Corpus of Electronic Texts Edition
Trí Bior-Ghaoithe an Bháis (Author: Geoffrey Keating)

Alt 2

AN DARA HALT

'na n-orduighthear don duine oirchill do bheith ar an mbás aige.

An chéad-ghoin

Acht cheana dá bhfiafruigheadh duine créad as a n-abraim
2695] nó as a bhforáilim ar dhuine bheith ar a choimhéad ar an mbás gcorpordha, agus gan dol tairis ag aon-duine, mo fhreagra air gurab é is fáth dhamh, do bhríogh go dtuigim nach téid an bás corpardha i ndíoth ná i ndochar don druing chuireas inneall agus ordughadh orra féin ré hucht an bháis, mar atáid na daoine
2700] naomhtha neamhurchóideacha chathuigheas ris na heasgcáirdibh adubhramar thuas, agus chaomhnas agus choimhéadas gan lot gan leónadh anam na hanma .i. grása Dé is anam don anam. Óir ní headh amháin gan an bás corpardha do dhol i ndochar dona fíréanchaibh, acht is ro-mhór an sochar 'na dtéid sé dhóibh.
2705] Agus is uime sin adeir Pól san chéad-chaibidil go Philippens., cupio dissolvi et esse cum Christo ‘atá mian oram sgaoileadh dhíom, nó bheith arnam sgaoileadh, agus bheith mar aon ré Críost.’ Dá chor i gcéill nach fuil acht broid agus braighdeanas dona fíréanchaibh bheith cuibhrighthe i gcarcair chriadh na colna
2710] daonna, dúnta dlúith-iatta i ngarrdha ghobhainn nó i mainnir mhíothaomaigh an domhain se, áit 'snach bí súil ré soirbhiughadh aca, agus fóir neimhneach námhad 'na dtimcheall; agus gurab cúis mheanman agus lúth-gháire dhóibh bheith mar aon ré Críost san ghrianán ghlé-sholus gheal-ruithneach ghríos-taitneamhach úd
2715] na glóire, mar a mbíd saor ón uile dhoghraing agus dhocamhal, gan anaoibh gan amhluadh aigeanta, ar fhaosamh nó ar ionchaibh Íosa ar Slánuightheóra.

An dara goin

Go bhfios damh dobudh éigcríonna don tí do bhiadh i ndaoirse agus i moghsaine agus i ndroich-éadach, ag fagháil duaidh
2720] agus doghrainge, uilc agus anshóidh, agus ag nach biadh acht drochbhothán

p.87

deatmhar fuar foirbhthe, gan díon ar ghaoith ná ar ghairbh-shín, bheith doilgheasach fá imirce do dhéanamh as sin i ngrianán ghlé-mhaiseach ghloinidhe, agus é díonmhar deagh-mhaiseach, lán d'ór agus d'airgead agus dá gach maoin shoimhianuighthe
2725] oile, agus rí do dhéanamh dhe féin ar an ngrianán soin. Mar an gcéadna adeirim gomadh éigcríonna don fhíréan bhíos ag fagháil uilc agus imshníomha san tsaoghal so, doilgheas do bheith air tré bheith ag imirce a dúir-theach daor-dhálach na colna don árus fhairsing fhionn-aolta aoibhinn iol-mhaoineach
2730] ainglidhe úd na cathrach neamhdha, agus Dia agá rádh gurab é tráth do-bheir sealbh oighreachta dá aos gráidh féin an tan do-gheibhid bás, do réir Dháibhídh san .126. Salm, mar a n-abair, cum dederit dilectis suis somnum, ecce hereditas Domini ‘an tan do-bhéara suan dá aos ionmhaine féin, féach oighreacht
2735] an Tighearna.’ Dá chor i gcéill gurab é tráth do-bheir oighreacht don fhíréan, ar bhfagháil bháis dó.

An treas goin

Measaim fós gomadh éigcríonna don tí do bhiadh ar deóraidheacht agus ar díbirt i gcoigcrích óna thír agus óna thalamh féin, i gcuasaibh crann agus carrag, agus i bhfoithribh fiathamhla fásaigh, fá
2740] imshníomh agus fá éadtualang, doilgheas do bheith air fá thoidheacht i gcomhghar dá chathraigh chomhnuighthe féin mar a mbiadh cádhas agus cion agus onóir agus airmhidin air. Mar an gcéadna adeirim gurab éigcríonna don fhíréan atá ar díbirt agus ar deóraidheacht, i ndocamhal agus i ndaoirse an tsaoghail se, bheith doilgheasach
2745] tréna dhrud réna chathair chomhnuighthe .i. flaitheas Dé, trésan mbás. Agus dá n-abradh neach gomadh cathair chomhnuighthe dhó aon-áit san tsaoghal so, bíodh a fhios aige nach fíor dhó é, do réir Phóil san treas caibidil déag gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair, non habemus hic civitatem permanentem,
2750] sed futuram inquirimus ‘ní fhuil cathair chomhnuighthe annso againn, acht an chathair atá ré teacht, is í iarrmaid.’ Dá chor i gcéill nach fuil acht buailteachas san bheathaidh se, agus gurab é flaitheas Dé is sean-bhaile ré síor-chomhnaidhe againn.

p.88

An ceathramhadh goin


2755] Adeirim mar an gcéadna gomadh éigcríonna don ard-chaiptín do bhiadh ag troid agus ag teagmháil go meinic ré a bhiodhbhadhaibh, doilgheas do bheith air — ar mbreith bhuadh gcosgair agus gcomhlainn orra — tré choróin na mbuadh do bheith ar tí a cuirthe air. Mar an gcéadna adeirim ris an bhfíréan bhíos ag cogadh agus ag
2760] cathughadh ré heasgcáirdibh na hanma, gomadh éigcríonna dhó doilgheas do bheith air tré bheith ag dol tré bhealach an bháis, do ghlacadh choróine na mbuadh do gealladh dhó trés na háraibh agus trés na héachtaibh do-bhéaradh ar a easgcáirdibh. Agus is ar an gcathughadh so agus ar an gcoróin do-geibhthear
2765] dá chionn labhras Pól san cheathramhadh caibidil don dara Eip. go Timoteus, mar a n-abair, bonum certamen certavi, cursum consummavi, etc. ‘is maith an cathughadh do-rinne mé, do chríochnuigh mé mo rioth, do choimhéadas an creideamh, agus atá coróin an cheirt arna taisgidh dhamh, do-bhéara an breitheamh
2770] ceart an lá úd damh’ .i. lá an bháis. Agus adeir san áit chéadna, non solum autem mihi, sed et iis qui diligunt adventum eius ‘ní damhsa thrá amháin, acht don druing ghrádhuigheas a thoidheacht súd.’ Dá chor i gcéill, gach drong agá mbí súil ré tuarastal, agus do-ní cathughadh amhail do-rinne Pól,
2775] go mbí an choróin chéadna i n-áirithe aca i ló an bháis.

An cúigeadh goin

Is tuigthe dhúinn as na briathraibh réamhráitte nach fuil acht cathughadh comhnuightheach i mbeathaidh an duine. Agus tig Iob leis so san seachtmhadh caibidil, mar a n-abair, militia est vita hominis super terram, et sicut dies mercenarii dies
2780] eius ‘ní fhuil acht díolmhaineas i mbeathaidh an duine, agus ní fhuil 'na ló acht lá fhir thuarastail do thuilleamh.’ Ionann sin ré a rádh agus nach fuil san duine acht buanna bunaidh bhíos ar coinnmheadh agus ar congbháil ag Dia san tsaoghal so ré himdhídean na hanma. Agus is é tuarastal bhíos dó, an choróin
2785] úd na glóire do luaidheamar, do-gheibh d'éis an bháis.

p.89

An seiseadh goin

As gach ní dá ndubhramar is iontuigthe nach oircheas dona fíréanchaibh doilgheas do bheith orra trés an mbás gcorpardha d'fhagháil: ní hionann agus na peacthaigh do-gheibh bás i bpeacaidhibh marbhthacha. Mar an gcéadna is iontuigthe
2790] nach cuirthe dhúinn dúil sna neithibh talmhaidhe. Óir an gcéin bhíd againn, is beag an sochar do-gheibhmíd asta, acht fós is mó théid siad i ndíoth agus i ndoilgheas dúinn. Agus dá mbeith sochar ionnta, mar nach fuil, is gearr mhairid againn. Agus is maith do thuig Alexander sin, amhail léaghthar san
2795] chéad-chaibidil don chéid-leabhar do Leabhraibh na Macchabei. Óir an tan tarla i ngalar a éaga é, agus do chreid gur chinnte dhó féin an bás d'fhagháil, tug sé an saoghal i dtarcuisne go mór, ionnus gur bhronn sé a fhlaitheas uile don dá bhuachaill déag do bhí ag feitheamh air. Dá chor i gcéill dona daoinibh, ón
2800] tráth fár dhearbh lais é féin d'éag, nach raibhe dúil aige i seilbh shaoghalta san bhioth, ná i n-éin-ní thalmhaidhe do bheith aige.

An seachtmhadh goin

Is maith fós do thuig an t-ard-fhlaith uasal oireaghdha, do bhí 'na aird-rígh ar an domhan, darbh ainm Salaidín, aní céadna,
2805] do réir Fulgentius san dara caibidil don tseachtmhadh leabhar. Is eadh iomorra do-rinne an rí ro-chumhachtach, an tan do mhothuigh é féin ré hucht an bháis, fios do chor ar thaoiseach dá mhuinntir, agá rádh ris, an tan do-ghéabhadh féin bás, an eisléine do cuirfidhe air do chur ar chrann sleighe agá taisbéanadh
2810] dona sluaghaibh lá na sochraide, agus callairidhe do bheith 'na fhochair ag agallaimh na sluagh, agá rádh, ‘An gcluintí, a mhaithe na sluagh? Bíodh a fhios agaibh go bhfuair an t-ard-fhlaith ordhairc, agus an tí do chuireadh an domhan ar baill-chrioth, agus do bhí gan mhéid ná macasamhla dhó ar an talamh ar
2815] líonmhaireacht a fhlaitheasa, ar iomad a óir agus a airgid agus a iol-mhaoine, ar mhéad a mhuirir agus a mhuinntire .i. Salaidín, bás. Agus anois ré n-imtheacht dó ní fhuil sé do bhreith leis don tsaoghal acht an eisléine do-chíthí-se agam-sa.’ Agus is

p.90

uime do orduigh Salaidín sin, do chor tháir agus tarcuisne an
2820] tsaoghail i gcéill don druing do bhiadh beó tar a éis, dá chor i gcuimhne do lucht na saidhbhreas agus na sealbh saoghalta nach sealbh dhíleas dóibh iad. Cuiridh Dáibhídh Rí aní céadna i suim san .48. Salm, mar a n-abair, dives cum interierit non sumet omnia, neque descendet cum eo gloria eius ‘an tan
2825] do-ghéabhaidh an saidhbhir bás, ní bhéara éin-ní leis, agus ní racha a ghlóir síos leis.’ Ionann sin ré a rádh agus an tan do-gheibh an saidhbhir bás, gurab éigean dó a uile shochar do thréigean ré ndul as an saoghal dó. Agus is uime sin adeir Iob san chéad-chaibidil, nudus egressus sum de utero matris
2830] meae, et nudus revertar illuc ‘is lom-nocht tánag a broinn mo mháthar féin, agus lom-nocht fhillfead annsúd.’ Dá chor i gcéill, mar thig an duine nocht a broinn a mháthar colnaidhe, mar an gcéadna gurab nocht fhillfeas i mbroinn a mháthar coitchinne .i. na talmhan, san uaigh. Agus ní headh amháin a
2835] uile mhaitheas saoghalta fhúigfeas dá éis, acht fós budh héigean dó a chéadfaidh agus gach sochar oile dá raibhe agá chorp d'aiseag, fá mar adeir an file Gaoidhealach:
    1. Fá dheireadh don domhan mhór,
      lá an bháis, ní beag an claochlódh:
      2840] do-ní an duine, an domhan beag,
      a thoradh uile d'aiseag.

An t-ochtmhadh goin.

Is follus fírinne aneithe se ar an druing bhíos ag fagháil bháis. Óir is éigean don ghnúis a ghné dh'aiseag, agus don tsúil a hamharc, don chluais a héisteacht, don teangaidh a labhra,
2845] don tsróin a boltnughadh, don láimh a luadhaill, don chois a céimniughadh, agus don chorp uile a lúth agus a láthar agus a uile bhríogha archeana. Gidh eadh, do féadfaidhe go n-aibeóradh duine do réir bhriathar Chríost, go bhféadfadh duine tearmann do bheith aige ón bhás, amhail do gheall Críost san seiseadh
2850] caibidil ag Eóin, mar a n-abair, qui manducat hunc panem vivet in aeternum ‘cibé itheas don arán so biaidh beó go síordhaidhe;’ agus arís adeir san ochtmhadh caibidil ag Eóin, siquis sermonem

p.91

meum servabit, mortem non videbit in aeternum ‘an tí choimhéadfas mo chomhrádh-sa, ní fhaicfidh an bás tré bhiotha.’

An naomhadh goin


2855] Mo fhreagra ar an tí do chuirfeadh an cheist se, gurab í an bheatha spioradálta gheallas Críost don druing do chaithfeadh an t-arán úd .i. corp Críost, nó do choimhéadfadh a chomhrádh. Agus bíodh a fhiadhnaise sin ar bhás corpardha na n-apstal, do chaith an t-arán go meinic, agus do choimhéad ráitte Chríost.
2860] Óir is follus gur himreadh bás corpardha orra, agus fós ar Chríost féin, do réir Phóil san ochtmhadh caibidil gusna Rómhánchaibh, mar a n-abair, etiam proprio Filio suo non pepercit ‘fós níor chogail sé a Mhac féin.’ Dá chor i gcéill nár ghabh an t-Athair Uile-chumhachtach ag Íosa a Mhac féin gan an bás dá rochtain.
2865] As so is iontuigthe nach í an bheatha chorpardha do gheall Críost don druing do íosadh an t-arán úd, agus do choimhéadfadh a chomhrádh. Agus dámadh í, is follus nach béaradh an bás corpardha na hapstail, ná na naoimh agus na fíréin oile do chaitheadh an t-arán go meinic, agus do choimhéadadh go cuimhneach ráitte Chríost. Per unum hominem peccatum intravit in mundum, etc. ‘is tré aon-duine amháin táinig an peacadh isteach san domhan, agus trés an peacadh an bás, agus mar sin do-chuaidh an peacadh san uile dhuine.’