Corpus of Electronic Texts Edition
Trí Bior-Ghaoithe an Bháis (Author: Geoffrey Keating)

Alt 20

AN FICHEADMHADH HALT

'na gcuirthear síos an ród díreach is ionchoimhéadta ré triall ar neamh.

An chéad-ghoin

Tuig, a dhuine, an tan bhíos an duine ag triall tré alltar na hurchóide agus tré fhásach an pheacaidh, nach féadann an ród do dhíorghadh go cathair nimhe. Gonadh ar an druing se labhras Dáibhídh Rí san .106. Salm, mar a n-abair, erraverunt
9800] in solitudine, viam civitatis habitaculi non invenerunt ‘dobhádar ag dol amudha ar an bhfásach, ní bhfuaradar fios chathrach an aittreibh.’ As so is iontuigthe, an dream bhíos i siadhán agus i seachrán an pheacaidh, nach féadaid an rian díreach go neamh dh'amus. Uime sin, cibé bhíos ag triall tré fhásach an pheacaidh, ag dol
9805] ar siadhán, teagmhaidh i lámhaibh ladrann ar uairibh é, agus i n-iomad do ghuaisibh oile. Dá réir sin, is eadh is indéanta don taisteallach bhíos ar turus, greamughadh do chuideachtain mhaith, agus leanmhain díobh do shíor. Go fáthach, is í an tslighe anaithnidh se ród na beatha so go bás. Uime sin, is éigean
9810] dá gach neach bhíos ré triall innte treóraighe d'fhagháil ré heólas na slighe do dhéanamh dhó, nó, dá dtréigidh an t-eólaighe, atá sé caillte. Is 'na fhioghair so atá aní léaghthar san cheathramhadh caibidil déag do Leabhar na Nuimhreach, mar a n-innistear, an tan do thréigeadar Clanna Israel ceannas
9815] feadhna Mhaoise agus a threóir go Tír Tairrngire, gur éagadar a n-urmhór san slighidh. Mar an gcéadna, an dream nach leanann do Chríost mar threóraighe, ag triall tré fhásach an tsaoghail se gus an mbás, téid amudha, agus ní roichid go Tír Tarrngaire na

p.305

glóire. Agus is ag teagasg aneithe se atá S. Bearnard ag labhairt
9820] ris an duine, i leabhar a Naomh-smuaineadh, mar a n-abair, elige tibi illum amicum tuum, precibus amici tui, qui cum omnia subtracta tibi fuerint, solus tibi fidem servabit in die sepullturae tuae ‘togh dhuit féin é súd mar charaid (ag labhairt ar Chríost) tré ghuidhe do charad. Óir an tan bheanfaidhear dhíot gach uile ní, is
9825] eisean amháin choimhéadfas a gheallamh dhuit i ló t'adhlaicthe.’ As na briathraibh se is iontuigthe, an tan chaillid a charaid, a chaomhthaigh, agus a chompáin, a chlann, a chéadfadha agus a chonách saoghalta ar dhuine, gurab é Críost ar dTighearna cara na héigne aige, réna fhurtacht i n-am an bháis. Uime sin nach
9830] fuil treóraighe oile ag an duine is ionchuir i gcoimmeas ré Críost. Agus is tríd sin do dheónuigh Dia sin do thabhairt mar theastas air, an tan adeir na briathra so léaghthar ag Matha san .22. caibidil, mar a n-abair, ag aithfhriotal bhriathar na druinge sin ré Críost, magister, scimus quia verax es, et viam Dei inveritate
9835] doces ‘a mhaighistir, ar siad, is feasach sinn go bhfuil tú fírinneach, agus go seólann tú slighe Dé san bhfírinne.’ As so is iontuigthe gurab é Críost amháin is fír-eólach againn, rénar ndíorghadh san raon díreach go neamh. Gidh eadh, tabhair dot aire, an tan bhíos duine ag triall i ló shneachta, agus grian
9840] ag taitneamh air, iar ndol isteach i dteagh dhó, nach léir dhó a bheag nó a mhór, ó neimh an tsneachta do bheith 'na shúilibh, agus uime sin nach dleaghair dhó triall roimhe go hobann san teach, go sgaoiltear deallradh an tsneachta bhíos 'na shúilibh, d'eagla go dtuitfeadh i bhfairthis nó i ndeirc dá mbiadh san
9845] árus. Mar an gcéadna an tí bhíos ag triall tré mhacnas agus tré réim aimseardha an tsaoghail go hárus an bháis, bí deallradh agus lonnradh na loise saoghalta ag déanamh sgáile dá shúilibh, go nach léir dhó guais an bháis bhíos roimhe, go ndéin comhnaidhe i n-orsain an bháis, ag machtnadh agus ag midheamhain
9850] ar ghuaisibh an bháis, agus nó go dtabhair i ndearmad agus i ndío-chuimhne sgáile na sochar saoghalta agus na saidhbhreas fhágbhas dá éis. Gonadh 'na fhioghair so atá aní léaghthar san naomhadh caibidil déag don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar do bhí an fáidh Elias i ndorus na huamha 'na sheasamh, agus

p.306


9855] é ag meas agus ag sgáthántacht ann. Agus do-chonnairc gaoth láidir, talamh-chumhsgughadh agus teine, agus ní fhacaidh an Tighearna ionnta; agus do-chonnairc séideadh foghaoithe, agus do bhí an Tighearna ann. Go fáthach, is é Elias an t-aithrigheach bhíos ré bruinnibh báis; agus na trí neithe at-chonnairc is nach raibhe
9860] an Tighearna, is eadh chialluighid, gaoth an uabhair, talaimh-chrioth na feirge, agus teine na sainnte, is léir don tí bhíos ag fagháil bháis. Gidh eadh, an séideadh mín 'na raibhe an Tighearna, is eadh chialluigheas, briathra milse an Bhíobla, lé dteagaisgthear an duine do leith tháire do thabhairt ar na
9865] neithibh saoghalta agus dúla do thabhairt dona neithibh neamhdha. Mar sin tig do bhriathraibh an scrioptúra táir agus tarcaisne do bheith ag an tí bhíos ré hucht an bháis ar an díomas, ar an bhfeirg, agus ar an sainnt, agus grádh agus gean do bheith aige ar an umhlacht, ar an bhfoidhidin, agus ar an mbochtacht; agus sin uile
9870] do theacht do bhíthin bhréithre Dé do chlos. Agus is ar an malairt se thig ar aigneadh an othair labhras Dáibhídh san .76. Salm, mar a n-abair, haec mutatio dexterae Excelsi ‘ag so malairt deas-láimhe Dé.’ Dá chor i gcéill gurab do chumhachtaibh Dé tig an mhalairt agus an claochlódh sin do thoidheacht i n-aigneadh
9875] an othair, mar go dtig dhe na dubháilce do thréigean, agus na subháilce do ghreamughadh agus do ghrádhughadh, agus tár agus tarcaisne do thabhairt ar na neithibh talmhaidhe. Gonadh uime sin adeir Críost san seiseadh caibidil ag Matha na briathra so, non potestis Deo servire et mammonae ‘ní féadtar
9880] libh foghnamh do Dhia agus don tsaidhbhreas.’ Dá chor i gcéill gurab contrárdha na feadhma iarras Dia ar na daoinibh agus an feidhm iarras an saoghal. Óir is eadh iarras Dia ar na daoinibh, umhla agus foidhide agus bochtacht; agus is eadh iarras an saoghal, uabhar agus fearg agus sainnt. Agus mar sin dá gach feidhm oile
9885] dá n-iarraid ó shoin amach, bíd contrárdha dá chéile. Gonadh uime sin adeir an ríogh-fháidh Dáibhídh gurab é malairt deas-láimhe Dé, an tan thréigeas an saidhbhir sádhaile agus sáimhrighe agus socamhal, agus ghrádhuigheas anshódh agus buaidhreadh agus bochtacht. Agus fós, tuigthear as na briathraibh céadna an mhalairt do-ní
9890] deas-lámh Dhé idir an saidhbhir agus an bocht. Óir an tan bhíos an

p.307

bocht go dearóil fá thár agus fá tharcaisne ré linn a bheatha fá láimh chlí Dé go lom lochardha, gan socamhal ná suaimhneas ná sáimhrighe shaoghalta do bheith aige, go mbí an toictheach go saidhbhir sádhail fá dheas-láimh an domhain san bheathaidh
9895] se. Gidh eadh, an tan sgarthar ris an saoghal iad, leath ar leath, do-bheir Dia beannacht na deas-láimhe don bhocht, agus ní thabhair don tsaidhbhir acht beannacht láimhe clí an chonáich shaoghalta. Gonadh 'na fhioghair sin atá aní léaghthar in Genesi san .48. caibidil, mar a léaghthar linn, an tan
9900] tug Ioseph a dhias mhac .i. Manasses agus Effraim ré fagháil bheannachta an ard-athar Iacob, agus cuiris Manasses fá dheas-láimh an ard-athar Iacob, agus Effraim fána láimh chlí. Agus ar mbeith annsin dóibh, do chuir a lámha tar a chéile, ionnus go ráinig an deas-lámh ós cionn Effraim agus an lámh chlí ós
9905] cionn Manasses. Agus arna fhaigsin do Ioseph éighmhis go hard, agá rádh, ‘ní hoircheas sin, a athair, óir is é Manasses an t-oighre.’ Freagrais Iacob agá rádh, ‘budh é an tí is lugha bhus mó,’ ar sé; gur lean beannacht na láimhe deise don mhac fá hóige, Effraim, agus beannacht na láimhe clí do Manasses.
9910] Go fáthach, is é Ioseph an saoghal, agus Dia nimhe Iacob, Manasses an saidhbhir agus Effraim an bocht. Óir mar sin do-ní Iacob mór, Dia Athar, ris na daoinibh: do-bheir beannacht na láimhe deise .i. glóire nimhe dona bochtaibh fíréanda agus beannacht na láimhe clí dona toicceachaibh, mar atá conách saoghalta. Agus
9915] ní héigcneasta sin, do bhríogh gurab ionann Manasses agus oblivio .i. dearmad; ionnus an tan do-bheirid lucht na saidhbhreas saoghalta commaoine agus dearlaicthe Dé i ndearmad, nach mó ioná beannacht na láimhe clí, mar atá rath agus réim saoghalta do-bheir dhóibh; ionnus, i ndíoghail a ndearmaid, gurab lór
9920] lé Dia ana aimseardha nó sonas saoghalta do thabhairt dóibh, agus nach tabhair sochar beannachta na láimhe deise .i. glóir nimhe dhóibh. Is ag luadh aneithe se atá S. Augustin i seanmóir d'áirithe, mar a n-abair, hac animadversione percutitur peccator, ut moriens obliviscatur sui, qui quamdiu vixit est oblitus Dei ‘do bhuail Dia
9925] mar dhíoghaltas ar an bpeacthach go dtugadh é féin i ndearmad ré linn an bháis, ar dtabhairt Dé i ndearmad do-san an feadh

p.308

do mhair.’ As na briathraibh se S. Augustin is iontuigthe, an tí do-ní Manasses .i. dearmad de féin, go dtabhair Dia eisean i ndearmad i n-am an éigin, ré hucht an bháis; agus dá
9930] bhríogh sin nach roicheann é acht beannacht na láimhe clí, mar atá loise nó saidhbhreas saoghalta. Ionann iomorra Effraim agus crescens, nó an tí do bhiadh ag fás. Agus ní héigcneasta sin do rádh ris na bochtaibh, do bhríogh go mbíd ag fás i ndiaidh na beatha so, an mhéid go mbí gach
9935] aon díobh 'na rígh, agus i seilbh gach sochair dá mbí ar neamh go síordhaidhe. Agus ar an malairt bhíos idir an saidhbhir agus an bocht, idir staid na beatha aimseardha agus na beatha síordhaidhe, atá aní léaghthar ag Dáibhídh san .101. Salm, mar a n-abair, mutabis eos et mutabuntur ‘do-ghéana tú iad do mhalairtiughadh,
9940] agus beidh ar ndéanamh mhalairte dhíobh.’ Dá chor i gcéill, an tí bhíos bocht ar an saoghal, go mbí saidhbhir go síordhaidhe tréna shubháilcibh ar neamh; agus an tí darab soirbh an saoghal lé saidhbhreas, go mbiaidh bocht amhgarach i n-amarrán ifeirn tré shaoghal na saoghal, madh peacthach marbhthach iar
9945] n-éag é. Uime sin is follus gurab duine éigcríonna an tí do-ní feidhm nó foghnamh feadh a ré don chealgaire chaillteach .i. an saoghal, nach tabhair i ndíol gach uilc agus gach anfhorlainn dá n-iomcharann ann acht maitheas bréige, agus gan acht seal do thabhairt air sin féin dó; agus ré triall a staid na beatha so
9950] nach léigeann leis acht an eisléine. Gonadh 'na fhioghair sin atá aní léaghthar san .29. caibidil in Genesi, mar a léaghthar, an tan do- chuaidh Iacob d'iarraidh inghine Laban, go raibhe ag déanamh feadhma seacht mbliadhna dhó, mar cheannach ar Rachel, an inghean sgiamhach do bhí aige, d'fhagháil 'na mhnaoi;
9955] agus i gcionn seacht mbliadhan nach fuair acht inghean ghránna ghiom-shúileach, darbh ainm Lia, agus púicín do chur uirre. Mar an gcéadna do-ní an saoghal, an tan téid Iacob, .i. an duine, do dhéanamh feadhma seacht mbliadhna dhó .i. feadh a ré, bhíos 'na seacht gcuid, mar atá 'na naoidhin, 'na leanbh, 'na
9960] mhacaomh, 'na ógán, 'na fhior, 'na sheanóir, agus 'na athlaoch. An tan shaoileas Rachel .i. glóir nimhe d'fhagháil pósta ris mar thuarastal, is eadh do-ní, púicín an pheacaidh do chur

p.309

ris, agus an inghean ghránna ghiom-shúileach do bhí aige, mar atá saidhbhreas soghluaiste an tsaoghail, do dháil dó i ndíol
9965] Rachel .i. ghlóire nimhe. Gonadh uime sin adeir S. Augustín san .28. Seanmóir ar bhriathraibh an Tighearna na briathra so, ag teagasg an duine do leith an tuarastail dlighthigh is oircheas dó d'fhagháil tré shaothrughadh na subháilceadh san saoghal so, agus ag tabhairt mheisnigh dhó
9970] ré déanamh mhaith-ghníomh go buain-sheasmhach do thúr ghlóire nimhe dhó féin — ag so mar adeir, non tibi displiceat paupertas: vis scire quid valet? coelum emit; ita Christus in stabulo natus est, et semper vixit in paupertate ‘ná bíodh míodhúil agat san bhochtacht. An áil leat a fhios d'fhagháil
9975] créad is fiú í? Ceannuighthear lé neamh. Uime sin san stábla rugadh Críost, agus tug a bheatha do shíor as i mbochtacht.’ Is ar aní so labhras Dáibhídh san .61. Salm mar a n-abair, divitiae si affluant nolite cor apponere ‘dá lingid na saidhbhris oraibh, ná cuiridh bhar gcroidhe ionnta.’ Dá chor i gcéill,
9980] an dream ré n-éirgheann acfuinn ionnmhusa nó saidhbhreas saoghalta, nach dleaghair dhóibh iomad cúraim do bheith 'na dtimcheall aca, acht a mheas nach bí acht reachtas nó stíobhardacht orra, agus dá réir sin a gcur agus a gcaitheamh ar an modh bhus maith lé Dia, do réir a dtuigse féin, nó do réir mar
9985] sheólfaid dronga eagnaidhe oile iad. Gonadh ag neartughadh lé fírinne aneithe se atá aní léaghthar ag S. Augustin i seanmóir dh'áirithe, mar a n-abair, haveat homo multas pecuniarum facultates, si in eis non extollitur, pauper est; non habeat aliquid, sed cupiat, inter divites reprobos eum reputet Dominus, quia divites et pauperes
9990] in corde interrogat, non in arca ‘bíodh iomad acfuinne airgid ag neach, muna ngabhaidh uaill as, is bocht é; ná bíodh éin-ní aige, acht bíodh a mhian air, measaidh an Tighearna gurab ionchuir idir lucht an tsaidhbhris diommolta é. Óir is iad lucht an tsaidhbhreasa nó na bochtachta san chroidhe iarras,
9995] agus nocha n-iad an dream agá mbí an conách san chiste aca.’ As so is iontuigthe nach iad an dream agá mbíd na sealbha saoghalta aca mheasas Dia do bheith saidhbhir, do thaoibh na cionta nó na coire bhíos i ndiaidh an chonáich shaoghalta

p.310

do shealbhughadh dhóibh, acht fós, na boicht bhíos lán d'álghus
10000] agus d'accobhar dona sealbhaibh saoghalta dá rochtain, tar ceann nach tig dhíobh a ghreamughadh, acht amháin an fonn foiréigneach bhíos orra réna bhfagháil.

An dara goin

Léaghthar in Exodo, an tan do chongaibh inghean ríogh na hEthiopia Moyses ré bheith 'na chéile aice féin, do-rinne sé dá
10005] íomháigh, mar atá íomháigh dhíobh darbh ainm oblivio .i. dearmad, agus an dara híomháigh darbh ainm memoria .i. meabhair. Tug an chéid-íomháigh d'inghin ríogh na hEthiopia, agus an dara híomháigh dhó féin. Do measadh iomorra gur mhac d'inghin ríogh na hÉigipte darbh ainm Thalamut Maoise.
10010] Gidh eadh, gan amharas do budh mac mná Eabhraidhe é. Go fáthach, is é Maoise an saidhbhir; agus is é rí na hEthiopia rí an dorchadais .i. an saoghal; agus is í an inghean phósas ris an saidhbhir an tsainnt. Agus mar do shaoil inghean ríogh na hEthiopia gurbh í inghean Pharao máthair Mhaoise, agus nárbh í
10015] acht bean Eabhraidheach, mar an gcéadna ní hé an sonas saoghalta is máthair don tsaidhbhir, acht bochtacht agus amhgar agus amarrán, an bhean Eabhraidheach. Gonadh uime sin adeir Iob san cheathramhadh caibidil déag, homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis ‘iar mbeith don
10020] mhac arna bhreith ó mnaoi, agus ré marthain ré ghearr dhó, líontar d'iomad d'amhgaraibh é.’ As so is iontuigthe, tar ceann go saoileann an toicceach ré fhada, sonas, socracht agus sáimhrighe d'fhagháil dó féin, gurab meinic gurab duadh agus doghraing, amhgar amarrán agus anfhochain theagmhas dó. Is eadh
10025] chialluighid an dá íomháigh úd: an chéid-íomháigh, an dearmad, do-bheir inghean ríogh na hEthiopia .i. an tsainnt, i gcommaoinibh Dé orainn, agus i mbochtacht Chríost, dá dtig go meinic an Críostaidhe do leanmhain do mhnaoi choigcríche mar atá an tsainnt, lé gcongbhaighthear go meinic é i gcoigcrích na
10030] coire, i n-imchian óna thalamh díleas féin, flaitheas Dé. Agus uime sin is cneasta do gach aon aithris do dhéanamh ar Mhaoise, maille ré coimhéad an dara híomháighe úd, dá ngoirthear an

p.311

mheabhair, ré bhféadfaidh an Críostaidhe bheith cuimhneach ar chomaoinibh agus ar dhearlaicibh Dé, agus ar bhochtacht Chríost, agus
10035] ar réim a bheatha, ó's é is treóraighe agus is eólach dhúinn i slighe na haithrighe go neamh.

An treas goin

Tabhair dot aire, a dhuine, nach diommolann Dia na saidhbhris, acht an dúil shanntach bhíos ag an duine réna sealbhughadh; amhail adeir Dáibhídh Rí san .61. Salm, mar
10040] a n-abair, divitiae si affluant, nolite cor apponere ‘dá lingid na saidhbhris oraibh ná cuiridh bhar gcroidhe ionnta.’ Gonadh uime sin adeir S. Augustine ag teacht leis aní gcéadna na briathra so, non damnat divitias unde mereamur coelum, sed cor appositum, quod non expedit ‘ní dhamnuigheann Dia
10045] na saidhbhris, lé gceannchar linn neamh, acht damnuighidh an croidhe chuirthear ionnta, mar nach oircheas,’ acht chumhduigheas iad. Dá chor i gcéill nach san saidhbhreas bhíos an locht, acht i gcroidhe an tí do-ní aindíol éigcneasta dhe. Óir dá raibhe saidhbhreas ag neach, agus go gcreanfadh ré
10050] déirc, ré daonnacht agus ré hoineach do dhéanamh ar dhílleachtaibh agus ar dheibhléanaibh Dé é, atá somholta go mór. Gidh eadh, an tí chuireas cruinniughadh agus connlughadh air, agá chumhdach go ham a chuirthe i soileas leith-leasach dhó féin, agus gan an stíobhardacht chóir do dhéanamh air do réir thoile Dé do-bheir
10055] dhó é, atá indiommolta go mór. Agus an drong lé roinneann Dia na saidhbhris shaoghalta, agus shaoileas gurab sealbh dhíleas dóibh féin iad, agus dá réir sin nach cuireann i sochar do réir thoile an Tighearna iad, acht do réir a dtoile féin, tiocfaidh lá an chúntasa, mar a mbeanann Dia sorthan díobh in gach sochar
10060] dá dtug dhóibh, idir chéill, céadfaidh agus chonách saoghalta. Nó dá saoileadh an saidhbhir go leamh gurab sealbh dhíleas dó é, ná éin-ní dá bhfuil aige, atá sé meallta. Agus is uime sin adeir Dáibhídh Rí san .23. Salm, ag bréagnughadh an mheasta bhíos ag an saidhbhir sanntach air féin, na briathra so, Domini est
10065] terra et plenitudo eius, orbis terrarum et universi qui habitant in eo ‘is leis an dTighearna an talamh agus a lucht, an chruinne

p.312

thalmhanda agus na huile áitighid innte.’ Mar sin nach fuil ag an duine acht reachtas nó stíobhardacht do dhéanamh do Dhia, agus go mbíd i n-áirithe cúntasa do thabhairt uatha do Thighearna
10070] nimhe, is sealbhaidhe díleas ar gach ní dá mbí san chruinne.

An ceathramhadh goin

Is cneasta an samhlughadh do-ní Anselmus naomhtha, thig leis aní se san leabhar ro sgríobh dona Samhluighthibh, mar a n-abair gurab cosmhail an duine ré muilleóir do ghlacfadh muileann ó thighearna, ar choingheall go mbeith d'fhiachaibh air dlighe
10075] an mhuilinn do thabhairt don tighearna, agus cíos cinnte do bheith dhó féin mar chothughadh óna thighearna; agus go measfadh an tighearna go bhfuighbheadh féin cruithneacht agus gach arbhar somholta oile ón muilleóir, i ndlighe nó i ndualgus an mhuilinn, agus 'na dhíol sin gurab eadh do-bhéaradh an muilleóir uaidh,
10080] cáithleach, nó lóch, nó neithe éadtarbhacha oile; agus arna fhionnachtain sin don tighearna go gcuirfeadh an muilleóir dá cheangal agus dá chor i bpríosún, i ndíol shochair an mhuilinn do chor amudha. Mar an gcéadna do-ní Dia ris na daoinibh: do-bheir muileann .i. maoin shaoghalta dhóibh i ngeall ar dhlighe
10085] do dhíol as, mar atáid boicht agus dílleachta agus daoine éagcruaidhe agus gach drong oile bhíos i riachtanas do chothughadh agus do bhiathadh lé déirc, lé daonnacht agus lé hoineach. Gidh eadh, an dream do-bheir sin i bhfaill, agus do-ní cruas agus connlacht agus cruinniughadh agus coimhéad ciste ar na sealbhaibh saoghalta, agus
10090] chongbhas ó bhochtaibh agus ó dheibhléanaibh Dé iad, agus nach tabhair do Dhia, i ndlighe an mhuilinn, acht cáithleach cruais agus lóchán lochta agus loim-cheisnimh, cuiridh Dia dá gceangal iad i n-am an éaga, agus mar do-gheibh sochar an mhuilinn dá chor amudha leó, cuiridh dá gceangal agus dá gcuibhriughadh, dá
10095] gcor i bpríosún pheannaideach ifrinn dá bpianadh go síordhaidhe iad. Gidh eadh, bíodh a fhios agat, a léaghthóir, nach éigean do gach aon-duine dubh-dhruim do chor ris an saidhbhreas saoghalta, agus nach bí sé ar a gcumas, do réir na cuinge chuirid orra, a thréigean go hiomlán. Óir an drong bhíos ré cothughadh agus ré
10100] cathughadh, ar a mbí cúram saoghalta, ní fhéadaid an maitheas

p.313

saoghalta go hiomlán do thréigean, ar a mbí do chúram chloinne, feadhmannach, agus gach foirne oile ó shoin amach orra. Ní hionann agus an t-aos crábhaidh, darab cothughadh an crábhadh, agus agá mbí d'fhiachaibh ar chách cothughadh do thabhairt dóibh
10105] dá chionn. Agus is i bhfioghair na druinge úd bhíos ré cothughadh agus ré cathughadh atá an fhioghair léaghthar san naomhadh caibidil déag in Genesi, mar a n-innistear, iar dtréigean Sodoma do Lot, gur chomhnaidh i gcathraigh bhig, darbh ainm Segor, i ngar do Sodoma, do bhríogh nachar fhéad tré éiglidheacht dol i
10110] mullach an tsléibhe do bhí roimhe. Mar an gcéadna, an drong bhíos ré cathughadh agus ré cothughadh, nach féadaid dul i mullach na bochtachta, lé bhféadfaidís gach éin-ní do thréigean, acht is éigean dóibh anmhain i n-ucht an tsléibhe, ré déanamh a bhfeadhma dlighthigh féin do Dhia. Agus is ag moladh an dá
10115] dhrong so atá aní léaghthar ag Dáibhídh san .127. Salm, mar a n-abair, ag labhairt ar an duing se, nó ar gach aon fá leith dhíobh, labores manuum tuarum quia manducabis, beatus es et bene tibi erit ‘do bhríogh go n-íosfaidh tú saothar do lámh féin, budh beannuighthe thú, agus is maith raghas duit.’ Dá chor i gcéill
10120] gurab somholta staid bheatha an dá chinéal daoine do luaidheamar, an tan chuirid go sochrach é. Gidh eadh, ní hiad so atá indiommolta, acht an drong do-ní ceilt agus cruas, coigilt agus cruinniughadh ar an saidhbhreas saoghalta, agus shaoileas gurab sealbh dhíleas dóibh féin é, agus gan aca air do cheart acht
10125] reachtas, lé riar gach druinge bhíos easbadhach; agus an tan chuirid a gcroidhe go craosta i seilbh na saidhbhreas bhíos ré a roinn ar dhaoinibh easbadhacha oile, agus chuireas i sochar leith-leasach dhóibh féin iad. Óir bíd an drong go meinic taoibh riú do thuarastal ó Dhia. Agus is i bhfioghair an tí chuireas a chroidhe
10130] sna saidhbhreasaibh saoghalta, agus chuireas i sochar dhó féin go leith-leasach iad, agus shaoileas mar aon ris sin bheith i gcuibhreann na bhfíréan ar neamh, atá aní léaghthar ag Matha san .20. caibidil, mar a n-abair Críost go fáthach na briathra so ris an tí do shaoil tuilleamh agus tuarastal d'fhagháil do leath-chumaidh ar
10135] an gcuid oile don mheithil, agus do bhí ag tormas agus ag ceasacht. Ag so briathra Críost, amice, non facio tibi iniuriam, tolle quod

p.314

tuum est, et vade ‘a chara, ní dhéinim éagcóir ort; tógaibh leat aní is leat féin, agus imthigh.’ Dá chor i gcéill, an dream ghabhas mar thuarastal chuca loise agus toicce thalmhaidhe, agus agá mbí a
10140] gcroidhe ionnta, an tan shaoilid miana fhlaithis nimhe d'fhagháil dá éis, adeir Críost riú na tuarastail 'na raibhe a ndúil, mar atá an saidhbhreas saoghalta, do bheith aca, agus gan tabhach a dtuarastail do dhéanamh, do bhríogh nach raibhe rioth ná roinn aca acht ris an saoghal, dá rabhadar do shíor ag
10145] déanamh fheadhma — acht muna ndearntaoi leó aithrighe, agus dá réir sin a gcroidhe do tharraing as an saidhbhreas do réir thoile agus mhiana Dé, agus a thréigean do mhuin chroidhe.

An cúigeadh goin

Agus is cosmhail an t-inneall dhleaghair don Chríostaidhe do chur air féin, ré triall i raon bhaoghlach na beatha so, agus an t-inneall
10150] chuireas an caiptín críonna ar a shluagh, ré triall i mbealach bhaoghlach dhó, mar atá dá chórughadh do dhéanamh dhíobh, an céad- chórughadh i dtosach agus an dara córughadh i ndeireadh; ionnus, dá gcailltí córughadh dhíobh, go bhféadfadh an dara córughadh cathughadh do dhéanamh. Go fáthach, is é an céad-chórughadh
10155] bríogha spioratdha na hanma, agus na subháilce; an dara córughadh, an corp gona chéadfadhaibh. Is ag cor aneithe se i gcéill atá aní léaghthar ag Matha san .26. caibidil, mar a n-abair Críost ré hucht na páise, spiritus quidem promptus, caro autem infirma ‘atá an spioraid ollamh, agus an cholann éiglidhe.’
10160] Dá chor i gcéill go mbí calmacht san choguas ré cathughadh ris na dubháilcibh, agus go mbí an cholann aibrisg éiglidhe. Is i bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar ag Genesis san .32. caibidil. An tan do bhí Iacob ag teitheadh ré Laban dá dhúthaigh féin, agus do chuir Esau a dhearbhráthair luigheachán air, is eadh do-rinne
10165] Iacob, dá chórughadh do dhéanamh dá bhuidhin. Gidh eadh, do chuir Rachel an bhanfhlaith sgiamhach i gceannas feadhna na céad-bhuidhne, agus Lia, an bhean ghiom-shúileach, i gceannas feadhna na buidhne déidheanaighe, agus mar sin ní bhfuair Esau ann féin cur chuca. Mar an gcéadna go fáthach, is é Laban an saoghal,
10170] Rachel grás Dé, Lia an toicce thalmhaidhe, Iacob an duine, agus

p.315

Esau an diabhal. Óir, mar mheasas Iacob .i. an duine, dealughadh ris an saoghal, agus imirce na haithrighe do dhéanamh go neamh, is eadh dhligheas, tosach na slighe do thabhairt ar thriall i raon na haithrighe don anam, bhíos sgiamhach i ngrásaibh
10175] Dé agus i subháilcibh; agus deireadh na slighe do thabhairt do Lia .i. don cholainn gona céadfadhaibh, dhligheas lorgaireacht do dhéanamh ar an anam gona subháilcibh. Agus mar sin an tan bhíos ceannas feadhna ag an anam, bhíos i ngrásaibh Dé, agus bhíd na subháilce 'na mbuidhin aige, agus leanas an cholann
10180] gona céadfadhaibh san rian chéadna é, ní fhaghann Esau .i. an t-aidhbhirseóir, buaidhreadh do dhéanamh air, do bhríogh go mbí congnamh speisialta Dé ag an duine ré triall san turus sin. Gonadh uime sin atá aní léaghthar ag Ambrosius naomhtha, i n-eipistil d'áirithe, ag labhairt ris an tí chuireas an t-inneall so
10185] air ré triall ar eachtra na haithrighe, Deus ipse, omnium Rector ae Dominus, cum omni militia angelorum, certamen tuum spectat, tibique conra diabolum dimicanti aeternitatis coronam parat, ‘bí Dia féin, Stiúrthóir agus Tighearna na n-uile, mar aon ré huile shochaidhe na n-aingeal, ag feitheamh do chathuighthe; agus ré mbeith ag coimheasgar ris an diabhal duit, ollmhuighidh coróin na síordhaidheachta dhuit.’

An seiseadh goin

Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar san .40. caibidil in Genesi, mar ar fhaisnéis Ioseph do dháileamh Pharao go mbiadh arna réidheachadh i gceann trí lá, as an bpríosún 'na
10195] raibhe, agus agá chur 'na innmhe féin arís. Go fáthach, is é an dáileamh so Pharao an peacthach bhíos i bpríosún an pheacaidh, agus na trí lá úd trí cotcha na haithrighe, mar atá brón-chombrúdh, faoisidin, agus lóir-ghníomh, lé gcuirthear neach 'na innmhe féin, mar atá i staid an ionnracais arís, go triall ar neamh dhó. Agus
10200] is i bhfioghair na dtrí rann so na haithrighe atá aní léaghthar san .24. caibidil don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a léaghthar go dtugadh a rogha do Dháibhídh Rígh, pláigh trí lá d'fhulang, nó gorta agus inghreim easgcarad seacht mbliadhna; agus rug do rogha pláigh thrí lá d'fhulang. Go fáthach, is eadh

p.316


10205] chialluighid na trí lá úd, trí cotcha na haithrighe; is eadh chialluigheas an ghorta úd, agus an inghreim easgcarad, gorta ghrádha Dé, agus bheith i mbaoghal ag aimsighthibh na námhad, mar atá an diabhal, an saoghal, agus an cholann, feadh seacht mbliadhan, mar atá feadh saoghail an duine, roinntear 'na sheacht
10210] míribh, amhail adubhramair romhainn. Is iad na trí lá úd na haithrighe thuigthear a briathraibh Mhaoise san chúigeadh caibidil in Exodo, mar a n-abair, ibis viam trium dierum per desertum ‘rachaidh tú trés an bhfásach uidhe thrí lá.’ Dá chor i gcéill go bhfuil uidhe thrí lá ré triall tré fhásach na haithrighe go Tír
10215] Tharrngaire an fhlaithis neamhdha. Gonadh ag musgladh mheanman an aithrighigh ré déanamh an turuis se atáid briathra S. Bearnard i seanmóir dh'áirithe, mar a n-abair, fugite de medio Babylonis, et salvate animas vestras. Convolate ad urbes refugii, ut possitis de peccatis agere poenitentiam, et in praesenti obtinere
10220] gratiam, et in futuram gloriam finaliter praestolari ‘teithidh a lár na Báibiolóine, agus fóiridh bhar n-anmanna féin. Déanaidh coimheiteall go cathrachaibh an tearmainn, ionnus go bhféadfadh sibh aithrighe do dhéanamh in bhar bpeacaidhibh, ré greamughadh na ngrás san saoghal so, agus ré sealbhughadh na glóire atá ré
10225] teacht go críochnuightheach.’ Agus is i bpearsain an tí chríochnuigheas an turus so atá aní léaghthar san .24. caibidil in Ecclo., mar a n-abarthar, in civitate sanctificata requievi ‘do chomhsanaidh mé san chathraigh naomhtha.’ Dá chor i gcéill, an dream chríochnuigheas an turus so, go mbíd go síodhach suaimhneach
10230] i seilbh na glóire síordhaidhe i gcathraigh nimhe. Atá fioghair ag Eóin san .21. caibidil in Apocal. ag teacht leis aní se, mar a n-abair Eóin go bhfacaidh cathair cheathra slios, agus trí doirse ar gach slios díobh. Go fáthach, is iad na ceathra sleasa, cheathra haosa an duine; agus na trí doirse ar gach slios trí cotcha na
10235] haithrighe bhíos ag an duine ré triall trés na trí rannaibh úd na haithrighe go neamh. Gonadh dá chur so i gcéill atá an fábhaill-sgéal léaghthar ag Matha san .20. caibidil, mar a nochtann gur chuir an t-athair muinntire drong dá mheithil do bhuain na fíneamhna an chéad-uair don ló. Ionann sin ré a rádh agus i n-aois
10240] mhacaoimh. Do chuir an dara drong an treas uair don ló.

p.317

Ionann sin ré a rádh agus an drong bhíos i n-aois ógáin, chuireas Dia do dhéanamh feadhma dhó féin san bhfíneamhain .i. i saothrughadh na subháilceadh. An treas drong chuireas amach an seiseadh uair don ló .i. sa meadhón laoi, an drong bhíos
10245] i meadhón a n-aoise .i. san aois fheardha. Agus an ceathramhadh drong chuireas amach san naomhadh uair, ar a thrí do chlog i ndiaidh mheadhóin laoi .i. na seanóiridhe. Óir ní fhuil drong dona ceithre drongaibh se ag nach bíd trí doirse, mar atá trí cotcha na haithrighe osluigthe rompa. Gonadh uime sin atáid na
10250] briathra brostuightheacha so Ieronimus naomhtha, ag míniughadh na mbriathar so ag Matha, poenitentiam agite ‘déanaidh aithrighe.’ Ag so mar adeir Ieronimus naomhtha, amaritudinem radicis dulcedo pomi compensat, pericula maris spes lucri delecat, dolorem medicinae spes salutis mitigat. Qui desiderat nucleum, frangat
10255] nucem; poenitentiam agat, qui volt aeterno adherere bono; frangat conia Christi narrare possunt, qui ad palmam indulgentiae meruerunt pervenire ‘do-bheir milse an ubhaill cúitiughadh i searbhas na préimhe. An dóigh bhíos ag neach as saidhbhreas d'fhagháil, tig dhi gean do bheith ag neach ar ghuaisibh an
10260] mhara. An dóigh bhíos ag neach as a shláinte, ceannsuighidh doilgheas an leighis. An tí agá mbí mian don eitne, briseadh an chnú. Cibé rénar mian bheith táitte ris an mhaith shíordhaidhe, déanadh aithrighe. An dream do thuill pailm an mhaithmheachais, féadaid molta Dé d'innisin.’ As na briathraibh se
10265] S. Ierom is iontuigthe nach gan fháth gan adhbhar fhéadas neach dol ar neamh, acht i ród ainsheasgair na haithrighe, mar is follus as na samhluighthibh chuireas seisean síos. Agus ó's é ród na haithrighe is inleanta ar neamh, ní foláir don duine Chríostamhail duadh agus doghraing, ulc agus amarrán na haithrighe
10270] d'fhulang, ré rochtain na cathrach neamhdha dhó.

p.318