Corpus of Electronic Texts Edition
An Irish Astronomical Tract (Author: [unknown])

Caibidil 29

D'ordugad na deich speireadh

.

Sicud dicit Partolomeus .

.i. Mar adeir an feallsam sin da gne gluasachta dacimid is in firmamint .i. gluasacht acu o oirrcear co h-iartar & in gluasacht eli o iartar co h-oirrcear an domain. Et tic grian & esca & gach plained don cuiger ele le cainndigeacht leitne a speiri fein annsa gluasacht sair. An gluasacht siar, uero, fuadaid se na plaineid leis siar so contrardha a n-agaid a n-gluasachta nadurtha fein noch ata soir. Et aderim aris gorab en gluasacht comtrom ata ac grein & ag esca & ag a cuigear eli & ac na h-airdrinnacaibh daingne uile, oir ni fuil acu uili leth ar leath en relta as luaithi na as mailli gluasacht na celi. Et is ime sin ni fuil deitfir is in doman idir gluasacht na greine no an re & gluasacht na retlann ele, oir is deimin gorab inann naduir & cruthugad doib. Et ge daciter gorob maille Saturnus na'n re ar son na cuisi inneosamaid aris,15 as comtrom a n-gluasacht .

Agus mar adeir Partholomeus & na feallsamain ele, deich speiri mora ata ann & is inann gluasacht don speir as mo dib sin re n-abarthar an speir lanmor & do speir na comartad oir is siar gluaisid araen.

Gluasacht an ocht speire uero .i. speir na n-airdrinnach n-daingin & na greine & an esca & cuigear ele o iartar co h-oirrcer an domain ata, amail adubrumar co minic , & don taibh astigh da ceili ata suidiugad na speir sin & is i speir an re as faicsi don talmain dib & speir Mercuir annsein & Uenir & na greine don taibh amuith dib sin & speir Mars & speir Iubiter & Saduirn don taib amuit dib sin & speir na n-airdrinnach n-daingin don taib amuith dib sin. Agus ni h-ar son nach gluaisid siat aderur airdrinnaigh daingne riu, oir gluaisid o


p.116

oirrcear co h-iartar an domain mar danit na plaineid ele, & ni hedh, acht ar son nach claenaid siat o tuaiscert co deiscert na firmaminte mar danit siat sin. Speir na comartadh an naomad speir . Agus don taibh amuith dib sin leth ar leth ata an deichmad speir darub ainm an speir lanmor no an speir direch d'ainm ele. Agus as so amuit fidair as a tuicter uile iad .

Adubart tuas gorab luaithi an re da rer fecsana na Sadurn. Da m-beith an re a cercaill Saduirn da beth se deich m-bliadna fichet ag sibal mar bis Sadurn. Et mar sin da siboladh Sadurn cercall an re, da m-beth ann re ocht la fichet & re secht seachtmaine ach en la mar do ni fein. Et as mar sin as e cumhga an rotha bis acu sin & fairsinge an rotha ele dabeir co faicter na plaineid ata innta luath no amhluath & ni he co fuil siat mar sin, oir as cert inann cursa & naduir, luas & amluas doib. Et da n-dearntaid tri fichit & tri ced cuit comtrom co seantrom na talman da speir Saduirn & crut cruinn da cur ar gac en cuid acu sin do bo comhtrom gac cuit acu re speir an re. Et da m-beth speir an re lethan & nai n-urdail deg & a da fichet & a tri ced urdail do chur na ceann fein & crut speiri da cur air sin uile, ni mo na mar sin da beth comtrom re speir Saduirn. Et as mar sin derbtar gorab e cumgacht & fairsinge cercall na planet dabeir sibal luath d'faicsin ac cuid acu & sibal amluath ac cuit ele gin co fuilit mar sin mar adubrumar co minic.

Et da scriob Tolomeus eisimplair follus d'foillsiugad an da gluasacht adubrumar tuas, o oirrcear co h-iartar & o iartar co h-oirrcear en domain. Da ritad rotha o oirrcear co h-iartar an domhain risin la co n-aiti & co m-bedh cercall bec a dimceall t-seantroim an rotha sin & cercall budh da comor ria sin don taib amuith de & an


p.118

treas cercall leth amuith de sin u tri mho na'n ced cercall. An cethramad cercall don taib amuith de sin o cethri mo na'n ced cercall & mar sin suas co nuic an ochtmad cercall & liatroid da bet in gac en cercall acu fa let 'ga gluasact o iartar co h-oirrcear an domain, & is cosmail an rot so re speir lanmoir an domain & na cercalla beca sin adubrumar re cercallaib meadhonaca na speiri moire sin. Ma sedh an trat impoides an ced cercall a timceall ar tus, bith an dara cercall ar in dara cuit da timcill & in treas cercall ar in treas cuid & an cethramad cercall ar in cethramad & an cuigmad ar an cuigmad & in sesed ar in sesed & in sechtmad ar in sechtmad & in ochtmad ar in ochtmad. Et mar sin an trat darachadh an ochtmad cercall timcill uili, daracad an ced cercall re h-ocht cuartaib timcill. An fad da bedis na h-ocht cercalla so a coimhlinadh a cursa timcell as mor minic atarra sin d'impodh an roth o oirrcear co h-iartar an domain & da tinnscondais na h-ocht cercalla a sibal fein & da gerugad inntleachta an legtora do cuirimar an t-samail so sis.

to face p. 118