Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

The Chase of Síd na mBan Finn and the Death of Finn

Author: [unknown]

File Description

Kuno Meyer

Electronic edition compiled by Beatrix Färber Proof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

Funded by the HEA via PRTLI 4 and
the HEA via the LDT Project

1. First draft, revised and corrected.

Extent of text: 11150 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland

(2010)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G303015

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT project for purposes of academic research and teaching.

Sources

    Manuscript sources for the Irish text
  1. London, British Library, Egerton 1782, fo. 20b1–24a2. (The manuscript dates from the 16th century (c. 1517); 125 folios; origin (for the most part) Cluain Plocáin, the Ó Maol Chonaire family home in Co. Roscommon; four scribes, namely, a son of Seaán (mac Torna) Ó Maol Chonaire, his brother Iarnán, and two others; patron Art Buidhe Mac Murchadha Caomhánach.) For details see BL Catalogue ii 259–98.
    Editions and translations
  1. John O'Daly, Seilg Sléibhe na mBan. The Chase of Slieve na mBan, in: Laoithe Fiannuigheachta; or, Fenian Poems. Second Series, Transcactions of the Ossianic Society, volume 6, 126–131 (poem).
  2. W. J. Watson, review of Meyer's edition, The Celtic Review, 7/25 (Feb. 1911) 95–96.
    Literature
  1. Ernst Windisch, L'ancienne légende irlandaise et les poésies ossianiques. Trad. E. Ernault, Revue Celtique 5 (1881) 70–93.
  2. Heinrich Zimmer, Anzeige von 'Essai d'un Catalogue de la littérature epique d'Irlande', Göttingische gelehrte Anzeigen (1887) 169–175; 184–193.
  3. Henri d'Arbois de Jubainville, La littérature ancienne de l'Irlande et l'Ossian de Mac-Pherson, Bibl. de l'École des Chartes 41 (1888) 475–487.
  4. Alfred Nutt, A new theory of the Ossianic Saga, Academy 39 (1891) 161–163; 235.
  5. Heinrich Zimmer, Ossin und Oskar. Ein weiteres Zeugnis für den Ursprung der irisch-gälischen Finn (-Ossian-) Sage in der Vikingerzeit, Zeitschrift für deutsches Alterthum 35 (1891) 1–176.
  6. George Henderson, The Fionn Saga, Celtic Review 1–3 (1904–1906).
  7. Edmund Curtis, Age and Origin of the Fenian tales, Ivernian Society Journal 1 (1909) 159–168.
  8. Kuno Meyer, Fianaigecht [Introduction]. Todd Lecture Series 16 (Dublin 1910).
  9. F. Mezger, Finn mac Cumaill und Fingal bis zum 17. Jahrhundert, American Journal of Philology 48 (1929) 361–367.
  10. R. D. Scott, The Thumb of Knowledge in legends of Finn, Sigurd and Taliesin. Studies in Celtic and French literature (New York 1930).
  11. R. Th. Christiansen, The Vikings and the Viking wars in Irish and Gaelic tradition (Skrifter Utgiff av det Norske Videnskaps. Akad. i Oslo II. Hist.-Filos. Kl., 1930, no. 1) (Oslo 1931).
  12. Roger Chauviré (tr.), Contes ossianiques (Paris 1949).
  13. Josef Weisweiler, Die Kultur der irischen Heldensage, Paideuma 4 (1950) 149–170.
  14. Josef Weisweiler, Vorindogermaische Schichten der irischen Heldensage, Zeitschrift für Celtische Philologie 24 (1954) 10–55; 165–197.
  15. Gerard Murphy, Duanaire Finn. The Book of the lays of Fionn, part 3. Dublin 1953 (=ITS volume 43.)
  16. Gerard Murphy, The Ossianic lore and romantic tales of medieval Ireland (Dublin 1955; reprinted 1961; reprinted Cork, Mercier Press, 1971 with revisions.)
  17. Josef Weisweiler, Hintergrund und Herkunft der ossianischen Dichtung, Literaturwissenschaftliches Jahrbuch 4 (1963) 21–42.
  18. Seán Mac Giolla Riabhaigh, 'Ní bía mar do bá.' Scrúdú téamúil ar na laoithe Fiannaíochta, Irisleabhar Mhá Nuad 1970, 52–63.
  19. James MacKillop, Fionn mac Cumhaill: Celtic Myth in English Literature. Syracuse 1986. [With useful, well-structured bibliography on pp. 197–249].
  20. Daithí Ó hÓgáin, Fionn Mac Cumhaill: Images of a Gaelic Hero. Dublin 1988.
  21. Máirtín Ó Briain, Review of Ó hÓgáin, Bealoideas 57 (1989) 174–183.
  22. Donald E. Meek, Review of Ó hÓgáin, Cambridge Medieval Celtic Studies 22 (Winter 1991) 101–103.
    The edition used in the digital edition
  1. Kuno Meyer, The Chase of Síd na mBan Finn and the Death of Finn in Fianaigecht. , Dublin, School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies (1910) (1937) (1993) page 52–96

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

The electronic text covers even pages 52–96.

Editorial Declaration

Correction

Text has been proof-read twice.

Normalization

The electronic text represents the edited text. The editor's annotations are integrated into the markup and numbered sequentially. Expansions are marked. Letters supplied by the editor are marked sup resp="KM".

Quotation

Quotations are rendered q.

Hyphenation

When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break, the page-break is marked after the completion of the hyphenated word (and punctuation).

Segmentation

div0=the saga; div1=the editor's paragraph; page-breaks are marked pb n=""/; manuscript foliation is marked mls unit="MS folio" n="".

Interpretation

Place-names are tagged; names of persons (given names) and groups are not.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the paragraph.

Profile Description

Created: By an Irish scribe at Poulmonty, Co. Carlow; the material itself is older. (1419)

Use of language

Language: [GA] The text is in Early Modern Irish.
Language: [LA] A few formulaic words are in Latin.
Language: [EN] English appears in the editor's notes.

Revision History

Corpus of Electronic Texts Edition: G303015

The Chase of Síd na mBan Finn and the Death of Finn: Author: [unknown]

p.52

Sealg romhór rofairsing do commórad le Find ocus le fíanuib ágmura airmderga Érenn fa Síth na mBan Finn ocus fa Síth ar Femind & fa oirrther Muighi Feimin ocus fa lerga Lúachra Deghadh. Ocus dochúadar maithe na féne & a n-aiccmeda úaisli leisin rígféinnidh do
5] chommórad na selga-sin .i. clanna Báiscne ocus clanna Morna ocus clanna Duibdíthrib ocus clanna Nemnuind ocus clanna Rónáin ocus clanna Smóil ocus aicme Duibdáboireann ocus in gnáthfían uile archena.

Dosuidhighedh ocus dosrethnaigedh in tsealg leó fo feadhuibh &
10] fo fásaigib & fo fánglenntuiph na ferann ba coimnesa dóip & fo muighib réidhe roáilli ocus fo chailltib clithardlúithe ocus fó dhoiredhuib dosleathna dímóra. Ocus dochúaid gach duine fo leth d' fíanaib h-Érenn 1 ina dumha sealga & ina láthair licthe & ina berna báegail mar no2 gnáthaighdís cosgur gacha sealga do chur roimi sin. Ocus nírb
15] inonn dóip in lá-sin & gach lái ele, oir do ceiled in selg-sin orra, co nách fúaratur mucc ná míl ná brecc ná brocc ná dam ná eilit ná mang ná ógláegh allaid asa ndergfad nech díb a láim in lá-sin. Ocus tucsat as in oidhchi-sin co himsnímach aithmélach, ocus do éirgedur isin maidin mochsoluiss arnamárach & do srethnuiged sealg leó fan Sinainn
20] sribúaine & fan Eachtge aird adhfúair ocus fa seanmagh nAghar maic Úmóir & do ceiled conách sealga in lá-sin orra amail do ceiled in cétlá

Ocus a maidin in tres lá immorru do chóirgedar a cúanarta cícmura croibgliga co comáentadach fa Seiscenn na n-Aiged & fana crícha fa coimnesa dó. Et nírfrecrad in lá-sin iat, acht mur gach lá ele. Ba
25] mór machtnugud menman le Finn & le fían Érenn uili inní-sin. Eta

p.54

haithle a sibail & a n-aistir & a sáethair dóib in tres lá do hsuidh Finn hi tulaig airechtuis do lethtáeb h-Sescinn na nAighedh, ocus tángatur in fían ina ndronguib & ina ndírmadhuip & ina mbuidhnib bega bélsgáilte, ina cuirib & ina cétuib & 'na connlánuib muin ar mhuin &
5] druim ar dhruim & diaidh i ndiaidh da innsaige. Ocus do suidetar i n-urthimchill in rígféineda. Is annsin do fiarfaig óglach d'fíanaib h-Érenn d'Finn: ‘Cía in láech dana fert so ara fuilmaid, a Finn?’ ar sé. ‘Atá a fír-sin acom-sa duid-si,’ ar Find. ‘Fert Failbi Finnmaisigh sin,’ ar sé, ‘i. rígfénid maith dom muintir-si arna
10] marbad do muicc annso .i. torc forbartach Formáile secht mbliadna gusinniud. Ocus do marbh in muc-sin deich coin & dá fichit dom chonaib-si & dechenbor & dá fichit dom laechaib maille ris in lá-sin & fa maith in láech atá3 isin fert-so,’ ar Finn, ‘inúair fa cath nó comrac dona fíanaib,’ ocus dorinne Finn in láidh ann ag molad Failbe:
    1. 15] Fert Failbe frecrad in féin
      a focus4 nó i n-etercéin
      nogur adhnacht in láech de
      do thaeb Seiscinn na nAighe.
    2. Cóeco con5 is cóeca fer
      luidhsidar leis sunn ar seal,
      nocho térno díb uile
      acht cú ocus énduine.
    3. Fúaratar bás do beruib
      ón muic dísgir druimremuir,
      20] {MS folio 20b2}ro marb coin ocus daoine
      torc forbartach Formáile.
    4. Fúair in muicc nduib delbda nduind
      donánic tre cert comluind,
      do cuir coin is daoine i fán,
      gleó dar claided in fertán.
    5. Ba hinmuin lim Failbe fland
      in lá do cuir ár na n-Gall,
      do frecrad imnedh is ágh
      inté fuil isin fertán.

      6. Fert.


25]

‘Ocus a fíana Érenn,’ ar Finn, ‘dogénam-ne selg na maidni-si amároch ar in muic úd ó do ceiled selg ocus fíanchosgur ele oruinn. Ocus is uimi do ceiled gach sealg ele oruinn, úair do bí a tairrngeri dúin comracc risin muic-sin & díghélum ar n-anfolta fuirri.’

Ocus dochúaidh cona muintir in oidhchi-sin co dúnadh Máilléin
30] meic Midhna .i. óglach maith do muintir Finn. Ocus is amlaid ro búi Máillén & fled mórcháin móradhbal aici d'Finn & d'fíanaib h-Érenn uile. Do hesradh a do húrlúachradh in tech n-óla ara gcind ocus

p.56

ro tógbad buird altacha órdacha ann & do suidhigedh6 na slúaig fo méd i n-úaisli & i n-inmi & i n-onóra ar dánuib & ar gráduib isin bruidin & do folchad na buird do sról & do sída & do sicir & do sindsnáth & do sgóraidib scíamglana & d'édaigib líghda lánáilli & do freslad & do
5] frithoiled íad do7 rogha gacha sóidh & do tócbad aco annsin blededha buáiltecha buis & bánairgit & cuirn cáema cumdaighe clochbúadha, ocus ro tógbad ann corn Finn féin .i. Midhlethan a ainm & is amlaid robúi in corn-sin & dá ghilla imchuir aici .i. Íarratach & Athchuingech a n-anmanna, & fa maith dliged na deisi-sin .i. in duine maith da tabrad
10] gilla díb lán in chuirn, dogheibed cumáin óir nó airgit úadh & fa saidhbir immorru íad ó dliged in chuirn-sin. Ocus tarrla frithrusc feicheamnuis & fergi eturro in oidche-sin gurmarbsat a chéili hi fíadhnaise na féni.

Ro fás ceist mór ag Finn don ghním-sin, coraibe a fat ina thocht
15] gan digh, gan bíadh, gan urgairdiugud menman. ‘A rígféinnid,’ ar Máillén mac Midhna, ‘ná cuired hi socht ná i mbrón tusa in dís úd do marbad a chéile, úair mór ndeghláech do marbad ara dosealbaib roimi sút ríam.’ ‘Is olc lim-sa in dís út,’ ar Find, ‘& ní da marbad fén fásus ceist acum, acht inní da fuil a marbad. Ocus tabraid in corn
20] cucom-sa,’ ar Finn, ocus tucad in corn 'chum Finn. Ocus adubairt Finn: ‘In fetabuir-si, a óga,’ ar sé, ‘cía thug in corn-sa dam-sa nó cáit a fúarus hé?’ ‘Ní fetamar, a rígféinnidh,’ ar síat. ‘Do fetur-sa,’ ar Finn.

‘Lá da rabusa & sib-si ac seilg & ac fianchoscur a fedhuib & a
25] fásaigib ocus do badusa im dumha sealga & días fénned imaróen rim ann .i. Cáilti & Oisín and sút. Úair dobídis días fa sech ar timcheall d'fíanuip h-Érenn maróen rim-so acum foraire & acom forchoimét isna hinadaib sealga a mbínn. Is dóib ránic m' forchoimét ocus m' foraire in lá-sin, Cáilti & Oisín, & do bámhar ag éistecht re mongur na
30] míled & re seiselbe na sochaide & re greadhan na gillanraide & re{MS folio 21a1} gotha na ngadhar ocus re fetgaire na fer fiadaig & re láidhedh na laechraide arna mórchonuib & re núallgáirib na gasraide & re sestán na sealga ar gach tóeb dínn & nír chían do bámur ann, innúair do éirigh doburcheó dráidhechta dúinn nárbo lér do nech a chéli

p.58

againn ar triúr & do fágbamur in dumho & dochúamur fón fidh fa nessa dúinn & ro siremur in fid co fúaramar ess & inber & abann ann & doghabamur bradán ethrechbrec gacha fir & gacha con asin abainn & dorinnedh both & bélsgálán linn & ro fadaiged morc mórthinedh aguinn & do chaithemur ar lórdáethain don íasc.’

‘Ocus ina dhiaidh-sin do chúalamar in ceól soinemhuil sírechtach síde da chantain inar fochuir & adubairt Cáilti re hOisín: ‘‘Éirig súas,’’ ar sé, ‘‘& déntar airechus acoinn nach mella in ceól sídi sinn.’’ Ocus dorinnedh mar sin hé,’ ar Finn, ‘& tucamar ass in oidhchi-sin & in
10] fían uile ag ar n-íarraid ar fud na crích comfogus & dochúamur-ne hi mucha lái arnamárach gusin duma sealga cétna ocus fúaramar aithech dub dodhealbda dífrecra dímór isin dumha ar ar gcind ina suidhi & dorinne coimérghi romuinn & ro fer fáilti rinn & tug a láim ina chuim ocus tug dá chuislinn órda as & do sinn slithi senma cuir ocus puirt &
15] adhbuinn dúinn, innus co coiteólad aés gonta nó mná re lamnad nó fíallach galrach nó curaid créchtnaide nó láeich leónta frisin ceól soinemail dorinne. & ar sgur don cheól dó tug corn co n-ór a clithar díamuir a édaig & tuc am láim-si in corn & a lán do midh somesga soóla ann & do ibus deoch ass & tucus al-láim Oisín in corn & do ibh
20] deoch as & tuc al-láim Cháilti in corn & do ibh digh ass & tuc Cáilti in corn il-láim in athaig.’

‘Ocus is amlaid robúi in corn-sin & chóig imlenda áilli ilgrésacha óraide co coimegur gacha cóirighthi ann & ól desi eter gach dá immlenn díb. Ocus intan fa subach somenmnach sinn do connacmar in mbuidhin
25] móir mboirbnertmair mborrfadaig cuguind isin slíab & ro fíarfaig in fer mór dím-sa: ‘Cúich in buiden mór út atcím isin tulaig ar ar rochtain, a Finn?’ ar sé Ro fregrus-sa sin. ‘Fer nach gabann tár ná tarcuisne ó nech ar domun sút8
[gap: text illegible]
cenn na cathbuiden úd,’ ar Finn. ‘Cúich in buiden
[gap: text illegible]
úd ele?’ ar in t-aithech, ‘is mó ná tricha fer ar
[gap: text illegible]

[gap: text illegible]

30] óem calma curata coimnertmar co
[gap: text illegible]
inti connruáthur trí cét immedón na bun
[gap: text illegible]
& folt fainnchlechtach fathmannach forórdha fair.

p.60

Rosc lethard ina chinn & grinne
[gap: text illegible]
a choimnertmar fo
[gap: text illegible]
innill 'ma urth-imchill.’ ‘Ní hansa,’ ar Finn, ‘ríghfénid Connacht in fer-sin .i.
[gap: text illegible]
coimnert fri cartib, is é mín málla re
[gap: text illegible]
, is é cródha cobhsaid coimnert re cath, daingen di
[gap: text illegible]
ré díbeirg, is lám ris nach
5] gabthar cath ná comrac ná comlann
[gap: text illegible]
ná sochaide intí atá ann-sin .i. Goll mac Morna mic Cormic mic Nemain mic Morna Móir sin,’ ar Finn. ‘Maith ámh,’ ar in t-athech, ‘cia in buiden mór úd ele is mó ná .l. laechfer mórmenmnach míleta
[gap: text illegible]
.i. co ngráin áigh & irgaile fair?’ ‘Ní hansa,’ ar Finn, ‘fer connúall & con
[gap: text illegible]
{MS folio 21a2}
10] áibnes ocus co n-engnum & co n-áinius úair
[gap: text illegible]
na buidne-sin .i. Mac
[gap: text illegible]
láimderg Lugach
[gap: text illegible]
’
[gap: text illegible]
t-athech: ‘Cúich in buiden mórúallach
[gap: text illegible]
súaichenta imda & co n-étach gacha datho
[gap: text illegible]
feramail finnrúadh fornertmur fírchalma
[gap: text illegible]
co léidmire leómain & co lainne ladrainn
[gap: text illegible]
is mó ná tricha cét fer a fairgsi?’ ‘Ní hansa
15] is muir
[gap: text illegible]
acht & is leoman ar luinni & is bethir ar burba & is tonn rabarta ar rúathur & is mathgamain ar miri & is cur
[gap: text illegible]
nach claiter & is fer nach fuilngther intan dogeib tenta catha nó chomraic. Táisech na budne-sin .i. Osgur échtach anglonnach mac Oisín sin.’’

‘Ro línadh in slíab anoir & aníar do chonaib ocus do dóinib fan
20] angbaid n-irgalach, fa Osgur,’ ar Finn & dorinne Finn na rainn-si sís ann-sin:

    1. Mac Morna in t-óglach éim ard
      Goll in fuilech fóeburderg,
      ris ní gabann cath cródha
      ó maidin co híarnóna.
      Mac Rethi súd ar in slíab
      ocus a fían uime aníar,
      25] gin go ghabann air in fer
      nocha lughaite a ghaiscedh.
      Mac Lugach is nesa dáib,
      cidh cét laech dech ina dháil,
      ón ló cuirid cenn hi cenn
      is gairid co fobaighend.
      Atchíu Osgur ina ndiaidh,
      menic benus sé re gliaid,
      mó les a menma ná in muir
      ó rosoich co himarghoil.
      30] Do brecsatar uili in slíab
      iter anoir is aníar,
      gurab lán do buidhnib balcc
      im Osgur imón mórmac.

      2. Mac Morna.

‘Asa haithli sin tánic Goll cugainn,’ ar Finn, ‘ocus tuc in t-athech in corn illáim Ghuill & atib digh as. Is annsin tángatar

p.62

fíana ághmura h-Érenn co cosgur gacho fianchosguir & co n-eredaib fordergo fíadaig forra ar commáidim gacha selga chugainn & ro suidhsit na táisigh féni chuc(um) isin dumho sealga & tuc in t-athech lán in chuirn
[gap: text illegible]
féne díb, gurbá subach somenmnach uili iat
[gap: text illegible]

5] soillsiugud dothiced don ló rofás dealb & dénum ocus coimlí for in athech, innus co raibe cruth r
[gap: text illegible]
álaind fair con nách tánic ó thurcbáil gréne co fuin
[gap: text illegible]
dob ferr inneall & écusc iná é, iter mét & co
[gap: text illegible]
ime & chutruma & áine & ergna & urlabra
[gap: text illegible]
atha faí & inneall airdrígh air & áinius óglaig ina delb. ‘Maith ám, a
10] rígfénnid,’ ar Goll, ‘cia in t-óglach álaind ilcrothach anaichnid sin it fochair?’ & adubart-sa, ar Finn: ‘Ní fetar, úair ní derna a lomsloinded dom deóin-sa.’ ‘Anois,’ ar sé, ‘mo sluinnthi duit
[gap: text illegible]

[gap: text illegible]
Síth ar b-Femin misi,’ ar in t-óglach
[gap: text illegible]
annso,’ ar sé, ‘doghénum mo muinnter
[gap: text illegible]

15]
[gap: text illegible]
amlaimsi annsin,’ ar Finn, ‘& na
[gap: text illegible]
h-Érinn uili & do bí bliadain acum-sa
[gap: text illegible]
& tuc in corn-so dam. & cúig immlenna
[gap: text illegible]
imlinn díp & cid usce línighi
[gap: text illegible]

[gap: text illegible]
is mid somblasta soóla
[gap: text illegible]
adub-.
20]
[gap: text illegible]
in Cronánach rim-sa,’ ar Finn, ‘in tráth do
[gap: text illegible]
gilla urchuir in chuirn a chéile comb
[gap: text illegible]

[gap: text illegible]
isin bliadain sin no co fuighinn fén ba
[gap: text illegible]
sgéla in cuirn & adhbar mo bróin-si,’ ar Finn & adbert in láid ann:
    1. {MS folio 21b1}25] Cúig imlenna búi hi corn Finn,
      maith in lám ruscuired inn;
      ba hé in fer cert as gach mudh,
      in lám ro chumm in cúiger.
      Égóir a ndernsat na fir
      gan anmuin re síth soinnim,
      is messa ro hadhrad de,
      cách do marbad a chéile.
      Crónánach Síthi ar Femen
      fúaramar sunn gan temel,
      30] ro ba robinn dord in fir,
      is é tug in corn cúigir.

      2. C.

Asa haithli sin do chuir Finn in corn úada maille re toirrsi

p.64

móir & ceilter in comrád-sin acu ósin amach ocus ro tócbad muirn & medair na bruidhni & ro éirgetar lucht fedma & frestail & fritholma na bruidne ar chornaib & ar chúachaib & ar chuiplestraib, gur bo subach somenmnach uile iat & gur uo cóinchomráitech milisbríathrach
5] forne forúallcha na féne re chéle. Acht chena ro éirgetar co moch arnamárach cum selga na muici remráiti .i. torc Formáile. Et ro suidh gach láech d'fíanaib h-Érenn ina láthair licthi & ina beirn baegail inn-oirchill na muici & do sgáiled da ngadhraib croma ceólbinne croibglica fo fedhuib & fo fothrib ocus fo fásaigib & fo
10] fánglentaib & ro chóirgetar a n-énaighi sealga ar fairsinsib & ar forréitib na ferand ocus ro dhúiscetur in cullach congleca-sin, co facatur coin & cúanarta & curaid na féni uili hí. Fa lór immorro d'úathbás túaruscbáil na mórmuici-sin .i. sí gorm garbgáisitech greitlíath gráinemail gan clúasa, gan erball, gan uirghi, & a fíacla
15] faidi fírgráinemla don tóeb muigh da mórchend. Is annsin doliged coimrith comnert con & curad co comthrom as gach aird da hinnsaighi. Et cuiris in bilga bésti bélderge-sin ár con & fer na féni ar in láthair-sin. Ótconncatar dá mac Sgóráin meic Sgannail .i. Dáolgus & Díanghus árach comlainn uirri, tángatur da hinnsaighi & ro fersat
20] comlann cródha calma curata frisin muicc & dothuitetar in dís-sin lé a críchaib in chomlainn .i. Daelgus & Díangus. Is annsin tánic Lugaid lúathlámach Sidi Cairn chuici & ro fer comlann fria & dothuit Lugaid lé i críchaib in chomraic. Tánic dono Fer taichim mac Uaithni Irgalaig & dorinne comrac frisin muic & dothuit lé hi
25] crích in chomlainn. Ótchúala Finn na maithe-sin do thuitim leisin muicc, tánic fén & Oisín & Osgur & Cáilte & maithe na féne d'féchain in chullaig congleca sin.

Et ótconnarc Osgur échtach anglonnach mac Osín in láthair láech & con & fer dothuit lesin muicc, ro éirig fiuchad fírmór fergi
30] ocus anfad ard anmín uathbásach anaichnidh9 a n-aigned in airdmíled ar faigsin in chnámchumaigh tuc in torc allaid urbadach ar conuib & ar feraib & ar ardtáisechaib na féne, ocus nír míadh & nír maisi leisin rígmílid lé hOsgur nech do díghailt a huilc uirri acht é féin. & fa mór a hegla & a himghábud arna slúagaib & fa mór a hadhúath

p.66

& a hurgráin ar Osgur. Acht cena nír fét a himgabáil arna faigsin & ó thánic Osgur co láthair, do liged dorusbél mór dó chum na bésti béldergi-sin & is amlaid ro {MS folio 21b2}búi sí annsin, ina bethir bodhbda & ina harracht aidhgill & ina hurdlochtan áigh & urbada &
5] fa samalta ré cubur rígesa romóir gach cuip cróderg cróchbuidhe cubuir tiged tar a gin & tar a cráesaib cogantacha acarba ag dranntad a détbaig i n-agaid in airdmíled & cuiris fráech a dromo a n-airde, innus co n-anfad ubull fortamail fíadain for gach gúaire garb gráinemail dí. Ocus bertaighis Osgur in tsleg athgér ághmur ina
10] láim & tug urchor indilldírech ar in muic ocus nírb imroll urchair sin & cuiris in tsleig a n-urbrollach a hochta innte & do bo samalto co treghdfad in tsleg trithi hí & sginnis in tsleg a n-airdi esti amail dodechad do charruic nó do chongna. Beris Osgur céim 'na coinni & tuc béim bráthamail don chlaidim cuci gur bris in claidim fana
15] hormna urri. Beris in mucc céim d'innsaige Osguir & brisiss Osgur in sgíath fuirri & gabuis greim dá ghairbfinnfad & ro éirigh in muc ar a huathneduib dímóra derid do gerrad in rígmíled ar n-úachtar. Sínis Osgur a dhá dhóid rígda romóra mílita tar in muic ar n-íchtar & tuc cor dísgir denmnetach dí, gur chuir fráech a droma fri talmain,
20] & tuc a glún ar n-íchtur inte & a dá ghlaicc ré a bél & ré a carpat ar n-úachtur, conidh amlaid sin ro tharrngetur forni feróglach na féni a habach & a hinathar trithi síar sechtair. Conidh amlaid sin dotuit in mórmuc-sin le hOsgur hi crích in chomlainn & roclaidedh lechta & ferta na fénnidh & na feróglach ro marbad lesin muic annsin.


25]

Tánic Finn ósna fertaib sin & atbert in láidh ann:

    1. Lecht Fir thaichim sunn amne
      dorat brón for sochaide,
      ba sgél adhbal, fa gním guirt,
      arna marbad don mórmuic.
    2. In muc ro marb Fer taichim
      ro marb mórán dar maithib,
      nogo torchair lé hOsgur,
      fá selg láeich, fa lúathchosgur.
    3. 30] Ro marb tríar eile dar slúag
      in torc rúanata rorúad:
      Dáelgus, Díangus, Lugaid balc,
      éirgid is claidid a lecht!
    4. Atrochair le hOsgur ard
      in torc rúanata rogharg,
      dó nochur dam cóir ná cert
      co fuil ós móin a tiughlecht.

      5. Lecht.

p.68

Do smúain Finn comairle annsin .i. Ére d'fágbáil ar egla na fáistine dorinne in Crónánach dó ; úair dogab uaman & imegla é fa ár do thabairt ar in féin nó fá bás d'fagbáil dó féin isin bliadain-sin, & is í comairli ro chinn, Éri d'fágbáil ocus dul tar muir soir do
5] chaithim a fíanaighechta10 (úair nír lugha a ríghi thoir ná abus), gumad síaiti úadha cend na bliadna-sin & na fástine dorinnedh dó. & ro innis sim in comairli-sin d'Oéngus in Brogha & do maithib a muintire ocus don féin uili fa dul tar muir soir & atbert in láeid:

    1. Tíagam tar muir medraig moill,
      a fían Finn a Teamraig truimm,
      10] mina faghar cabair ndaith
      sgarfat re Érinn mbithmaith.
    2. Do Lúaighni atá i ndán in tres,
      ní gním úailli acht adhbur fras,
      mina fagur cabair ndeis
      sgarfat rem féin féin abuss.
    3. Ticfa Óengus mac in Óg
      dar cabair ar chairdes ngg,
      dola don Brugh is é is réidh
      re ndul ar in turus téig.

      4. Tíagam.


15]

Docúatar maithi na féne íarsin a n-énchomairli & is í{MS folio 22a1} comairli ro cinnedh acu gan Finn do ligen tar muir in bliadain-sin. ‘Ní racha-si tar muir, a rígfénnid!’ ar síat, ‘úair da ceilter selg & fíanchosgur h-Érenn oruinni atámait-ni11 do tháisechaib féni & d'feruib feruinn agat-sa annso lín do chongbála go cend
20] bliadna ocus dobéram fleid núad gach n-oidchi duit no co cuirem in bliadhain-si thoruind.’ & do cinnedh in comairli-sin leó & do sgáiletar in fían da ndúintib & da mbailtib fén d'ullmugud ar cinn Finn, innus co fuigbed sé fleid a tigh gach duine díb. & is dó ránic Finn do frestul & do frithalem in oidhchi-sin .i. Fer tái mac Uáithne
25] Irgalaig rígfénnid Conuilli Murthemne & Luaighne Temrach. & is í fa ben d'Fer thái .i. Iuchna Ardmór ingen Ghuill meic Morna & is amlaid robúi Fer tái & mac súaichnid sainemail aci co ngaisced & co ngáis & co nglici & fa hí Iuchna máthair in mic-sin & Fer lí a ainm. Ba cosmail immorro rena senathair é .i. ré Goll ar mét & ar
30] maisi & ar míletacht, ar neim & ar nert & ar nidhachus, ar enech & ar

p.70

engnum & ar árrachtus, ar lúth & ar lámach & ar línmairecht, ar chrúas, ar chalmacht, ar churatacht, ar mire & ar merdánacht, ar móraicned, ar deilb, ar détlacht, ar dásachtaighi.

Ocus ótchonnairc Fer lí begán slúaig & sochaide a fochair
5] Finn ro smúain feall & meabal & mítháem do dénum air cona muintir, úair ní raibi a farrad Finn annsin da muintir acht Cétach Cithach mac rígh Lochlann & Laegaire Lúathbémendach mac Duib mic Sálmóir mac ríg Fer Fánnall & cúig cét12 laech hi fochair gach duine díb & isin aimsir-sin tángatar tar muir hi gcend Finn & tuc Finn
10] leis íat in oidchi-sin mar onóir dóip & ro fáguib a chlannmaicne féin & a gnáthmuintir uile acht Aedh Baillderg mac Foéláin mic Finn & na trí Coin a Moenmuigh & cúic cét laech aili a farrad in chethrair-sin, conid cúic cét déc uile ro búi Finn ann-sin. & ro lig Fer lí comairli in fill re hÉmer nGlúnglas mac Aedha mic Garaid mic Morna.
15] ‘Is comairli chubaid choimnert in comairle-sin,’ ar Émer, ‘úair is bidhba bunaid dúinn é Finn, úair do tuit Goll Mór mac Morna leis & clanna Morna uile & ar n-aithri & ar senaithri.’

Ocus ro críchnaigsit Finn cona muintir do marbad a fill. & is iat dorinni in comarli-sin .i. Fer lí mac Fir tái & Émer Glúnglas mac
20] Aeda mic Garaid & cúic mic Uirgrenn do Lúaignib Midhi & na trí Taiblennaigh a fosadlár Fernmaighi & ro molatar sin uili Finn cona muintir do marbad ocus ro chóirgetar & ro cumatar in feall .i. in begán slúaig do bí ag Finn do sgáiled & do connmáil, úair ní raibi acht cúic cét déc a n-ingnáis con & gilla a farrad Finn & is í celg
25] ro cumadh acu: daeine dísgiri derglomnachta do thecht co dúnad Fir thái mic Uaithni Irgalaig co hairm hi raibi Finn hi coinnmedh a muintire, ocus comad edh aderdáis airgne & esbada do dénum do muintir Finn ar muintir Fir thái & gumad é in sgél sin bud tosach cogair & coimérgi cum Finn do marbad.


30]

Et ar gcuinnmedh a muintire d'Finn ro cóirged bruidin brotla bélfairsing dó a ndúnadh Fir thái mic Uaithni Irgalaig go n-édaighib éxamla & co n-úrlúachair & do faidiged morc mórthinedh a fiadnaise

p.72

Finn & Fir thái & in begáin {MS folio 22a2} mac rígh & roflatha ro búi ina fochair. Intan do suid sís Finn cona muintir cum fledi do chaithem, doconncatur lucht in chogair & in fill cuco isin mbruidhin co n-éteth & co n-armuib ocus co sgíathuib sgemelbrectha ar druim gacha
5] trénfir díb. Ótconnairc Finn gné fola finghaili arna feraib-sin tuc aithne orra & nírléige assin urgnam do dénam, acht robúi a comair fritholma na foirne fírnámat tánic don bruidhin cugi. & is amlaid ro búi Finn & cotún clíabfairsing uimi ina rabatar secht ciarlénti fichet ciartha clártha comdlúta a n-imdítean a chuirp re congala ocus
10] re comthógbáil chatha.

Fa gairit asa haithli sin ro bátar ann intan dochúalatar na hirfuágarta arda angbaide & daeine dísgire derglomnachta ac sestán & ag sírégheam dochum in dúnaid airm hi rabatar na maithi-sin. & is ed adubratar, argain & innrad do dénum don féin ocus do muintir
15] Finn ar búar & ar brughadhuib in tíri. ‘Ní maith linne na lúathchrecha-sin,’ ar Fer lí. ‘Budh maith immorro,’ ar Finn, ‘úair leiseóchar co dingbála na díghbála,’ ar sé, ‘úair dobértar dá boin 'sa mboin & dá cháirigh 'sa gcáeirig díb-si ann sin,’ ar Finn. ‘Ní huime sin tánagais,’ ar Fer lí, ‘acht dár marbad-ne mar do marbais
20] ar n-aithri & ar senaithri romuind.’ Et is amlaid adubert sin & ro insaig13 Finn co denmnetach dásachtach dícheillidi, & nírb innsaige gan airaegadh in innsaige-sin, úair do fregradh sin ac Finn cona muintir co brígach bághach borrfadhach & ro cuired in imresain aturra co ferrda feramail fráechaigméil ar lármedón na bruidhni & ro búi
25] Fer tái ag edracáin & ag imdítean Finn. Acht chena nír fuilgetar na hánraid a chéili d'faicsin co torchratar trí nóenmuir do deglaechaib aturra ar lár na bruidhne.

Is annsin do chúala Iuchna Ardmór ingen Ghuill mic Morna sestán na sochaide & létgairi na laechraide ac letrad a chéile & tánic
30] dochum na bruidni & benais a bricín da baithis & sgáilis a folt finn buidhe & nochtais a cíche & is ed adubert: ‘A mic,’ ar sí, ‘is meth enich & is maslugud míled & is imcháinedh re inn isin & is díscailed conáich feall ar in flaithféinnidh Finn, ocus fágaib co lúath in bruidin anoiss, a mic,’ ar sí. Ocus ro fágaib Fer lí in bruidhean dá
35] máthair. Ocus adubert ac dul immach: ‘Do chath rim-si duit amárach, a Finn,’ ar sé. ‘Frecérthar duit-si in cath-sin, a Fer lí,’ ar

p.74

Finn, ‘oir ní bud cás oruinni,’ ar Finn, ‘damad coimlín sinn cath da thabairt duit-si.’ Et do frithoiled Finn in oidhchi-sin gur ba sáithech sonairt somenmnach é cona féin & adubert Finn: ‘Is olc m'onóir-si do beith Fir lí dam-sa inocht & ní damann sé cert dam,’ ar
5] Finn, ‘ocus ticfa aimser ann,’ ar sé, ‘& ní déma nech cert dá chéile,’ & dorinne in láid ann:
    1. A Fir lí,
      gid fada gairit co tí,
      an tan fa ticfa in fer féig
      ní dingna réir do lethéid.
      2. {MS folio 22b1}
    2. 10] Biaidh ass
      hi comaimsir nanGall nglas,
      is ní fuighi Ére úaim
      acht maidm thúaidh ocus maidm thess.
    3. Ticfa am
      hi gcuirfither ár na nGall,
      gid fada gairid go tí,
      is borb sráinfius cách a clann.
    4. Is mé Finn,
      maith bar linn is ibidh14 digh,
      15] ó nach damaidh15 cert ná cóir
      biaidh do lecht ós Bóinn, a fir.

      5. A fir.

A haithle na láidhi-sin adubert Finn: ‘A óga,’ ar sé, ‘is ecal lium na briathra-sa adeir Fer lí rinn hi gcuimnechad a fala dúinn. Ocus is fír ám,’ ar sé, ‘go facusa Garad mac Morna a cath Chrunnmóna ag slaidi na féne co nár fuilngetar hi n-urchomuir a
20] aighthe re fiuchad fergi in churadh & atconnarc-sa ámh fós’ ar Finn ‘in t-airsidh16 hi tenta 'con féin,’ & adubert in láidh ann:

    1. Iuchna Ardmór ingen Ghuill,
      máthair Fir lí, seng a ghlacc,
      sochaide sa ceand do crom,
      re Goll is cosmuil in mac.
    2. Fer lí mac Fir thái gan locht,
      Éimer mór comlann ro chlecht,
      25] tuitfit mo dá dalta lium,
      dam dar lium ní damhuit ceartt.
    3. Atconnarc Garad co moch,
      do íbadh loch gema sruth,
      in lá atbath risin féin
      adubert féin ach is uch. Iuchna.
    4. Do bí Goll ag scoltadh scíath,
      ag sin in tríath do dáil fuil,
      hi cath Crundmóna nár cerb
      a lám is a ferg rusfiuch.

      5. I.


30]

Asa haithli sin tánic Fer tái mac Uáithne Irgalaig isin tech hi raibi Finn & ro suid ar lethláim Finn & ro fer fáilti ris & ro furáil

p.76

ól & áibnis air & adubert Fer tái: ‘Is uime ro fúagrad in cath-so ort amárach, a rígféinnidh,17 gan slúag ná sochaide maróen rit.’ ‘Ní hamlaid sin idir atú-sa,’ ar Finn. ‘Uáir atá mac ríg fer Fánnall im fochuir-si .i. Láegaire lúathbéimendach ocus dingébaid trí cét
5] láech lasamuin lángér isin cath-sa dím. Et atá Cétach Cithach mac ríg Lochlann im farrad tánic do díghuil a derbráithrech orum-sa & ar in bféin & ótconnaircc coin & fir na féne tug grád dímór dóib & ro léig fo lár a foghuil & a díbeirg & ro an acum-sa & dingébaid tri cét cuingid catharmach isin cath-sa dím-sa, a Fir taí,’ bar Finn.
10] ‘Ocus is imda láech loinnghnímach lánchalma ó soin himach maróen rim-sa is tnúthach re troit & is athlum i n-imguin & is ésgaid a n-eangnam & is fíchda re forrán,’ & isbert in láid ann:
    1. Mac Duib mic Sálmóir na lend,
      Laegairi Lúath na mbéimend,
      mairfid trí cét fer ngaili,
      ní budh brég in fáistini.
    2. 15] Atá mac ríg Lochlann ann,
      Cétach Cithach na comlann,
      tuitfit leis trí cét don tslúagh
      curad cródha claidhemrúad.
    3. Mairg bías ar cind na féne
      da ngaba cách coimérge,
      ar ní obuid in cath crúaidh,
      is mer érgit re haenúair.
    4. Da tigit Lúaighne 'sa cath
      isin maidin-si himárach,
      20] illos scíath is land is glacc
      budh himda máthair gan mac.

      5. Mac.

Do bátar in oidhchi-sin ag imrád in chatha & na hirgaile urrdálta arnamárach. Ro éirigh Finn isin maidin mochsoluis & ro cuir techta a n-agaid a muintire & do fregradar co brígach bághach borrfadhach hé {MS folio 22b2} as gach aird, ocus dochúaid Finn & a chúig
25] cét dég laech co h-Áth mBrea for Bóuinn budhes & ro chóirigh Finn a chúig cét dég laech ar ur in átha co mbróin scíath & claidem18 ocus cathbarr.

Sgéla Fir thái mic Uaithne Irgalaig & Fir lí mic Fir thái, ro thinóiletar a slúag ocus a sochaidi & tángadar ina ndírmadhuib data
30] dímóra deghslúaigh co haen inat, go rabatar deich cét ar fichit cét curad catharmach & tángatar co Áth mBrea don réim-sin. Et

p.78

ótconncatar in becán slúaig ar ur in átha don táeb ali, roches a menma forru. & is í comairli dorónsat: ro ghabsat a n-erredha catha & comlainn umpu & dochúatar a n-étromuib a n-étach & a n-imthromaib a n-arm. & is íat-so na húaisli ro cóirgedh a tús in chatha-sin na
5] coloman .i. Fer tái mac Uaithne Irgalaig ocus Fer lí mac Fir thái & Émer Glúnglas mac Aedha mic Garaid mic Morna ocus cúig mic Uirgrenn do hsentúathaib Temrach ocus na trí Táiplendaigh a fosadhlár Fernmuighi ocus Lúaighne Temrach arcena.

Ótconnairc immorro in flaithféinnid19 ferdo fortamail fedmláidir
10] fráechaicméil fíchinnsaigthech & in cuingid comlonnach crúaidh conglecach .i. mac cathlínmar Cumaill in cipi catha sin ag a chórugud ina agaid: ‘Dar lim,’ ar sé, ‘is dárírib atáit na fir út ag tabairt catha dúin. Ocus a Birgad banechlach,’ ar Finn, ‘éirig & aicill in lucht úd & tairg comadha dóib.’ ‘Ca comada sin ón?’ ar Birgad.
15] ‘Ní hansa,’ ar Finn, ‘is misi tug dóib a conách & a crích ocus a congbáil hi ferund & doberim a cutruma & a coméid ali dóib & gan techt im agaid don chur-sa. & máidh orra gurab daltadha dam-sa iat,’ ar Finn.

Tánic tra Birgat banechlach co hairm i rabatar na maithi-sin
20] & ro chan sin riu. ‘Is cóir na comadha do gabáil,’ ar Fer tái, ‘uair is mór do grádh-sa ag Finn', a Fir lí,’ ar sé. ‘Oir is tú indara fer dég do bídh ina luing ac Finn ocus do bídh tosach coguir & comairle agot úadh & deredh comhóil, & is dalta dó tú,’ ar sé. ‘Doberim dom bréthir ris,’ ar Fer lí, ‘nach dingnum comól cairdeamail
25] choidhchi misi & Find,’ ar sé, ‘& fós nách rach ina luing co bráth.’ ‘Is olc in comairli-sin,’ ar Fer tái, ‘úair is flaith úasal fortamail forglidi Finn,’ ar sé, ‘oir is ágmar urlam innsaigthech hé cona féin. Ocus do connac-sa Finn’ ar sé, ‘a cathuib & a comlannuib & ní faca a macsamla ríam ar déne, ar tairpige, ar dechrad, ar chrúas, ar
30] chalmacht, ar luinne, ar laechdacht ag slaidhe slúag & sochaide’ & atbert in láidh and:

p.80

    1. Mairg dobéradh cath don féin
      da mbet ar céill garb a ngluind,
      dob ferr anad ag Finn féin
      ocus dul da réir 'na luing.
    2. Nocha racha mé go Finn,
      bet ar a chinn 'sa cath cruinn,
      is ní anab gan é féin,
      nocho rach da réir 'na luing.

      3. 5]
    3. Maith do slaidhi catha cirb,
      Finn lám a sráinti in gach aird,
      gach nech tachrus ré ríg réil
      dar lim is dó féin a mairg.

      4. M.

{MS folio 23a1}

‘Is olcc in chomuirli sin,’ ar Fer tái, ‘cath do tabairt d'Finn, ar a úaisli & ar a aingidhecht & ar a ághmure.’ ‘Ac idir ón,’ ar
10] Fer lí, ‘ní gébam-ne ní ar talmain acht cath úad. Ar ní frecéra in díbinn senláich úd sinni,’ ar sé, ‘ar lámach nó ar laechdacht ré comthógbáil catha.’ Ocus ro impáidh in echlach roimpi arís & ro fritháil na briathra-sin d'Finn. ‘Doberim dom bréthir ris,’ ar Finn, ‘dá tístaís ar sochraiti chugainn, nach bíadh úainde na
15] comadha-sin dóib. Éirig-si aridhisi, a echlach,’ ar Finn, ‘ocus tairg tuilled comadh dóib.’ ‘Ca tuilled sin ón ?’ ar in echlach. ‘Breth bretheman & a mbreth féin fós dóib air sin anúas.’

Ocus tánic in echlach aridhisi & targaid na comadha-sin. ‘Is cóir na comadha do gabáil,’ ar Fer tái, ‘& gach nech tug cath go
20] hégóir ríam d'Finn, is roim Finn ro meabaid orra’ & isbert Fer tái láidh air sin:

    1. Doconnarc-sa Finn ag slaidhe slúagh
      ar ar bris báigh,
      tachur ris is comlann cláen,
      mairg thét 'na dáil!
    2. Ní racha Finn gan tachur ris
      gidh garb a ghlonn,
      25] go raibi mur is mían lem
      gan chíall, gan chonn.
    3. Betid na fir ó Móenmuigh ann
      go fóebraib uill,
      ó bar tachur, a fían nach timm,
      bet daim gan cuing.

      4. Do.

‘Is mithig dam-sa imthecht budesta,’ ar in echlach. ‘Ní gabthar crodh ná coma ele úaib acht cath,’ ar Émer Glúnglas mac
30] Aedha mic Garaid & ar mic Uirgrend mic Lúidhech Cuirr & ar Lúaighni Temrach.

Tánic in echlach roimpi & ro innis scéla derba d'Finn ‘& aderuit is senóir díblidi dolámaigh thusa, a Finn,’ ar in echlach.

p.82

‘Doberim bríathar ris,’ ar Finn, ‘gurub cath gilla óig dobér dóib- siun.’ Ocus isbert in láid ann:
    1. Sen-Lúaighni Temrach
      co mbríathraib gúa,
      da rísat Brea
      dobér cath núadh.
    2. 5] Mac Aedha mic Garaid,
      mac Émir Glúnglais,
      is é crích a ríghbais
      bith 'sa cath ag tnúthgreis.
    3. Clannmaicni Uirgrenn
      tuitfit ina forgolld,
      gach olc da tuirmim
      bu dóib bus aidhgeall.
    4. Budh ait le náimdib
      da ndáilit bera,
      10] bérait ina mbélaib
      leó na sgéla seana.

Asa haithli-sin adbert Finn: ‘Érig, a echlach, & tairg tuilled comadh dóib súd ar sotlacht a slúaigh & ar feabus a n-engnama & ar détlacht a ndeghdáinead & ar cródacht a comairle, úair nemaithmech gach náma, a echlach,’ ar sé, ‘& tabair a mbreith féin dóib,
15] ár ní maith cath gan chomha.’ Tánic tra Birgod banechlach co hairm hi rabatar na maithi-sin & targaid a mbreith féin dóib. ‘Ní ghébum crodh ná coma ná tír ná talmain, acht cath co ndíglum ar senfolta co sunda,’ ar in senláech. Ocus fóbrais Fer lí marbad na hechlaigi & nír liged dó. ‘Doberim dom bréthir ris,’ ar Fer lí,
20] ‘a Birgad, da faicther tú doridisi, co n-imérat gairdi thsáegail fort.’

Et ro impóidh Birgad isin sligid & ro tógaib a hétach ós meallach a más & tebesl^ fécheamnus 'na cinn & a tenga ar folúamain ré mét in imgábaid a raibi, co ríacht Finn co hairm hi raibe.{MS folio 23a2} Ótconnairc Finn na hairdena-sin ar Birgad, dorinni in
25] frithlerg-so:

    1. A Birgad, a echlach,
      dobir ar túatha trethnach,
      atá do thenga ar dechrad,
      ná habair rinn acht fír.
      30] Ma da tecaid Lúaigne
      's a scéith ar a ngúallib
      is na fir ó Chúalngne
      bid aithrech20

p.84

Ocus ro frecair Birgad hé & atbert so ann:

    1. Ale, a Find imnedaigh,
      fada atá ga tharrngere,
      biaid tú hi gcosguir cró
      5] Tegait chucut Lúaigni
      's a scéith ar a ngúaillib
      is na fir ó Chúailgne
      is Émer ar óen leó.

      2. Finn

    2. Da roisi hi gcend catha,
      10] bud forderg 21 in fatha,
      is olc tachar flatha
      re fatha gan chin.
      Ar n-érgi na féne
      da muidhi hi cond céilli
      15] ticfat a cend cléithi
      da mbía méidhi ar bir.

      A Birgad.

‘A rígfénnidh,’ 22 ar Birgad, ‘dochuiretar sút a comuirli déntáib chugat-sa,’ ar sí, ‘& déna calma a n-agaid na cuinged catha út & Lúaighne Temrach.’ ‘Dogéntar immorro,’ ar Finn, ‘úair budh
20] forderg forránach fergarnaidh23 na fuighle feichemnuis dogén-sa friú,’ ar Finn.

Is annsin éirgis rígfénnid24 h-Érenn25 & Alban & Saxan & Bretan & Leódus & Lochlann & na n-ailén cendtarach et gabuis a chatherred catha & comraic & comlainn uime .i. léne thana sídaide do sróll
25] súaichnidh sainemail Tíri trebarglaine Tairrngire ré grían a geilchnis & gabuis a cheithri cíarlénti fichet cíartha clártha comdlútha cotúin uime tarsi-sin amuigh anechtair & gabuis a lúirig tigh treabraid trédúalaig don fúairíarann athlegtha ar a n-úachtar sin & a sgaba engach óirchimsach im a muinél & gabais clárchoilér cressa
30] comarthaigh comdaingin co ndealbaib dúaibsecha dracconn fo chóel a chuirp, co ngabad dó ó tarb a slíasat co derc a osgaile, da sgendis renna & fóebuir. & ro congbad a slega crandremra curata cóigrinne a n-urchomair in rígh & tarraid a chlaidhem órdorncair i n-echruis26 for a chlíu & glacais a manáis lethanglas límtha lochlannach ina
35] láim & tarraid a scíath scothamlach scáthúaine co mbúailtib breca

p.86

bitháilli do bánór27 & co comradaib finnáille finndruine & co slabraduib sníthi sesmacha senairgit for sdúadhlerg a dhruma & gabais a chathbarr círach clárach cethireochrach don ór álainn órloisgthi co ngemuib glémaisigha glainidhi28 & go leguib lainderdha lánáilli
5] lóghmura arna n-egar do lámaib súadh & sáircherd ind do dítin chind in churad isin chath.

Ocus tánic roime fón samla ina chlothbili chongbála catha & ina dos dítin deghláech & ina sonn sesmach slúagh & sochaide & ina chomlaidh chothaigthe curad & cathmíled íarthair domuin & nír
10] an don réim-sin co ríacht co hur in átha. Dóigh ám nírb ingnam ríghi nh-Érenn & Alban & rígfénnidecht29 in domuin uile do beith ag Finn Mac Cumaill mun amm-sin, ar fa hé in cúiged sái re gach sáircheird é & tres gein sochuir h-Érenn .i. Lugh Lámfota mac Céin ro díchur {MS folio 23b1} fine Fomra a h-Érinn ocus Brían Bóruma
15] mac Cinnédigh tuc h-Ére a dáiri & a dochraiti co nach raibi cáithlech átha i n-Érinn gan Gall dáer ic a frithálom fair no gur díchuir Brían íat & Find mac Cumaill in tres gin tsochuir h-Érenn ac díchur danar & díbergach & úath & arracht & ilphíast ocus loingsidh lánmór & gach ndoccamuil árchena a h-Érinn. Ocus tánic bódíth
20] ind-Érinn ón uillind co arali & rusbithnaig Finn fir h-Érenn re bliadain & tuc secht mba & tarb in gach énbaile i nh-Érinn.

Acht atá ní chena, tánic in seanóir súaichnidh sonairt sithchenach-sin .i. Finn & gabais láma for in úathad slúaigh robúi ina farrad im calma do dénom a n-agaid na sochraiti robúi ar a cinn.
25] Et ro érgetar na cúig cét déc fíangaiscedhach robúi hi fochuir Finn re gairbgresad gotha a tigerna & ro ling gach láech ina lúirig díb & roglacc gach curaid a claidem & do gab gach mílidh a manáis, co rabatur fó bróin scéith & claidim & cathbairr fa Finn mac Cumuill & fa Cétach Cithach mac ríg Lochlann ocus fa Laegaire lúathbéimnech
30] mac Duib mic Sálmóir mic ríg bfer Fánnoll & fa Aedh mBaillderg

p.88

mac Fóeláin mic Finn & fa trí Conuib Móenmuighe. Et rothógbatar doiredha dlúithe díghainne dímóra donnrúada derglasrach da cráisechaib crannremra curata cóigrindi & da laighnib lethanglasa & da fogháithib fuilecha fóebarderga & dorónsat mainner áthusach ogulborb aintrenta
5] & léibend daingen dlúith díthoghlaidi doscáilti do scíathaib scíamda scellbolgacha ocus do scíathaib áille áingheala & do scíathaib engacha úainidhe & do scíathaib corcra cróderga & do scíathaib étrochta aladhbreca ocus do scíathaib dubchorcra deilgnecha & do scíathaib brecbuidhe búabalda. Fa lór immorro d' úathgráin & do chridhenbás
10] da mbidbadaib a faigsin fon innus-sin ar nemnighe a n-arm & ar ághmuiri a n-innill & ar crúas a craided30 & ar cródhacht a comairli. & rucatar sidhi arnaid athlum imésgaid antrenta ina cippi chóirigthi & ina mbróin badhba & ina tuinti trethanborb co lár medhóin31 ind átha.


15]

Tángatar immorro na deich cét ar fichit cét curad catharmach ro bátar columna na Temrach don leith ele don áth & rogabatar a n-erreda catha & comraic & comlainn impu & rosinnedh a sduicc rompo & rocronaiged a comairc & ro cóirged a cath léo & rohegradh & rohordaiged a mílid merchalma & a curaid confadacha & a n-ánraid échtmara a
20] n-urthosach in imbúalta acu .i. Fer tái mac Uaithni Irgalaig ocus Fer lí mac Fir thái ocus Émer Glúnglas mac Aeda mic Garaid & cúic mic Uirgrenn & Aithlech mór mac Duibrend ocus Uirgrenn budesin & na trí Táiblendaigh a fosadlár Fernmuighe. Et rugatar sidhe saidemail sárlúath sruthlúaimnech co lármedón in átha don tóeb araill
25] ar agaid Finn & a muintire.

Ocus nír fuilnged co fada in féghadh-sin acu intan ro brúcht-doirtet na catha cechtarda hi gcend araile. & tugsat gáire arda osgurdo ós aird, innus co raibi a mac alla a crandaib & a clochaib,{MS folio 23b2} a n-allaib & a n-inberuib & a comúamannaib in talman & a
30] cresuib fúara fraighimellacha na firmamenti. Ocus ro díbraicedh aturra

p.90

frasa d'fogáithib fuilecha faoburgéra & do lethgáethib lethna licthi & do chlochuib crúaidhi comnerta. Et ro imfaigsigh in irghal & ro tendadh in troid & ro haidbligedh in t-ár & ro crúadhaigh in comrac & ro innsaigh32 gach curaid a chéli díb go dían duáibsech denmnedach
5] dásachtach díchéillide & dorinnetar gleó fíchda fergach forránach forsmachtach urlum agarb innsaigthech & ro caithsit cetha comóra cloch do chrúadhbrised chend & chlogad & chathbarr a chéile & dorinne cimsa comchomuisc dona cathaib mesg ar mesg. Dóigh ám rob imdo annsin slegha sithrighne 'ga sírbrised & claidme crúadh-slípthi
10] 'ga camplumpad & scéith scellbristi 'ga scáiled & clogaid & cathbairr ag cominugud & amuis & ánruid ag a n-athchuma. Rob imda ann dano cuirp chirrfa33 & cnis cerptha ocus taóib tolla & láich lonna ledartha & ánraid arna n-airlech ocus colla curad hi cosair chró. Fa lór immorro do marbad múadhláech ocus midhláech féchain
15] fíarletartadh na fíarlann ar formnaib na feróglach & tairm na trénfer ic toitim & scolgaire na scíath ag a scoltad & drongáir na lúirech línech ag a láechbrised & coicetal na claideb ré círuib na cathbarr & létgaire na láechraide ac ursclaighe34 ar na hánradaib.

Et nír ansat na curaid don chongail comarbtha sin gur bo
20] corcra comaiscthi in t-áth ón uillinn goraili & co mbo cuire cróderg cubrach buinnedha borba búaidherta na \Bóinne# ón áth sís le himat na fola ac siled as cnesuib na curad. Is annsin tángatar días do muintir Finn a cath na columon .i. Tnúthach mac Dubthaig & Túarán mac Tomair & tucatar in días-sin búaidred ar buidhnib, co torchratar
25] nóenmur laech lé gach duine díb, co tarrla días do macaib Uirgrend ina n-agaid isin chath gur fersat comrac a cethrar & dorochratar in días-sin di muinntir Finn lé macuib Uirgrenn hi crích in comlainn.

Is annsin immorro tánic laech arnaid annsergach do muintir Finn hi cath na columon .i. Laegaire Lúathbéimnech mac Duib mic
30] Sálmóir mac ríg fer Fánoll ocus do bris bern céit isin cath i n-urchomair a aigthi & ro imir a ferg ar Lúaighni Temrach, co torchratar cét láech lasamoin lángér leis do muintir Fir lí. Ótconnairc Fer lí immorro in sernad slige & in roréidhiugud ríghda

p.92

romór-sin & in cumach catha tug Laegairi for a muintir, tánic Fer lí a cend conaire dó. ‘Is baranta na borbrúathair-sin, a Laegairi,’ ar Fer lí. ‘Is fír ón,’ ar Laegairi, ‘& ní frit-sa bértar a buidhi. Ní comchogur carat tucabair-si ar ar muinntir-ni,’ ar Laegairi. Is
5] annsin tángatar cét laech lasamuin lángér do muintir Fir lí ar a bélaib isin irgail & torchuirsit in cét laech-sin lé Laegairi ar inchuib a tigerna. & gonuis Láegairi Fer lí & gonais Fer lí éisin i35 comáin a ghona. & tángatar cét laech arnaid ansergach eili do muintir Fir lí ar a inchaib isin uair-sin & torchratar in cét-sin do láim Láegairi hi críchaib in
10] chomlainn. & gonuis Fer lí ésim & gonuis sim Fer lí. Acht chena tárratar in días sin árach comraic & comlainn ar a céli, gur sáithetar slegha crannremra curata crórighni a taobaib & a torcasnach a chéile. Acht atá ní chena, fa búaidhred arna buidhnib {MS folio 24a1} ocus fa crithnugud ar na cathuib beth hic féchain comruig na desi-sin, co
15] torchair Laegairi hi críchaib in chomlainn le Fer lí & comáidis Fer lí in cosgur.

Ní har tlás ná ar time dochúaidh sin d'Finn ná dá muintir, acht ro crúadhaighsit in cath & ro thennsat.36 Ar tuitim Láegairi immorro tánicc Cétach Cithach mac ríg Lochlann hi cath na columan
20] & ba húathbásach na hírnadha aimréidhe dorinni dona cathaib ina urthimchill co mbenadh bonn fri bonn & dóid fri dóid & méidhi fri médhe dá bidhbadaib cach conairi no théghedh. Ótconnuicc Émer Glúnglas mac Oedho mic Garaid in cumach curad & in rúathar rígmíled-sin fa mac rígh Lochlann tánicc féin hi gcenn conaire do
25] Chétach amail tarp tnúthach troda hi comarchis choinglecca & ótconcatar a chéili tucsatar dá sidhi tenda troda d'arali, gurba mescaithi cách hic a coimféchain. Acht atá ní chena, torchratar trí cét curad comlannach crúaidh aturro & torchratar a n-amus imdegla & ní fríth fóirithin ar na feruib & ro bo cinti crích i mbethaid i n-imfogus dóib.
30] Nír coigletar corp arali go torchratar comthuitim le chéle hi fíadnaise na cath .i. Émer & Cétach Cithach.

Is annsin tánic Aedh Ballderg mac Fóeláin Finn fa slúagaib na columan & ro léiged dorusbél mór dó isin chath gur úathbásach ré féchain é gach conuir no théged. Et tarrla Aithlech Mór mac

p.94

Duibrend & Aedh da chéli isin cath co torchratar trí nónmuir láech lé hAedh mBaillderg do ghléri muintire mic Uirgrenn, go tarrla iter Aichlech & Oedh Baillderg gur fersat comlann cródha curata fria chéli. Fa húathbásach na hálaid-sin & fá gáibthech na gona & fá
5] fíartharrsna na ferchréchta tucatar ar corpaib a chéle go torchair Aedh Baillderg le hAithlech i crích in chomlainn.

Ótconnuic immorro in flaithfénnidh Find ferchuingedha na féni arna falmugud & a trénfir ar tuitim & a óes grádha arna n-airlech, ro déch in senóir forbthe fírglic gur búaine bladh iná sáegal dó & gur
10] bferr dó bás d' fagbáil ná máithmighe do dénum réna náimdib. Et is annsin tánic in rígfénnid fa slúagaib na columan & ro métaigh a menma & ro ardaig a aigned & ro lúathaig a láma & ro brestaig na béminna, gur éirig a én gaile os anáil in rígmíled go nár fétatar forni feróglach fulung i n-urchomair a áithi go fágbad in fer hi fail
15] a glúin & himad a traiged díb ina tortuib37 tamnaigthi & ina méidhib móilderga & ina cosuir chró gach conair no théged isin cath, ocus do chúaidh fúthu & tríthu & tarsa mur dam ndían ndásachtach arna drochbúalad nó mur leoman arna chrád fána chuilénaib nó mur buinni ndían ndílinn scéithes a hucht airdslébe i n-aimsir thuili brisis &
20] minaighes gach ní gusa roichend. Ocus ro timchell cath na columan fo thrí amail timchilles féth fidh nó mur chenglus ben báidh a mac, gur ba samalta fri hurlaidhi gabann hi cerdcha nó fri fúaim crínchrann hig a coimbrised nó fri lecuib aigri fo chosuib echraide fúaim les & laorg & lethchend fo dhéis a chlaidim isin chath. & ro gáiretar {MS folio 24a2}
25] bánánaigh & bocánaigh & badhba bélderga & ginite glinne & demna aieóir & arrachta folúaimnecha na firmamenti hi comórad áigh & irgaili ós cinn in rígféinned gach sligid da ngabad isin cath & nír scuir in rígmílid don rúathur-sin nogur díthláithred cath na columan iter thuitim & teched,38 acht Fer lí & Fer tái & cúig mic Uirgrenn.


30]

Ótconnairc Fer lí Finn ina óenar gan amus ac a imdeghail & gan charait ic a chúlchoiméd, tánic hi cend conaire dó & ro chuimnig

p.96

a escairdes don ríg féinnid. Fregrais Finn Fer lí & isbert: ‘Tuitfer-si féin isna foltaib sin,’ ar sé. Acht chena ro [...] comrac óenláthair don dís-sin. Fa crúaidh conamail comnert in cominnsaige-sin. Fa dúthrachtach dígaltach duáibsech díanbuillech comrac na desi-sin.
5] Fa gráinnemail gúasachtach glétnighe crúadhchoigetal na claidem39 & na colg ndét ré cendaib & re clogataib a chéli. Ó thairnic d' Fer lí a chlaidim do chaithim re cend & re colainn in rígfénnid, tárraid in tsleg crannremur chóigrinne & tuc urchor séitrech sírchalma certchoimsech curata ar Finn, gur chuir in tsleig tresin édach imdo ro bói
10] imon rígmílid, gur treghdastar in tsleg trít é ar cirrbad a chuirp. Fa fergach forránach ro fregair in rígfénnid in t-anbforlonn álad sin tuc Fer lí fair, go tuc béim barranta borrfadach crúadh cnáimletartha claidim d' Fer lí, gur ben a chend da cholainn.40 & comáidhis Finn in t-áirsidh41 irgaile & in sond sídgaile-sin do thuitim leis.


15]

Ótconnairc immorro Fer tái mac Uaithne Irgalaig a mac do thuidim, tánic co dísgir domenmnach denmnetach hi cend conaire d'Finn & is ed ro ráidh: ‘Is mór ám na héchta-sin, a Finn,’ ar Fer tái. ‘Is fír ón,’ ar Finn, ‘& cidh nach gustrásta tánac-si ?’ ar Finn. ‘Ba menmanrad lem co tuitfeá-sa le Fer lí & ro bu luinne lim do thuitim
20] leis ná lim féin.’ ‘In dom airchised tánacais-si,’ ar Finn, ‘nó in dom innsaige?’ ‘Is dot innsaige ám,’ ar Fer tái, ‘ar nír hordaiged do thigernus ná d
[...]
ná d'innilib ní ara maithfinn-si mo mac do marbad.’ Is amlaid ro ch [...] ocus ro innsaig sé Finn gan chéill gan chuimni gan choigill. Ro fregradh in féndid42 fírchalma sin ag
25] Finn. Ro thógbatar in días-sin clesa coimimda curad do díth & do dílgend araili, acht ba doirb dofaisnési do dóinib túaruscbáil na hirgaili-sin do thabairt, úair fa tarbda tinnesnach na tairberta & fa garb gáibthech gúasachtach na gona & fa harnaidh aigméil na hálaid tucsadar for a chéli & tárraid Fer tái bóeghal gona forsin rígfénidh,
30] go tug sáthadh slegi fair co nárba lugha a hoslugud don tóeb araill

p.98

innás don tóeb ar bean. Ocus tug Finn crúadhbéim claidhim d'Fer tái a ndígail a ghona, co nár bó dín lúirech leburlaidsech ná cotún comdlúta ná édedh arnaid allmurdo d'Fer tái, co torchuir in trénfer for talmain 'na dá ordlach imthroma. Ocus comáidis Finn in mórécht-sin
5] do thuitim leis.

Is í-sin úair fa tángatar cúic mic Uirgrend go láthair & tugsat a n-agaid ar Finn. Ótconnairc Finn na fírnáimde-sin da innsaige, nír ingaib íat gur sáithsetar sleig gacha fir díb isin ríg féindid & ro fregair-sium in cóicer curad co comthrom, go tug guin 'san guin
10] dóib. Ótconncatar clann Uirgrenn in curaid arna chréchtnugud isna comraguib roimi ro chuirestar fri Fer tái ocus friana mac .i. fri Fer líí & é anbonn ó síled a fola [...]{MS folio 24a2 (end of)}