Corpus of Electronic Texts Edition
An Irish Astronomical Tract (Author: [unknown])

Caibidil 36

Antiqui linea ab Oriente ad Occidentem etcetera

.

.i. Da smuaintigheadar na h-arsanta line dar lar na talman co direach on a oircer conuig a iartar comtrom re line eccinoccialis & d'fagadar againne gorab comfada on line sin co Pol Airtic & uada co Pol Intartic.

Et is idir an line sin & Pol Airtic ata cuit d'aitrib na n-daine don talmain gin co soaitribthi an cuit sin uile de. Et on line cedna co Pol Antartic, ni fedann ainmide is in doman beth beo ann tri imarcraid teasa. Oir os annsa speir sa seantrom ata leth amuith da seantrom na talman, imarcear corp na greine a timceall


p.136

na talman & os don taibh sin ata claenad na speiri sin as egin gorab rotheo an taeb sin na gach taeb eli don talamh & as bec ar a mo an teas ata sa taib sin na'n fuacht ata sa taibh eli ar a comhair. Et as ime sin, a n-deiredh na codac u tuaigh don talmain, tre rofad na greine uada, ni fuil en raed ach a lan da nelaib dorcha & da gaith & d'fertain, da reodh & do shneachta & d'fuacht mor. Agus is ime sin ata an t-inad sin doaitrebtha, & an t-inad cheana ata fa in line eccinoccialis measardha.

Et atait laeithe & aiteda na bliadna gus an en raed comfada re celi annsan inadh sin. Et as on line sin ata egecinoccialis conuic an crith tuaiscertaigh doaitrebtha ata an cuit fedtar d'atrebadh don talmain. Darinneadar na h-arsanta seact codcanna don cuid sin ar fad o oirrcer co h-iartar na talman mar foillsiges an fidair so .

to face p. 136

Do naduir na crich sin.

Et as on line ata fai eccinoccialis tinnscnus an ced clima ar letead & ata ar fad mar adubrumar o oirrcear co h-iartar an domain & ni teit an la ar fad tar da uair deg & da drian uaire go direach fa do sa bliadain & ni bi nis girra na en uair deg & treis mir uaire. Et bith an grian fa dho sa bliadhain os cinn lucht na crice sin .i. an trat teit si o deiscert co tuaiscert na firmaminti & as sin co deiscert aris & mar sin bid da samrad an en bliadain is in cric sin. Et ni claenann an scaili co brach annsa cric sin on a tuaiscert conuic a deiscert.

Naduir an dara clima:

dani imarcaig gainim na crici sin co rothe hi fein, oir tet teas na greine astec annsa n-gainim & bruithid & doighidh aghaidh na talman & an trat tig gaeth mor ann cruinnigid an gaineamh & doni


p.138

cnuic & sleibti dhe & uair ele, scailidh e. Agus daine duba re n-abarthar fir gorma & fuilt chasa acu lucht aitribthe na crici sin. Agus ata acmainn mor oir annsa cric sin tre imarcraid teasa na greine ac bruith aithe na talman. Agus ni ha fedanaib & a cuisleannaibh na talman dageibter an t-or sin mar dageibter an t-airgead & in sdan & na mitaill ele sin, acht ar a uachtar. Agus ni teit an la tar tri h-uairibh deg suas co brach na tar da uair deg sis annsa cric sin.

Naduir an treas clima:

as ludha teasbac na cric sin na na crici roimhe oir ni bhi an grian is in line direach os a cinn co brac acht a solsticium in t-samraidh tamall gerr & is mesardha an cric sin na gach cric da n-dubrumar. Et as amlaid ata lucht aitribthi na crici sin & dath riabach & fuilt cassa & cuirp caela acu. Agus is gerr suas o talmain fasaid croinn na crice sin. Agus ni teit an la tar ceithre h-uairib deg suas & ni mo thet tar deich n-uairib sis co brat annsa cric sin.

Naduir an cethramad clima:

as mesardha coimplex na crici so na na cric ele adubrumar, oir ni fuil imarcridh fuachta na teasa acu & atait acmainneach conaith fa crannaib examla & fa tortaib imda na talman & fedaid lucht aitribthe na ced crici & in dara crich soaitrib da dhenamh innte co nembaedlach. Et as amlaid atait lucht aitribthi na crici sin a n-dath buighe idir geal & riabac & atait inntleachtach somuinti & cuimhne fhada acu & eagna mor & is annsa cric so as lia da bhi da lucht an iuil mhoir & na h-eagna & da lucht an croide mhoir & arrachtus cuirp; & is ferr blas uisce na crici sin na na cric ele. Et ni teit an la tar cuig uairib deg suas na tar naoi uairib sis co brach is in cric sin.


p.140

Naduir an cuigmad clima

.i. is ludha a teas & is mo a fuacht na'n cric sin roimpi & gidhedh as lia a croinn & as fearr toradh a n-gort. Agus is amlaid atait lucht aitribthi na crice sin & coirp mesardha acu, a n-dath cumusca, as foicsi da geal na da riabac , is ludha a n-egna & as girra a saedhal & is conaithi iat na lucht na crici roimpi; & fasaidh an la co se h-uairib deg & bith ar dombisec co h-ocht n-uairib annsa crit sin.

seiseadh

Naduir an clima:

as ludha a teas & is mo a fuacht & is ludha torad a crann a n-gort tri mhed a fuachta na 'na cric roimpi & is imdha sneachta & fertain & neil & tobair & srota & cnuic & slebti na crici sin. Et as amlaid ata lucht na crice sin & cuirp anmanna acu, a n-dath geal & fuilt th-slime & iat co bruidimail domuinti. Et atait secht n-uaire deg is in la as faidi sa cric sin & ocht n-uaire co leth sa lo as girra.

Naduir an sechtmad clima:

.i. easbaidh teasa & acmainn fuachta. Et as amlaid atait lucht aitribthi na crici sin: indtleachtach (!) domunta & ciall anmann & cumne bruidemail & cirp anmanna & fuilt findbuidhi t-slime . Agus da n-deachdais lucht aitribthi na crici so is in ced cric no sa dara cric no da ticdis lucht na crici sin innte so dagebdais bas leth ar leth tri claechlod an aeir.

Et as mar sin an cethramadh cric as mesarda & is ferr acu leth ar leth, oir ata mesaracht nimhe ac oileamain na crici sin tar cach. Et ocht n-uaire deg an la as faidi sa crith sin & se n-uaire an la as girra.


p.142