Corpus of Electronic Texts Edition
Beatha Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill (Author: Lughaidh Ó Cléirigh)

section 3

An Dara Bliadhain, 1593

¶29] in marg. 1593. An 2 bliadain. O ro dheisidhsium (.i. an 24 Ianv. 1593) ina shuidhe flatha & ina iostadh aireachais i Lethber for ionchaibh a namhat Ua Néill Toirrdelbach Luineach ro ghabh occ imbeirt {MS folio 16a} a ainchridhe & a eccraitiu fair dia thofann asa fhlaithius & dia enertugadh hi foimhtin Aedha Uí Néill do oirdnedh ina ionad. Do deachaidh for bail dósomh an remhdheccsi do roine uair do rochair an flaithius fodheoidh do shaigidh Aedha Ui Néill & do ratt Toirrdelbach Luineach oenta & aittittin dó imon ainm as Ua Neill do ghairm dhe. Dogaror iaromh & leigidh an tí Toirrdelbach uaidh na Gaill ro bator lais ó do deachaidh i ccottach & hi ccairdes Uí Dhomhnaill. Hi mís Maii doshunnradh do roinesiumh indsin anno Domini 1593. O roba siodach Ó Domhnaill frisiomh do ratsatt an da Aodh cóicced Conchobhair m Nessa foa smachtchain siodhamail coleicc & ro bensat a ngéill & a naitire diobh dia nacomal & dia ccuimbrech fri tairisi dogres. O do bert Ó Domhnaill Aodh dia úidh gurbho tairisi & guruo hinnill lais an coiccedh uile an tan sin ro chuimnigh a mhifholta fodhéin fri Gallaibh & baoi occa fhoraithmhet on modh ccétna do Ghaoidhelaibh archena aidhble a nanffaladh friú & a nderghensat dulc & daindligedh ó chéin mair fri siol Ghaeidil Glais. m Niúil ag goid a ttochais ettarscartha & nemhetarscartha forra oga ttabairt hi ccarcraibh & hi ccimbidhecht oga riagadh tria ainchridhe & aininne & bad imne do meltais a ré co diúidh mbetha in gach tan no gebtáis eill nó baogal forsna Gaoidelu & dana atfet dóibh gurro fhaoidh feisin a thechta & a scribhend do shaigidh na Spáinne do thochuiredh conganta sloigh i nagaidh na nGall & gurbo lanshaoilechtain lais a ttuidhecht i ngaruair. Ba fíor dósomh indsin ar ro lá epscop Chille hAlaid

p.60

a ttechtairecht co righ na Spáinne déccaoine a imnidh fris & dernaidhm a chairdesa & chairdiusa chloinne Miledh archena. An tepscop imorro ni forrainicc lais soadh for ccúlaibh lia scélaibh an tan ro fhaoidh an taoinDia techta na caomhnaccair erchoitmhedh fris fora chenn & do bert lais dfhios an alltair & ní thainic bheós. Ro ghabh greim dhóso mh an gresocht sin uair ro adhain & ro adaidh eccratus & éttairisecht iar ninmhedhon i saorchlandaibh slechta Miledh Espáine fri Gallaibh Duibhlinde {MS folio 16b} gurbhó hé aoininnethemh & aondúthracht baoi ina menmandaibh uile iompúdh for Ghallaibh gurro fhásatar deabhtha & déchetfaidhe etorra ier ttrioll la haslach & la hetarghuidhe Uí Dhomhnaill for Ghaoidelaibh lá reladh & lá foraithmhett i nderghensat na Goill forra riamh & fora sinnseraibh gósin. O ro fhitirsiomh cách do choimheirghe daoinmhenmain isin coccadh duthraccair ro fhaoidh techta & scribhenna co hAlbain do thochuiredh fuillidh slóigh damsaibh dfhéindedhuibh & daos tuarustail.

¶30] An tan atchlos la hAodh Mhaguidhir tigerna na ttuath im Loch nErne an terthriall do rinnscain Ó Domhnaill ba fó lais gomadh é badhdeisin cétna-imrordaighfidhe isin combáidh choccaidh hisin. Ba fer díumsach iomtholtanach eisidhe co mét menman co náirde aignidh miledh ar mhiltnecht greitt ar ghniomaibh goile & gaisccid tigerna ar thiodhnacal go niolar nócc & ndaoine lais. Focharttsomh araill dia shainmhuintir isin ccoiccrich baile i raibhe ócclach amra do Ghallaibh gurro ortsat & gurro oirccset an baile. Feacht naile dia ndeachaid Máguidhir Aodh (tria chomhairleccedh & tionchosg Uí Domhn aill) & basí conair do luidh go líon a shochraitte tria dheiscert Breifne Connacht láimh clé fri Loch nAillinde tria uachtar Ua nAillealla triasan cCorann tar droichet Mainistrech na Búille aisidhe co machaire Mhaighe hAoi dia ngaror Machaire Chonnacht. Ro léicc scaoiledh da sgeimheltaibh i ndobharshoillsi na maittne muiche imon tír ina thimcheall. Ba hann do rala do ghoibhernóir choiccidh Connacht (Sir Risderd

p.62

Biongom) a beith an adaigh sin aran ccnuc hi comhfhochraibh Tuillsce occ coistecht re sgélaibh an tíre ina thimcheall. Do reccaimh díreim dia mharcshluagh occ siredh na noirer ccomhfhoccus don telach fora mbaoi an goibhernoir & ni rathaighset nach ní la dallchiach na camháire condusralatar & Máguidhir cona mharcshluagh tul hi tul gan cedugadh da nach ndruing dhíobh. Ro thriallsat marcshluagh an goibernóra soadh ina ffritheing & ro bás ina lenmhain aga leódh & ledradh la Mág {MS folio 17a} uidhir & laa mhuintir go rangatar gusan maighin i mbai an goibhernoir fodhéin. Ro mudaigedh lais don chur sin neach uasal airderc do Ghallaibh UUilliam Clifort a chomhainm co seiser marcach cenmothasomh. Sóither for Mháguidhir doridhisi isin conair chéttna & ro bás occa thograim go riacht ina chipe catha & ina choirighthibh comhnarta. O ro fhittir an goibernóir narbó torbha dhó saigid forru ro shai for ccúla & robadh lánbhuidhe lais térnúdh amail do érná. Do rochrator échta móra ó Mháguidhir don ruathar sin .i. Émann Mac Samradháin priomháidh Arda Macha do rala tria ainshen ina fharradh & an tAb Máguidhir (.i. Cathal) Mac Gafraidh & mac a derbhrathar. Acht chena gerbo liach lais na maithe sin dia thesbaidh rug lais in ro tionóladh & in ro tiomairccedh do chrudh & do chreachaibh na criche chucca & do luidh on longphort gó aroile co cobhsaidh ceimrighin go rainicc go Feraibh Manach.

¶31] Atchuas tra do Ghallaibh Duiblinne indsin. Ro lionait do lonnus & dinnire. Ro herfhogradh iertain lasan Justis for morshloigedh Midhe Laighen & Leithe Mogha dul hi coicced Conchobair isin foghmar doshonrad daithe forra i nderghensat & do ratt a ccennus uile don Iarla Ua Néill ce nirbo lainn lais dol isin toichestal sin & beos do Mharuscal an Iobhair. Ro fhorchongair dina an Justis for goibhernoir choiccid Connacht cona mbaoi do shlogh o Shionainn go Drobhaois dul ina nairisidhe co hÉirne. Iar tteglamad an chetnashloigh sin atrubhramar docomhlat reimibh go Loch Eirne ingine Buirg

p.64

Buireadaigh allanair. Sir Henri Bingel ridere amra do Ghallaibh ase ba tóiseach niomghona don tslogh. Dála Oedha Mhéguidhir iar ccloistecht scél an tslóigh eachtrand focherd a bhú & a innile fora niomghabhail go Tír Conuill m Néill fothuaidh & do rionóil slogh mór dia thír budhéin damhsaibh & daos tuarustail ailechrioch & do Chloinn tSuibhne Tíre Conuill & ro bhaoi cona shloghbuidhnibh don taobh araill don loch & consníset frisan sluagh nechtrand cona relccset seacha siar. Docomhlat as an sluagh Gall {MS folio 17b} laimh clí frisan loch go rangattar gusan abhainn dothoett asan loch. Baoi áth sainredach fuirresidhe fri hiomathoigidh don chách ba toiscidhe Ath Chuile Uain chomhainm & ba hédomain an ionbaidh sin é. Fobrait na Gaill an táth an seisedh la do October do shonnradh. Ro bui Máguidhir cona shlógh don dala leith don áth i foimhtin na nGall. Consniset friú co ferrdha athaidh fhoda. Níruo sodhaincc dógbaidh Fer Féne a nursclaighe uair robtar diairm iatt an tan sin i naithfhegadh na nGall la hiolar a néidedh nallmharda & a ngabhladh nglaisiaroinn & a ngunnadh ngranaoiblech occ diobhragadh & occ imthealgadh a nubaillmheall luaidhe & a ccaor ttaidhlech tteintidhe go ffoirrgitis na fiora don taobh araill don abhainn gan nach friothorgain friú fadeisin. Baoi do lionmhaire a laech & dainetargnaidhe a narm goro fhiorsat an derbharusc fodheoidh .i. luigidh iolar for uathadh uair ni foraelangtar an óccbadh Eirendach friotairisiomh friu niba siriu. Sraointer forra iaromh ón áth. Gontar airlighther dronga díobh & atrulattar ass fon ffiodhbaidh a nermór ar roba garfhoccus dóibh í. Gontar Aodh Ua Néill hisuidhiu & ba fó lais dáigh na gabhdais Gaill aimhires de. Tiaghaitt an sluagh Gall tairis coléicc & gabhait lámh clí frisan loch allanair dus an tairsitís édála cruidh no cethra & o na tairthetar iompait dia ttigibh & dorelgett eisrédedh dia slogh.

p.66

¶32] Iar ttocht do ghoibhernoir coigidh Connacht & dIarla Tuadhmhuman Donnchad mac Conchobair m Donnchaid Uí Briain co heochairimlibh Erne co sochraide coigidh Connacht imaille friu soait ina ffritheing go Mainistir na Búille & doiaghat iaromh dia ttigibh amail do deachatar an slogh naile. Acht chena fosrágaibh Ua Neill (Aodh) & an Marascál drechta dermara dóccbaidh & do shoighdiúiribh Gall i ffarradh Conchobhair m Conchobair Ruaidh Mhéguidhir ro buí i neissídh & i néccraites fri Máguidhir dogrés im chendus na criche. Ua Domhnaill dana ba tochradh mór menman & aiccenta laisidhe na Gaill do thionntúdh {MS folio 18a} samhlaidh. Ara aoi sin ó naro shaighsett fair níro shaigh forra ara anfhúirithi ro bhaoi & ro fagbhaitt dream mór dia mhuintir isin ath rémhráite do ratt hi furtacht Mhéguidhir ge ro iomghabh é feisin ar fhoraileamh Uí Néill uair ro buí techtairecht etorra fo dhichleith gan ráthucchadh dona Gallaibh. Bátar dina Goill & Gaoidil iarsin occ coistecht fri aroile gan nach friothorccain o cheachtar nae fri aroile fri teoraibh míosaibh geimhridh co hIomulcc na bliadhna araill anno 1594.

p.68