Part 8 of The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn

TOIRDHEALBHACH LUINEACH

Nodlaig do-chuanair don Chraoibh
ollamhain Fódla d'éantaoibh
ar slios réidh an bhrogha bhuig
i robha Ó Néill um Nodluig.
Baile do bhailtibh Í Néill
an Chraobh síodhamhail soiléir —
níor dealbhadh aoinlios budh fearr —
lér ceangladh aoibhnios Éireann.
An uairsin is é tarla
fan gcuing ríogh gan freasabhra
géag saor ó Tholaigh Theamhrach,
an chraobh thoraidh Toirdhealbhach.
I gcionn deich mbliadhan do bhí
ó do hoirdneadh an t-airdrí,
san Chraoibh ar dtógbháil toighe
do chraoibh ógnáir Almhoine.

Gluaismidne i gceann na Craoibhe
d'fios an déidghil dreachnaoidhe.
lucht comhmolaidh Fáid na bhFionn,
mar táid ollomhain Éirionn.
Tarfás dúinn ag dol inte
gur thuit froigh na firminte,
le tairm ngreagh srianbhuidhe seang
fa fear rianmhuighe Raoileann.
Tarfás dúinn 'na dheaghaidh sin,
ó dhealradh airm is éididh,
go raibhe idir bharr is bhun
an baile ann ar n-adhnadh.
Samhlamaoid re fuaim a bhfleadh —
cúirt í Néill na Naoi nGeimheal —
muir anfaidh ag tochta i dtráigh,
re dabhchaibh corcra ag comhdháil.
Feadh amhairc ón mhúr amach,
re faoidhibh ceóil na cathrach,
gé bheith hé ar uillinn gach fir
ní chluininn é mun aimsin.
Suil tairnig dhúin dul 'na gar
dar liom fa lór do sásadh
niamh a corn n-ochtsolus n-óir,
boltonus a corm gcomhóil.
Suidhmidne ar slios na faithche,
na sluaigh theagair thiomsaighthe;
ar bhrú an tighe féaraird finn
file as gach éanaird d'Éirinn.

Tig chugainn i gcionn athaigh
aos grádha í Chuinn Chéadchathaigh,
gur fáiltigh gach duine dhínn
le fáiltibh uile ón airdrígh.
Amharc ar airdrígh Uisnigh
ní fríoth uainn an adhuighsin,
ó sduaigh sing bhogfoltaigh Bhreagh
sinn dár gcodaltaigh cuirthear.
Do ghabhsad dúinn ag dáil fleadh
ó sin amach go maidean.
dáilimh fionnuallcha Í Néill náir,
gan chéim n-ionnfuartha d'fagháil.
Cuiris fear dá féachain ruinn
an raibhe i n-éandán aguinn
sgeóil a threasa ar feadh nÉireann,
feasa a chean nó a chaithréimeann.
Ní fuil, ar éigse Banbha,
's atá, ar an t-aos ealadhna,
bunadh craobh gcaibhneasa ó gCuinn,
gan taom n-ainbhfeasa aguinn.
Atáid linn 'Sochair Síl Néill' ,
ar filidh Éireann ainnséin;
's ar ghabh dá gcineadh Bóinn Bhreagh,
's ar dligheadh dóibh do dhéineamh.

Atá linn gur dó dleaghair
Múr Cruachna an chláir mhínsreabhaigh,
is Múr Té an bhraonoirir bhinn,
's gurb é is aonoighir d'Éirinn.
Téid an teachtaire céadna
d'fios an ghruaidhghil ghnúisdéadla;
na forfuighle i gcéill do chuir
d'Ó Néill Mhodhuirne ar maduin.
Más é is fáth molta, ar mac Néill,
dóibh, a ndubhradar ainnséin,
mó is neamhmoladh é orthaibh,
greannoghadh é ar Eóghanchaibh.
Aoir mhór do mhacraidh Teamhrach,
Clár Teamheach, ar Toirdhealbhach,
do bhuain do síol iochtmhar Airt,
'snách tiocfadh díobh a dhíoghailt.
Do ráidh Ó Néill Teamhrach Truim
nách éisdfeadh éandán aguinn,
'sgo dtiobhradh díol ar gach dán,
gníomh dob iongnadh re a iomrádh
Tigid chugainn re a chois soin
ó Néill Caille is clann Eóghain,
'san coillbhile ós chlár Uladh
lán d'oirbhire ar n-ealudhan.

Níor thógaibh mac Néill Í Néill
an aghaidh mhiochair mhínréidh,
nó an súil gcuirr mongabhraigh mir,
re hollamhnaibh fuinn Éibhir.
Do-rinne rothnuall corcra
dá ghnúis áluinn éadrochta,
ó thracht bhuinn mhaoithréidh mheanmnaigh
go saoirchéibh dtruim dToirdhealbhaigh.
Do líonsam uile d'omhain
ré n-airdrígh chlann gConchobhair,
ar mbeith fa éinfeirg uile
do chleith bhéildeirg Bhóruimhe.
Gabhmaoid do bhriathraibh binne
ag iompódh a intinne,
ar tí a feirge ar gcúl do chor,
'sníorbh feirrde dhún a dhéanomh.
Ar mbreith féin do léigeadh lionn
leis ó Néill na Naoi nGéibhionn,
'sníor éisd saorbharr sluaigh Mhonaidh
aonrann uainn dár n-ealodhain.
Atá sé ó sin i le
fa aontuinn fíochmhair feirge,
do rígh clann bhfionn-nuadhadh bhFáil
gan ionnfuaradh ann d'fagháil.
Fiarfaighim d'airdrígh Oiligh,
más mithigh é d'fiarfoighidh:
briocht díbhfeirge 'na ghnúis ghil
gá cúis fírfeirgc ór éirigh?

Créad an fearg mhórso ar mhac Néill
tar éis cháich dó do dhaighréir ?
créad lér hadhnadh a ghruaidh ghlan,
nó an bhfuair adhbhar dá hadhnadh ?
Dá bhféadthaoi a rádha ris féin,
fan bhfeirg móirse ar mhac saoirNéill,
ní fuil ní d'adhbhar aige,
sí d'adhnadh is usaide.
Comhmór ceannaighthear a chlann
ag bruach Inbhir Dá Éagann
's ag Finn bháin thiormsrothaigh the,
's ag Tráigh bhionnghothaigh Bhaile.
Comhmór atáthar dá thol
ag Drobhaois, ag Aird Uladh,
's ag Srúibh mhóir bhraonnuaidhe Bhreagh
's ag Bóinn taobhuaine Tailtean.
Ní faghaim adhbhar feirge
ag rígh foltchas finnDeirge,
acht tír do thoidheacht dá thoil
ó rígh go hoireacht d'Ultoibh.

Acht so amháin, is maith aithnim,
fearg an mhéirghil mhalaichslim —
mar nách rabha neach d'Ú Néill
ag cara a chreach i gcaithréim.
Go ló an bhráith do bhiadh 'na gcionn,
dá gcumthaoi ag éigsibh Éirionn
creacha foda an mhóir mheanmnaigh,
slóigh is troda Toirdhealbhaigh.
Gidh eadh bhós ní baoghlach dáibh
dá mbeith sluagh Éireann d'éanláimh
'na n-aghaidh is é ar a son,
ní lamhair é 'sgach ionodh.
NODLAIG
[...]
nga sin [n]
atá ar mo son mar saoilim

[...]
r tao[i]b[h]gheal ó Bhóinn Bhreagh
aoinbhean darab cóir creideamh
[...]
clann Néill
maith (?) í um aghaidh d'aoinmhéin

[...]
dáil (?) ucht re hucht
budh dóig[h] Anna dom furtacht
Síl cColla na ccolg sen

[...]
gairm uainn 'na (? ma ?) héigen

[...]
d'Artúr (?)
[...]

dá céibh faltúr órd[h]uid[h]e.