Corpus of Electronic Texts Edition
The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn (Author: Tadhg Dall Ó Huiginn)

p.1

section 1

DO MHAC Í DHOMHNUILL

  1. Tógaibh eadrad is Éire,
    fada atá ar tí aoinchéile;
    ar gclódh aoibhneachta fear bhFáil,
    gan fear n-aoinleabtha d'fagháil.
  2. Fada nár féad Inis Bhreagh
    tógbháil idir í is éinfear;
    olc an bhaintreabhthach bean Floinn,
    treabh na n-aitreabhchloch n-áloinn.
  3. Éigin dí dul as a cruth,
    nós na mban bhíos gan chumhdach;
    tír na sruth mbraotana mbinn —
    cruth na haontamha ar Éirinn.
  4. Leannán na ríogh, Ráth Uisnigh,
    uidh 'sna crothuibhsin,
    learga finnmhíolla gruadh ngeal
    gur tuar imsníomha d'feitheamh.
  5. Do trochlaigheadh ceann i gceann
    ardphuirt aireachuis Éireann;
    earradh clúimh tiomchal gach tuir,
    fionnchladh gach dúin 'na dhíoghuidh.

  6. p.2

  7. Do maoladh a cnuic corra,
    do treabhadh a tóranna;
    Múr Té na gclaichfinnteagh gcuir
    nách aithintear é ag eólchuibh.
  8. Ní mhair dhíbh trá acht a dtaise,
    tugsad maise ar mhíomhaise;
    múir bhratsoilse Banbha Néill —
    damhna attoirse iaidséin.
  9. Gidh eadh is usaide linn
    an ceó tuirse atá ar Éirinn,
    Múr Té do hainmnigheadh d'Art —
    gur tairngireadh é d'furtacht.
  10. Atá i ndán dó go dtiocfa
    fear fuaslaicthe a airmearta,
    budh éigin trá a thocht asteagh
    lá éigin ar Ghort nGaoidheal.
  11. Ribhse, a Choinnmheic an Chalbhaigh,
    iomdha fáidh rod-fíortharngair —
    sibh ar tí a chéile is cubhaidh —
    do bhí Éire eg anamhain.
  12. Mairg nách tugann, a thaobh slim,
    tallann éigin dá hinntinn
    don ráith chuirr ghéigiobhraigh gloin,
    céidiomdhaidh Chuinn is Chobhthoigh.
  13. Sill go meinic a gruadh gheal,
    claon do dhearc uirre os íseal;
    tug th'aghaidh ar a slios slim,
    labhair gan fios re hÉirinn.

  14. p.3

  15. Dlúthaigh ria, luigh 'na leaba,
    a chneas áluinn oighreada;
    téigh re cneas chéile Logha,
    suil bheas Éire i n-aontomha.
  16. Druid an béal mar bhlath suibhe,
    'san déad solus sneachtuidhe,
    le póig go báintealaigh mBreagh,
    go bhfáilteadhaibh chóig gcóigeadh.
  17. Do-rad Niall mór mhac Eachach,
    ór fás tú, a ghruadh gheilleathach,
    phóig uaidh a hionnamhla sin
    dár fuaigh fionnadhbha nÉibhir.
  18. Tug phóig a haithghin oile
    dá dtárraidh Brian Bóroimhe,
    gan imriosain, a ghlac geal,
    an finnliossoin Mhac Míleadh.
  19. Mar mhná na n-ilgheas oile,
    fuasgladh Bhanbha braonuighe
    atá ar phóig d'foghbháil aguibh,
    a bhonnbháin óig abhraduibh.
  20. Nós na mban bhíos fa gheasaibh,
    biaidh Éire an fóid bhailbheasaigh —
    clár móireithreach na sriobh seang —
    ag fior fóireithneach Éireann.
  21. Fada roimpe ó do bhí bean
    mar tá an chríochsa Mhac Míleadh,
    san tseanAfraig gainmhigh gil
    tealachbhuig aibhnigh éignigh.

  22. p.4

  23. Do-rinne an céidfear ro char
    baincheann na n-oiléan n-iongnadh
    don óigh bharrlagúir bhosghloin
    bhandragúin mhóir mhíochosmhoil.
  24. Inghean Iopragáid mheic Núil
    do chaith treimhse i ndeilbh dhragúin,
    'sa lán d'ilgheasaibh re a hucht
    budh dál imreasain d'furtacht.
  25. Do-beirthi, gi bé hadhbhar
    ar tí a horchra dh'athadhnadh,
    lá gach bliadhna buaidh ndealbha
    dá gruaidh niamhdha naoidheanda.
  26. Mac ceannaighe a crích fuinidh
    téid feacht n-aon dá hionnsoighidh,
    dá bhfuair 'na hinghin umhail
    an sduaigh mbinnghil mbanamhail.
  27. Tug toil a mheanman don mhnaoi,
    guidhis an bhféata bhfoltnaoi
    mar bhainchéile dá ghnúis ghloin,
    gear chúis aithmhéile a hiarroidh.
  28. Do ráidh ríoghan an ruisg cuirr:
    do bheinn a gad dá bhféaduinn,
    a óigleanaibh sídh sochruidh
    dhóidleabhair mhín mhalachdhuibh.
  29. Do dheóin nó ar éigin agam
    biaidh tú, ar an t-óg abhradonn,
    do-chuaidh mé óm fhéagain d'fior,
    ní féadair é, ar an inghean.

  30. p.5

  31. Bím, ar sí, gach uair eile
    i ndeilbh dhragúin teintidhe,
    mo ghnúis bhláth dhonnmhálla dhil
    gur fáth orghránna dh'faicsin.
  32. An bhfuil cabhair dhuit i ndán,
    ó so amach? ar an macámh,
    a ghnúis naoidhe go ngruaidh ghlan,
    gá huair saoile do saoradh?
  33. Atá ridire i ndán dúin,
    do theacht is mé i ndeilbh dhragúin,
    le póig dá saorfaidhir sinn,
    do laochraidhibh Fóid Féilim.
  34. Budh fear dhamhsa an t-óg iochtmhar,
    dó atá i ndán go ndingiontar
    rí ar na hoiléanuibh don fior,
    ní is doidhéanuimh do dhéiniomh.
  35. Do bhí a tabhairt dhúinn i ndán,
    d'Éirinn mise, ar an macámh,
    an phóg mhúchfas do mheanma,
    a chúlchas óg oireaghdha.
  36. Cionnus do bheith i ndán duit,
    do ráidh an inghean ordhruic,
    an ní adeire, a chnú chridhe,
    'sgan tú reimhe id ridire?
  37. Mac an cheannaighe ód-chluin sin
    gabhthar leis grádha gaisgidh;
    téid don bharrúrthais deirg dhuinn,
    re ceird n-andúthchais d'foghluim.

  38. p.6

  39. Re béal maidne arís reimhe,
    táinig d'fios na hingheine;
    fáth iongantais mar fuair sin,
    an sduaigh bhfionnfolttais bhfaoilidh.
  40. Fríoth leis ar maidin mochthráith
    a gnúis mhíolla mhalachbhláith,
    'sa ciabh lagúr thairseach thiogh,
    'na dragún taidhbhseach theiniodh.
  41. Gluaisis roimhe i raon madhma
    ód-chí an n-oilphéisd n-allmhardha,
    a bhás don turussa ar dtocht,
    cás nárbh urusa d'furtacht.
  42. Téid tar ais dá hiomdhaidh féin
    inghean Iopragáid ainnséin;
    'sdo bhí an inghean bhonnbhán bhinn
    lomnán d'imneadh 'na hinntinn.
  43. Tug móid ón lósoin i le
    nách éireóchadh d'fior eile,
    go dtí an tairngeartaidh dar dhán
    sí as a hairmeartainh d'iompádh.
  44. Atá fós — fada an fulang —
    a rosg uaine abhramhall,
    a taobh geal, a gruaidh chorcra,
    nách fuair fear a furtochta.

  45. p.7

  46. Éire an bheansoin, a bharr slim,
    tusa an fear fóirfeas Éirinn:
    slóigh goimheamhla dhanar ndúr
    aghadh dhoidhealbha an dragún.
  47. Druid 'na coinne, a chiabh lúbtha,
    ná fill ón deilbh dhragúnta
    atá ar Bhóinn bhréagsrothaigh bhinn,
    fóir a héagrothaibh Éirinn.
  48. I láimh eachtrann re hathaidh,
    a Chuinn í Chuinn Chéadchathaigh,
    mór sochuidhe dá rádh ruibh
    nách mothuighe Clár Cobhthuigh.
  49. Atá an chóir aca, a ghruadh geal,
    ní robhuidheach Meic Mhíleadh
    díbh, a Choinnmheic an Chalbhaigh,
    bhán dtír n-oirdhreic n-abhallghloin.
  50. Ar son nách beitheá, a bharr tiogh,
    i gceannas chríche Gaoidheal,
    críoch Bhanbha do bhuing a glas
    tarla, a Chuinn, ar do chumas.
  51. Urusa dhuit déanaimh cean,
    tnúthach gcogaidh Meic Mhíleadh;
    beag na faghla, a fir Eithne,
    do-bhir Banbha buaidheirthe.

  52. p.8

  53. Adhnaidh teach don toigh re a thaoibh;
    géabhaidh cách dod chéibh bharrchlaoin,
    do rún cagaidh dá gcluintear,
    tnúdh is abaidh adhuintear.
  54. Do nós leathnuighthe an luisne,
    biaidh feadh an Chláir Chobhthuighse
    a foghlaidh féin ar gach fonn,
    ót foghlaibh ar féin n-eachtronn.
  55. Budh é a chríoch, a chruth sídhe,
    lingfidh lucht gach éntíre,
    led ghruaidh mónanda ón mall sriobh,
    tóranna Gall is Gaoidhiol.
  56. Eirg ina gceannas, a Chuinn,
    tar rompa fós go Fréamhuinn;
    a chaithleómhain bhasghloin Bhreagh,
    aithbheóghaidh gasraidh Ghaoidheal.
  57. Ná léig dhíot ar Dhún na nGall,
    ná ar chuan Easa Dá Éagann,
    ná ar seanLoch bhfíonúr bhFeabhail,
    ríomhúr Teamhrach toireamhain.
  58. Mairg fuair go seachónadh sibh
    ar choicéadaibh chuain Sligigh,
    nó ar Chruachain ngeiltrealmhaigh ngloin,
    seinTeamhraigh Thuathail Teachtmhair.

  59. p.9

  60. Briathra fádh is fuighle naomh
    dá huaimse dot folt bharrchlaon;
    nách leó do tiorchanadh thall
    an t-eó a fionnchaladh Fréamhann?
  61. Fáidh do reachta, a rí Bearnais,
    séan gcnuais ar chraoibh dhuilleaghlais,
    fearg bhuinne ag breith a thoraidh,
    cleith tuinne 'na torchoraibh.
  62. Iomad asa ag uathadh cruidh,
    iomad cruach ar chionn samhraidh —
    lucht fáisdine ón fearr t'aithne —
    fáistighe ceall cumhdaighthe.
  63. Tú ar toil cháigh is cách dod thoil,
    tú ós cách is cách uasoibh;
    tú ar breith gach aoinfir 'sgidh eadh,
    Gaoidhil fad bhreith do-beirthear.
  64. Faoilidh ród, a rún faoilidh,
    don toisgse atáid fionnGhaoidhil;
    do nós mhná re a céile cuil
    atá Éire ret óguibh.

    TÓGAIBH


  65. p.10