Tuig, a léaghthóir, ó's é an bás is díol agus is tuilleamh i n-íoc
1540]
an pheacaidh, do réir Phóil san seiseadh caibidil gusna Rómhánchaibh,
mar a n-abair, stipendia peccati mors tuarastail an pheacaidh an bás.
Dá chor i gcéill nach foláir dá gach aon-duine oirchill do bheith aige air
féin lé mbiadh ollamh ar a chionn, ionnus ó nach fuil dol ón bhás
chorpardha aige, go
1545] bhféadfadh é féin do chaomhna agus do choimhéad ar bhás
na coire. Agus ar chor gomadh móide do fhéadfadh é féin d'imdhídean agus
d'anacul air, fios a raibhthe forfhógarthacha agus a chomharthadh gcinnte do
bheith aige, measaim gurab tarbhach don duine na comharthadha cinnte
fhorfhógras an
1550] bás corpardha do bheith i ngar do neoch do chor síos annso,
agus comharthadha cinnte bháis na coire fhreagras dóibh sin mar an gcéadna,
ionnus óna bhfios do bheith ag neach, go dtuigfeadh an duine cuin do bhiadh
féin marbh do bhás na coire. Agus atáid a dó dhéag ré a n-áireamh ag
gach bás don dá bhás.
1555] An céad-chomhartha lé bhforfhógarthar an bás corpardha, anorduightheacht
an bhlais. An tan iomorra do-gheibh an t-othar blas ar aní budh anfholláin
dó agus diomblas ar aní budh folláin dó, is comhartha báis é. Mar an
gcéadna don othar spioradálta, is comhartha báis na coire an tan do-gheibh
an
1560] peacthach blas ar dhíomhaoineas agus ar shádhaile agus ar bhaosradh na
beatha aimseardha, agus diomblas ar shochar na sácramainteadh agus ar theagasg
bhréithre Dé. Agus is ar an druing se labhras Dáibhídh, mar a n-abair,
omnem escam abominata est anima eorum, appropinquaverunt usque ad portas mortis do ghabh déistin a
1565] n-anam súd ris an uile oileamhain, do dhruid
siad go doirsibh an bháis. Dá chor i gcéill go mbí bás na coire san ursain ag an druing
An dara comhartha, mar atá easbaidh díleaghtha. An tan
1575] iomorra nach
féadann an t-othar an biadh chaitheas do chongbháil fána chlí, nó, dá
gcongbhaidh é, nach féadann díleaghadh do dhéanamh air do dhíoth an teasa
nádúrtha agus na flichidheachta fréamhamhla, is comhartha cinnte báis é.
Amhail iomorra do-níthear an céid-díleaghadh san ghoile, an dara
díleaghadh sna
1580] haéibh, agus an treas díleaghadh sna ballaibh fá seach, lé
teas agus lé flichidheacht maille ré gníomhughadh na bríogha díleaghtha,
mar an gcéadna go spioradálta, an tan éagas teas an ghrádha agus flichidheacht
an ghlan-dúthrachta, téid báthadh ar dhíleaghadh bhreíthre Dé, arna
clos agus gan a coimhéad. Budh dual trá
1585] briathra Dé do dhíleaghadh fá thrí,
amhail do-níthear an díleaghadh corpardha: an céid-díleaghadh i ngoile
na meamhrach, lé cuimhniughadh uirre; an dara díleaghadh i n-aéibh na toile,
lé gean do bheith uirre agá téaghadh ar thinntéan nó ar theallach na toile;
an treas díleaghadh sna ballaibh fá seach
1590] lé gníomhughadh cneasta. Gidh
eadh, an dream nach faghann blas ar bhréithir Dé, agus nach déanann a díleaghadh
fá thrí amhail adubhramair, is follus go bhfuil comhartha cinnte bháis
na coire ortha. Agus is ar an tí ar a mbí an comhartha so labhras
Dáibhídh, mar a n-abair, odisti disciplinam et proiecisti sermones
1595] meos retrorsum do fhuathuigh tú an
seóladh agus do theilgis mo ráitte-se druim tar ais. Dá chor i
gcéill, an tí ar a mbí an comhartha báis se, nach binn leis
briathra Dé do chlos agá seóladh dhó, agus nach milis leis iad ré a
gcoimhéad ná ré díleaghadh do dhéanamh orra. Agus is ar an druing
se atá
1600] Isaias ag casaoid san chúigeadh caibidil, mar a n-abair,
abiecerunt legem Domini exercituum, et eloquium Sancti Israel blasphemaverunt
An treas comhartha, claochlódh na gnúise, mar atá an tsrón
1610] do bheith
arna caolughadh, an tsúil do bheith cuas-shloigthe, agus na cluasa do bheith
ar gcrapadh agus ar bhfuaradh. Mar an gcéadna don othar spioradálta. Is
ionann an caolughadh srón úd agus mar bhíos ag boltnughadh go fuireachair ar
bhéasaibh cáich, ar dtabhairt an chrotha 'na mbí féin i ndearmad. Agus
1615]
is ris an tí se labhras Ieremias san .31. caibidil, mar a n-abair,
reverte virgo Israel, reverte ad civitas tuas. Usque quo deliciis vaga dissolveris till, a mhaighdean Israel, till ar do chathrachaibh féin. Gá
fad bhus sgaoilte thú ar síodhán i sádhaile? Is eadh aitcheas nó
athchuingheas Ieremias annso ar an duine,
1620] gan bheith ag seilg ná ag
sraith-fhiadhach, ná ag léir-mheas ná ag lorgaireacht ar lochtaibh a
chomharsan, ar ndearmad a dhoibhéas féin; agus dá ndearna, is comhartha cinnte
ar bhás na hanma é. Ionann fós an slogadh súl úd agus an sáthadh do-ní an
peacthach ar rosgaibh a rúin sna neithibh talmhaidhe, ar
1625] n-iompódh a thoile
ó bheith ag smuaineadh ar na neithibh neamhdha. Agus is ris an bpeacthach so
adeir Ieremias san treas caibidil, leva in directum oculos tuos, et vide ubi non prostrata sis tógaibh go díreach do shúile, agus
féach cáit 'snár leagadh thú. Dá chor i gcéill go ndligheann an peacthach
1630]
dearc a dhíoghraise do thógbháil a cuas an chonáich shaoghalta, agus silleadh
ós a chionn, d'amharc gach othrais agus gach éislinne dá mbí ar a anam. Ionann
mar an gcéadna an crapadh agus an fuaradh cluas úd agus gan milse bhriathar
nDé do fhromhadh, ná giall dóibh. Agus is eadh adeir Solamh ris an tí ar a
An ceathramhadh comhartha báis chorpardha, éagcomhthrom
1655] na cuisleann, an
tan bhuaileas go neimhionann, mar atá seal go luath agus seal go mall, seal
go meirbh agus seal go láidir. Agus is eadh is cuisle ann, friothbhualadh
gluasachta an chroidhe sna hairtiribh, thionnsgnas ón chroidhe lé
gcoimhéadtar an t-aieór agus spiorad na beatha. Agus is eadh go spioradálta
1660]
chialluighid na cuisleanna úd, miana an chroidhe dhaonna. Agus is eadh
chialluigheas an mhalairt úd ar ghluaiseacht na gcuisleann, claochlódh
corrach diombuan luath-aigeantach na mian gcéadna. Agus amhail is comhartha
báis chorpardha gluasacht neimhionann na gcuisleann, mar an gcéadna is
1665]
comhartha ar bhás na coire, an tan bhíd miana an chroidhe corrach, agus
do-níthear a malairt fá seach, mar theagmhas do mhórán do dhaoinibh dul ó
bheith measardha go beith craosach, o bheith cráibhtheach go beith
éagcráibhtheach, ó bheith geanmnaidh
1680] An cúigeadh comhartha báis chorpardha, codladh corrach antráthach.
Is eadh iomorra is codladh antráthach ann, an tan do-ní duine suan ar ló
agus dúsgadh san oidhche. Go spioradálta, is eadh chialluigheas an
codladh úd, faill, agus is eadh chialluigheas an lá, an tsláinte, agus an
oidhche, an galar. Mar
1685] sin, an tí do-ní faill nó seachmall ar ló .i.
'na shláinte, agus chuireas a leas ar cairde i gcomhair oidhche na heasláinte,
is follus go bhfuil comhartha cinnte bháis na coire air. Agus is uime sin
ghuidheas Dáibhídh Dia, dá iarraidh air é féin do dhíon ar an gcoir se,
mar a n-abair, illumina oculos meos ne unquam
1690] obdormiam in morte soillsigh mo shúile, ionnus nach codlainn
choidhche san bhás. Agus is eadh iarras ar Dhia, gan a léigean dó féin
faill do dhéanamh, dá dtiocfadh é féin do bheith marbh i mbás na coire.
Atá fós Pól dá theagasg don pheacthach bhíos 'na chodladh san pheacadh dá
ngairthear faill, éirghe
1695] as, do reir mar léaghthar san chúigeadh caibidil go
Ephesios, mar a n-abair, surge, qui dormis, et illuminabit te Christus tusa atá it chodladh, éirigh, agus
soillseóchaidh Críost tú. Asta so is follus gurab comhartha cinnte ar bhás
na coire an codladh úd dá ngairthear faill.
1700] An seiseadh comhartha ar an mbás chorpardha .i. allus anorduighthe
nach i ló an fhaothaimh do-geibhthear, agus
An seachtmhadh comhartha ar an mbás gcorpardha, bréantas anáile. An tan
iomorra bhíos anál bhréan ag an othar, is comhartha é ar sgaoileadh nó ar
bhriseadh bronn do bheith
1730] aige, agus dá réir sin, ar an mbás do bheith i ngar
dhó. Mar an gcéadna go spioradálta, an tí dhoirteas a mhíochlú féin
dá gach leith léna mhíghníomhaibh, bí droch-bhaladh mítheasta air, agus
dá réir sin bí comhartha bháis na coire air. Agus is ar an druing bhíos
ar an gcor soin labhras Ieremias san seiseadh
1735] caibidil, mar a n-abair,
confusi sunt quia abominationem fecerunt
An t-ochtmhadh comhartha ar an mbás chorpardha .i. easbaidh
urlabhra. An tan trá do-bheir duine an fhaoisidin agus moladh Dé i
ndearmad, is comhartha bháis na coire é. Agus
1755] is ris an tí
do-gheibh an bás so adeir Solamh san seachtmhadh caibidil déag in
Ecclo., vivus et sanus confiteberis, et laudabis Deum ré linn do bheatha agus do shláinte do-ghéana
tú faoisidin agus molfaidh tú Dia. Dá chor i gcéill go bhfuil
an fhaoisidin éigeantach ré haithbheódhadh an té bhíos marbh ó
bhás na
1760] coire. Agus is uime adeir ar dtús an fhaoisidin do
dhéanamh ré moladh Dé, do bhríogh nach gabhann Dia urnaighthe an
pheacthaigh, nó go mbí arna fhothragadh lé fíor-uisge na
faoisidneach, do réir mar adeir Solamh san chúigeadh caibidil déag
in Ecclo., non est speciosa laus in ore peccatoris ní maiseach
1765] an moladh i mbéal an pheacthaigh.
Dá chor i gcéill, an dream bhíos marbh ó bhás na coire, nach
faghann Dia blas ar a n-urnaighthe, acht mar gurab i n-easbaidh
urlabhra do bhiadh siad ó bhás na coire. Agus is ar an druing se
labhras Dáibhídh, mar a n-abair, non mortui laudabunt te Domine, neque
An naomhadh comhartha ar an mbás gcorpardha, maoladh
1785] na meabhrach. Óir
an tan chailleas duine a mheabhair, is comhartha báis air é. Mar sin go
spioradálta, an tí do-bheir i ndearmad dearlaigthe Dé, a bhreitheamhnais,
a aitheanta, agus a luaighidheachta, is comhartha cinnte ar bheith marbh ó bhás
na coire é. Agus is ar an tí bhíos marbh i mbás na
1790] coire se labhras
Dáibhídh, mar a n-abair,non est in morte qui memor sit tui ní fhuil san bhás neach do bhiadh cuimhneach
ort-sa. Dá chor i gcéill, an tí bhíos marbh do bhás na coire, nach
bí cuimhne ar Dhia ná ar a thiodhlaicthibh aige. Agus fós is ar an
druing gcéadna so labhras Dáibhídh, mar a n-abair,
1795] et obliti sunt Deum qui salvavit eos agus
tugadar i ndearmad Dia do shlánuigh iad. Dá chor i gcéill, an dream
bhíos marbh ó bhás na coire, nach cumhain leó commaoin dár chuir Dia orra,
ar mbeith dá meabhair arna maoladh, amhail adubhramar.
An deachmhadh comhartha ar an mbás gcorpardha, an tan
1800] choisgeas a luadhaill
nó a ghluasacht. Óir an tan nach féadann duine aon-bhall dá bhallaibh do
chorraighe, is comhartha cinnte báis é. Mar sin go spioradálta, an
t-anam bhíos gan luadhaill
An céid-chinéal, mar atáid oibreacha áilgheasacha na haithrighe ré
hionnladh na hanma ó mheirg na mailíse. Agus is é an
1815] t-ionnladh so na
haithrighe fhoráileas Críost, do réir mar léaghthar san treas caibidil
ag Lúcás, mar a n-abair, facite fructus dignos poenitentiae déanaidh toirthe fiúdhantacha na
haithrighe. Agus is i bhfioghair aneithe céadna atá aní léaghthar san
chúigeadh caibidil don cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh,
1820]
mar do fhoráil Eliseus ar Naaman é féin do nighe fá sheacht i sruth
Iordáin. Agus fós atá san áit se Dia ag déanamh bagair san
Scrioptúir mar a n-abair san treas caibidil déag ag Lúcás, nisi
poenitentiam egeritis, simul omnes peribitis muna ndearntar aithrighe libh, caillfidhear uile i n-aoin-fheacht
sibh. Gonadh
1825] aire sin adeir file éigin an rann so:
- Gá fios damh, a Dhé nimhe
anois uair na haithrighe
an mbiam an uair oile ann?
an uain bhus goire gabham.
1830] An dara cinéal oibre, mar atáid oibreacha na trócaire, do réir Phóil
san treas caibidil déag gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair,
caritas fraternitatis maneat in vobis, et hospitalitatem nolite oblivisci comhnaidheadh an grádh bráthardha ionnaibh, agus ná tugthar
libh i ndearmad an aoidheacht; agus mar adeir
1835] san áit chéadna,
mementote vinctorum tanquam simul vincti bíodh cuimhne agaibh ar na cimeachaibh, mar go mbiadh sibh
féin mar aon riú cuibhrighthe. Dá chor i gcéill go ndligheann
An treas cinéal oibre, mar atá sgrúdadh agus sgáthántacht glan-rúnda
do dhéanamh ar na neithibh neamhdha. Agus atá an Coimdhe ag cuireadh na
ndaoine ré déanamh an sgrúduighthe se, do réir mar léaghthar san
.24. caibidil in
1845] Ecclo., mar a n-abair, transite ad me omnes qui concupiscitis me
triallaidh im dháil-se, na huile shanntuigheas mé. Agus is
cuid don sgrúdadh soin oibreacha na heagna, mar atá éisteacht go
friochnamhach ré friotal na fírinne, agus na neithe chluinfeas tú do
choimhéad id
1850] chuimhne; agus na neithe chuirfeas tú id chuimhne do
ghníomh-ghnáthughadh; leabhair dhiadha do léaghadh, agus fós
frithléaghadh fuireachair do dhéanamh orra, go ndeithide agus go
ndícheall ndofhaisnéise; foirfhiafraighidh do dhéanamh ar neithibh
conntabhartacha; lorgaireacht ar thoil agus ar aitheantaibh Dé fria
a gcoimhéad go cobhsaidh caoin-bhéasach;
1855] agus fidh-cheangal do
dhéanamh ar chuithe nó ar chuas an chroidhe lé féithle
fíréandachta, ionnus nach géabhadh teannáil na toile bhíos ag
aol-losgadh na hanma, dá bruithneadh agus dá beó-ghoradh, ag buain
mheirge na mímhéine agus umha ghuirm na hurchóide dhi múchadh
chuice.
1860] An ceathramhadh cinéal oibre, mar atá fíréantacht iomlán, ré
gcomhailltear na neithe chomhairligheas Dia dhúinn do dhéanamh, leath amuigh
dá fhógarthaibh. Agus atáid cheithre neithe san bhfíréantacht so.
An céid-ní, tar agus tarcuisne na séad saoghalta. Agus is uime
1865] sin adeir
máthair Tobias, dá chor i gcéill nach raibhe seadh san saoghal aice féin,
mar a n-abair, sufficiebat nobis paupertas nostra fá lór dhúinn ar mbochtacht féin.
An dara ní, neimhchion do thabhairt ar ainmhianaibh na colna, is
dearbh-airdhe dísle ar na dubháilcibh, agus is teachta agus
1870] is taidhleóire do
thaomaibh fiabhrasta an pheacaidh. Agus is uime sin atá aní léaghthar ag
Solamh san .33. caibidil in Ecclo. mar a n-abair, cibaria et virga et onus asino, panis et disciplina et opus servo biadha agus
brod agus ualach don asal, arán agus seóladh
1880] An treas ní, umhlacht an fhomóis, do réir Eóin san cheathramhadh
caibidil, mar a n-abair Críost, meus cibus est ut faciam voluntatem eius qui misit me is eadh is biadh dhamhsa, go
ndearnainn toil an tí do chuir uaidh mé.
An ceathramhadh ní, treise na foidhide, do réir S. Séam san
1885] chéad-chaibidil,
mar a n-abair, patientia opus perfectum habet, ut sitis perfecti et integri, in nullo deficientes obair iomlán an
fhoidhide, is aice atá bhar mbeith coimhlíonta iomlán, gan bheith
dítheach i n-éin-ní. Dá chor i gcéill go dtig don fhoidhidin
gach dochar agus gach díoth aimseardha fhuilngeas an duine dá
dheóin san
1890] bheathaidh se, go bhfuighbhe a gcoimhlíonadh san
bheathaidh shuthain.
An t-aonmhadh comhartha déag .i. easbaidh anáile. Óir an dream
mheasas a fhios do bheith aca an mbí an t-othar marbh, do-níd
cleite d'inneall ar chomhair a bheóil agus a shrón, dá
fhéachain an luaisgfidh an cleite lé séideadh nó lé súghadh
1895]
a anáile; agus an tan nach mothuighid ag séideadh nó ag tarraing a
anáile é, measaid siad gurab marbh bhíos. Mar an gcéadna go
spioradálta, an tan nach séideann duine a dhíoghrais go Dia,
agus nach súigheann grása an Spiorad Naoimh, is comhartha ar
1900]
bhás na coire é. Agus is ar an tí bhíos san riocht so labhras an
seachtmhadh caibidil déag don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh,
mar a n-abarthar, erat languor fortissimus ita ut non remaneret in eo halitus do bhí an treabhlaid láidir, ionnus
nár an anál ann. Agus is é peacadh an éadóchais go sonnradhach
1905]
thuigthear ann so, do réir Sholaimh san aonmhadh caibidil déag mar
a n-abair, mortuo homine impio nulla erit ultra spes ar bhfagháil bháis don éadtrócaireach,
ní bhia dóchas ar bioth ó shoin amach aige. Dá chor i gcéill
go dtéid an t-éadtrócaireach
An dara comhartha déag báis chorpardha .i. easbaidh tadhaill. An tan trá
chailleas duine céadfaidh an tadhaill, is follus gurab marbh é. Mar an
gcéadna go spioradálta, an tan chruadhuigheas
1915] an duine go docht sna dubháilcibh,
caillidh a chéadfaidh a mothughadh. Ar dtús caillidh a blasadh,
an mhéid nach fromhann milse an chomhshóláis diadha, agus fós nach cluin
briathra an teagaisg ná an smachta, agus nach faiceann do rosgaibh a réasúin
toirbhearta an bhronntais diadha, agus nach déanann
1920] boltnughadh ar
eisiompláiribh chaidribh naomhtha Chríost agus na naomh, agus nach mothuigheann
céadfaidh an tadhaill sgiúrsadha an smachta diadha. Ionnus go bhféadtar a
rádh ris amhail adubhradh ré Nabal, do réir mar léaghthar san .25.
caibidil don chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a n-abarthar,
1925]
e mortuum est cor eius intrinsecus, et factus est quasi lapis atá a chroidhe marbh go hinmheadhónach,
agus atá arna dhéanamh amhail chloich. As sin is iontuigthe go
mbíd daoine dúra doitheagaisg ann, nach gabhann beadhgadh tré smacht
dá ndéanann Dia orra, ná fós ré bagar a bhriathar, amhail do bhí
1930]
Pharao, do réir mar léaghthar san chúigeadh caibidil in Exodo.
Óir tar éis mar do iarr Maoise air sgaoileadh do phobal Dé as an
daoirse 'na rabhadar aige, agus tar éis na bplágh ndíoghaltach do
imir Dia ar an Éigipt tré bhroid Chloinne Israel, is móide (mar
ghreannughadh ar Dhia) do thromuigh ar mhoghsaine
1935]
Chloinne Israel gach bagar dá ndearna Dia air, agus gach pláigh dár imir
ar an Éigipt. Mar an gcéadna fós do-rinne Cain, do réir mar
léaghthar san cheathramhadh caibidil in Genesi. Óir an tan do
theagaisg Dia é do thaoibh a dhearbhráthar Abel, is eadh do-rinne, Abel
do mharbhadh, mar ghreannughadh ar
1940] Dhia tréna theagasg. A shamhail chéadna
do-rinne Ioruaith re hÉoin Baiste. Óir i ndíol an teagaisg tharbhaigh
tug Eóin dó, is eadh fuair dá chionn, a dhícheannadh le
hIoruaith. Mar sin don duine dúrchroidheach mar chloich:
teilgidh do dhruim