t-sáil,
      Is Sinill ocus Ronáin.
    28. Do-ni Luán luth buadha
      Oirdeirc lá cách at-cuala,
      Bradan gacha ladhra lais,
      Eter cois is laimh leabhair.
    29. Do raid Flannán ba geal cnes,
      Mac Logha: do-rinnis cles.
      Biaidh air, ar Naile nar,
      Ó so amach go brath Luan.
    30. On luth an sin do-rinde
      Adbar baisttidh, an gille,
      {}
      Coimhdhes dó muir is talman.

    31. p.119

    32. As-bert Naile nemdha
      Le Luán go moir-menma:
      Millfit do siol seng, 's na mill
      Mo cháin, a Lúain lain-grind.
    33. Derccais Luan ba geal snuadh,
      Le h-aitesc Naile 'ga luadh:
      Cred í an chain do millfit soin,
      Mo síol, a naoimh oicc uasail?
    34. Dligim úait ocus ód shiol
      Luach do baiste, mór a brigh,
      Cain úait is ót síol iar soin,
      Luach righe daibh 'na deaghaid.
    35. Caiscc oraibh gacha tres bliadain, 12
      Bladh dom cáin, coir a h-iarraidh,
      Meth nó écc da n-oba soin,
      Go raibh 'na toiseach naenbhair.
    36. Bó no chapall 'sa cháisc damh
      Ó shíol Luáin 'na lenmhain,
      Dligidh mo chlocc, as fír soin,
      Erredh cos is lámh 'na lenmuin.
    37. Is screapall cathrach, ferr mo dhail,
      Dlighim dibh is da mnaibh,
      Se pinginne d'airgett gheal,
      Nó as pinginn óir mo dliged.
    38. {folio 139v}
    39. Corn gach ciorcaill don dabaig
      Dligidh dibh fós mo mhanaigh,
      A dabhaigh 'sa tonna-soin,
      Cuid dála a h-aithle an cuirn-sin.
    40. Screapall bainnsidhe buadha
      Dlighim ot cloinn do-cúala;
      Buaidh cloinne is conaigh co cert
      Aca, o fuicfett mo bennacht.

    41. p.120

    42. Da n-esccaine mo clocc cruaidh
      An lánamhain tre diombúaidh,
      Do ghebhaitt a n-dís gan fheall
      Gairde saoghail is ifreann.
    43. Toirrces gach céud lára lem,
      Dligim od shiol, as reim tenn,
      Bidh lem od cinedh coidhce
      Cétt laogh gach bó benn-báoithe.
    44. Céd-arc gach muice as dlecht damh
      O shiol Luáin na c-comhramh,
      Céd-uan gach cáorach go c-cáil
      Ód shiol as lem-sa, a Luáin.
    45. Ced punnan gach arbha úir
      Dam-sa re n-dol annsa c-cúil,
      Uaim don arbhar da chionn-soin
      Sonus a c-crúaich 's a c-cuctair.
    46. Mesccán as gach maistreadh uaibh
      Dligim dom chios-cáin o buaibh,
      Do gebhthar uaim da cinn-soin
      Buaidh blechta is buaidh toraidh.
    47. Agh trí n-glac as gach creich cruaidh,
      Dligim gidh sin da bhar slúagh,
      Du damh go díles an dail,
      Gidh úathad bhios 'gá gabháil.
    48. Buaidh cosccair uaim da cionn sin
      Don t-slúagh do beir an m-boin-sin,
      Uaim d'feraibh Locha h-Éirne
      Buaidh catha, buaidh coimhéirge.
    49. Ni léigeabh a n-guin le gáibh,
      An c-cein congbaid a cáin,

      p.121


      Ni léigeabh teidm ina t-tír,
      Ni leicceabh creach le coicrich.
    50. {folio 140r}
    51. Ni leicceabh galar granna,
      Ni léicceabh morán plágha,
      An c-céin congmad mo cháin cóir,
      Ní dhingnett ulc na eccóir.
    52. Mo bhennacht oniu go brath
      Ar shíol Luáin, fír an fáth,
      Is congmatt damh mo cáin chert
      Le diadacht is le dáonnacht.
    53. Mallacht uaim muna chongmat
      Damh mo cháin rioghdha ro-grod,
      Mallacht Shinill as búan móid,
      Mallacht Brícin is M'Aedhócc;
    54. Mallacht Thighernaigh sheabhraigh
      Ar do shiol, a mheic mhenmnaigh,
      Mallacht easpoic Eogain Finn,
      Da millter an cáin dlighim.
    55. Maith mo lucht diogaltais 13uilc,
      Sinell, Senach is geal cuirp,
      Mo Laisi, is Tigernach tenn,
      Fergus, Ronán, is Comghall.
    56. Faenci, is easpoc Eogan Mór,
      Espoc Cárthainn, Lasar lór,
      Ag sin eirgit liom ale
      Do naemhadh mo chomairce.
    57. Mo chadach is M'Aedhocc Mór,
      Críostt as cor ettrainn fa dó,
      Go madh comhailltech inn mar soin,
      An fedh do beith grian os talmain.

    58. p.122

    59. Lem clocc an Bhreifne na ród,
      Comtrom le mionna M'Aedhóg,
      Tucc damh M'Aedhócc, as derbh sin,
      Cuairt gacha bliadna dom chléircibh.
    60. Tucc M'Aedhócc mallacht 'na port
      Gach Breifnech do dénadh riom olc,
      Rem clocc is rem tempal toir,
      A los chongbála a c-cadaigh.
    61. Gach nech dhíbh nách bía dom díon
      Do Breifnechaib, buan a m-bríg,
      Do-bér dóibh is M'Aedhog na mionn
      Gairde saoghail is ifrionn.
    62. Do gheall me is M'Aedhocc múadh
      Síol Luáin go n-iomat slúagh,{folio 140v}
      Gomadh coimdes d'ar cleircibh
      Siol Luáin is sáoir Bhréifnigh.
    63. fetthar claochlodh ar c-cadaigh,
      Ni fétthar coscc ar c-coccaidh,
      Ní fétthar buain rér t-teglach,
      Meisi is M'Aedhócc móir-mhenmnach.
    64. Mo Laisi do thenn ar tús
      An cadach-sin tre imtús,
      Meisi do thenn iar sin
      Le M'Aedhócc cruas ar c-cadaigh.
    65. Do gheall damh Bricin bádhach
      Ocus M'Aedhócc mor-dálach
      Dith ar Breifneachaib gach fuinn
      Fa shárachad mo thermuinn.
    66. Do raid Luan fa geal corp:
      Cia dom shíol do-ní riot olc,
      Da m-brister léo do chain chain,
      A Naile reidh rathmair?

    67. p.123

    68. Geinfidh mac úait, a fhéil fhinn,
      A Luáin úasail airm-ghrinn,
      Cernach a ainm ar cúl crech
      Seacht meic ag an c-Cernach.
    69. Do-géna bladh dibh mo reir,
      Clanna Cernaigh, bús rioghdha réim,
      Brisfidher leo an cain crúaidh
      Le bloidh don cloinn cloidemh-rúaidh.
    70. Stefán, Dalach, buan a rath,
      Firgil is Odhar úallach,
      An cethrur laoch as mor gail,
      Congbad sin mo cáin chubaidh.
    71. Maol Dúin is Cáomhán calma
      Brisfitt mo cháin catharrdha,
      Do ghebait úaim resan dáil
      Diombúaidh cloinni ocus conaigh.
    72. Esccáinim oníu go brath
      Síol Maol Dúin, ba fír an fáth,
      Nar geine uadha, as réim cert,
      Nech dan dú íath nó oireacht.
    73. Do-ghenaid siol Camain cais
      Milledh mo chána go crois;
      O Muigh Lemhna cuirfett soin
      Iatt tre esccaine i Mumhain.
    74. {folio 141r}
    75. Bíaidh mac ag Cernach go beacht,
      Bíaidh rí é gan fresabhra,
      Bidh Odhar a ainm 'ga thoigh
      O n-geinfitt aicme Uidhir.
    76. Gebaidh a shiol ríghe tenn,
      Coingebhatt mo cháin le treall;
      Benfad díobh righe don dáil
      D'eis mo chána gan congmáil.
    77. An uair brister mo cáin cruaidh,
      Tionoltar uile mo shluaigh,
      Teccaitt lem mar sgeith o a t-toigh,
      Lucht congmála mo chadaigh.

    78. p.124

    79. Bentar mo cluicc-si mar sgiath
      Ar shiol Luain, borb a liach,
      Ocus cluicc Shinill sheabhraigh,
      Is cluicc taoibh-gil Thigernaigh.
    80. Bentar cluicc Mo Laisi ann,
      Is Ronáin, is Fuince feidhm-teann,
      Ar siol Luáin go m-brighe,
      Da n-díocúr on deígh-righe.
    81. Ni suidhfit 'san righe reil
      Clanna Luain, ger bhéodha a réim,
      Ni ghebhait da éis go cert
      Righe ar íath nó ar oireacht.
    82. Bídh me in nathair ag dith sluagh,
      As me an teine as cró-derg guál,
      As me an leoman ag dith cruid,
      As me an mathgamain ar mhenmuin.
    83. Me an bheithir as réim rioghdha,
      Me Naile mór maordha,
      Biaidh 'gum foghladh, as reim tenn,
      Giorra soaghail is ifrenn.
    84. Me mac rígh Muman moire,
      Mé cisde na cánóine,
      Mé as neimhnighe peall is port,
      Mé náemh is úaisle árd-chlog.

      Clog.

Cid tra acht 'ar sgaoiledh na coinne clocc-naomhtha, & 'ar n-gluasacht do na cleircibh on comhdáil-sin, tárla fledh urlamh ionchaithme ag Ronán díadha degh-timpirech do Thigernach uasal-craibhtech mac Cairpre {folio 141v} & do na cleircibh arcena. Ocus do gluaisettar na cléirigh do chaithemh na fleidhe, & do cuiredh i t-tighibh loghmara leaptha na cleirech. Ocus is é fa ronnaire ar in ruithen-fleidh, Murcadh malach-dhubh, ó f-fuilit aicme Murchaid. Cidh tra acht do roinnedh an fhledh-sin la Murchadh ar na cléircibh.


p.125

Ocus tarla Naile cona coimite cléirech gan cuimhniuccadh. Ocus do chuimhniccedh Naile cona cleir ag Luan & ag Murchad do dhermat go míthapaidh. Ocus o '-tcúalaidh Naile a dermat imon deigh-fleidh-sin, do ferccaiccedh & do lonnaighedh an téo fosadh feithmech fír-éolach fir-bhrethach, & an Spirat díadha dércach dáonnachtach, óir nír sáoil go c-coingebhtáoi a bhecc da cíos nó dá cáin da cloccaibh no dá cléircibh 'na cert-dheghaid, ó do milledh a mucha-sin h-i.

Cidh tra acht do éirgettar na cleirigh a n-áoin-fecht, & ro ghluaisestair Luán da luath-ionnsaighe, & do batar go h-omhnach imeaglach, millti, micóirighthi, eter cleirech & chosccar-laoch, espoc & uasal-naomh, shaccart & shalm-cetlaidh, macaomh & mhór-ingin ar eccla na luath-easccaine. Cidh tra acht ro imghestair Luán go luath ata ghluinibh go Naile, & do ghabhustair Tigernach ag ísliucched mór-fheircce an naoimh-cléirigh, & 'ga innisin narb é Lúán budh lain-ciontach, acht Murchad da mhór-dhermat.

Ocus do raidhestair Naile go neimh-lescc: ‘Esccainim-si an Murchad-sin cona maicnedhaibh, dimbuaidh ronna ar a roinn, & {folio 142r} air féin, & ar a aicmedhaibh 'na dheghaid’. Ocus do ráid Lúán go lain-ésccaidh: ‘Do gébthar rádh Tighernaigh go láin-esccaidh úaim féin & om aicme dom éis’. Ocus do ráidh Náile go n-gebadh breath Tigernaigh don toiscc-sin. Ocus as í breth rucc Tigernach do Naile fán c-cúis-sin: dechmadh na fleidhe, & dechmadh gacha h-aoidhigeachta alla amuigh dá árd-phort féin úadha féin & ona aicme dá eis do Naile, & da aird-mhionnaibh tara éisi. Ocus as do na comhtaibh cédna comairce láimhe deircce da thermonn & dá cloicc-mionnaibh.14

15