De sompno et uigilia, est tractandum: .i. ó do labrumur don taeb thuas dín don biad & don dig labrum annso don chodlad & don neam-chodlad;
4170]
óir do-gabur riaglacha uatha so atá éigintach a regimen na sláinti. Más ead, taburthar d'áig co deithideach tarba an chodalta a coiméd na sláinti, dá ndearntur a mod imchubaid é. Dá réir sin as
Más ead, ní héidir leisin duine beith ann gan codlad. Et dá mbia an codlad measurda díleagthur
4195] an biad, & reamraidthear an corp, & dísgaíltear an teinneas, & comfhurtachtaigthear an meanma, & méduigthear an teas nádúrda, & measraigthear na leanna, & glantur an meanma.
Tuillead: téigid & fliuchaid an codlad & beóaigid
4200] an díleagad tré theasaideacht & tré fhlichideacht; más ead, is follus gurab maith fhurtachtaigius
Agus mur atá mórán tarbachta ag an codlad measurda dá dénum, as mur sin do-ní an neam-chodlad
4210] measurda a mod dleistinach mórán tarba. An neam-chodlad measurda, immorra, méduighid in tochlugad, & cúisigid an gorta, & calmuigid na boill fhuirimeallacha, & gluaisid an spirad a fuirimeall, lé saethraigid na boill an gluasacht
4215] atá éigintach dóib.
Et mur choimédus an codlad & an neam-chodlad an tshláinti co measurda, as mur sin, dá tucthur an codlad & an neam-chodlad a mod animchubaid, truaillid an tsláinti. Ar an adbur sin ullmuigid
4220] an codlad ainmeasurda na cuirp chum apoplexia & chum epilepsia & chum pairilisi & chum sdupair & chum easláintid fliuch & chum réma, & cúisigid an leisgi, & sgrisaid an tochlugad, & geinid neascóidi & fiabras. An neam-chodlad ainmeasurda tirmaigid
4225] sé na cuirp, & anfhainnigid an bríg ainimidhi, & laigdigid an bríg díleagthach, & ullmuigid an corp chum easláintid cnaíteach.
Ar an adbur sin tuigim cinnus dleagur an codlad measurda do gnáthugad. Más ead, adeirim
Tuillead: ní dleagur saethur do dénum tair és
4235] bíd gan inmeadón, óir toirmiscid na neithe sin díleagad an bíd. Más ead, as indénta cumsanad & as inéistigthi innstruiminti ciúil leis ná tarróngthur an teas nádúrda a fad ó inad an díleagtha, nó éistig sé sdair éigin. Agus dá
4240] teagmad nach tuitfid an biad ó bél an ghaile ana íchtar, déntur beacán do shiubhal mín an tan sin, nó co mothuigthear an biad ag tuitim. Et dá sanntaigi neach codlad do dénam sul tuitis an biad ó íchtar an gaile, geintear an tan sin
4245] deathaige & teinneas annsa broinn & truailltear an díleagad; & tair és an bíd do thuitim éirgid {MS P page 456} deathaige míne chum na hinchinne chúisighius an codlad, & sásaidthear an nádúir annsa chodlad so.
Tuillead: déntur an codlad a n-aimsir shamraid
4250] a n-inad fhuar gan beith rémamail, gan asáin, óir cúisigid an codlad a n-asánaib anfhainne radairc & ainnteas annsa chorp co huilidi.
Codlad tair és bíd reamraigid sin an corp &
4255] calmuigid an díleagad. An codlad do-níthear roim an mbiad cuirid sé an corp
a truaigi.
Tuillead: dligid boill an chuirp co huilidi beith fá édach a n-aimsir an chodalta, óir is mó dligid
Et dligid caindiacht an chodalta beith an
4285] méide so, .i. an céid-díleagad do choimlínad ann
Tuillead: dligmid a thuicsin co corthur an bríg ainmidhi gu mór, óir is do réir chorthacht nó laige na bríge ainmidhi faidigthear nó gearraidthear an codlad. Agus dá mbia an chorthacht inmeadónach,
4310] bíth in codlad inmeadónach. Et as ead is comurtha ar an codlad do dénam gu lór, édromacht an chuirp co huilidi, & co háirithi na hinchinne & fhabraigead na súl, & toil fuail & fearaid. Saebad na fabrad & na hinchinne & an chuirp co huilidi, &
Item, bíth a fhis agad nach sanntaigid na daíne measurda agá mbí regimen maith an codlad acht an méid as éigin dóib, óir ní thochluiginn
4320] an nádúir maith acht in méid is éigin dí; & as fír so acht muna toirmisgi gnáthugad é. Gid eadh, ní hinbeiti muinigin a tochlugad na corp tuitmeach, óir tochluigid drong acu codlad nísa mo ná mur as éigin, & drong eile nísa luga, mur
4325] adubramar romainn don tshaethur; ar an adbur sin na cuirp measurda gnáthuigius follamnugad measurda sláinti, fédmaid a rád co mbí caindiacht an chodalta comthrom do chaindiacht an neam-chodalta nó a ngar dí.
4330] Tuillead: bíth a fhis agad an méid as domuin {MS P page 457} an codlad gurab í an méide sin is fearr [acute ], & is don chodlad nádúrda labramaid ann so. Item, as intuicthi nach imchubaid dona corpaibh measurda codlad & a meadón fútha, ar son co mbrúidthear a
4335]
muiníl & a ngaili, acht gé calmuiginn an bríg díleagthach anfhann & an díleagad. Tuillead: bíth a fhis agad nach dleagur codlad ar aen-mod ar an druim, óir ullmuigid sé droch-easláinti, mur atá, ingopus & apoplexia & sdupur. Agus
4340] is mór thshanntaigid na daíne égruaidi codlad ar an cor so, & co háirithi na daíne atá a ngaire do bás. Agus do-ní an codlad so na himurcacha
Tuillead: bíth a fhis agad gurab é as codlad nádúrda ann an codlad nach toirmiscinn éirgi sa ló, óir ullmuigid codlad an lae an corp chum na droch-easláinti adubrumar romainn; óir atá an
4350] lá solus fógramuil, & atá imchubaid20 chum saethuir & chum neam-chodalta. An oidchi, immorra, atá sí imchubaid chum an chodalta ar son gurab fuaire hí ná an lá do leith an chuirp & do leith an anma; más ead, as í an oidchi as imchubaid
4355] chum an chodalta & an lá chum an tshaethuir. Ar an adbur sin conclúidigthear gurab a n-aici na hoidchi as fearr mórán an bíd do chaithim, & co háirithi muna bia an oidchi ro-gearr, óir as fearr do-níthear an díleagad annsan oidchi ar son
4360] an chodalta & ar son fhuaire an aéir ná sa ló . Gidh eadh, an drong atá amuirseach ar an réma & ar easláintib na súl & na cédfad eile seachnuid supér. Et as intuicthi co deithideach ar coimlínad an chodalta an corp do glanad ó na
4365] himurcachaib imdaidius ann, & ní headh amáin lé fearad & lé fual acht lé neithibh eile, mur atá, cosachtach & seileagar & an ceann do chírad & an aigid & na lámha d'innlad lé huisgi mbog.