Corpus of Electronic Texts Edition
Eochair-Sgiath an Aifrinn (Author: Geoffrey Keating)

Chapter 4

An Ceathramhadh Caibidil. Thráchtas go mórálta, no go fáithchiallach, ar an Aifrionn, agus ar shanasán an fhocail chéadna.

Ní thigid mínightheóiridhe an Bhíobla ná lucht sgrúdaighthe na Sgrioptúra le chéile timcheall sanasáin nó bunadhais an fhocail so ‘Missa’ — eadhon, Aifrionn. Adeirid, iomorro, cuid aca gurab ó'n bhfocal Laidne — eadhon, Missa est, atá ar cur, adeirthear é, ‘do bhrigh (ar siad), go gcuirthear Iodhbairt an Aifrinn chum an Athar Uile-chomhachtaigh.’ Adeirid cuid eile dhíobh nach ó'n bhfocal Laidne — Missa est — tháinig ar dtús, acht ó'n bhfocal Eabhra, Misach — eadhon, íodhbairt. Is é réasún na droinge so ris, do bhrigh gurab'é Peadar agus S. Seamus S. Seán adubhairt an tAifrionn ar dtús, agus gurab anns an teangain Eabhra adubhradar é, agus na deisgiobail do bhí aca ag timpireacht dóibh sul do sgaradh ó chéile fá chríochaibh éagsamhla na cruinne leis na hAbstalaibh iad, rugsad leo an t-ainm dochluinidís ag na hAbstalaibh ar an Aifrionn ina mbeulaibh — eadhon, Messiah (Mashiach), mar is follus ar feadh na hEorpa idir an chléir; acht, gidheadh doghnidh focal Laidne dhe ag buain choda dhe, d'á chur i n-oireamhuin do'n Laidin. Ní chuireann aon nidh ina aghaidh so a rádh, go mbeidheadh ainm cinnte fá leith i mbeurla nó i dteangthaibh gacha críche, i n-eagmais an anma choitchinn úd — eadhon, Messiah, mar atá Aifrionn i nGaoidheilg, Liturgia i nGréigis, agus Mass i mbeurla Sacsonach. Agus is í baramhuil na droinge deighionaighe is mó mheasaim do bheith fírinneach. Bíodh a fhios agat, a léightheóir, go bhfuilid trí teangtha anns an Aifrionn, már atá Eabhra, Gréigis, agus Laidion: Eabhra .i. Hosanna; Gréigis, cheana, Kyrie Eleison; agus Laidion, urmhór an Aifrinn ó shoin amach. Is é fáth, iomorro, fa'r órduigh an Eagluis so

p.34

mar chuimhniughadh ar an íodhbairt fhola úd dorinneadh ar altóir na croiche air ar sgríobhadh na trí teangtha so, de dheoin Dé tré dhiamhairchéill. Ag so an fáthrún fá'r dheonaigh an Spiorad Naomh a sgríobhadh — eadhon na trí háidhmhillte, nó na trí hanágha do bhí, do réir an tSean-Reachta, andiaigh na croiche, mar atá mallacht, leimhe, agus bruid, do bhrigh go raibh a bhara fá Chríost 'san gcroich na trí haidhmhillte sin d'iompodh chum trí sochar, mar atá beannacht, eagna, agus saoirse. Cialluighthear anns na trí teangthaibh úd in ar sgríobhadh, gairm agus teidiol Chríost ar an gcroich. Is uime sin do dheonaigh an Spiorad Naomh a sgríobhadh ann; An Eabhra, iomorro, an teanga naomhtha; an Laidion teanga na n-árd-fhlath; agus an Ghréigis, teanga na n-eagnuidheach. Agus do bhrigh gurab sompla agus cuimhniughadh ar Iodhbairt na Páise Iodhbairt an Aifrinn, d'órduigh an Eagluis na trí teangtha úd do bheith 'san Aifrionn, ag cuimhniughadh na dtrí sochar gcéadna d'fhág Críost ag na fíreunchaibh, agus fós d'á chur i gcéill go dtig na trí sochair úd do'n Aifrionn — eadhon, beannacht, eagna, agus saoirse, gibé fíreun éistfeas é. Tabhair dod' aire — do réir S. Tomáis, 'san seiseadh h-airteagal de'n 73 ceist, de'n treas chuid de ‘Summa’ a Dhiadhachta — go bhfuilid trí neithe chialluigheas an íodhbairt so an Aifrinn go fioghaireamhuil, mar atá Iodhbairt Mheilcisideic, agus na híodhbartha fola, agus an phlúir neamhdha. Tuig fós go bhfuilid trí neithe eile i Sacraimeint na hAltóra. An chéad nidh an Sacmeint tur — eadhon, arán agus fíon; agus ar an mhodh so chialluigheas Iodhbairt Mheilcisideic. An dara nidh — Sacraimeint — agus an nidh féin, mar atá fíor-Chorp Chríost, agus is ar an modh sin chialluigheas an uile íodhbarta fola an tSean-Reachta. An treas nidh atá ann, ar a ngoirthear an nidh amháin, mar atá déanmhus neith na Sacraimeinte, agus is ar an modh so chialluigheas an plúr neamhdha; óir amhuil dobhiodh blas gach neith dobhiodh do mhian ar dhuine ar an bplúr neamhdha, ionnus an tí air a mbiodh mian mairtfheola, gurab blas mairtfheola dogheabhadh air, agus an tí air a mbíodh mian feola cearc, dogheobhadh sé blas feola cearc ar an bplúr; agus mar sin do gach mian eile ó shin amach; agus mar an gceudna do dhéanmhus neithe na Sacraimeinte so — eadhon, do na grásaibh oibrigheas 'san bhfíreun, atáid na huile mhiana somholta ionnta.

Adeir an t-ughdar céadna gur chiallaigh an t-uan cásga an tSacraimeint so ar na trí modhaibh reamhráidhte. Ar dtús is amhlaidh do caithtí leó an t-Uan Cásga mar aon le h-arán slím, do réir mar adeir Maoise 'san 12 caibidil in Exodus — ‘Iosfaidhear (ar sé) feoil agus arán slím,’ ag labhairt ar an modh in ar chóir do'n chineadh Iudaigheach an t-Uan Cásga do chaitheamh. Mar an gceudna caithtear linn-ne go sacraimeinteamhuil feoil an Naomh-Uain neamh-urchóidigh, mar aon le haicidibh an aráin tslím

p.35

.i. na habhluinne. An dara feacht ar a gcialluigheann an tSacraimeint so an t-Uan Cásga; óir mar do dhíon fuil na híodhbartha úd an Uain, in-allód an pobal uile ar aingeal an éirligh, is mar sin dhíonas fuil an Uain so ar an altóir na Críostuighthe ar aimsiughadh an aidhbherseóra. An treas mhodh, do bhrigh go dtugthaoi an t-Uan Cásga d'á chaitheamh do'n phobal mar íodhbairt an ceathramhadh lá deug do'n éasga, d'á reimh-fhioghrughadh go raibh a dtarngaire an fíor-Uan fiorórdha do marbhadh do'n phobal anns an bpáis ar úrlár na croise, an ceathramhadh lá deug do rae.