Corpus of Electronic Texts Edition
An Irish Astronomical Tract (Author: [unknown])

Caibidil 39

Do na nelaibh, don toirnidh & don fertain & do na soidnenaibh

.

Sol maria & flumina terra usque loca etcetera.

Togaid an grian as an fairgi & as na srotaibh & as na h-inadaibh fliucha eli dethaidhi & ceo nach fedtar d'faicsin tre na seimhe, acht mocrac no tratnona & an trat tocar suas iat annsan aer the scailter & lethnaidter & cumuscter iat ar fud an aeir sin oir as inann naduir doibh. An trat ceana tocar suas annsan aer fuar iat, dluthaiter & cumgigter asteac na celi iat & doni nel dib & mar as naduir do na netib cosmaile a ceili d'innsaighe, mar tiadaid na srota isin fairgi, tiagaid na neil as lugha acu sin, oir is edroma iad & is usa leo gluasacht d'innsaige na nel is mo, & doni en motar mor dorcha dibh & bith ainsein tre naduir te da beth aigi & in t-aer fuar 'na timcill a contraracht & ag imrascail re ceili.

Et an trat as treise don air & claides an nel ceanglaid & calcaidh a buird don taib amuith & doni sneachta dhe. Et mar sin an trat bis an teasbach astigh annsa nel ar na timcullad amuith ag an fuacht & a nel ar sicc & ar cruadugad 'na thimcill, da siredh da rer a nadura, inad ina fasfadh & ana n-atfadh & an lethnocadh & o nac liginn a nel daingin do an t-oibriugad sin da deanamh crothaid e co cumhachtach & brisid & teid fodhair mor aduatmar as an m-brisidh sin re n-abarthar toirrnec & le treisi na brigi le n-dentar an brisidh sin teit soidhnein & teinntec as in m-brisid sin & tuitidh as in m-brisidh sin minrainn beca an neil sin ar m-brisidh & ac bualad fa ceile. Ac teacht anuas minbrisid fein a ceili aris & mar roitid an chuit is foicsi don talmain don aer bainid teas


p.152

an inaidh sin a cnapain corra dib & doni cruinn iat & titidh na clocha sneachta & is iat na minbainnedha beca ferthana bis trit an sneachta an chuid sin bointer de ar leaghadh .

Agus gac med bis an teas sin adubrumar & in fuacht as moidi an contraracht bis atorra & mar medaidter an contraracht medaigter an toirnec & an teinntec tic uadha. Et an cuit nach tic don nel sin cum talman lethnaigi se ar fud an aeir & doni teinnteach dhe. Et an cuit don teinntidh tic chum na talman scoiltidh si cnuic & sleibti & tollaidh an talam & marbaidh daine & ellach.

Agus da derbad gorab on contraracht adubrumar tic an toirneac da cuiridar na feallsamain a eisimplair air sin , on an trat curtar duilleog glas ar teinid , suil loiscter i ar m-buain an tesa re, brister hi maille re fogar. Et mar sin an trat curtar iarann derg a n-uisci, bainid contraracht an da ni sin fodhar lan mor astu. Ma sedh o dani contraracht na corp m-bec an fodar so, is mor an fodar as coir do na corpaib mora da denamh.

Et is lia toirneac & teinnteach & soighnein isin earrach & isin fogmar na is na h-aimseraib ele oir as idir an samrad te & an geimredh fuar atait an da aimsir sin. Et na neil togas seididh na gaeithe don talmain suas is in aer ata fuar fliuch cael seimh gan teas gan tirmaigeacht ach an med bis is na nelaib sin fein, ni fuil contraracht acu.

Et dealaid an chuit trom bhis is na nelaib sin reodh na16 m-bainnedhaib & do ni fertain de. Et an trat teagmhas an nel sin ar in aer te, tanaidh se e & doni aer dhe aris & tre asaenta contrarachta teasa & fuachta, tirme & fliche an aeir sin doni nel mora duba dhe & doni fertain mor do na nelaib sin & duairib ann doni bainneda mora fertana & cloit sneachta reamra don adbur cedna & is annsan earrac & annsa fodhmar as minca bid siat; & an


p.154

trat bit isin t-samrad, tri mhed na contrarachta sin adobrumar da beth isin aimsir sin tar na h-aimseraib ele, as ann is mo an doininn. Et an trat teagmas gaeth mor re linn na doninne sin ann, casaidh si na neoil a na celi tuas is in aer & ceanglaidh iat & cuiridh cumtha examhla orra & sailid na h-aineolaidh gorab dreagana iat & dacimaid an casad cedna ag a thobairt ag an ghaith ar luaitridh na talman.

Agus gidh a n-en taib doniter an toirneach & an teinnteach as tusca daciter an teinntec na cluinter an toirneach. Agus as i cuis dabeir sin, oir daci an radharc ar en t-slighe an raed ata a fogas do & an raed ata a fad uadha, mar nach tusca daci se an talam na na reltanna is faidi uadha a firmamint. Et ni mar sin don esteacht, oir is tusca dacluin an fogar as foicsi do na'n fogar as faidi uadha, & da cur sin a ceill do t-samladar na doctuire cedfaidh an eisteachta re broin, oir da m-beith cluas a poll na bron da cluinfed gan deitfir gach ni do bedh a fad uaithi a fogus di, oir is amlaid ata cedfaid na cluaisi na h-aer noch ata 'na corp chael t-seim t-sogluaisti & is mo & is seime & is luaithi a gluasacht na gluasacht an uisci.

Et an trat donit brisead egin no bualad no fodhar ele is in aer, an t-aer as foicse don fodhar sin, gluaisidh se an fodar uadha d'innsaighe na codac ele don aer & mar sin tar eis a ceile idir randaib in aeir no co tet an fodhar fa deoigh annsa cluais & on cluais conuic an inchinn noch brethnaiges idir an fogar is mo & in fodar is luga & idir an fodhar as seime & an fodar as reimhe.

Et da t-samladar ar in nos cedna cedfaidh na sul re stoc noch ga fuil ceann cumhang & gac fad teit amach on ceann sin as fairsingiugad doni & is mar sin teit radarc na sul tri fedan fethach on incind cu mic imrisan


p.156

na sul & bit ceann cumang eige annsin mar bis ag an stoc & bith a sirletnugad amac no co n-gabann an fidair fecas ris & impoid asteach aris & beirid leis cruth & cuma & dath an raeda sin chum na h-incinne.