Augtar inna healathan sa Béid huasalsacart ecnaid fer ratha De i n-ecna & i crabud. Fuair Beid dano forthachtaigthid
Iris immorro intinscanta Merciorum Saxorum rafoglaim corraba side tresna dá huasalsacart Ceddi & Cedda & corohathnuiged treotha iris na Saxan airtherach .i. o braithribh na manistrech rochumtaiged leo .i. Lestingæu. Nahí rognithe hi cennathaig na Saxan airtherach arranic rainn de o thidnaicthib na n-asartha, raind aile o atharcud inn abadh Hessi. Nahí immorro rognithe i lleith ra hiris Críst hi cennathaig Lindis rohoglaind o guth biu in t-uasalsacart Cimbericht. Tidnacla immorro Nordanimbrorum .i. sencassa Saxan tuascertach, sochaide o fuair seom & rostuc fein.
Britania insola occiani cui quondam Albion nomen erat ocht cet mile chemend ina fot .cc. ina lethet inna
Anno .xlo. natiuitatem Christi .i. cethracha bliadan ria ngein Críst tanic Gaius Ilius i nn-Inis Bretan, co fargaib a longa & a sluag in cet fecht, & co farcaib Labienus tribunus. Ruc-som fo deoid giullu Inse Bretan.
Cluid Cessar in cethramad ri iar n-Iúil tanicc a n-Inis Bretan co rranicc co h-Insi hOrc ab incarnacione Domini.clvi.
Marcus Antonius cona brathair .i. Lucio Aurilio Commodo cretim i nn-Inis Bretan. Ab incarnatione Domini .clxxx. ix. Seuerus Affer Tripolitanus tire tanic i n-Inis Bretan, Leptis ainm a chathrach sin Affraic, in xuii. ri iar n-Iuil. Is leis doronad clad Saxan. Atbath hi Cair Abroic.
Da mac occa .i. Bassianus & Geta. Ba sein rogabh in rige, ainm dó Antonin, ab incarnatione Domini .cclxxxui.
Dioclisten in tres rí ar .xxx. iar nluil, & Maximen tanic i nn-Inis Bretan. Is na haimsir rogab Carausius rige Bretan .uii. mbliadna conidromarb Alectus, co rrogaib side rige tri bliadna conidromarb Asclipidotus & ba ri side re .x. bliadan.
Dicclisten i n-airthiur in domuin ac ingreim na Cristaide & Maximen ina hiartur. Hissind ingreim-se forodomair Alpan noeb & Aaron & Iuil airchinnech Cathrach Legionum. Isind aimsir-se atbath Constans ri Bretan athair Constantín meic Helinæ .i. caratben Constantín. Roscrib
Dáig rogab a hathair flaithius Franc & Hespainech i mbethaid Dioclisten ab incarnatione .ccclxui.
{folio 90a1}Gratianus cethrachad rí o Iúil, is na haimsirside rogab aræle Maxim rige Brettan ab incarnatione Domini .cccxciiii.
Arcadius i rrige in domuin .i. mac Theothois in tres rí ar .xl. iar n-Auguist. Pilagius Brit do gabail ersi & do thogail na Crístaidi.
Ab incarnátione Domini .cccc. uii. Cethri bliadna .xl. resin debliadain togla Roma o Helair rig na n-Goth rorigadh Gratian coraid i m-Brethnaib & romarbad iartain. Constantín iartain ri o anmain in choro innáas o inracus conidromarb Constantinus Comes tre forcongru Honorii. Tanic Constans a mac a manchaine & rogabh rige.
Robrissed tra Roim iartain millisimo .co. xlo. uiio. bliadain o rocomtaiged. Is e sin crich flaithusa Rómán for Inis Bretan, iar .cccclxx. bliadan o rogabh Iuil Inis Bretan tra rosdigbatar Romanaigh imma miltnecht & nir farcabsat ócbad no æs engna inti & rucsat Romanaigh & nisleicset huadib etir. IS aire sin doronsat Goedil & Cruithnig na da chiniud chomfochraibe sin braitt & creich dibh. Dochuas o Bretnaib co n-epistlib co r-Romanchu ar daig cobartha, & doruacht miltnecct calma cucu & dorronad clad accu dar in n-insi ri hucht Cruthnech & Goedel, & dochuatar dia taig iartain. Fo cetoir tancatar na namait & rothunsetar Bretnu amal gort abbaig. Rofaitte na techtairi dorisse & doruacct legion do chobair Bretan & rochathaigset
Palladius dochum n-Erenn a papa Celistino. Hi .xxxiii. in Teothois-sin rucad epistil ina mbriathar-sa o Bretnaib dochum in consuil diarbo ainm Cóetium .i. Nos repellunt barbari ad mare, mare repellit ad barbaros. Inter hæc oriuntur duo genera funerum, id est aut iugulamur aut mergimur
. Act cena ní tarsat Romanaig dia n-aid, deithbir ón iarsinn aimsir-sin roboi Bledla & Attila da rig na n-Umuneta hic inrud Román co romalartsatar cid Eoroip uili & co tanicc gorta mor dia n-eis.Marb immorro sochaide do Bretnaib do gortai iarna slait ma n-uile biad do Cruthnibh & do Goedelaibh.
Tanic immed messa & toraid iarsin gortai sin. Ro assar iartain oc Bretnaib fledogugud imda isin bliadain sin ropo nessu. Rohassair assaide sarthol & etrad & follach Dé & ecailse. Tanic iartain plag tedma & comerge trom na namat forro .i. na namait nua, Saxain a n-ainm side. Hi trí longaib tra fotaib tancatar Saxain. Bretain immorro cona ríg .i. Uertigern rogabsat Saxano na sid co l [gap: extent: word] menmnach amal bid do ditin a t [gap: extent: one or two words] h.
{folio 90b1} Rochomoentadaigset immorro Saxain re Cruthentuaith & re n-Goedelo & roinrætar Inis Bretan uili &
Tri cinela saxan tancatar assin Germain .i. Saxain & Angli & Iuti. Da chinel Iutarum Contuar & Uictuani .i. attrebthaig Insi Bechte, & na Saxain funedcha, cinel hi comair dond insi sin. Da chenel na Saxan immorro nairtheraig huile & na medonaig & na Saxain funeta. D'Anglis immorro mediterreni .i. lucht Caíri Ebróc & Orthonimbri. Dib side na toisig robatar resind longis .i. Orsa & Egist da mac Uectgilsi meic Guicthe meic Guecta meic Uicta meic Uechta meic Uoden meic Frelub. Heres Phelaig co mmor ind inbaid sin ac fuasnad Insi Bretan co tanic German noeb cend na hecailsi Altadorensis & Lupus Tricasenus a Franccaib co ro chobratar inn inis tri rath & mirbuilib & dochuaid German fein hi tosach in chatha la Bretnu & roraidset na sloig ic dul isin cath tre forchongru in chleirig Alleluia, & rotheithset na namait fo chetoir. Doratsat Bretain do dermat cech olc fuaratar & cach digail, conerrachtatar catha & debtha occo fein, & ní tharsat honoir dona sruithib robatar occo & dochoid dimmus & olc intib co rrici a sacartu & a clerchu, & ni leictis bretha na fírindi do faisnis dona Saxanaib robátar cid na n-oentaid fein, acht nocho derig Dia a thuaith feissin choru lim rofuidestar in Dia sein forcetlaide ba hinraccu rochreits{folio 90b2}etar. Ab incarnatione Domini do.lxxxo.uo.
Auric in cethramad rí ar .l. o Auguist i rrige in domain. Cuius anno .xo. Gregorius sédem tenuit apostolicam.
Robói immorro muinter Augustin .xl. fer & robatar etercertaide a f-Franccaib maroen ríu do muintir episcopi Arelatensis .i. Etherius & rl.
Roraidset na techta resin rig :O Roimh ronfáideg & tucsamar degscél lind .i. flaithus cen hairchra donafib chretit Isu Críst mac De bi. Rorecair in rí: Doberthar duibsi inní ricfaidthi a les cofesamarne ar comairle immon cretem. Tanic clú na Cristaide a sétig .i. Bercta, do cheníul ríg Franc, ar is amlaid dosfuc o thustidib coro chometad smacht nemelnide na hirse. Epscop uasal hic afriund di cach lai. Ludardus a hainm side. Tánic in rí arnabarach cona maithib do immacalldaim re Augustin & ropritchastar Augustin do. Roraidh in rí: Isat sochrai chetus bar mbriathra, acht noco chumcaim-se comchetfaid doib, acht fáilti chainhuarrech fogébthaidh se coro derborsa bar mbriathra, & pritchaid do chach, ní tairmescaim se immuib.
Tuc in rí aitte doib isin cathraig Doruuensis. Lotar isin cathraig croch Críst reompu co ndeilb Críst inti. Trebait isin cathraig co hennacc o bés cethecailsi na n-apstal o hirnaigthib grésachaib o frithairib o hainib oc forcetal cháich. Rochreit sochaide {folio 91a1} in du-ssin. Fo deoig rochreit in rí fein. Rohairfited o bethaid glain inna chleirech. Dorat doib cumachtai cumdaig eclass inna
Finit primus liber.
Anno dominicæ incarnationis .dc. Grigoir do hepiltin. Roscrib Beid dia bethaid & dia gnimradaib & dia deithidin im Saxanaib. Laa n-óen dochoid in forum uenalium co n-acca da maccan rochoema do Saxanaib and co ngnuisib corcra co mongaib buidi co cnessaib taitnemachaib. Can doib so? ol Grigoir. A h-Inis Bretan, ol na daine. Indatt Cristaide no indat pagandai? ol Grigoir. Pagandai, olsiat. Truag (.i. co n-osnaid), arse, letheid ind lochta so for seilb diabail. Cid a hainm in cheiniúil? ar Grigoir. Angli, arsiat. Is maith, ol Grigoir, gnuisi angel leo, coir a rochtain hi comchrandchor angel. Cid ainm a tuaithi? ol Grigoir. Deri, olseat. Deri, ol Grigoir, de ira eruti. Cid ainm ind ríg? ol Grigoir. Ælde, olsiat. Alleluia canfaid, ol Grigoir do molad De. Dochuaid Grigoir co dian dochum an papa & atbert fris forcetlaidi do chor do procept do Saxanaib, & mad coir, arse, bam erlam re dul and. Nirba comairle{folio 91b1} lasin senod. Amal rogab immorro a hapdaine rofaid Augustin ut dixi. Iarsein trá rotriall Augustin na hirse robatar oc Bretnaib do dichor immon caisc & a n-oentugud & Saxain im oeniris & oénchind. Atbertatar immorro Bretnaig na bud cend dóib Augustin & na
Otchondairc Edilfrid rofoi cuccu; mili & da chet do chleirchib and & ní térna dib acht .l. ccc. septies do manchaib Bennchair namma romarbta and.
Anno ab incarnatione Domini .dc. iiii. Millitum do hordned i l-Lunnaind .i. cathair na Saxan airtherach. Tames eturru & Cantia. Sabinct ba flaith i l-Lundaind fo Edilbricht & dorronad oc Edilbricht eclas do Phól apstal i l-Lundaind. Iustus immorro ro hordned in Cantia isin chathraig Dorobreus. Is inti dorigni in rí eclais do Andrias. Trí míle a Doruuerui atbath Augustín. Rohordned Lurint na inad dia éis. Millitus co r-Róimh, & tuc tascide imda o Bonifait on phapa.
Anno ab incarnatione Domini dc. xui. fichi immorro o thanic Augustin a m-Bretnu atbath Edilfricht in rí .i. in tres rí rogab o Chantia co Humbra, Celin in ri tanaise, Edilbricht in tres rí. Redualt in cethramad. Eduni in cóicedh .i. ri Rordanimbrorum, Osualt in seised, Ossio a brathair in sechtmad.
{folio 91b2}Edilfricht tra mac Muric meic Octa meic Oric, diarbo ainm Oisc meic Egist. Edball mac Edilbricht na hinad & roleicc creitim ar in paganacht, & romarb Saperict rí Lundaindi, foracaib side tri maccu gentlide. Dochoid
Dochoid Lurint & Iustus hi Frangcaib. Roimraid Lurint dul na degaid co rothairmescad imme ind-aislingi dia rochotail i n-eclais Petair .i. rosraigled he ar thréd Críst do thrégud cen óeghaire. O thanic maten roindis dond ríg. Rohimeclaig in rí in comdid, & tucad Mellitus & Iustus a Francaib, acht ni roleicset chucu lucht Lundaindi Mellitus ar grad gentliuchta. Tarrasair Mellitus in Cantia i n-eclais Petair atbath Lurint. Rogab Mellitus epscopoiti. Iustus i n-eclais Hirofenfe. Atbath Mellitus, Iustus na hinad i n-ardespocóiti do réir in pápa .i. Bonifait. Paulin ind inbaid sin oc pracept do Saxanaib tuascirt. Is e so fochund a chreitmi .i. Eduni in rí rochuinnig side ingin Edilbricht rí Cantuariorum do mnai dó .i. Celtiberga nó Tata. Roraid a brathair Eadball na tibred in ingin cristaidi acht do Chrístaide. Atbert Eduni na dernai olc ri Cristaidib acht roraid Ní diultab-sa, ar se, mo bith cristaide dia coemos corbam inraice de. Tucad do inn ingen & rofaided Paulín maróen ria. Ranic side aidchi chasc do thig ind ríg. Isin aidchi sin tanic araile for techtairecht diamlaigthe. Issin aidchi sin rothuisim a ben ingin do .i. Ernfled & robaisted & rohedhpradh do Dia dia soérad dond écóir doronai & do soerad a mná. Is í do baisted ar tús do Saxanaib tuaiscirt. O'tchondairc Paulín {folio 92a1}corbo dulig menma ind ríg do thairbirt i n-iris, roguidh in coimdig coro thorromad a tuaid & in ríg. Rofailsiged do Phaulín tri faitsine .i. fechtus robói for indarba ó Hedilfraid o rígh Nordanimbrorum co
Atchondairc duine alaind anaichnidh chuca & roraid ris, Cid ar a fuile sund at óenur, or se, & cách na chotlud? Dia ngaba mh'forcetul sa, ar se, notuaslaicfind ona dubaib & on tsnim fil ort, & noaslaicfind for ind ríg na dernai olc fritt, & biat rí do cheniul fein. Roraidsom: Dianomsoera ar na cuimgib si, dogen sa a n-apraidh-se. Dorat an duine sin fo cetoir a boiss for a chend & roraid: Is e seo in comardha, & tabair dot aire & comaill do brethir in tan sin, & dena in forcetal atchluinfe ind inbaid sin, & dochoid uad iardain.
Tanic a chara chuca & roraid, Ba cobsaid. Rocumscaided cride in ríg; ní léic ind rigan olc fritt.
Rofecht in cath {folio 92a2} & dor [gap: extent: 2-3 words] and & rogab Éduni ind ríge.
Inn-araile ló tra tánic in fer De Paulín co h-Éduni & dorat a laim fora mullach & roraid: In tuc in comardha sa? ar se. Dorochair & se crithnaigthe fo chosaib in cléirig, & rochreit & robaisted , & rofaid sacartu & miledu do discailiud na n-ídal robatar hi Cair & robaisted i lló
Honorius papa ind inbaid sin tar eis Bonifait & tuctha epistle uad do nertad hirse Édune. Atbath an t-uasalepscop Iustus. Rogab Honorius na hinad an cóicedh epscop ecailsi Doruuernensis .i. Augustín, Lurint, Millitus, Iustus, Honorius. Paulín roordnestar Honorius in Lindocolíno, & dochóid co Roimh & dorat Honorius in papa pallium do, & rochind in papa cipe tan atbalad epscop Doruuernensis epscop Caire do hordned neich na inad, & in fer aile masech, ar na roscíthaigther tria rea fata na talman co r-Roim. Rofáidhestar dano Honorius epistle co Góedhelo do cheilebradh na casc .i. co manchaib Ia .i. co Baetan co Cronan co Colman & Lasrian & Scellan.
Dorochair tra Édune la h-Edball rí Bretan, & re Penta rex Merciorum .i. ri Castra.
{folio 92b1}Anno dominicae incarnationis .dcxxxiii. Ara mora hi Saxnaib tuascirt tar a heis. Ond anbthine sein ruc Paulínus Edilbercta i lluing co Cantia & rohairimed co honorach o Hetball & o Honorio episcopo, & doratsat lestra imda oir & argait do thimthirech altore De, cros óir & Étune & in cailech. Hitat innosa in Cantia. Isin