Corpus of Electronic Texts Edition
Trí Bior-Ghaoithe an Bháis (Author: Geoffrey Keating)

Alt 4

AN CEATHRAMHADH HALT

'na gcuirthear i gceist annso, ar geineadh Muire i bpeacadh an tsinnsir.

An chéad-ghoin

Is móide is ionchuir an cheist se, aní adeir Pól san chúigeadh caibidil gusna Rómhánchaibh, omnes in Adam peccaverunt ‘do
3175] pheacuigheadar na huile i nÁdhamh.’ Ionann sin ré a rádh agus go raibhe peacadh an tsinnsir ar an uile dhuine ó Ádhamh. Mo fhreagra ar bhriathraibh Póil go bhféadaid siad bheith fírinneach tar ceann go mbeith duine nó dís arna n-uisgeacht ó pheacadh an tsinnsir. Agus is dearbhadh air sin aní léaghthar san seiseadh caibidil in Genesi, mar a n-abair Dia ag labhairt

p.101


3180] ar Nóe, Noe vir iustus in generationibus suis, cum Deo ambulavit ‘fríoth (ar sé) Naoi 'na fhíréan 'na shíl-treabhaibh féin, do thriall sé lé Dia.’ Gidh eadh, adeir go grod 'na dhiaidh sin san chaibidil chéadna, omnis caro corruperat viam suam super terram ‘do thruailligh an uile cholann a slighe féin ar an
3185] dtalmhain.’ Tabhair dot aire, a léaghthóir, mar adubhairt go coitcheann gur thruailligh an uile cholann a slighe, agus nach iontuigthe as sin gur thruailligh Naoi do bhí fíréanta a shlighe féin. Mar an gcéadna, tar ceann go n-abair Pól gur pheacuighsead na huile i nÁdhamh, ní hiontuigthe go héigeantach as sin go
3190] raibhe peacadh an tsinnsir ar Mhuire, amhail nach tuigthear a briathraibh Dé san seiseadh caibidil úd in Genesi, mar a n-abair gur thruailligh an uile cholann a slighe féin, go mbiadh colann Noé ar dtruailleadh a slighe féin. Óir is gnáth rádh foirleathan deimhnightheach do bheith san Bhíobla. Bíodh a fhiadhnaise
3195] sin ar aní léaghthar san .27. caibidil ag Matha mar a n-abair, dicunt omnes, crucifigatur ‘adeirid uile, crochtar é.’ Gidh eadh, is inmheasta go rabhadar drong d'fhíréanchaibh do láthair Chríost an tan so, ris nachar mhaith a bhás, nach dubhairt mar aon ris na hIodhalaibh Críost do chrochadh. Is córaide dhúinn
3200] a bhreathnughadh go raibhe drong d'fhíréanchaibh do láthair bhreitheamhnais do dhéanamh ar Chríost, aní léaghthar ag Eóin san ochtmhadh caibidil déag, mar a n-abair, sequebatur autem Iesum Simon Petrus et alius discipulus, etc. ‘Do lean iomorra Simón Peadar agus deisgiobal oile Íosa. Dobhí thrá an deisgiobal
3205] sin aithnidh don easbog, agus do-chuaidh isteach mar aon ré hÍosa i n-aittreabh an easbuig. Do sheasaimh cheana Peadar ris an doras amuigh.’ As so is iontuigthe go raibhe duine éigin do láthair bhreitheamhnais do dhéanamh ar Chríost, nach dubhairt a chrochadh, tar ceann go n-abair Matha go
3210] ndubhradar uile a chrochadh.

An dara goin

Tuig, a léaghthóir, tar a n-abraim, nach féadtar Matha ná Maoise ná aon oile d'ughdaraibh an Bhíobla d'éiliughadh tré fhaisnéis fhoirleithin dá ndéinid. Óir atáid dá shingin choitcheanna

p.102

ann, mar atá singin choitcheann deimhnightheach agus
3215] singin choitcheann diúltuightheach; agus fuilngidh an tsingin choitcheann deimhnightheach uisgeacht go meinic. Óir dá n-abradh duine an pobal uile do bheith san teampall do ghnáth-mhodh labhartha, is fíor dhó é, cia do bhiadh duine nó dias díobh gan bheith ann. Agus annsa chéill se is fíor gach
3220] rádh coitcheann deimhnightheach mar na sompladha thuas dá bhfaghthar san Scrioptúir. Ní mar sin cheana don rádh choitcheann diúltuightheach — ní fhuilngeann uisgeacht. Óir dá n-abradh duine nach biadh aon-duine don phobal san teampall, ní fíor dhó é, dá raibhe duine nó dias díobh ann. Tuigthear an
3225] t-eidirdhealughadh atá idir an dá shingin úd as aní léaghthar ag Eóin san chéad-chaibidil, mar a n-abair, omnia per ipsum facta sunt, et sine eo factum est nihil ‘is maille ris sin do-róineadh na huile, agus ní dearnadh éin-ní gan é.’ Tuig gurab uime adeir nach dearnadh éin-ní gan é, do thoirmeasg an tseachráin adéaradh
3230] ar son na faisnéise deimhnighthe úd go bhféadfadh ní éigin substainteach bheith arna dhéanamh, nach é Dia do-ghéanadh. Gidh eadh, ní fhuilngeann an diúltadh coitcheann an tuigsin sin do bhuain as, do bhríogh nach fuilngeann uisgeacht san bhioth. Uime sin is eadh fhreagraim don ionadh
3235] úd Phóil, do bhríogh gur rádh coitcheann deimhnightheach é, agus nach rádh coitcheann diúltuightheach, nach iontuigthe go n-abair gur luigh peacadh Adhaimh ar an uile dhuine, gur luigh ar Mhuire. Do bhríogh, do réir a ndubhramar, go bhféadtar í d'uisgeacht ón rádh choitcheann fhoráilteach úd Phóil, agus
3240] óna chosmhailibh oile, má tá gur bhean cuid dá ainiarsma ria, mar atá fuacht agus teas, tart agus ocras, agus fós an bás, amhail do bhean ré Críost féin.

An treas goin

Atá fioghair san Bhíobla ag teacht leis aní se, amhail léaghthar san chúigeadh caibidil déag do leabhar Hester, mar
3245] rug Assuerus Rí breath bháis i gcoitchinne ar an mhéid don chineadh Iúdaidheach do bhí 'na fhlaitheas féin go huilidhe. Agus an tan do-chualaidh an bhainríoghan onórach Hester do

p.103

bhí 'na hIúdaidheach breith bháis do bheith ar 'na breith i gcoitchinne ar an gcineadh dá raibhe féin, do mheas go luighfeadh
3250] daoirse na breithe céadna uirre féin, ar mbeith don aicme Iobhlaidhe dhi, agus do-chuaidh i ndáil Assuerus d'iarraidh pardúin a hanma air. Is eadh do fhreagair Assuerus: non morieris, non enim pro te, sed pro omnibus haec lex constituta est ‘ní bhfuighir-se bás, óir ní duit-se acht dona huilibh do horduigheadh
3255] an reacht so.’ Tuig, a dhuine, mar adeir gurab don uile Iúdaidheach do horduigheadh an dlighe báis úd, agus tairis sin nár horduigheadh do Hester bás d'fhulang, bíodh gurab Iúdaidheach í, mar an gcéadna tar ceann go rug an tAthair uile- chumhachtach breath bháis ar an gcineadh ndaonna, mar atá
3260] bheith damanta trés an síl-pheacadh sinnsir úd atá ag snighe a los na sean-choire i síol-aicme Ádhaimh, thairis sin ní headh is iontuigthe gur luigh daoirse na breithe sin ar Mhuire, tar ceann go rug breath ar an gcineadh ndaonna i gcoitchinne, amhail nár luigh dochar breithe Assuerus ar Hester fá hIúdaidheach,
3265] tar ceann go raibhe breith bháis arna breith i gcoitchinne ar an uile Iúdaidheach. Do bharr ar gach ní dá ndubhramair, ní cneasta a mheas go n-oirdeóchadh an eaglais (darab ainm do réir Phóil san treas caibidil don chéid-Eip. go Timoteus ‘colamhain agus firminte na fírinne’) féil ghabhála Mhuire i
3270] mbroinn, acht maille ré Muire do bheith naomhtha ré linn a gabhála i mbroinn, agus dá réir sin bheith saor ar an salchar sinnsir dhi. Agus fós, is inmheasta gur choimhéid Dia glan an t-árus 'na raibhe a bhara faoi féin áitiughadh. Agus is uime sin adeir Dáibhídh Rí, domum tuam decet sanctitudo ‘is deagh-mhaiseach
3275] dot theagh-sa bheith naomhtha.’ Dá chor i gcéill gur chóir an t-árus úd 'na suidhfeadh an diadhacht do chongbháil glan ó thús go deireadh. Is iontuigthe mar an gcéadna gurab ar cholainn Mhuire tugadh an teagh úd, do réir mar adeir Solamh san .24. caibidil in Ecclo., ag labhairt i bpearsain Mhuire,
3280] qui creavit me requievit in tabernaculo meo ‘an tí do chruthuigh mé, do chumhsanuigh sé im theaghdhais.’ Dá chor i gcéill gur teagh do Mhac Dé Muire, an mhéid gur áitigh sé innte.

p.104

An ceathramhadh goin

Dá bhfiafruigheadh aon-duine an bhfuil suidhiughadh san
3285] Scrioptúir ar pheacadh an tsinnsir do bheith ar na daoinibh, bíodh a fhiadhnaise sin ar bhriathraibh Dé, amhail léaghthar san seachtmhadh caibidil déag in Genesi, mar a n-abair, ag labhairt ar shíol Ádhaimh, omnis anima cuius caro praeputii circumcisa non fuerit, peribit anima illa de populo suo ‘an uile anam ar nach
3290] déantar timchill-teasgadh ar a fheóil, rachaidh an t-anam soin amudha as a phobal féin.’ Dá chor i gcéill go mbiadh damanta. Gidh eadh, ní héidir a mheas go mbeidís anaim na ndaoine nach dearnaidh coir ghníomhach riamh damanta, acht tré olc éigin oile do bheith ag leanmhain díobh. Is é sin an salchar sinnsir
3295] úd atá ag snighe agus ag síolrughadh i síol Ádhaimh glún ar ghlún, dá ngoirthear peacadh an tsinnsir, ionnus an neimh do ghabh Ádhamh as an ngreim n-urchóideach úd do ith sé d'ubhall na haithne, do ghalruigh agus do thruailligh é féin, go bhfuil gan leigheas ar ndol i bpréimh agus i gcnáimh na clann-mhaicne ó
3300] shoin ile, agus go mbiaidh go bruinne an bhrátha. Óir amhail téid an bholgach ón athair san gcloinn, nó an lubhra, mar an gcéadna táinig an galar gránna agus an neimh nathrachda agus an aingcis uathbhásach úd .i. an peacadh ionnainne, an cineadh daonna, ón athair ór síolruigheadh sinn .i. Ádhamh, ionnus gur
3305] chríonamair leis an gcoir, agus gur thuit duille deagh-mhaiseach na fíréandachta bunadhasaighe dhínn, agus nach fuil ionnainne acht lomáin loma lochardha gan chroiceann gan díon gan duille, ag críonadh lé coirthibh, agus ag ar losgadh lé luaith-ghrís na locht. Óir amhail chríonas an crann ar lobhadh a fhréimhe .i. Ádhamh,
3310] atámaid-ne crann an chinidh dhaonna ar gcríonadh. Gonadh aire sin do-rinne file dh'áirithe an rannso: —

    1. Fiodhbhaidh chríon cnámha mo cholna,
      cumhdach fallsa feóil mo bhall,
      úir gan taradh cré mo chalann,
      3315] talamh mé agus anam ann.

p.105

An cúigeadh goin

Tuig, a dhuine, go bhféadtar peacadh an tsinnsir do mheas ar dhá chor, mar atá rés an mbaisteadh nó 'na dhiaidh. Is ionann iomorra peacadh an tsinnsir rés an mbaisteadh agus easbaidh nó éagmais na fíréandachta bunadhasaighe do dhlighfeadh
3320] duine do bheith aige. Agus is iontuigthe gurab ionann dál don chineadh dhaonna rés an mbaisteadh agus do chloinn tighearna i ndiaidh a n-athar do thuitim i dtréatúireacht. Óir caillid a bhfuil agus a bhfearann tré mheirleachas a n-athar. Mar an gcéadna do chlann-mhaicne Ádhaimh: do chaillsead a bhfuil
3325] agus a bhfearann .i. grása Dé agus a ghlóire nó go n-aisigthear dhóibh arís iad lé cairt an chreidimh agus lé bulla an bhaistidhe. Agus is é aní céadna is iontuigthe a briathraibh Ieremias fáidh, mar a n-abair san .31. caibidil, patres nostri comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt ‘do itheadar ar n-aithreacha searbh-chaora
3330] na fíneamhna fiadhánta, agus atá déistin ar fhiaclaibh a mac.’ Dá chor i gcéill gur ith Ádhamh an t-ubhall úd na haithne, fá searbh ré a íoc, agus go bhfuil a olc agus a urbhaidh ag cumailt ré a chlann-mhaicne dá éis. Óir ní chuirfid ainiarsma an ubhaill úd díobh gan bheith ag déanamh a ndíotha agus a ndochair do shíor.
3335] Óir gach saoth agus gach teidhm dá dtig orra, is do thoisg an ubhaill úd táinig. Agus is uime sin adeir Solamh san seiseadh caibidil in Eccle., omnis labor hominis in ore eius ‘is i mbéal an duine atá a uile shaothar agus ulc.’ Dá chor i gcéill gurab do bhéal Ádhaimh lér hitheadh an t-ubhall táinig gach díoth agus gach
3340] dochar dá dtáinig agus dá dtiocfaidh ar an nádúir dhaonna. Is ionann fós peacadh an tsinnsir tar éis an bhaistidhe, agus fadódh do-ní abaigh ineamhail an cholann ré déanamh gach uilc. Nó fós is ionann é agus claonadh i n-aghaidh an réasúin dírigh. Óir táinig don othras úd do-rinneadh ar Ádhamh gur fhás céim
3345] bacaighe sa nádúir, ionnus go mbí cromadh ré cois gach aon-choisgéime aice, agus dá réir sin gur chlaon ó bheith coimhshínte ré riaghail an réasúin, agus go dtig dhe sin nach oirid dá chéile go meinic. Bíodh a fhiadhnaise sin ar an réasún agus ar na rannaibh íochtaracha, mar atáid chúig shiansa na hanma agus na cúig céadfadha
3350] corpardha. Agus ní headh amháin, acht ní thig an toil

p.106

féin leis an réasún go meinic. Agus is ag gearán na huireasbaidhe se do bhí ar an nádúir dhaonna, arna mothughadh do Phól Apstal ann féin, adubhairt, amhail léaghthar san seachtmhadh caibidil gusna Rómhánchaibh, sentio aliam legem, etc. ‘mothuighim
3355] reacht oile im ballaibh, atá ag cur i n-aghaidh nó ag cathughadh ré reacht mh'intinne.’ Dá chor i gcéill go mothuigheadh féin claonadh 'na chéadfadhaibh agus san chuid oile dá bhríoghaibh corpardha, i n-aghaidh riaghlach an réasúin.