Corpus of Electronic Texts Edition
Annals of the Four Masters (Author: [unknown])

Annal M1222

AOIS CRIOSD, 1222.

M1222.0

Aois Criosd, míle, dá chéd, fiche a dó.

M1222.1

An t-Epscop Mag Gelain epscop Chille Dara d'ecc.

M1222.2

Ailbin Ua Maol Mhuaidhepscop Ferna d'écc.

M1222.3

Maoil Isa Ua Floinn prioir Easa Mic n-Erc d'écc.

M1222.4

Tadhg Ua Baoighill sonus & taccadh tuaiscirt Ereann, tiodhnaictheach séd, & maoine d'aos gacha dána d' écc.

M1222.5

Niall Ó Néll do shárucchadh Doire im inghin Uí Catháin. Ro dhíoghail Dia & Colum Cille innsin uair nír bó cian a saoghal-som dia és.


p.204

M1222.6

Giolla Mo Choinni Ua Cathail tighearna Cheneoil Aodha thoir & thiar do marbhadh la Sechnasach mac Giolla na Naomh Uí Sechnasaigh iar n-a bhrath da mhuintir fén.

M1222.7

Mor inghean Ui Bhaoighill ben Amhlaibh Uí Beolláin d'écc.

Annal M1223

AOIS CRIOSD, 1223.

M1223.0

Aois Criosd, míle, da céd, fiche, a trí.

M1223.1

Mail Iosa mac Toirrdhealbhaigh Uí Chonchobhair prioir Innsi Medhoin d' ecc.

M1223.2

Dubhthach Ua Dubhthaigh abb Conga d'ecc.

M1223.3

Sloiccheadh la h-Ua n-Domhnaill (Domhnall Mór) co Cruachain Chonnacht,


p.206

assaidhe h-i t-Tuathaibh Connacht, & tar Suca siar gur mhill & gur chrechloiscc gach tir gusa rainicc co f-fuair a m-braighde & a n-umhla.

M1223.4

Seachnusach mac Giolla na Naomh Uí Sheachnusaigh do mharbhadh do Chloinn Chiuléin, & sárucchadh na Bachla Mhoire Cholmáin Cille mic Duach uime.

M1223.5

Murchadh Carrach Ua Ferghail do marbhadh d'aon urcor saighde, ag dénamh greissi ar Aodh mac Amlaoibh Uí Fherghuil.

Annal M1224

AOIS CRIOSD, 1224.

M1224.0

Aois Criosd, míle, da céd, a cethair.

M1224.1

Mainistir S. Froinsiais i n-Ath Luain do thionnscnadh lá Cathal Croibhdearg Ua c-Concobhair la righ Connacht in espuccóideacht Cluana Mic Nóis ar brú na Sionna allanoir.


p.208

M1224.2

Maol Muire Ó Connmaicespoc Ua b-Fiachrach & Cenél Aodha do écc.

M1224.3

Espoc Conmaicne, .i. an Gaill-espoc d'ecc.

M1224.4

Muirghius Canánach mac Ruaidhri Uí Chonchobhair aon bá dearscnaighthi do Ghaoidhelaibh i l-legionn, i c-canntaireacht, & a n-dénamh uérsa d'écc, & a adhnacal i c-Cunga.

M1224.5

Maol Caoimhgin Ua Scingin aircinneach Arda Carna d'écc.

M1224.6

Maoil Isu mac an Espuic Uí Mhaoil Fhaghmhair pearsún Ua b-Fiachrach & Ua n-Amhalgadha, & adhbhar espuic ar eccna, do marbhadh do mac Donnchadha Uí Dhubhda mar nar dhú dhó uair nochar mharbh neach d'Uíbh Dubhda riamh cleireach gó sin.

M1224.7

Cioth adhbhal adhuathmhar d'fearthain i c-cuid do Connachtaibh, .i. i t-Tir Maine i Sodain, & i n-Uibh Diarmata & c. diar fhás tedhm, & galar aidhbhsech do cethraibh


p.210

na c-críoch remraiti iar c-caitemh an fheóir do fhliuch an cioth-sa dhóibh. Do-gniodh bheos lacht na n-inniledh-sin galraighthi inmheodhoncha go h-éxamhail do na daoinibh dho thoimledh é. Ba dethbhir na dearbairdhi-si do techt i c-Connachtaibh isin m-bliadhain-si uair ba mór an t-olc, & an t-imnedh do-rala dhóibh innte, .i. Cathal Croibdearg mac Toirrdhealbhaigh Mhóir Uí Chonchobhair, Rí Connacht, aon as

p.212

mó do mhudaigh do merlechaibh, & d'easccairdibh Erenn ré h-aimsir imchein, aon as mó ro shás do chlerchibh, bochtaibh, & aidhelgneachaibh, aon as uille inar dhoirteasdair Dia gac maith, & gach mór suailche dá t-táinic d'uaislibh Ereann a c-comfhoccus dia remhes, óir as é ro congaibh é fén ar aon mnaoi phósda gan truailledh a ghenmnaidheachta tar a h-éis có a bhás. As ré a linn beos as mó ro gabhadh deachmadh go dlighteach cétus i n-Erinn. An fírén foircclidhi-si, & an caithmiledh condail craibtech ceirtbhrethach d'écc an t-ochtmadh lá ficet do shamhradh (Dia Luain do shainnriudh) i n-aibíd Manaigh Léth i mainistir Cnuic

p.214

Muaidhe
iar n-a h-edhbairt dó budhén do Dia, & do na manchaibh roimhe-sin gu n-a fonn & fearonn, & a adhnacal innte co h-uasal onórach. A b-Purt Locha Mesca do geneadh Cathal Croibhdearcc, & a oilemhain i n-Uibh Diarmata ag Tadhcc Ua Choin Cheanainn. Aodh Ó Concobhair a mac do gabháil righi Connacht tar a és gan cáirde uair bádar braighde Connacht ar a láimh ré n-écc a athar. As ré h-ucht gabhala righe don Aodh-sa tucc fó deara mac Ui Mannacháin do dhalladh tré éccen mná do tabhairt, & a lámha & a chosa do bhén do neoch oile iar n-dénamh mérle dó. Do choimhéd smachta flatha innsin.

M1224.8

Aodh mac Conchobhair Maonmhoighi d'écc ag toidhecht ó Ierusalém, & ó Sruth Iordanén dó.

M1224.9

Dondchathaigh mac Airechtaigh Uí Radhuibh toísech Cloinne Tomaltaigh d'écc i n-a oilithri acc Topur Pattraicc.

M1224.10

Maoil Seachlainn mac Taidhg Uí Cheallaigh tighearna Ó Maine do écc.

M1224.11

Giolla na Naomh Crom Ó Seachnusaigh tighearna lethe iartharaighe Cenél Aodha na h-Echtgi d'écc.

M1224.12

Domhnall Ó Ceallaigh tighearna Ó Maine d'écc.

M1224.13

Cú Cenann Ua Coin Cenainn d'écc.

M1224.14

Mathghamhain mac Cethernaigh Uí Cérin tighearna Ciarraighe Locha na n-Airneadh d'écc.


p.216

M1224.15

An t-arbhar gan bhuain go Feil Brighde, & an treabhadh aga denamh do brigh an choccaidh, & na doininde.

M1224.16

Mainistir do thógbháil la Muiris Mac Gerailt (ó t-tátt Geraltaigh Cille Dara, & Gearaltaigh Desmumhan) i n-Eóchaill i n-eapscoboitteacht Cluana isin Mumhain do bhraithribh S. Froinsiais.


p.218

Annal M1225

AOIS CRIOSD, 1225.

M1225.0

Aois Criosd, míle, dá céd, fiche a cúig.

M1225.1

Amhlaoibh Ua Beólláin aircinneach Droma Cliabh, Saoi eccna, & biattach coitchenn d'écc.

M1225.2

Ua Maoil Bhrénainn ab Mainistre na Buille d'écc do bithin cuislinne do leicceadh dhó.

M1225.3

Maol Bríghde Ua Maiccin ab Topair Padraicc, mac oighe & eccnaidhe d'écc. As les ro tionnscnadh teampal Tobair Patraic, & ro forbaidh go n-a Shanctair, & crosaibh iar mor shaothar a n-ónóir Patraic, & Muire, Eóin, & na n-apstal.

M1225.4

Giolla an Choimhdhedh Mac Giolla Charraigh uasal shaccart & pearsún Tighe Baoithin d'eg.

M1225.5

Dionis Ó Maoil Chiarain airchinneach Arda Carna d'écc.

M1225.6

Giolla Coirpthe Ua Mughroin d'ecc, & a adhnacal i c-Conga Fhechín.

M1225.7

Coimhérghe mhór shluaigh do dhénamh lá h-Ua Néll i c-Connachtaibh do congnamh le cloinn Ruaidhri Uí Concobhair, .i. Toirrdhealbhach & Aodh tré forcongra Duinn Óig Mhécc Oireachtaigh ríogh-taoíseach Sil Muiredhaigh a n-dioghail a fearainn do bhén de d'Uu Concobhair (.i. Aodh). Acht chena ó ro iompaidh Macc Oirechtaigh


p.220

i n-aghaidh Aodha do-rónsat Síol Muiredhaigh & Iarthar Chonnacht im Aodh Ua Flaithbhertaigh tighearna Iartair Connacht, & Gaoidhil an chuiccidh d'ormhór coimhérgi i n-a aghaidh acht Mac Diarmata, .i. Corbmac mac Tomaltaigh. Dála Uí Néll nír h-airisseadh les go rainig lár Síl Muireadhaigh. Aisidhe go Feadha Atha Luain, go m-baoí dá oídhche ag Muilleann Guanach gur lomairccestur Loch Nén go rucc seóid Uí Concobhair as. Teccaid aisídhe go Carn Fraich. Rioghthar Toirrdhealbhach mac Ruaidhri annsin, & téd Aodh Ua Nell co n-a muintir dia

p.222

t-tighibh. (o roba tairisi lá Cloinn Ruaidhri a n-airechta budhén) acht madh aos gradha Aodha namá, .i. Mac Diarmada, & Dáuith Ua Floinn, & c.

M1225.8

Así comhairle ar ar cinneadh annsin le mac Cathail Croibhdeirg, dul i c-ceann Gall co cúirt Atha Luain, óir do-rala go sodhánach dó-samh maithe Gall Ereann do bheith comhchruinn ainn-sidhe an ionbaidh-sin, & báttar caraid a n-urmór dó-samh alos a athar, & ar a shon fesin uair bá tuarustlach tiodhlaicthech iad ar aon dóibh. Fiadhaidhid Goill roimhe-simh go lúthgháirech & congbhaid etorra é go lán gradhach athaidh iar sin. Tucc-samh an Iustís & inar lór lais do mhaithibh Gall ar chena i n-a commbaidh annsin, Donnchadh Cairbrech Ua Briain, & Ua Maoil Seclainn go n-a sochraidibh.

M1225.9

Iar c-clos an comcruinnighthi-sin do lucht Moigi h-Aí, & do Thuathaibh Connacht, ro techsiod rompa i c-crich Luighne, & i t-Tír n-Amhalgaidh go n-a m-buar & innileadha, & ro faccaibhsiod meic Ruaidhri i n-uathadh socraidi. Teccaid clann Ruaidhri Uí Concobhair rompa iarom an líon báttur co Cill Cheallaigh ar cúl a m-bó & a m-buair. Imtusa Aodha go n-Gallaibh uime cuirid siortha siubhlacha uatha d'arccain aosa gráidh cloinne Ruaidhri, & congbaid trom a slóigh i n-a t-timchel re h-ionnsaigidh do tabairt orra budhén. Téd Aodh mac Ruaidhri mic Muirceartaigh, Domhnall Ua Flaithbertaigh, Tighearnán mac Cathail Miccárain, & mac Toirrdhealbhaigh mic Ruaidhri d'anacul coda dá n-aos graidh. Teccaid Goill im Aodh mac Cathail Croibhdheirg iar sin i t-timcheal Toirrdhealbhaigh.


p.224

Iar na airiuchcadh-sin dó-samh cuiris a glasláith i rémhthús roimhe, Donn Ócc Mág Oireachtaigh go n-a anradhaibh, Flaithbheartach Ua Flannagáin, & uathadh d' amhsaibh Eoganach baoi i n-a fhochair, ordaighis iad dia n-imdídhen i n-a n-deóidh go t-téarnadar samhlaidh ona m-biodhbadhaibh gan aon do thuitim díobh. Do-rala an lá-sin drong do siorthaibh Aodha Ui Chonchobhair i c-cenn Eachmarcaigh Mic Branáin go n-deachaidh do chosnamh a bhóichreche orra go t-torchair Eachmarcach don anbforlann galccad baoí 'na agaidh. Leanais Aodh Ó Conchobhair go n-Gallaibh uime mac Ruaidhri an oidhche-sin go Mílecc go m-baoí teóra h-oidhche iar sin ag argain Luighne do gach leth. Bá h-iondochonaigh do-rala d'Ó Eaghra annsin. Sith do dhenamh iar ná argain tar cenn an tioruairsi do fáccbhadh da h-innilibh i l-Luighniu.

M1225.10

As ann báttar meic Ruaidhri mun am-sa a c-comhghar do Loch Mic Fearadhaigh i n-Glend na Mochart. Comairlighis Aodh ré na Gallaibh annsin na Tuatha d'ionnsaighidh dia n-argain, Síol Muireadhaigh, & Clann Tomaltaigh d'innradh mar an cedna ó do bháttar ar t-techedh roimhe. Iar c-cinneadh na comhairle-si lottar rompa i slighidh nach smuainfeadh Gall co bráth dul trempe .i. h-i b-Fiodh n-Gatlaigh go riachtsat Áth Tíghe in Messaigh gur airccsiod Cúil Cernadha iar n-dilgenn a dhaoine dóibh. Gach ar gabh go Dubhchonga do lucht


p.226

an techmhe ro báidhit a n-ormhór. As amhlaidh do-gebthi na cescanna uas a c-cairribh lomlán do leanbhaibh iar n-a m-báthadh. Gach a t-tearna don toisc-sin díobh ó Ghallaibh, & on iombáthadh remráite lodar i t-Tír n-Amhalgaidh go n-deachaidh Ó Dúbhda fútha go nár fháccaibh aon bhó aca.

M1225.11

Madh iad clann Ruaidhri tra así comairle do-rónsat ag Loch Mic Fearadhaigh sgaoileadh ó aroile dóibh go sgerdís sochraide Gall ré h-Aodh. Donn Mag Oirechtaigh, & aroile dia maithibh do chor do saighidh Uí Flaitbaertaigh a f-fir comluighi & comhchodaigh. Meic Muirceartaigh Uí Concobhair, & Tighearnan mac Cathail do dul ar cúl a m-bó & a muintear, & Síth do dhénamh dóibh tar a c-cenn go b-fágbhaidís Goill mac Cathail Croibhdeirg. As ann baoi Aodh 'mun am-soin i Moigh n-Eó, & tiaghaid meic Muirceartaigh Muimnigh i n-a chenn ar Shlanaibh & chomaircibh.

M1225.12

Madh an taobh theas do Connachtaibh dana nír bó ciúin dóibh don dul-soin, uair tangadar Goill Laighen & Mumhan im Muirceartach Ua Briain, Goill Desmumhan bheós, & Sirriam Corcaighe i n-a t-tréchomusc gur marbhsat a n-daoine do neoch ar a rucsat diobh, & gur ionnradar a m-bruigh & a m-bailte. Bá h-olc tra lá h-Aodh mac Cathail Croibhdheirg a t-tocht-somh don turus-sin uair ní h-é ro thóchuir iad, acht tnuth, & format dá n-gabháil fén ré gach maithes dá c-cualadar d'fághail don iusdís go n-a Ghallaibh i c-Connachtaibh an tan-soin. As don ruathar-so do marbhaid cetre meic Méc Murchaidh ar én láthair.

M1225.13

Bá truacch tra an nemhshén do-dheonaigh Día don chuiccedh dob'ferr baoi i nErinn an ionbhaidh-si, uair ní choiccleadh an mac occlaoich aroile acht gá creachadh & arccain fo n-a cumhang. Do-cuirid bheós mná, & lenimh, fainn, & fodhaoine, d'fuacht & ghorta don choccadh-sin.


p.228

M1225.14

Iar n-dul tra do macaibh Muircertaigh Muimhnigh do lathair Aodha Ui Conchobhair do réir mar do ráidhemar, do-chuaidh ar n-á bhárach go Cill Medhóin. Comraicit trí slóigh na n-Gall annsin re 'roile, & as beg nár bó lán an triocha céd i n-a m-battar leth ar leth edir Gallaibh & Gaoidhealaibh. Tainicc Aodh Ó Flaithbeartaicch ar choraibh & ar slánaibh maithe Gall, & Dhonnchadha Cairbrigh Uí Briain a cairdesa Criosd h-i c-cenn Aodha Uí Concobair, & an iusdís co n-dearna síth tar cenn a bhuair, & a dhaoine ris, ar macaibh Ruaidhri d'athchor uaidh. Imtighis Aodh iar sin, & a Ghoill imaille ris co Tuaim Dá Ghualann, & leiccis Goill Laighean, & Desmumhan uaidh annsin. Iompaídhis fén ar c-cúla dochom Uí Flaithbertaigh óir níor bhó tairise lais e-sidhe, uair battar meic Ruaidhri roimhe-sin allaniar do loch aicce, & Donn Ócc Mág Oireachtaigh ar aon riú.

M1225.15

Annsin ro scar mac Magnusa ré cloinn Ruaidhri gur innsaigh h-i t-Tír n-Amhalgaidh ar cenn a bhó, & a mhuintire go b-fuair iatt go sodhánach gan chreachadh gan arccain. Rucc leis iad iaramh fó dhídean Uí Ruairc, & é iar c-creachadh Pilip Meic Goisdelbhaigh.

M1225.16

Donnchadh Cairpreach Ua Briain daná do chuir sidhe drong dia mhuintir roimhe go n-édalaibh aidhblibh. Iar ná fios-sin d'Aodh mac Ruaidhri & d'Eoghan Ó Eidhin lodur rompa uathadh deghdhaoine gur muidheadh for Muimhnechaibh, gor beanadh a n-edala dhíobh, & gur congbhadh braighdemaithibh uatha. Iar na clos-sin do Donnchadh Cairbreach ticc do láthair Aodha mic Ruaidhri go n-dearna síth báitte coindel ris, & gur ghabh do laimh gan toidheacht na aghaidh doridhisi dia lécceadh


p.230

a aos graidh cuige. Gidheadh ní ro chomhaill-siomh a coinghioll do mac Ruaidhri (iar b-faghail a mhuintire dhó uaidh) uair tainicc ar an céd sluaigheadh i n-a aghaidh la h-Aodh mac Cathail Croibhdheirg.

M1225.17

Téd Aodh & an iusdís go n-a Ghallaibh iar sin go caladh Innsi Cremha gur béccin d'Ó Flaithbeartaicch Inis Cremha, & Oilén na Circe go n-arthraighibh an locha do tabhairt ar laimh Aodha. Triallais an iusdís iar sin dia thigh. Ted Aodh Ó Concobhair dia iodhlacadh uidhe chian dá slíghidh gur fhágaibh an iúsdís uathadh do mhaithibh a muintire aicce imaille re h-iomad fénnedh, & fearóglaoch óir nior bhó tairisi lais Connachtaigh acht madh becc. Tucc-somh annsin maithe a oireachta i l-laimh Gall a n-gioll ré a t-tuarastlaibh, .i. Flaithbeartach Ó Flannaccain, Fergal Ua Taidhg, & aroile do maitibh Connacht, & as dóibh fén do béccin a b-fuaslaccadh.

M1225.18

As a h-aithle-sin iompaídhis Ua Flaithbeartaigh, meicc Muirceartaigh, & na h-uaisle archena ar Aodh mac Cathail Croibdeirg iar n-imtecht troim-thionóil na n-Gall uaidh, & ro gabsat le macaibh Ruaidhri. Cuiris Aodh O Concobhair annsin techta & sgribhne do shaighidh an Iustís dia foillsiughadh sin dhó, & d'iarraidh fuilleadh sochraidi. Nir bhó h-aithesc fó lár dó-samh sin, uair do-freccradar


p.232

Goill go soinnimh sairésccaidh é. Acht cena ba tuillmheach dóibh-siomh an turus-sin óir fá mór a n-édala, & bá becc a n-imseargna. Cuirthear Goill Laighean cuigi-siomh annsin im Uilliam c-Cras, & im macaibh Griffín. Iar m-breth na sochraidi-sin air-siomh ionnsaighidh meic Ruaidhri tar Tóchar siar, & gabhais roimhe i n-Uibh Diarmata mar a c-cuala meic Ruaidhri do bheith gan líon sochraide, uair ní rangattar a lucht combádha iad mun am-soin, & cuiris Fedhlimidh a bhrathair, & aroile do mhaithibh a mhuintire, & sochraide mór do glasláthaibh Gall d' ionnradh Eoghain Uí Edhin i n-Uibh b-Fiachrach Aidhne co m-bádar adhaigh longpuirt i n-Ard Rathain fa comair na tíre d'arccain a mucha na maidne ar c-cionn.

M1225.19

Foillsightear d'Ua Flaithbeartaigh, & do macaibh Muirceartaigh (badar ag ionnsaighidh mac Ruaidhri) Goill do dhul do creachadh a b-fir comluicche, Eoghan Ó h-Eidhin, & a m-beth a n-Ard Rathain, nír failliccheadh sin riu-somh oir do-lensat iatt d'én-toil & d'én-aontaidh go rangadar i c-comhfoccus dóibh. Do-ghníad comarle ré 'roile annsin, .i. Tuathal mac Muirceartaigh, & Taiclech Ua


p.234

Dubhda go n-dirim amaille riú do chur do shoighidh an baile cetus Ua Flaithbeartaigh & mac Muirceartaigh iman m-baile sechtair gu n-a sochraidibh. Luidh Tuathal, & Taichleach go n-a b-fianlách go menmnach meardhána i t-trecommusc Gall isin m-baile go t-tucsat tiugh fhuabairt bhiodhbaidh orro. Maidhtear for Ghallaibh soir & siar as a h-aithle. Lenait-siomh aos na madhma soir. Loitis Tuathal constapla na n-Gall dá ced fhurgamh. Athghonais Taichleach é gur fagbhadh an consdapla gan anmain de sídhe. Dála na n-Gall ar ar muidheadh as an m-baile don taoibh araill ro eirigh Ua Flaithbeartaigh, & mac Muirceartaigh doibh. Gidheadh tarla dainshén daibh-sidhe gur bhriseattar Goill orra fó cedóir. As don toisc-sin do marbhadh Matghamhain mac Aodha mic Conchobhair Maonmaighe, Giolla Criosd Mac Diarmada, Niall mac Fearghail Ua Thaidhg, & c. Acht chena ro marbhadh an fear ro mharbh Niall Ó Taidhg, .i. brathair Cholén Uí Dhíomusaigh.

M1225.20

Dala mac Ruaidhri conidrecaid ar a bharach re h-Ua f-Flaithbeartaigh, & risan c-cuid oile dá n-aos comtha go t-tangatar rompa a n-deas go Druim Cenannáin. Luidh Aodh mac Cathail Croibhdeirg go n-a Ghallaibh i n-a n-diaidh. Comairlightear ag aireachtaibh cloinne Ruaidhri annsin gach aon diobh do saighidh a mennata fesin, & do-gníat samhlaidh acht Donn Ócc Mag Oirechtaigh namá. Cidh tra acht iar f-fágbháil na ruireach, .i. cloinne Ruaidhri Uí Concobhair annsin i n-uathadh sochraide lodar do shaighid Aodha Uí Nell, & Donn Mág Oireachtaigh imaille riú.

M1225.21

Ionnsaighis Aodh mac Cathail Croibhdeirg Ua Flaithbeartaigh annsin go t-tuc gell, & edireadha uaidh. Tainic roimhe iaramh go Cill Meadhóin, & go Moigh n-Eó i n-diaidh mic Muirceartaigh, & Tighernáin mic Cathail Miccarain go n-dearnsat síth tar cenn a m-buair & a muintire, & go n-deachsat do lathair


p.236

Aodha Uí Conchabhair ar slánaidheacht Donnchadha Cairbrigh, & maithe na n-Gall. Ba cumhsanadh na ionam-sin uair ní raibhe cill na tuaith i c-Connachtaibh an tan-soin gan lot & láinmhilledh.

M1225.22

Tedhm diofhulaing do teccbháil i c-crích Chonnacht an ionbhaidh-si, .i. treabhlaid trom thesaighthi gur folmaigheadh mór m-bailte dhi gan elaidhthech betha d'fágbháil ionnta.

M1225.23

Flann mac Amhlaoibh Uí Fhallamain toisech Cloinne h-Uadach do mharbhadh d'Fedhlimidh mac Cathail Croibhdeirg don coccadh-sin. Tadhg Ua Fínnachta fear gráidh d'Aodh mac Ruaidhri do mharbhadh lá muintir Méc Aodhagáin isin coccadh cedna.

M1225.24

Amlaoibh mac Fearcair Uí Fhallamhain toisech a dúthchusa fén dob'fearr don cenel da m-boi do ecc.

M1225.25

Muireadhach Ua Fínnachta toísech Cloinni Murchadha d'écc i n-arthrach ar Loch Oirbsion, & é slán ag dol inn.

M1225.26

Teach do ghabháil for Concobhar mac Taidhg Uí Cheallaigh (tigherna Ua Maine) & for Ardghal a bhrathair lá macaibh Taidhg Uí Cheallaigh, & a losccadh ann ar aon.

M1225.27

Duarcán Ó h-Eghra, Tadhg Ó h-Eghra, & E[acute ]daoín inghean Diarmata mic Domhnaill Uí Eghra d'écc.


p.238

M1225.28

Muimhnigh & Goill do dhul fo Tearmann Caolainne, ár na n-Gall do cor don toisc-sin tre feartaibh & Caolainne.

M1225.29

An t-arbhar gá bhuain a h-aithle na Féli Bríghde.


p.240

Annal M1226

AOIS CRIOSD, 1226.

M1226.0

Aois Criosd, míle, da chéd fiche a sé.

M1226.1

Donum Deiepscop na Midhe do écc.

M1226.2

Connmach Ua Tarppa espoc Luighne do écc.

M1226.3

Aodh mac Duinn Uí Sochlacháin aircinneach Conga, Saoi channtaire, Sccribnigh, & cheard n-examhail e-sidhe do écc.

M1226.4

Matha Ua Maoil Moicherghe do ecc.

M1226.5

Tighearnán mac Cathail Miccarain mic Toirrdhealbhaigh Mhóir Ríoghdamhna bá mó eneach, & eangnamh, & as mó do-rinne do n-eithibh suaithenta sodáanacha tainic dá cinidh ré h-aimsir e-sidhe, do mharbhadh do Dhonnchadh Ó Dhubha & dá chloinn.

M1226.6

Nuala inghen Ruaidhri Uí Conchobhair baintighearna Uladh d'écc i c-Conga Fechin, & a h-adhnacal go h-onórach i t-teampall canánach Conga.

M1226.7

Domhnall mac Ruaidhri Uí Flaithbeartaigh do mharbhadh do mhacaibh Muircertaigh Uí Fhlaithbeartaigh iar n-gabháil tighe fair dóibh fen, & d'Fedhlim mac Cathail Croibhdheirg.

M1226.8

Fearghal Ua Taidhg an Teaghlaigh, toisech teaghlaigh Cathail Croibhdheirg, & Aodh mac Cathail do mharbhadh lá Donn Slebhe Ó n-Gadhra.

M1226.9

Aodh mac Domhnaill Uí Ruairc do marbhadh do Cathal Ó Raghailligh & do Chonchobhar mac Corbmaic Uí Maoil Ruanaidh ar Loch Aillinne.

M1226.10

Muirghes Mac Diarmata do mharbhadh.


p.242

M1226.11

Caislén Cille Móire do leaccadh lá Cathal Ó Raighilligh.

M1226.12

Aodh mac Cathail Croibhdeirg do ghabháil Aodha Uí Fhlaithbertaigh, & a tabairt i láimh Ghall.

Annal M1227

AOIS CRIOSD, 1227.

M1227.0

Aois Criost, mile, dá céd fiche, a seacht.

M1227.1

Concobar mac Neill Uí Chatharnaigh do mharbhadh la h-amhsaibh Laighneach ro baoi i fochair Righ Connacht.

M1227.2

Enrí Ua Maoileachloinn & Muircertach Ua Maoileachloinn do mharbhadh la Galloibh.

M1227.3

Maol Seachlainn Ua Conchobhair Fhailghe do mharbhadh lá Cuilén Ua n-Díomusaigh.

M1227.4

Giolla Coluim Ua Maoil Muaidh do mharbhadh la h-Ua Mórdha.

M1227.5

Goill Ereann do comhcruinniucchadh go h-Áth Cliath. Aodh mac Cathail Croibdeirg Ri Connacht do thóchuireadh dóibh. Iar n-dul dó dá saighidh ro thionnscainsiod fealladh fair. Uilliam Marusccál a fhear caradraidh do thocht chuicce go n-a sochraide, & é da breth d'aimhdheoin Gall as lár na cúirte amach, & a iodhlacadh dhó go n-deachaidh i c-Connachtaibh.

Aodh mac Cathail Croibhdheirg do dhénamh coinne iar sin ag Lathaigh Caíchtuthbil ré h-Uilliam Mares mac Seafraidh .i. iustis Erenn, & ní dheachaidh-siomh tar


p.244

Lathaigh anonn acht mhadh uathadh deaghdhaoine, .i. Corbmac mac Tomaltaigh, Diarmaid mac Maghnusa, Magnus mac Muircertaigh Uí Chonchobhair, Tadhg mac Mathghamhna Uí Cherin, & Ruaidhri Ua Maoil Bhrénainn. Uilliam Mares do theacht ochtar marcach i n-a comdhail. O do-chuimhnigh Ó Conchobhair an fheall rémraite erghis i c-coinne na n-Gall, gresis a muintir fótha ionnsaighidh fén Uilliam Mares gur ghabhastair é fó chédóir. Ciodh iad a mhuintir ann ro fhreaccairsiod greasacht Uí Concobhair ro leiccsiod fo na Gallaibh iad gur moidhsiod orra, marbhaitt Constapla Atha Luain, gabhaid Maighisdir Slemhne & Hugo Airddin. Cuiris Aodh na Goill-sin i m-braighdenus tar Lathaigh suas. Luidh roimhe go n-a shocraide as a h-aithle gur airgesdair margadh Atha Luain, & gur loiscceastair an baile go h-iomlán. Bá gniomh sochair do Chonnachtaibh an gniomh-so, óir fuair-siomh a mac, a inghean, & braighde Connacht ar cheana battar ar lamhaibh Gall do comhfhuasgladh as na braighdhibh rémraite genmótá Síth d'fagail d'fearaibh Connacht.

M1227.6

Donn Slébhe Ó Gadhra tighearna Slébhe Lugha do mharbhadh don Ghiolla Ruadh mac a dearbrathar fén iar n-gabáil tighe i n-oidhche fair, & an Giolla Ruadh do mharbhadh inn iar sin tré imdeall Aodha Uí Conchobhair.

M1227.7

Aodh mac Ruaidhri Uí Concobhair, & mac Uilliam Búrc do thoidhecht slógh lanmór i t-Tuaisceart Connacht gur loiscsiot Inis Medhóin gur airccsiod an críoch i t-tanigadar, & gur ghabhsat a braighde.

M1227.8

Sluaigeadh lá Seafraidh Mares & la Toirrdhealbhach mac Ruaidhri Uí Concobhair


p.246

i Magh Aoí go n-dearnsat caislén i r-Rinn Dúin, & gur gabhsat braighdi Sil Muiredhaigh.

M1227.9

Aodh mac Cathail Croibhdeirg do dhul i t-Tir Conaill docum Uí Dhomhnaill, & a iompódh bu dheas doridisi, & a ben do thabhairt les. Meic Toirrdhealbhaigh do teccbháil cuicce a c-comfoccus na Seghsa, a bhen & a eachraidh do bhén de, & an ben do chor i l-laimh Gall.

M1227.10

Sluaiccheadh oile lá Toirrdhealbhach bheós, & lá Gallaibh Midhe i n-Iarthar Connacht co n-dearnsat creach mór ar Aodh mac Ruaidhri Ui Flaithbhertaigh. A n-dul aisídhe i c-crich Ceara, & braighde mac Muirceartaigh do gabháil doibh, & nuimhir do buaibh feolmaigh as cech triocha céd do Toirrdhealbhach uatha.

M1227.11

Cúmara O Domhnalláin do marbhadh i n-gemil la Ruaidhri Mac Duinn Shlebhe a n-diogail a athar.

M1227.12

Brian mac Concobhair Uí Diarmata do marbhadh.

M1227.13

Caislén Atha Liacc do dhénamh la Sefraidh Marés.

Annal M1228

AOIS CRIOSD, 1228.

M1228.0

Aois Criost, mile, da chéd, fiche a h-oct.

M1228.1

Aodh mac Cathail Croibdeirg Uí Choncobhair rí Connacht do mharbhadh h-i c-cuirt Seffraidh Máres tre meabhail ar aslach Gall iar n-á dhíochur do Chonnachtaibh.


p.248

M1228.1

Coccadh mor do eirghe h-i c-Connachtaibh etir da mhac Ruaidhri Ui Conchobhair, .i. etir Aodh & Toirrdhealbhach, iar marbhadh an Aodha remraite, ar ní thucc an mac bá só umhla don mac ba sine gur millseat Connachta eatorra & ro fásaigheadh leó ó Eass Dara co h-abhainn Ua f-Fhiachrach fo dhes acht madh beacc h-i Sleibh Luccha, & Lucht Airtigh nama.

M1228.2

Niall mac Congalaigh Uí Ruairc tighearna Dartraicche, & Cloinne Fermaighe do mharbhadh lá dá mhac Airt mic Domnaill Uí Ruairc, .i. Art & Amhlaoibh. Amhlaibh Gerr mac Néill mic Conghalaigh do mharbhadh h-i fothraccadh lá h-Amhlaibh mac Airt cédna.

M1228.3

Fergal mac Sitriucca Uí Ruairc do mharbhadh la macaibh Néll mic Conghalaigh Uí Ruairc.

M1228.4

Muirchertach mac Flaithbeartaicch Uí Fhlannaccáin do mharbhadh la macaibh Taidhg Uí Gadhra.

M1228.5

Aodh mac Donnchaidh Uí Fearghail do mharbhadh lá h-Aodh mac Amhlaoibh Uí Feargail.

M1228.6

Dauid Ua Floinn taoiseach Shil Mhaoil Ruain, & Ruaidhri Ua Maoíl Bhrenainn d' écc.

M1228.7

Riocard mac Uilliam Burc do thecht ó Righ Saccsan i n-a iustís i n-Erinn.

M1228.8

Aodh mac Ruaidhri Uí Concobhair do gabhail righe Connacht do reir thoccha an Iustís go maithibh Connacht ar bélaibh Toirrdhealbhaigh a bráthar fá sine inas.


p.250

M1228.9

Maol Seachlainn mac Toirrdealbhaigh mic Ruaidhri Uí Choncobhair do mharbhadh lá h-Aodh ri Connacht.

M1228.10

Gorta diofhulaincc i c-Connachtaibh tri coccadh cloinne Ruaidhri. Ro h-airccitt cealla & tuatha. Ro dhiochuirit a clerigh & a h-ollamain h-i c-críochaibh cianaibh comhaightibh, & at-bath cidh araill dibh d'fuacht & do ghorta.

M1228.11

Dauid Ua Floind taoiseach Sil Mhaeil Ruain do ég.

M1228.12

Aédh mac Donnchaidh Uí Ferghail do marbhadh la h-Aedh mac Amhlaoibh Uí Fherghail.

Annal M1229

AOIS CRIOSD, 1229.

M1229.0

Aois Criost, mile, da ched, fiche a naoí.

M1229.1

Maineistir S. Franseis h-i c-Corcaigh do thogbháil la Mag Carthaigh Mór, Diarmaitt.

M1229.2

Muiredhach Ua Garmghaile prióir Innsi Mic n-Érin saoi Chonnacht h-i c-crabhadh & i n-eccna d' ecc.

M1229.3

Diarmait Ua Fiaich abb recclesa Gilla Mo Laisi Uí Giollarain Thuaim d'écc, & a adhnacal i n-Ard Charna.


p.252

M1229.4

Diarmait Mac Giolla Charraigh, airchinneach Tighe Baoithin, & uasal shacart d'écc. A adhlacadh i Mainistir na Trinoide iar n-á bhuain amach ó cheart do na cananchaibh, do mhanchaibh Mainistre na Buille, & boí sidhe trí h-oidhche gan adlacadh ar badar na manaigh ag á fhosdadh i n-a mainistir feisin.

M1229.5

Girard Ua Catháin cananach dob' eccnaidhe ro bhaoi don ord chananach d'écc.

M1229.6

Duibheasa ingean Ruaidhri bean Cathail Mic Diarmata do écc i n-a cailligh duibh.

M1229.7

Diarmaid Mag Carthaigh tighearna Desmumhan d'écc.

M1229.8

Dionis Ua Mórdha epscop Shíl Muiredhaigh do treccedh a espuccóide ar Dhia.

M1229.9

Lochlainn Ua Manncháin do mharbhadh lá dearbrathair a athar.

Annal M1230

AOIS CRIOSD, 1230.

M1230.0

Aois Criost, mile, dá chéd, triocha.

M1230.1

Florent Ua Cerbhalláin epscop Tíre h-Eoghain, uasal shenoir toccaidhe d'ecc iar se bliadhnoibh ochtmogat a aoisi.

M1230.2

Giolla Iosa Ua Cléirigh epscop Luighne, Ioseph Mac Techedainepscop Conmaicne, Mac Raith Mag Serraigh epscop Conmaicne, Rool Petit epscop na Midhe Riaglóir tocchaidhe, & milidh Criost, Giolla Coimdeadh Ua Duilennáin comharba Feichin, & ab reicclésa cananach Eassa Dara, Muiredhach Ua Gormghaile prióir Innsi Mic n-Erin, Maol Muire Ua Maol Eóin comarba Ciaráin Cluana Mic Nóis, Giolla Cartaigh Ua h-Eilgiusáin canánach & angcoire, Donn Slebhe Ua h-Ionmainen manach naomhtha & ard-maighistir saoir Mainistre na Buille d'écc.


p.254

M1230.3

Maol Sechlainn Mac Fir Edind uasalsaccart & maighistir leighinn d'écc i n-a nouist mhanaigh i Mainistir na Buille.

M1230.4

Sloicceadh la h-Ua n-Domhnaill (Domhnall Mor) h-i c-cuicceadh Connacht i nd-aghaidh Aodha mic Ruaidhrí í Choncobhair baoi h-i f-frithbhert fris co ro mhill Magh Naoí, & morán don tír, acht ar a aoí ní ro ghiallsat clann Ruaidhri don dul-sin.

M1230.5

Sloiccheadh la mac Uilliam Búrc i c-Connachtaibh gur milleadh morán do Connachtaibh lais, & ro marbhadh Donn Óg Mag Oirechtaigh, & Eichtighearn mac an


p.256

Bhreithemain í Mhionachain & sochaidhe oile nách áirimhther, & ro h-ionnarbadh (tria anfforlann) Aodh mac Ruaidhri Rí Connacht lá mac Uilliam, & lá Gallaibh don chur-sin go h-Aodh Ua Néill tre iompúdh dhó ar Ghallaibh, & ro ríoghadh Feidhlim mac Cathail Croibdeircc lá mac Uilliam.

M1230.6

Aodh Ó Néill tighearna Tire h-Eogain ríogdamhna Ereann uile, cosnamhthach Lethe CuinnGallaibh Ereann, & ré Leth Mogha Nuadhat. Fer ná tucc geill, eiteredha, ná cíos do Ghall na do Ghaoidheal, fer do-rad madhmann, a & ára móra mence for Ghallaibh. Airctheoir Gall & Gaoidheal. Fer ro triall ionnsoighidh Ereann uile d'écc gen gur saoíleadh bás n-aile d'faghbháil dó acht a thuitim lá Gallaibh.

M1230.7

Art mac Airt Uí Ruairc do marbhadh lá Raghnall Ua f-Find i meabhail.

M1230.8

Maol Seachlainn Ua Mannacháin do mharbhadh la a bhraithribh.


p.258

Annal M1231

AOIS CRIOSD, 1231.

M1231.0

Aois Criost, mile, da chéd triocha, a h-áon.

M1231.1

Dionis Ua Mordha epscop Ail Finn do criochnuccadh a bethadh i n-Oilen na Trinóide ar Loch Cé an .15. do December & Donnchadh Ua Conchobhair d'oirdneadh 'na ionadh.

M1231.2

Flann Ua Connachtaigh epscop Ua m-Briuin Breifne d'écc.

M1231.3

Stefán Ua Braoin aircinnech Maighe Eó d'ecc.

M1231.4

Célechair Ua Dobhailénaircinnech Camcha fear dercach, craibdeach, eccnaidhe, ernaighthech d' ecc.

M1231.5

Fethfoilge inghen Chonchobhair Mic Diarmata ben Muirceartaigh Muimhnigh mic Toirrdhealbhaigh Mhóir d'ecc. Mathair-sidhe Maghnusa mic Muircertaigh, Chonchobhair Ruaidh, Thuathail, & Thoirrdhealbhaigh shaccairt, & prióir recclesa Peadair & Póil.

M1231.6

Dubh Cobhlaigh inghen Conchobhair Mic Diarmata d'écc i Mainistir na Búille.

M1231.7

Flaithbertach Ua Flannaccáin taoiseach Cloinne Cathail Meic Muiredhaigh Muillethain d'écc i n-a oilithre i Mainistir na Búille. Dubh Themhrach inghean Uí Chuinn ben an Flaithbeartaigh hisin d'écc.

M1231.8

Ualgarcc Ua Ruairc tighearna Breifne d'écc i n-a ailithre ar slighidh an t-Srotha.

M1231.9

Giolla Iosa Mac Samhradhain tighearna Teallaigh Echdhach, & Duindín Ua Maol Conaire Ollamh Síl Muiredhaigh Muilletain d'écc.


p.260

M1231.10

Conchobhar Gott Ua h-Eghra tighearna Luighne d' écc.

M1231.11

Slóiccheadh lá Domhnall Ua n-Domhnaill tighearna Tíre Conaill, & lá h-Aongus Mac Gille Fhinnéin co sochraide Fhear Manach do shaighidh i Raighilligh Chathail. Ruccsat loincces leó for Loch Uachtair, & ro airccset Eó Inis. Tucsat ariar lá taobh seód maoíne & ionnmus an baile uile leó.

M1231.12

Feidhlimidh mac Cathail Croibhdeirg do ghabhail la mac Uilliam Búrc i Míliucc tar slánaibh maithe Gall Éreann.