Fled Dúin na nGéd

Corpus of Electronic Texts Edition

Fled Dúin na nGéd (Author: Unknown)

Fled Dúin na nGéd

YBL facs. 319 a 1

{folio 319 a 1}
1]

Buí ríg amra for Éirinn feachtus and,
2] .i. Domnall mac Áeda mic Ainmirech mic Sédna mic
3] Fhergusa Cennfhoda mic Conaill Gulban mic Néill Noígíallaig
4] de cheníul Cuind Chédchathaig & Úgaine Máir anall.
5] Ar is é int Úgaine Már sin ro gab rátha gréne & ésca &
6] mara & drúcht & daithin & rátha na n-uile dúl aicsige &
7] nemaicsigi & nách dúil fil a nim & a talmain im rígi n-Érenn
8] do dílsiugad dia chloind co bráth. Ocus ro gab didiu
9] Túathal Techtmar mac Fíachach Finnola na rátha cédna
10] for slicht a sdenathar .i. Úgaine Máir & gé dotísta fria
11] chloind-sium im rígi n-Érenn tar sárugad na ráthsin & na
12] n-dúl ro naisc-sium forro ruidilsi Temrach cona colamnaib
13] & sentúatha Temra & Mide do grés oca chloindsium co
14] bráth & gé no fáemad neach do chloind Úgaine nó Thúathail
15] rígi do thabairt úaidib do neach aile araí trá nocha dlig
16] in ríg sin teacht i Temair acht mine thuca ferann bus
17] chomshuthain fria do chloind Úgaine Máir & Túathail
18] Techtmair i céin bus ríg hé foraib & in tan atbéla in ríg
19] sin Temair do beith ac claind Úgaine amail ro naisc
20] Úgaine fesin for firu Érenn in tan ro gab gíallu Ér[enn]
21] & Alban & co tír Leatha allanair.

22] Araí sin ro h-escainead Temair íarum la Rúadán Lothra
23] & la dá apstal décc na h-Érenn & la náemu Érenn archena.
24] Ocus cipé no gabad in rígi nírba h-adha dó beith i Temair
25] ó ro h-escainead hí acht int inad ba sruithiu & ba h-aíbniu
26] lasin ríg no gébad Érinn is ann na bíd a domnás & a
27] aitreab amail do-rigne Domnall mac Áeda oc Dún na n-Géd
28] for brú na Bóinne, & ro thóraind-sium seacht múru mór- aidbli
29] imon dún sin fa chosmailius Temrach na ríg & ro
30] thóraind gid tige in dúine sin fa chosmailius tige na
31] Temrach .i. in midchúairt móradbal (is innti no bíd in
32] ríg fesin & na ríg & na rígna & na h-ollumain & a n-is deach

p.2

33] fri cech n-dán olchena) & in long Muman & in long Laigen
34] & in chóisir Connacht & in eachrais Ulad & carcair na
35] n-gíall & rétla na filed & gríanán in énúaitne (is éside
36] do-rigned la Cormac mac Airt ar tús dia ingin .i. do
37] Gráinne) & na tige olchena cenmothát sin.

38] Codlais Domnall adaig íarum isin tig sin & atchí fís &
39] aislingthi & is ed atchonnairc .i. cuilén con ro h-ailed lais .i.
40] Fearglond ainm in chon sin forá glún fesin a dul for
41] debaid úada & cúanarta Érenn & Alban & Saxan & Bretan
42] do thinól don chuilén sin dochum Érenn, co tardsat
43] secht catha don ríg & do fheraib Érenn ime fri secht laa na
44] sechtmaine & co tardta ár ceand eturru cach laithi díb
45] sin & in sechtmad laa ann ro mebaid for na conu & ro
46] marbtha cú in ríg andar lais isin cath déidenach díb sin.
47] Musclais íarum in ríg asa chodlud & dotáed bidg asin imdaig
48] co m-buí for urlár in tige & sé lomnocht.

49] Do-bert trá ben in ríg .i. ingen ríg Osraige, a dí láim
50] ima brágait & as-bert fris. ‘Airis ocum-sa, a ríg,’ ol sí,
51] ‘& ná tuc h'aire re fígisib aidche & nárot úamnaigther
52] trithu, ar atát Conaill & Eógain & Airgíalla & clann Colmáin
53] & síl Áeda Sláine & cetheóra fine Temrach imut anocht isin
54] tigsi; & airis for céill,’ ol sí. ‘Bennacht fort, a ben,’
55] ol sé. ‘Is maith rom tecaiscis.’ Ocus dotáed lee isin
56] leapaid íar sin, & ro íarfacht in rígan scéla de cid atchonnairc
57] isin fhís. ‘Ní eibér frit, a rígan,’ ol sé, ‘ná fri neach aile
58] no co roisiur co h-airm a fil Máel Caba cléirech, mo derbráthair,
59] ar is é breithem aislingthi is deach fil a n-Érinn.’

60] Téit íarum in ríg i cind mís céd cairpthech co h-airm a
61] m-buí Máel Caba mac Áeda mic Ainmirech co Druim
62] Dilair & sé ann iar fágbáil rígi n-Érenn ar grád Dé & in
63] Choimded na n-dúl & dísert m-bec aigi ann sin. Deichenbur
64] & céd cléirech a lín annsin fri h-oifrend & fri ceilebrad
65] cech trátha. Ráinic trá in ríg co Druim Dilair co teach
66] Maíl Chaba & ferthar fáilti fris ann & dogníther fosaic

p.3

67] dóib & atnagar bíad dóib comba sáitheach íat uile. Anait
68] annsin fri sechtmain & innisid Domnall íarum a aislingthi
69] do Máel Chaba co léir & as-bert fris: ‘Beir breith furre sin,
70] a bráthair inmain,’ ol sé. Ro h-imdergtha íarum im Máel{folio 319 b 1}
71] Caba iar cloistecht na h-aislingthi & as-bert: ‘Is cían ótá
72] a tairrng[ir]i in aislingthe sin, a ríg,’ ol sé, ‘& bératsa
73] breith furri. Mac ríg,’ ol sé, ‘& cuilén con inand aislingi
74] dóib. Ar atát dá dalta dile agutsa, a ríg,’ ol sé, ‘.i.
75] Cobthach Cáem mac Ragallaig mic Úadach (ríg Connacht
76] in Ragallach) & Congal Cláen mac Scannláin Scíathlethain
77] (ríg Ulad fesin intí Congal). Ardaigfid cechtar
78] díb it agaidsiu, a ríg, & do-béra díbergaig & óes dénma uilc
79] Alban & Frangc & Saxan & Bretan lais dochum n-Érenn &
80] do-bérat secht catha duit-siu & d'fheraib Érenn archena,
81] comba h-ár slóg foraib dib línib & in sechtmad cath cuirfithir
82] and táethfaid do daltasu isin chath sin & is í sin
83] breth na h-aislingthi atchonnarcais, a ríg,’ ar Máel Caba.
84] ‘Ocus is chóir duit-siu, a ríg,’ ol sé, ‘fleadh do thóchustal
85] agud & fir Érenn do thabairt dia caithim & géill cacha
86] cóicid a n-Érinn do gabáil & na dí dalta sin filet agudsa
87] do chongbáil a n-glasaib co ceann m-blíadna. Ar is neach
88] díb tic frit—dáig téit a neim as cach aislingthi allastig
89] do blíadain—& a légud amach iar sin & seódu imda & maíne
90] díríme do thabairt dóib íarum.’

91] ‘Ní dingéntar sin limsa,’ ol in ríg, ‘ar is túsca no
92] fúicfindsi Érind inás dogénaind fell for mo daltadaib
93] fesin, ar ní thicfad frim-sa caidche; & dia tístais firu in
94] domain frimsa, ní thicfad Congal’. Conad ann as-bert so:

95] Atchonnarc aislingi n-olc,
96] sechtmain for mís gus anocht;
97] is dó tánagus óm thig,
98] dá h-aisnéis, dá h-innisin.

p.4

99] Mo chuilén-sa cúanna a clú,
100] Ferglonn ferr hí ná cech cú;
101] dar lim ro thinóil dam cúain,
102] dár mill Érinn fri h-óenúair.

103] Bersi breith fír uirre sin,
104] úait a Maíl Chaba clérig;
105] is tú dliges co h-éimeach,
106] at fisig, at fírchléirech.

107] Mac ríg is cuilén mílchon,
108] inand dóib gus is gnímrad,
109] inand menma dóib malle,
110] & inand aislinge.

111] Mac ríg Ulad, ard a smacht,
112] nó mac ríg cóicid Connacht;
113] Cobthach tic frit as cech róen,
114] nó a fear cumtha, Congal Cláen.

115] Cobthach do thíachtain frimsa,
116] mairg adeir úair is innsa,
117] is ní thicfad Congal cain
118] frim-sa ar dergór in domain.

119] Comairli ná millfed neach
120] úaim duit, a uí Ainmirech:
121] a n-gabáil re blíadain m-báin;
122] ní ba mesaidi h'édáil.

123] Mairg aire do-chúaid don gus,
124] dianom gabad aithrechus;
125] dá n-dernaind sin, súairc in glonn,
126] nocha déchfaind céill ná cond.
Atchon.

p.5

127] Tic in ríg dia thig iar sin & ro tinóiled fled baindsi lais
128] do dénam baindsi a dúine & a rígi, ar ní raibe a n-Érinn
129] dún amail a dún-sum acht nár ba bind lasna rígai & la
130] Domnall fesin anmum in dúin sin .i. Dún na n-Géd
131] dogoirdís de & is ed ro ráid Domnall fria máeru & fria
132] rechtairiu & fri h-óes tobaig a chána & a chí-sa cech ní
133] fogébtha a n-Érinn de uigib geóidh do thabairt leó dochum
134] na fleide ar nírbo míad la Domnall co m-beith for
135] domun cenél m-bíd nách fuigbithea forsin fhleid sin. Ro
136] tinólad trá in fhlead uile itir fhín & mid & chormaim & cenél
137] cech bíd olchena cenmothát na h-uigi namá ar nírba réid
138] a fagbáil. Ocus do-deachadar óes in tobaig seachnón
139] Mide for íarrair na n-uige conus tarladar for duirtheach
140] m-bec & óenbannscál ann & caille dub fora cind & sí oc
141] irnaigthi fri Día. Atchíad muinnter in ríg ealta do gédaib i
142] n-dorus in duirthige. Tíagait isin teach & fogabat íand lán
143] de uigib géd ann. Ocus as-bertadar: ‘Rop sén maith dún,’
144] ol íat, ‘dia sirmís Érinn, ní fuigbithea ní bud mó oldáseo
145] de uigib géd i n-óeninad innti.’ ‘Nipu sén maith itir
146] ón,’ ol in bannscál, ‘& ní fu líth don fhleid gusa m-bertha
147] in m-bec m-bíd sin.’ ‘Cid sin,’ ol íat. ‘Ní hannsa,’ ol
148] in banscál, ‘náem mírbulda do muindtir Dé fil sunn .i.
149] Espuc Earc Sláine, & is ed a mod beith isin Bóinn conice
150] a dí ocsail ó madain co fescor & a shaltair forsin trácht ina
151] fhíadnaisi & sé oc irnaigthi do grés & is í a phroind cecha
152] nóna iar tocht sunn: ug co leith & teóra gasa do biror
153] na Bóinne & is ed is chóir dúibsi cen a shárugad imon m-bec
154] m-bíd fil aici.’ Ní tardsat íarum muinnter úaibrech in
155] ríg nách freagra furri, úair ba h-aithech a h-ucht treóin
156] insin & berait leó cuid i fhíreóin & in náeim dia aindeóin.{folio 320 a 1}
157] Mairg trá gusa rucadh in m-bec m-bíd sin ar ro fhás mórolc
158] de iar tain, úair ní raibe Ériu óenadaig ó sin ille a síd
159] ná a socra nó cen rún uilc do dénum indti. Tic int érlam
160] dia thig íarum .i. Espuc Earc Sláine tráthnóna & innisid

p.6

161] in bannscál. Fergaigther íarum in fírén & as-bert: ‘Nípu
162] sén maith dontí gusa rucad in cenél bíd sin & nárub é síd
163] ná leas Érenn tic don fhleid gusa rucad acht gurub é a
164] h-imresna & a congala & a h-esíd tic di’ & ro escain íarum
165] in fhlead amail is neimneachu forcáemnacair a h-eascaine.

166] A m-bátar muinnter in ríg ann iar sin, co n-acadar in
167] lánumain chucu .i. ben & fer médithir fri mulba di charraic
168] for sléib cech m-ball dia m-ballaib; gérithir altan berrtha
169] fáebur a lurgan; a sála & a n-eascada rempu; ge focerdta
170] míach di ublaib fora cennaib ní roised uball díb lár acht
171] conclised for barr cech óenrúainne don fhult buí fora
172] cennaib; guirmithir gúal nó duibithir deathaig cech m-ball
173] díb; gilithir snechta a súile. Concerdat fabach dia fés
174] íchtair co clised dar cúl a cind sechtair, & concerdat
175] fabhach dia fés úachtair co foilged a n-glúine; ulcha
176] forsin m-bannscáil & in ferscál cen ulchain. Dronglach
177] eturru 'gá h-imarchor lán de uigib géd. Bennachsat don
178] ríg samlaid. ‘Cid sin?’ ol in ríg. ‘Ní hannsa,’ ol íat.
179] ‘Firu Érenn oc teaglumad fledi duit-siu, & do-beir cech fer
180] a chumang don fleid sin, & agus is é ar cumangne ina fil for
181] ar muin de uigib.’ ‘Am buidech de,’ ol in ríg. Berar
182] isin dún íat, & do-berar proind céd do bíud & cormaim
183] dóib. Loingid in ferscál sin, & ní thard ní de don banscáil.
184] Berar proind céd eli dóib. Loingid sí sin a h-óenar &
185] sirid tuilled. Do-berar proind céd eli dóib. Loingid dib
186] línib sin. ‘Tabar bíad dún,’ ol íat, ‘má tá lib hé.’ ‘Is
187] cubus dún,’ ol Cas Cíabach .i. rechtaire in ríg, ‘ní
188] tibirther co toirset firu Érenn olchena don fhleid.’ As-bertadar-sum:
189] ‘Bid olc dúib sinne do thomailt na fledi ar tús,
190] ar bid imresnaig firu Érenn impe, ar is do muinntir ifrinn
191] dún.’ Ocus fogníat míchélmaine co mór dona slógaib.
192] Lingit amach íarum & tíagait for nefní.

193] Ro tocurthea íarum cóicedaig Érenn don fhleid sin &
194] a rígu & a toísig & a n-ócthigernn & a n-amsaid & óes cacha

p.7

195] dána gnáthaig & ingnáthaig olchena. IS íat so ba cóicedaig
196] for Érinn in tan sin .i. Congal Cláen mac Scannláin i
197] rígi nUlad, Crimthan mac Áeda Cirr i rígi Laigen & Máel
198] Dúin mac Áeda Bennáin i rígi Muman & a bráthair .i.
199] Illan mac Áeda Bennáin for Desmumain & Ragallach mac
200] Úadach i rígi Connacht & Domnall mac Áeda fesin i
201] n-airdrígi for Érinn úaistib sin uile.

202] Tuctha íarum na slóig sin uile firu, macu, mná, sceó
203] ingena, láechaib, clérchib co m-bádar for faichthi Dúin na
204] n-Géd oc techt do thochaithim na fledi do-rónta and la
205] Domnall mac Áeda. Ro érig in ríg do fherthain fáilti frisna
206] rígu & as-bert: ‘Fo chen dúib uile,’ ol sé, ‘itir ríg & rígain
207] & filid & ollum.’ Ocus as-bert fri Congal Cláen fria dalta
208] fesin: ‘Eirg,’ ol sé, ‘do déchsain na fledi móire fil isin
209] dún & dia thaidbriud ar at maith do thaidbriud & t'fhaircsiu
210] for nách ní atchífithea.’

211] Téit didiu Congal isin teach a roibe in fhled & ro déchustar
212] uile hí itir bíad & fín & chormaim & ro thairind a rosc
213] forsna h-uigib géd atchonnairc ann, ar ba h-ingnad lais &
214] ro thomail mír a h-ug díb & ibid dig ina díaid & tic amach
215] íar sin & as-bert fri Domnall: ‘Ba dóig lim,’ ol sé, ‘dia
216] m-bedís firu Érenn fri teóra mísa isin dún co m-bíad a
217] n-dáithin bíd & digi ind.’ Ba buidech in ríg de sin & téit
218] fesin do déic-siu na fledi & innister dó amail ro escain
219] Espuc Earc Sláine in fhled & cech óen no chaithfed na h-uige
220] do-ratá úada fesin & atchí in ríg na h-uige & ro íarfacht:
221] ‘Cía ro thomail ní don uig ucut?’ ol sé, ar ro fitir-sium
222] in cédna ro thoimélad ní don fhleid & sí arna h-escaine
223] comad de ticfad Érind do mhilled & a aimréir-sium do
224] dénum conid de sin ro íarfacht scéla in uige ucut. As-bertadar
225] cách: ‘Congal,’ ol íat, ‘do dalta fesin is é ro thomail
226] in ug.’ Ba brónach in ríg de sin ar ní raibe a n-Érinn
227] neach bud measa lais do thomailt na fledi ar tús iná Congal,
228] ar forfitir-sium a míchíall & a olc co menic roime sin for

p.8

229] Congal. Ocus as-bert in ríg iar sin: ‘Ní thoiméla neach
230] in fhled sa,’ ol sé, ‘co tucthar dá apsdal décc na h-Érenn
231] dia bennachad & dia coiseagrad & gura chuiret a h-escaine
232] for cúlu dia cáemsadís.’

{folio 320 b 1}
233] Tuctha íarum na náeim sin uile co h-óen-inad co m-bátar
234] isin dún la Domnall. IT é sunn anmum na náem do-deachadar
235] annsin .i. Findén Muigi Bile & Findén Clúana
236] h-Adaird & Colum Cille & Colum mac Crimthainn & Cíarán
237] Clúana mic Nóis & Caindech mac h-uí Daland & Comgall
238] Bennchair & Brénaind mac Findlacha & Brénaind Biror
239] & Rúadán Lothra & Nindid Cráibdech & Mobí Clárainech &
240] Molaisi mac Natfraích. IT é sin dá apsdal décc na h-Érenn,
241] & céd náem malle fri cech náem díb. Doratá uile in lín
242] náem sin do bennachad & do choisegrad na fledi & araí nír
243] fhédsat a h-escaine do chur for cúlu dáig ro thomail Congal
244] ní don fhleid resíu ro bennaiged hí & nír fhédsat a
245] neimséin do chur for cúlu.

246] Ro suidiged na slóig iar sin. Ro suid trá in ríg ar tús
247] isin imscing órdai. Ocus is ed ba bés & ba dliged acu-sum in
248] tan bud ríg ó Uíb Néill in deiscirt no bíad for Érind
249] cumad hé ríg Connacht no bíad fora láim deis. Mád ó
250] Uíb Néill in túaiscirt trá in rígi ríg Ulad no bíd fora láim
251] deis & ríg Connacht fora láim chlí. Ní h-amlaid sin do-rala in
252] adaig sin acht Máelodar Macha ríg noí ttríchat cét Oirgíall
253] ro curead for gúalaind in ríg & na cóicedaig archena do
254] shuidiugad amail ro buí a n-dán do chách. Mórolc do
255] thecht de iar tain.

256] Ro dáiled íarum bíad & deoch foraib comdar mesc &
257] tuctha ug géid for méis airgdigi i fíadnaisi cech ríg isin
258] tig. Ocus ó ráinic in méis & in ug i fíadnaisi Congail
259] Chláein do-rigne mías chranda don méis argaid & do-rigne ug
260] circe clúmrúaide don uig géid amail ro thirchansat fáidi ó
261] chéin. Atchonncadar Ulaid sin & nírba líth leó suide ná
262] longad & in dímíad sin ro imdig fora ríg .i. for Congal

p.9

263] Cláen. Ro érig didiu gilla gráda do muinntir Chongail .i.
264] Gáir Gand mac Sdúagáin & as-bert: ‘Nípu sén maith duit
265] anocht, a Chongail,’ ol sé, ‘at móra na h-aithisi do-radad
266] fort a tig in ríg anocht .i. Máelodar Macha ríg Oirgíall
267] do chur isin inad ropa dú duit-siu & ug geóid for méis
268] argaid i fíadnaisi cech ríg isin tig & ug circe for méis
269] cranda i t'fhíadnaisisiu.’ Ní thard Congal dia aire comad
270] dímíad dó cech ní fogébad a tig a aide thairisi fesin.
271] Ocus ro érig in gilla cédna doridisi .i. Gáir Gann & as-bert
272] in cédna fri Congal ut dixit:

273] IN chuid sin chaithi-se anocht,
274] cen úabar, cen imarnocht:
275] ug circe ón ríg národ car,
276] is ug géoid do Máelodar.

277] Nochan fhitir misi ríam,
278] comad úasal ríg Oirgíall,
279] no co faca in Máelodar,
280] a tig óil 'gá fhíadugad.

281] Dá m-beith ag óenríg cen ail,
282] cenél Conaill is Eógain,
283] is Oirgíalla fri gním n-ga,
284] nír dulta dó a t'inadsa.

285] IN chuid sin co teilgead gaill,
286] tucad duit a tig Domnaill,
287] ar Gáir Gann, nárub slán duit
288] má dá toimli tú in drochchuid.
In .c.

289] Ro ling dásacht & mire menman a Congal frí h-aithesc
290] in óclaig sin & ro ling in fúir demnach .i. Tesifone a cumgaise
291] a chride do chumniugad cecha drochchomairli dó.

p.10

292] Ro érig didiu ina sheasam & ro gab a gaiscead fair &
293] ro érig a bruth míled & a én gaile for folúamain úasa &
294] ní tharat aichne for charait ná for nemcharait in tan sin
295] amail ropa dúal dó óna sheanathair .i. ó Chonall Cernach
296] mac Amairgin. Ro ling íarum i fíadnaisi in ríg & do-rala
297] chuici Cas Cíabach .i. rechtaire in ríg & ní fitir Cas Cíabach
298] comad hé Congal no beith ann & ro ráid fris suide a n-inad
299] óil & fogébad dig & bíad amail fúaratar cách. Ó'tchúala trá
300] Congal anísin do-rad béim do Chas Chíabach co n-derna dí
301] leith de i fíadnaisi cháich & ba h-úamun la cech n-óen
302] isin tig & lasin ríg fesin Congal annsin ó ro airigset ferg
303] fair. Ocus as-bert Congal: ‘Nárbat úamnach, a ríg, ar
304] cidat móra na h-uilc do-rónais frim, ní h-úamun duit misi
305] coléic. Ocus at-bér-sa anosa fíad chách na h-ulcu do-rónais
306] frim. Is é ba ríg for Érinn remutsa, Suibhne mac Fíachna
307] mic Fheradaig mic Muredaig mic Eógain mic Néill Noígíallaig.
308] Nírbo ríarach tusa don ríg sin íarum & do-dechadais
309] do dénum chóru fri h-Ulltu, & do-radad misi for
310] altrom duit óm athair & óm chenél archena, & do-radad mnaí{folio 321 a 1}
311] dom chenél fesin lim dom aileamain agut-sa, & ó do-ríachtai-siu
312] do theach ro chuiris in mnaí nUlltaig dia tír féin & ro
313] chuiris ben dot chenél fesin dom altram-sa i lubgort in
314] lis i rabadais. Dorala láa n-and misi am óenar isin
315] lubgort cen neach agum choiméd & ro érgidar beochu
316] beca in lubguirt lá teas n-gréne co tard beach díb a neim
317] for mo lethroscsa, gura chláen mo shúil, Congal Cláen mo
318] ainm iar sin. Rom ailead latsu iar sin gura h-indarbad
319] tusa ó ríg Érenn .i. ó Shuibhne Mend mac Fíachna mic
320] Feradaig & do-deachadais co ríg nAlban & misi lat forsin
321] indarba sin & fúarais grádugad mór aici & do-rónsabair
322] codach .i. tusa & ríg Alban & ro tharrngair duit nách
323] ticfad at adaig cén bes muir im Érinn. Do-dechadais
324] íarum dochum n-Érenn & do-deachusa lat úair bádus for
325] indarba malle frit. Ro gab-sum port a Tráig Rudraige &

p.11

326] fogní-sium comairli m-bic ann. Ocus is ed ro ráidi-siu cipead
327] neach fogébtha do thaiscélad for ríg Érenn, cipé tan
328] bud ríg tusa for Érinn comad éicean a dúthaig do légud
329] dontí no ragad ann. Do-deachusa didiu ann, a ríg, ar
330] mo dúthaig do thabairt dam in tan bud ríg for Érinn
331] tusa & níro airisius co h-Ailech Néit, ar is ann buí domnás
332] in ríg in tan sin.’

333] ‘Tic in ríg forsin faichthi & dál mór ime de fheraib
334] Érenn & sé oc imbirt fidchille itir na slógu. Ocus tíagsa
335] isin dáil cen cheadugad do neach co tardus forgum don
336] gaí Gearr Congail buí im láim a n-ucht in ríg gura fhreagair
337] in coirthi cloiche buí fria druim allathíar & a chride for
338] rind in gaí comba marb de. In tan íarum ro buí an ríg
339] oc blaisecht báis do-rad erchur don fhir fidchille buí'na láim
340] dam-sa gura bris in súil cláein buí am chindsa. Am cláen
341] reme. Am cáech íarum. Ro teichset didiu slóig & muinnter
342] in ríg ar ba dóig leó tusa & fir Alpan do beith imum-sa ó
343] ro marbus in ríg .i. Suibne Mend.’

344] ‘Do-deachusa for do chenn-sa íarum & ro gabais rígi
345] n-Érenn iar sin. Marb didiu m'athairsi iar sin .i. Scannal
346] Scíathlethan & tíag-sa chugut-sa dom rígad amail ro gellais
347] frim. Níro chomaillis anísin acht bec, dáig ro benais dím
348] cenél Conaill & Eógain, noí ttríchait cét Oirgíall .i. ferand
349] Máeluidir Macha fil for do gúalaind-siu & do-radais hé a
350] n-inad ríg romum-sa anocht at tíg fesin, a ríg,’ ol sé, ‘&
351] do-radad ug géoid for méis airgdigi ina fhíadnaisi & ug
352] circe for méis cranda damsa. Ocus do-biur-sa cath duit-siu
353] ind & do fheraib Érenn mar atát imut anocht,’ ar Congal,
354] & ro imthig úaidib amach íarum & ro lensat Ulaid hé.

355] As-bert Domnall fri náemu Érenn bádar isin tig: ‘Leanaid
356] Congal,’ ol sé, ‘& ticead lib co tardar-sa a réir féin dó.’
357] Tíagait na náeim ina díaid & ro gellsat a eascaine mine
358] ticead leó & a cluic & a m-bachla do bein fair. ‘Do-biur-sa
359] fám gaisced,’ ar Congal, ‘nách ría cléirech úaib ina

p.12

360] bethaid teach in ríg dia n-escaintea misi ná Ulltach eli
361] for bith lib.’ Ro gab didiu omun na náeim co n-deachaid
362] Congal i céin úaidib & ro escainset hé as aithle. Ocus ro
363] escainset didiu intí Suibne mac Colmáin Chúair mic
364] Cobthaig ríg Dál nAraide, ar is é ruc úaidib int inar
365] illathach do-rad Domnall i láim Rónáin Fhind (.i. sanctus)
366] mic Beraig dia thabairt do Chongal, & ó ro fhéimig Congal
367] in inar sin, do-bert Suibne a láim in chlérig dia aindeóin
368] inar in ríg, conid don escaine sin do-rónsat for Congal ro
369] ráided sunn:

370] Congal Cláen,
371] in gáir tucsumar nír fháem;
372] cethrar ar fichit, ní brég,
373] impide céd leis cech náem.

374] In mac rod
375] fora tucsam in gáir clog,
376] nochar dulta dó sin cath,
377] cid reme do beith rath bog.

378] Mór in ró,
379] gémad úaiti, gémad lía,
380] in fer 'gá m-bí timthacht ríg
381] is leis co fír chungnas Día.

382] Mór in col
383] comann fri ríg Dáire drol;
384] ferann do thabairt 'na láim,
385] is é in cnáim a m-bél na con.
Congal.

386] As-bert Domnall iar sin fri filedu Érenn toidecht i
387] n-diaid Congail dia fhastud. Tíagait na filid ina díaid;
388] atchí Congal na filidu chuici & as-bert: ‘Ro cailled eineach

p.13

389] Ulad co bráth,’ ol sé, ‘úair ní thardsam innmus dona
390] filedaib isin tig n-óil & atát ag tocht anosa diar n-grísad
391] inar n-díaid.’ Ticit na filid co h-airm a m-buí Congal &
392] feraid-sium fáilti friu & do-bert maíne móra dóib & indisit
393] a scéla dó. At-bert-sum ná gébad coma for bith ón ríg{folio 321 b 1}
394] acht cath. Ocus [téid reme co tech Cellaig mic Fhíachna
395] Finn .i. bráthair] athar Congail & innisid a scéla dó [ó
396] thús co dered. Ní chluined in Cellach sin] acht bec, &
397] ní chéimniged fora chosaib acht tolg créduma ima leapaid
398] & sei-sum ann do grés & ba láech amra hé i tosach a aísi.
399] Céin buí Congal oc innisi scél dó, do-bert-sum a chloidem
400] fa choim cen fhis do neoch, & as-bert: ‘Do-biur-sa bréthir
401] dia n-gabtha coma for bith ón ríg acht cath nách fédfadís
402] Ulaid h'eadráin form-sa co clandaind in cloidem-sa trit
403] chride sechtair, úair ní bés d'Ulltaib coma do gabáil fri
404] broind catha no co n-díglat a n-anfolta. Ocus atát secht
405] macu maithi ocum-sa & ragait lat isin cath & dia cáemsaindsi
406] féin dula ann no ragaind & ní moidfed for Ulltaib cén no
407] beindsi im beathaid’ & as-bert ann:

408] A mic, ná geb sí[th] cen chath,
409] cid síd íarrus ríg Temrach;
410] mad romut raib, ferr do gním;
411] mad fort, do-fáeth do chomlín.

412] Ná geib seódu ná maíne,
413] acht mad cindu degdaíne,
414] coná tuca ríg ele,
415] tár ar chlandaib Rudraige.

416] Luga fáth Scannail na scíath,
417] da tuc cath is Cúán Clíach,
418] dar chuir ceand Cúáin ar chlud,
419] trena rád gur chrín Scannul.

p.14

420] Fis a n-deadaig mo shecht mac,
421] ó nach fédaimsi dul lat;
422] da m-bédis tinól bud mó,
423] doragdais at shochraideo.

424] Cech cath mór tuc h'athair ríam,
425] seachnón Érenn tair is tíar,
426] misi do bíd fora deis,
427] mic mo derbráthar dílis.

428] IN cath mór tuc h'athair thair—
429] da tuc ár for Frangcachaib—
430] re ríg raglan na Frangc trá[th]:
431] tuig ní rabrad a macán.
A mic.

432] As-bert trá in senóir fris: ‘Eirg i nAlbain,’ ol sé, ‘do
433] shaigid do shenathar .i. Eochaid Buide mac Áedáin mic
434] Gabráin. Is é is ríg for Albain, ar is ingen dó do máthair,
435] & ingen ríg Bretan .i. Eochaid Aingces ben ríg Alban do
436] shenmáthair .i. máthair do máthar, & tabair lat firu Alban
437] & Bretan ar in n-gáel sin dochum n-Érenn do thabairt
438] catha don ríg.’

439] Ba buidech íarum intí Congal & téit i nAlpain céd láech
440] & níro airis for muir ná tír co ríacht co Dún Monaid áit
441] a m-buí ríg Alban .i. Eochaid Buide & maithi Alpan i
442] n-óendáil ime and. Dorala didiu do Chongal allamuig
443] don dáil éices & filid in ríg .i. Dub Díad draí a ainmside.
444] Ba fisig & ba draí amra intí Dub Díad & ro fer fáilti fri
445] Congal & ro íarfacht scéla dó & ro innis Congal a scéla
446] conid ann as-bert Dub Díad:

447] IS mo chen in loingius léir,
448] dochonnarc a h-etercéin;
449] can bar cenél clú cen ail,
450] cá tír asa táncabair.

p.15

451] Táncamar a h-Érinn áin,
452] a óclaig úallaig imnáir;
453] is dó tháncamar i lle,
454] d'acallaim Eachach Buide.

455] Más ead táncabair i lle
456] d'acallaim Eachach Buide,
457] ar toidecht díb tar cech ler,
458] aderim rib, is mo chen.
Is mo chen.

459] Dotáed Congal isin dáil a raibe ríg Alpan iar sin &
460] feraid in ríg & firu Alpan fáilti fris & ro innis a scéla dóib ó
461] thús co déig. As-bert ríg Alpan fri Congal: ‘Nídam cuimgeach-sa
462] for dul let i n-adaig ríg Érenn i ceand catha ar
463] in tan ro h-indarbtha ei-sium a h-Érinn fúair anóir agumsa,
464] & do-rón-sum córu annsin & ro tharrngairiu-sa dó & do-radus
465] bréithir fris ná ragaind i ceand catha ina agaid co bráth.
466] Araí sin trá níba lugaidi do shochraidi-siu cen misi do dul
467] let,’ ol sé, ‘úair atád cethrar mac ocum-sa .i. Áed in errid
468] úaine & Suibne & Congal Mend & Domnall Breac a sinnser,
469] .i. bráithre máthar duit-siu, is acusin atát amsaig &
470] ánraid Alpan, & ragdáit latsu dochum n-Érenn do thabairt
471] catha do Domnall, & eirg-siu féin dia n-acallaim airm a
472] filid & maithi Alpan impu.’ Téit íarum & ferait fáilti fri
473] Congal & ro innis dóib aithesc in ríg & ba maith leó.

474] As-bert Áed in errid úaine sósar na mac: ‘Mad áil
475] duit-siu, a Chongail, beith im thigsi anocht for fleid, tíagsa
476] lat dochum n-Érenn & in cethramad rann d'Albain imum
477] & minub am thig bíasu anocht ní théis lat dochum in
478] chatha.’ As-bert Congal Mend mac Eachach Buide:
479] ‘Nípu fír són, a Áed,’ ol sé, ‘acht im h-igsea bías ríg
480] Ulad anocht, dáig dia n-deachar-sa lais ticfasu lim ar is
481] ocum-sa ataí.’ Ba é sin didiu rád Suibne & Domnaill Bricc.
482] As-bert didiu Domnall Breac: ‘Mád im thigsi beas ríg Ulad

p.16

483] anocht dia n-dechar lais ticfaithisi a tríur [lim-sa ar is mé bar
484] sinnser & is mé do-rat foirb dúibsi’]. Ba brónach [trá intí
485] Congal d'imresai]n cloindi in ríg ime féin & téit seachnón na
486] dála & do-rala Dub Díad draí dó & innisid aithesc cloindi in
487] ríg dó. As-bert Dub Díad: ‘Nárbat brónachsu araí sin,
488] a Chongail,’ ol sé, ‘ar is misi ícfas do dobrón. Eirg anosa
489] dia saigid,’ ol sé, ‘& abair friu cipé úaidib fogébad in caire
490] flatha fil a tig in ríg dot bíathad anocht comad lásintí
491] fogébad in caire no ragtha & intí ná fuigbead in caire cen
492] a dimda do beith fortsu, acht is forsin ríg ba córu a beith
493] imón caire.’ Ba maith leó-som sin & as-bertadar dogéndaís
494] amail adubairt-sium.

495] At-bert immorro Áed mac Eachach Buide fria mnaí
496] fesin dul for íarrair in chaire forsin ríg. Téit íarum &
497] innisid comad ina tig no bíad Congal co maithib Ulad &
498] Alban & comad chóir in caire ainsicean do thabairt fri
499] h-aigid a bíata.

500] Cid dia fil caire ainsicean do ráda fris? Ní hannsa,
501] .i. caire no aisicead a chuid chóir do chách & ní théigead
502] dám dimdach úada & cid mór no cuirthea ann níba
503] bruithi de acht dáithin na dáime fana míad & fana n-grád.
504] IS é immorro samail in chaire sin buí a mBruigin Huí
505] Derga in ro marbtha Conaire mac Mesi Búachalla & i
506] mBruigin Blaí Bruga áit a m-buí ben Cheltchair mic Uithir
507] & i mBruigin Forgaill Monach i táeb Lusca & i mBruigin
508] mic Cécht for Sléib Fuiri & i mBruigin mic Dáthó áit in
509] ro laad ár Connacht & Ulad imon muic n-irdraic & i mBruigin
510] Dá Choga in ro marbtha Cormac Conlongus & ár Ulad
511] ime & ag ríg Alban isin aimsir sin.

512] At-bert in ríg fri mnaí a mic: ‘Cía maith fil for do
513] chéile-siu seach firu Alpan uile in tan do-béraind-si mo
514] chaire dó?’ As-bert sí:

515] ‘Níro eitig neach im ní / móo a eineach oldás bith.’
516] Ut dixit mulier:

p.17

517] Ní fúair Áed, ní fhuigéba
518] ní do cheiled for duine;
519] is leithiu fós a eineach
520] iná in bith bleidech buidhe.

521] Seóid in talman táebúaine.
522] a fúair duine & dáenna,
523] re h-athlam na h-óenúaire,
524] ní bedis i láim Áeda.

525] A caiter re h-aígedaib
526] 'gá thríur bráthar méd n-úailli,
527] cuirthir sin ar fáenberaib
528] ag Áed in errid úaini.
.n.

529] At-bert in ríg: ‘Ní thibér-sa in caire duit coléic.’ Tic sí
530] do shaigid a fir & innisid aithesc in ríg dó. At-bert Congal
531] Mend mac Eachach Buidi fria shéitig fesin dul for íarrair
532] in choire. Téit íarum & sirid in caire do bíathad ríg Ulad.
533] At-bert in ríg: ‘Cía maith fil fort chéile-siu ó do-bértha in
534] coire dó tar in mac dia ro sired hé gus trásta?’ At-bert
535] sí: ‘Nís fil mac ríg is ferr oldá Congal. Cinnid for cach
536] comlann & fogníad a armu díles don andíles in tan berar
537] a tír aniúil íat.’ Ut dixit mulier:

538] Congal Mend,
539] nís faca mac ríg bud ferr,
540] mar cromaid cách isin chléith,
541] ar scáth a scéith, coeca ceand.

542] In úair berar airm Congail,
543] a tír aniúil, fáth n-éidig,
544] doníther tír díles di
545] don tír aniúil ar éicin.

p.18

546] IN úair silles ben Chongail
547] er óglach n-álaind ollblad,
548] ní anann aga togairm
549] in fer dán comainm Congal.
Congal M.

550] Tigside amach & inndisid a n-debairt in rí fria. At-bert
551] Domnall Breac fria mnaí dol d'íarraid in choire gusin
552] ríg. Táinicside co h-airm a m-buí in ríg & sirid in coire.
553] As-bert-som fria: ‘Cia maith fil fort chéili-siu seach na
554] macu ele dia ro cuindged in coire?’ At-bert sí. ‘Ní
555] tuille buide fri nách ríg intí Domnall Breacc. Gémad ór
556] Slíab Monaid nos fogailfed fri h-óenúair. Ní rogab Albain
557] ríg is deach oldás Domnall Brec’; & dixit mulier:

558] Domnall Brec,
559] Domnall mac Echach Buide,
560] re ríg d' fheabus a delba,
561] ní derna tuillim buide.

562] IS fír cach a n-abraimsi,
563] foclaidit filid fuinid;
564] dámad ór Slíab mór Monaid,
565] ros foghail, is nís fuirig.

566] Is fír cach a n-abraimsi,
567] a ríg cert in dá chomland,
568] nachar gab Albain cen fheall
569] ríg bud ferr iná Domnall.
D.B.

570] Tic in mnaí sin co h-airm i m-buí a céile, & innisid aithesc
571] in ríg. At-bert Suibne fria mnaí fesin: ‘Eirg,’ ol sé, ‘&
572] cuindig in coire.’ Tic sí íarum & cuindgis in coire. At-bert{folio 322 b 1}
573] in ríg: ‘Cia búaid fil fort chéilisiu, a ingen,’ ol sé, ‘tar na
574] macu ele ó tángus d'íarraid in choire.’ At-bert sí: ‘Bíd

p.19

575] cethrar im lepaid in óenfhir, & int oenfher im chuidig in
576] chethrair a tig Suibne, & in lín bíte i seasam ann ní thallat i
577] suidiu, & in lín tallat i suidiu ní tallat a ligiu. Céd cornn &
578] céd eascra n-airgit fil dáil leanna ann do grés.’ Ut dixit
579] mulier:

580] Teach Suibne,
581] Suibne mic Eachach Buide,
582] a toill ind ina seasam,
583] ní thoillit ina suide.

584] A thoill ind ina suide,
585] ní toillit ina laige;
586] óenfher im chuid in cheathrair,
587] cethrar im lepaid duine.

588] Céd cornn ocus céd copán,
589] céd torc & céd tinde,
590] is céd eascra airgdide,
591] bís tall ar lár a thige.
T.

592] IS ann as-bert in ríg: ‘Nárbat dimdachsu, a ingen,’
593] ol sé, ‘ar at-bert Dub Díad draí frim-sa cen mo chaire do
594] thabairt do neach ele anocht acht a beith ocum féin &
595] ríg Ulad, .i. mac m'ingine, & firu Alban do bíathad agumsa
596] ass anocht. Ocus at-bert in Dub Díad cédna dia m-bad
597] choire óir no beith ann comad chóir a thabairt do Domnall,
598] do shinnser mo mac & dia m-bad choire argaid a thabairt
599] don tsósar .i. d'Áed & dia m-bad choire do líc lógmair a
600] thabairt do Chongal Mend. Ocus in caire fil and didiu
601] ar is é is deach díbsin uile dia tardtái do neach ele hé
602] is do Shuibne no ragad. Ar is é in senfhocal ó chéin máir,
603] .i. in coire don tsochaide ar is éside teach Suibne, ar ní
604] dechaid dám dimdach ass.’ Conadh ann as-bert in ríg:

p.20

605] Beread mo draí dealgnaigi
606] breath do mnáib mac mo gaire,
607] cá bean chneisgeal cheannbuide
608] díb dá tibér mo chaire.

609] Dia m-bad choire órdaigi
610] co n-drolaib óir da fhognann,
611] a Eochaid, a shlógduine,
612] cóir a thabairt do Domnall.

613] Dia m-bad choire airgdigi
614] do ná tic dé ná deathach,
615] a thabairt d'Áed airgnigi,
616] do shósar cloindi Eachach.

617] Dia m-bad choire comadbal
618] do Chongal co méd leannmais,
619] don fhir shochla shonadbal,
620] doní mór n-díles d'ainles.

621] IN coire co clothaigi,
622] a Eochaid, a ríg ruide,
623] a thabairt don tsochaide
624] do Shuibne ar lár a thige.

625] Ósa lim Albain cen fheill
626] dámadam ríg for Érinn,
627] do-béraind do mnáib mo mac
628] mo bennacht & béreat.
beread.

629] Tíagait slóig Alban uile & ríg Ulad do thig ríg Alban in
630] adaig sin & ba maith dóib ann itir bíad & lind, & fogníad
631] dál óenaig arna bárach dia fhis in ticfadis la Congal Cláen
632] dochum n-Érenn do thabairt catha do Domnall mac Áeda

p.21

633] do ríg Érenn & ro ráidset fri Dub n-Díad & fria n-draíthib
634] olchena fáitsine do dénam dóib in bud shoraid a séd & a
635] turus & ro gabsat ag míchélmaine dóib & oca toirmesc
636] conadh ann as-bert Dub Díad:

637] Maith sin, a fhiru Alban,
638] cá caingen uil bar fargam?
639] Cid do-rala ar bar n-aire,
640] ón ló atáthai a n-óenbaile?

641] Ó nach hí bar [f]leasc láma
642] Ériu co n-imad n-dála,
643] marg téit tria cláechclód uige
644] do throid re ríg Temraigi.

645] Go ría fer findlíath féta,
646] níba h-urra énéchta;
647] ní gébthar fris tíar ná tair,
648] cuirfid ár ar Albanchaib.

649] A shlúag co lín óg is each!
650] mac Áeda mic Ainmirech
651] tria fírinne a breath, ní brég,
652] atá Críst ica choiméd.

653] IS mairg ná seachain in mag,
654] a teagar dá bar scarad;
655] Gáedil na cuire fan clad;
656] sibsi ag dul rob ferr anad.

657] IS mairg ná seachain in gleand,
658] gébthar oirb is tír táebsheng;
659] ní thibre neach úaib a cheand,
660] gan a chreic re ríg Érenn.

p.22

661] Deich céd cenn tosach bar n-áir,
662] timchell ríg Ulad ollbáin;
663] d'fheraib Alban sin san ár,
664] & fiche céd comlán.

665] Co n-áirmiter buidne ban,
666] ropsat cuibde is cind churad.
667] co rímthar gaineam grind glan,
668] ní háirémthar cind Ulad.

669] Ní bía fáitsine co bráth
670] ón ló gabthai dím anfáth;
671] scérthar bar fir re flaithes,
672] beid a mná cen bithmaithes.
M.

673] IS andsin at-bert ríg Alban fri Congal: ‘Is ed is chóir
674] duit,’ ol sé, ‘dul a mBreatnaib co h-Eochaid Aingces,{folio 323 a 1}
675] co ríg Bretan ar is ingen dó fil do mnaí ocum-sa & is íside
676] máthair do mátharsu & fogéba cobair slóig úada & do-biur-sa
677] eólus duit conice teach ríg Bretan dia téis ann.’

678] Ba buidech intí Congal de sin & téit lucht tríchat ciúil
679] co Bretnu, co ríacht co dún in ríg. INnisit in óic scéla don
680] ríg & do maithib Bretan conid hé ríg Ulad do-ríacht ann.
681] Ba fáilidh firu Bretan & in ríg fris & ferait fáilti fris &
682] íarfaigit scéla de & innisid a scéla co léir & a imthúsa itir
683] Albain & Érinn.

684] Dogníthir íarum dáil óenig leó im Chongal & im Ulltaib
685] olcheana fri dénam comairli imon caingin sin. Amail ro
686] bádar ann isin dáil co nfacadar óenláech mór chucu: cáeime
687] do láechaib in domain, moo & airdiu oldás cech fer; guirmithir
688] oigread a rosc, dergithir núapartaingi a bél, gilithir
689] frasa némand a déd, áillithir snechta n-óenaidche a chorp.
690] Scíath cobradach cona thimthach óir fair, dá chraísig
691] catha 'na láim, cloidem co n-altaib déd & co n-imdénum óir

p.23

692] fora tháeb & [cen] trealam laích lais oldásin, folt órbuidi
693] fora chind & gnúis cháem chorcurda lais. Doceachaing
694] chucu isin dáil & as-bert in ríg cen a fíadugad co fesad
695] in anfad sechtair na dála nó in ricfad airm a m-bedis na ríg
696] & na cathmílid olchena. Ó'tchonnairc-sium sin níro airis
697] co h-airm i facaid écosc in ríg & ro suid fora láim deis
698] eturru & ríg Ulad. ‘Cid imar suidis samlaid?’ ol cách.
699] ‘Nír h-erbad frim anad a n-inad eli,’ ol sei-sium. ‘Dáig
700] is mé féin do-rigne inad dam, dia m-beith ann inad bud
701] ferr oldá seo is ann no airisfind.’ Tibis in ríg ime & as-bert:
702] ‘Ba cóir dó a n-dernai.’ Íarfaigit ind fir scéla dó & innisid
703] dóib scéla in betha frecnairc; indar leó ní buí fa nim
704] scéla nád buí aici, & ro grádaigset co mór hé itir fhiru &
705] mná for febus a écoisc & a irlabra. Airm móra lais, ní
706] buí isin óenach óenlæch no fédfad a n-imlúad a láthair
707] catha ara méd & ara n-aidble. Ocus íarfaigit dó can a
708] chenél & cía a shlonnud. As-bert-sum nácha sloinnead do
709] neach ele & ní innisfed dóib-sium can a chenél nách a
710] shlonnud.

711] Tíagait na slóig isin dún iar sin & fágabar ei-sium a
712] óenar amuig seachnón na tealcha for-sa m-buí int óenach. A
713] m-buí n-ann conus faca óenduine chuice isin tulaig. Aichnid
714] fora eirread comba filid intí tháinic ann & feraid fáilti
715] amail bud aichnid dó hé & suidis in filid aici for táeb na
716] telcha & íarfaigis scéla dó. INnisid-sium dó na h-uile scél
717] ba laind lais acht namá níro shloind a chenél dó. ‘Cía
718] thusa anosa?’ ol int óglach anaichnid, ‘& can do chenél,
719] ar at-géon-sa isat filid?’ ‘Éices & filid in ríg adumchomnaic-si,
720] ’ ol sé, ‘& do shaigid dúine in ríg do-deachadus
721] anosa.’ Fearaid íarum fleochud mór & falcc anbáil dóib
722] & ba sneachta cech re fecht ro ferad ann. Cuirid-sium
723] didiu a scíath itir in éices & in fleochud & lécid a armu
724] & a éidiud catha fesin frisin sneachta. ‘Cid sin?’ ol in
725] filid. ‘Atbér frit,’ ol sé, ‘dia bedh airmitiu bud mó

p.24

726] oldás so agum fogébtha-sa í ar th'égsi & ó ná fil isam cuibdisi
727] fri fleochud inás intí oca m-bíad écsi.’ Ba buidech in
728] filid de sin & as-pert fris: ‘Diamad míad lat-sa tíachtain
729] lim-sa anocht dom thig fogébainn bíad & fes aidche duit.’
730] ‘Maith lim,’ ol sé. Tíagait do thig in écis & fogebit a
731] n-dáithin bíd & leanna and.

732] Is andsin táinic techtaire in ríg ar chenn in écis. As-pert-sum
733] ná ragad acht minbud toil don óglach anaichnid buí
734] malli fris dul ann. As-pertsein ba cóir dul ann, ‘ar is ed
735] siúd in treas inad is móo i fagbait filid achuingid .i.
736] i n-óenach & for banais & for fleid, & ní thicfa dím-sa slóig
737] Bretan i n-óenmaigin & a n-dul úait-siu cen ní d'fhagbáil
738] úaidib.’ Tíagait don dún & fíadaigter íat ann, .i. in filid
739] i fíadnaisi in ríg & ei-sium a maigin eli. Do-berar bíad{folio 323 b 1}
740] dóib & tóchaithid a m-bíad comba sáitheach íat. As-pert
741] in filid frisium dia tugtha cnáim for méis ina fhíadnaisi
742] cen a bladad co bráth, ‘ar atá a teglach in ríg óglach
743] diana dliged cech cnáim ima téit smir & dia m-brister dara
744] aindeóin-sium hé, is éicen a chomthrom de dergór do
745] thabairt do-sum ind nó comrac for galaib óenfhir, & fer
746] comlaind chéd ei-sium’. ‘Maith sin,’ ol sé, ‘mad áil
747] dogéntar seacha.’ Níro an-sum didiu co tardad cnáim
748] for méis dó & do-ber láim for cech cind de & brisid itir a
749] dí mér hé & toimlid a smir & a fheóil asa aithli. Atchíad
750] cách sin & ba h-ingnad leó. Innister don láech ucud anísin.
751] Atraigsein súas co feirg móir & a bruth míled ass dá
752] dígail forsintí ro mill a gesi & ro thomail a dliged. Ó't chonnairc-sium
753] sin do-rala erchur don chnáim dó co m-buí asa
754] édan síar iar tregdad a inchinde a medón a chind.
755] Atraigset muinnter in ríg & a theglach dia airlech-sum 'na
756] dígail sin. Téit-sium fúithib amail téit ség fa mindtu &
757] dogní airlech foraib co m-ba lía a mairb oldáit a m-bí &
758] ro theichset in drong ropa beó díb. Tic-sium doridisi &
759] suidig for gúalaind in fhiled cédna & ro gab omun mór in

p.25

760] ríg & in rígan reme, ó'tchonncadar a gal curad & a luinde
761] laích & a bruth míled ar n-érgi. As-pert-sum friu nárbo
762] h-ecail dóib hé acht mine thiced in teglach isin teach
763] doridisi. Ro ráidh in ríg ná ticfadís. Ro bean-sum a
764] chathbarr n-óir dia chind annsin & ba cáem a gnúis & a
765] delb iar n-érgi a ruidig fri feirg in chathaigthe.

766] Atchí ben ríg Bretan glac & lám in óglaig & buí 'gá fheithem
767] co fada ar ba machtnugad mór lé in fáinne órda atchonnairc
768] fa láim in míled, ar ní tháinic for talmain fáinne
769] a macsamla ná cloch ba ferr oldás in chloch do-rala
770] ann. Ocus ro íarfacht in rígan scéla in fháinne don láech
771] anaichnid. At-bert-sum frisin rígain: ‘Is agum athair
772] fesin do-rala in fáinne .i. ag mac Obéid ag ríg ...
[gap: erased/extent: five or six letters]
.’ conad
773] ann as-pert sí:

774] Can as tángais, a laích lóir?
775] cé thuc duit in fáinne óir?
776] nó cá tír asa targa?
777] mo chin cách 'sa chomarda.

778] 'Gom athair féin do bí sin,
779] ag mac Obéid ingantaig;
780] is amlaid fríth fáinde in fhir,
781] ag láech a comlann óenfhir.

782] Aderimsi riut-sa de,
783] is derb is as áirithe,
784] scíth mo chraide co bráth m-bán,
785] agud déchsain a macán.
can as. t.

786] ‘Ocus ro fágaib in fáinne agum-sa in tan atbath fesin.’
787] Ó'tchúala trá in rígan sin ro búail a basa & ro thúairc a h-ucht
788] & ro sgríb a h-agaid & do-rad a callad rígnaide forsin teinid i

p.26

789] fíadnaisi cháich & do-rad a faíd guil esti iar sin. ‘Cid sin,
790] a rígan?’ ol cách. ‘Ní hannsa,’ ol sí, ‘mac ronucus don
791] ríg & do-dechaid úaim féin atá fhichit m-blíadain ann anosa
792] do fhoglaim gaiscid seachnón in domain, & is aici ro buí
793] in fáinne fil im láim in óclaig ucud, dáig do-biur-sa aichne
794] fair, ar is ocum féin ro buí i tosach co ruc in mac lais hé
795] in tan ro imthig úaim.’

796] Ocus ro gab for lámchomairt móir asa aithle sin cuma
797] derb leó co n-eibélad mine fagbad furtacht fo chédóir.
798] Téit-sium íarum i comfhocus don rígain & as-bert fria: ‘Dia
799] n-dernnta rún formsa, a rígan,’ ol sé, ‘ro indésaind scéla
800] do mic duit.’ Ro gell sí cona luga co n-dingnead. ‘Misi
801] do mac,’ ol sé, ‘a rígan, & is mé do-deachaid úait do
802] fhoglaim gaiscid timchell in beatha.’ Níro chreid sí sin
803] gura déch a shlinnén deas. ‘Cid sin, a rígan,’ ol sé. ‘Ní
804] hannsa,’ ol sí. ‘In tan ro imthig mo mac úaim do-radus
805] gráinne n-óir fo barr a shlindéin deis do shén úaire & do
806] chomartha fair. Masa thusa mo mac, fogéb-sa sin indat.’
807] Féchaid íarum & fuair amail rob áil dí, & ro búail a basa
808] doridisi tria a mac eólchaire do thecht & as-pert: ‘Is trúag
809] in gním rob áil dúib do dénam, a ríg .i. ar n-óenmac a
810] n-dís do marbad cen chinaid dot muinntir.’ Níro chreid
811] in ríg curbad é a mac no beith and. ‘Cid ná creide a
812] n-abair in rígan, a ríg Bretan?’ ol Congal. ‘Atbérsa
813] frit,’ ol in ríg. ‘Bádu-sa fechtus & dáil mór imum isin
814] dún-sa iar n-imthecht mo mic úaim, conus faca buidin
815] móir chugam, céd láech a lín, óenóglach rempu, & folt{folio 324 a 1}
816] rúad fair, is é ba tóiseach dóib. Íarfaigter scéla díb.
817] As-pert int óglach rúad ucud ba mac dam-sa hé & ba
818] chugam tháinic. Íarfacht cách in bá fír sin & ní tardus
819] nach fregra forro, acht ro fáemus a beith 'na mac dam
820] arná tísta frim fhlaithius ó ánradaib Bretan & íarfaigim a
821] ainm de. At-bert-sum ba Conán a ainm, úair ba Conán
822] anmum in chédmic buí ocum-sa & ro ráidiu-sa fris cúairt

p.27

823] Bretan do thabairt & a thecht a cind blíadna dom shaigid
824] féin. Iarna bárach dún didiu isin dáil chédna, atchíam
825] buidin móir ele cugaind, céd láech a línséin, óglach rempu
826] & folt find fair. ÍArfaigit in fir scéla de. At-bert-sum in
827] cédna ba mac dam-sa hé & ba Conán a anmum & as-pert-sa
828] fris cúairt Bretan do chur mar in cédna. ISin tres laa
829] trá atchíam buidin n-dímóir aile chugaind, móo oldás cach
830] buiden, trí chéd láech a lín. Óglach cruthach rempu,
831] áilli do láechaib in domain, folt dond fair. Tic chugaind
832] iar sin & as-pert comad mac dam-sa & comad Conán a
833] anmum. As-pert-sa in cédna fris & is aire sin, a Chongail,’
834] ol in ríg, ‘nach creidimsi comad hé in láech ucud mo mac,
835] ar in tríur sin do rád gó im agaid.’ ‘IS ead is chóir ann,’
836] ol Congal, ‘dia tísat in tríar sin don dún comrac dóib &
837] don láech ucut ar galaib óenfhir & cipé díb tí ass a beith
838] 'na mac agut-sa.’ ‘Is cead lim,’ ol in ríg.

839] Anait and in adaig sin & érgis Conán Rod co moch
840] iarna bárach, ar is é ba mac díles don ríg. Ocus téit
841] do décsin in tsrotha buí i comfhocus don dún, & buí ag
842] foircsi for néllaib áeoir & as-pert: ‘Atchím nél fola ós cind
843] Conáin Ruaid, & nél fola ós cind Conáin Fhind, & nís fil
844] ós cind Conáin Duind, & a dee nime,’ ol sé, ‘créd beirius
845] Conán Donn ass cen tuitim limsa, ar is lim thuitit in dí
846] Chonán aile.’ Conadh ann as-pert:

847] Atchíu tríar míled 'sa mag,
848] co n-eirred n-álaind n-ingnad;
849] fil úaistib, fri h-úair fergi,
850] nél na fola fordergi.

851] Nél fola ós cind Conáin Rúaid,
852] is do bodéin a dímbúaid;
853] in cédna ós cind Conáin Fhind
854] in errid álaind imrind.

p.28

855] Nír gab claidem, nír gab scíath,
856] nír gab eirred tráeta tríath,
857] nír gab gaisced is gním glonn,
858] láech ná freigéraind comlonn.

859] Ní uil ós cind Conáin Duind
860] nél na fola ros fégaim;
861] dergfat-sa mo lainn indíu
862] forna Conánaib atchíu.
atchíu.

863] Atchí iar sin buidin móir chuici isin drochat buí tarsin
864] sruth & atchí óenláech rúad múr rempu & aichnis hé. Ocus
865] as-pert fris: ‘Cía lán bud ferr lat agud do ní no thallad
866] forsin drochat-sa?’ As-pert-sum ba hé a lán óir & argait.
867] ‘Fír,’ ol sé, ‘nidat mac-sa don ríg, acht mac cerdai nó
868] fir fogní nách aicdi éicin di ór nó argad, & fogéba-sa bás
869] ind.’ Ferait comlann íarum & marbthar Conán Rúad ann.
870] As-pert mac in ríg .i. Conán Rod, fri muinntir in fhir ros
871] marb: ‘Dia n-innised neach úaib dam in fír in aichne
872] do-radus forsin láech ro ainicfind sib.’ ‘Fír,’ ol síat, ‘ní
873] thard neach for bith aichne bá-sa ferr iná in aichne do-radais
874] for ar tigerna, ar ba mac cerdai a túaiscert Bretan hé
875] & táinic tria borrfad n-aicenta co n-ebairt combad mac
876] don ríg hé ó ro chúalai a beith cen mac oca.’

877] Tic indara fer díb gusin drochat & ro íarfaig-sium de in
878] cédna. As-pert-sum ba hé a lán de búaib & graigib &
879] táintib. ‘Fír,’ ol sé, ‘nídat mac-sa don ríg acht mac
880] brugad & fhir thacaid & conáich.’ Scuchaid chuici íarum
881] & gadaig a cheann de & íarfaigis dia muinntir in ba fír in
882] aichne. ‘Fír,’ ol íat.

883] Atchíat trá in tres m-buidin chucai, óenláech mór i tosach
884] na buidne sin, tri chéd láech ina fharrad. Téit Conán ina
885] choinne forsin drochat cédna & íarfaigis de, cía lán bá
886] deach lais aici do ní no thallad forsin drochat cédna.
887] As-pert-sum ba hé a lán do láechaib & curadaib fa óengním

p.29

888] & óengaisced fris féin. ‘Fír sin,’ ol Conán, ‘at mac rígsa
889] & nídat mac do ríg Bretan.’ ‘Fír,’ ol sei-sium, ‘nídam
890] mac-sa do ríg Bretan acht am mac do ríg Lochland &
891] m'athair ro marbtha i fill la bráthair dó budéin tria thangnacht,
892] & ro indarpustar misi iar marbad m'athar, &
893] ó'tchúalai ríg Bretan cen mac oca tánag fora amus d'fhagbáil
894] chunganta slóig & sochraide lim do dígail m'athar; & is
895] ed sin is fír ann, & ní choimréc frit-sa imon flaithius nach
896] dúthaig dam.’ Dogníat a n-dís síd & córu andsin & tecait
897] isin dún go h-airm a m-buí ríg Bretan & Congal, & innisit{folio 324 b 1}
898] a scéla ann leth for leith. Ba maith la cách uile in scél
899] sin & as-pert didiu in ríg, ‘Do-bér-sa tuilled derbtha forsin
900] macsa.’ ‘Cía derbad,’ ar Congal Cláen. ‘Ní hannsa,’
901] ol sé. ‘Dún fil agum-sa a n-imel Bretan .i. Dún Dá Lacha
902] a ainm, atá didiu cloch amra isin dún sin & ní glúaiseann
903] fri bréig & ní fhédann fer fingaile a toglúasacht nách a
904] tógbáil & atát dá each óendatha ocum-sa isin dún cédna
905] & ní rithait fa neach fogní gói co bráth & tíag-sa gusin dún
906] sin dia derbad fort-sa in fír atberi frim.’ Dogníther samlaid
907] uile: tógbaid in chloch & rithaid na h-eochu foí, ut
908] dixit in ríg:

909] Cloch atá a n-Dún Dá Lacha
910] is fíu a comthrom d'ór datha;
911] ní glúaisenn le bréig cen brath,
912] is ní glúaisend fingalach.

913] M'eichsi féin is ferrdi a n-gnaí
914] co bráth ní glúaisit le gaí;
915] gluaisit le fírinde find,
916] is lúath ághasta a n-érim.

917] Dia fhis in bud tú mo mac,
918] a chuingid calma comnart,
919] rachad indíu co moch moch
920] gusin dún a fuil mo chloch.
cloch.

p.30

921] Tinólaid Congal iar sin slóig Saxan & a ríg .i. Garb mac
922] Rogairb & slóig na Fraingce & a ríg .i. Dairbe mac Dornnmáir
923] & slóig Bretan fa Chonán Rod mac Eachach Aingcis
924] & firu Alban fa chethrib macaib Eachach Buide .i. Áed
925] in errid úaine & Congal Mend & Suibne & Domnall Breac
926] a sinnser. Do-bert lais uile in lín slóg sin co tardsat cath
927] do Domnall co feraib Érenn ime for Muig Rath co tardad
928] ár cenn eturru & co torchair Congal Cláen ann. Ar it é sin
929] teóra búada in chatha .i. maidm ria n-Domnall ina fhírinne
930] for Congal ina gói & Suibne do dul fri gealtacht ara méd
931] do laídib ro lesaig & in fer do fheraib Alban do dul dia thír
932] fesin cen luing, cen báirc, & láech aile i leanmain de. Ro
933] marb didiu Cellach mac Maíl Chaba Conán Rod .i.
934] mac ríg Bretan for galaib óenfhir, & ro marbtha didiu na
935] rígu & na toísig olcheana tri nert comlaind & tria fhírindi
936] flatha in ríg .i. Domnaill mic Áeda mic Ainmirech & tria
937] nert in cathmíled amra .i. Cellach mac Maíl Chaba .i.
938] mac bráthar Domnaill, ar níro marbad láech ná cathmíled
939] do chlannaib Néill isin cath nach dígélad Cellach tria nert
940] comlaind & imbúailti. Cona térná d'Ulltaib ass acht sé
941] céd láech namá ro éladar asin ármuig fa Fherdomun mac
942] Iomamain .i. láech amra d'Ulltaib intí Feardomun. Ní
943] térna didiu d'allmarachaib ass acht Dub Díad druí
944] do-deachaid fri folúamain asin chath & níro airis co h-Albain
945] cen luing, cen báirc & láech marb i lenmain dia leathchois,
946] dáig ro chuir Congal glas i cengal itir cech n-dís dia
947] muinntir ag cur in chatha coná teichead neach díb ó
948] chéli amail do-rónsat clanda Conaill & Eógain tria forcongar
949] Conaill mic Báedáin mic Nindeda in rígmíled amra conid
950] amlaid sin ro chuirset in cath. Conad Flead Dúin na
951] n-Géd & tucait catha Muige Rath conice sin iar fír. FINIT.
952] amen FINIT.

p.31

{folio 55r-57v}

BRUSSELS MS. 3410 (Fol. 55r-57v)

As Fleidh Dhúin na n-Gédh do benadh an begán so ar Esp Earc Sláine

1] IAR n-gabháil airdrícche na h-Éirenn do Dhomhnall
2] mhac Aodha mhic Ainmirech mhic Shédna mhic Fherghas
3] Cennfhada mhic Conaill Ghulban mic Néill Náoighíallaigh,
4] ro cumhdaighedh dúnadh nó baile ríoghda romhaiseach lais ar
5] brúach na Bóinne & do cruinnigedh fledh lánmhór lais
6] do dhénamh bainn-se a bhaile & a ríghe óir ní raibhe i
7] n-Éirinn dúnadh nó deghbhaile amhail an dún sin, acht
8] narbó maiseach lasin rígh & lásna maithibh ainm an dúin
9] .i. Dún na n-Gédh do gairdís de. Gonadh annsin adhubhairt
10] Domhnall fria mhaoraibh & fri lucht a thabhaigh gach a
11] bfuighdís i n-Éirinn d'uighibh gédh do thabhairt leó, óir
12] nírbo h-onórach lásin rígh go m-bíadh cinél bíd nach
13] ffuighthi aige forsan bfleidh. Ro tionóiledh iar sin an
14] fhledh uile da gach ní rángas a les, acht na h-uighe gédh,
15] óir nírbo h-urasa a bfagháil. Do-chúadar lucht an tobaigh
16] ar fud na Midhe d'íarraidh na n-uighedh nó na n-ogh go t-tarladar
17] for dhuirteach .i. tech pennaide m-becc & aonben amáin ann & bréid dubh
18] fora cend & sí ag urnaighe dochum n-Dé. Ad-chonncadar
19] muinnter an rígh ealta gédh a n-dorus an tige, & tíaghaitt
20] astech, & fúaradar soidhthech lán d'uighib gédh ann,
21] gonadh and adubhradar: ‘Rob sén maith dhúinn,’ ar
22] síad, ‘úair dá c-cúartaigmis Éire ní fhuighmís ní búd mó
23] iná so d'uighibh gédh a n-aoinionadh innte.’ ‘Níba sén
24] maith,’ ar an bhen, ‘& níba sonas don fhleidh dochum a
25] m-bérthar an m-becc m-bídh sin.’ ‘Créd an t-adbar,’ ar
26] síad. ‘As é so a adhbar,’ ar an bhannsccál. ‘Naomh
27] míorbaileach do mhuinntir an Choimdhe bhíos annso, .i.

p.32

28] ESPucc nó comarba Espuicc Eirc Erc Sláine, & as edh a obair bheith isin mBóinn
29] gonuicce a dhá occsaill ó mhaidin go tráth nóna, & a
30] shaltair forsan trácht nó tír ina fhíadnaisi, & é ag ernaigthe do
31] gnáth, & as í a phroinn gacha nóna iar t-teacht annso
32] .i. ugh go leith & ceithre gais do bhiorar na Bóinne, & as
33] amhlaid as cóir dhaoíbhsi gan a shárugadh fan m-begán
34] bídh sin atá aicce.’ Ní thuccsat muinnter úaibhrech an
35] rígh freccra fuirre, & beirid leó cuid an fhíreóin & an
36] fhírnaoimh díadha.

37] Ticc an naomh dia thigh íarumh um thráth nóna, .i.
38] ESPucc nó comarba Esp Eirc Erc Sláine & ro innis an bhen sccéla dó amhail
39] do rugadar máoir an rígh na h-uige leó dochum na fleidhe
40] d'ionnsaighe an rígh. As annsin ro ferccaigedh an
41] cléirech, go n-dubhairt: ‘Nárab maith an sén dontí gusa
42] ruccadh an cinél bídh sin & nárab é sídh nó les Éirenn
43] thiucfus don fhleidh gusa rugadh, achd gurab é a h-imresna
44] & a cogadh & a h-eissíth thiocfas dhi.’ Ocus ro easccáoin
45] an fhledh amhail as neimhnighe ro fhéd a h-esccáoine.

46] Sccéla an ríogh, do cuiredh fesa & teachta úadha fó
47] h-Éirinn go ríoghaibh & go h-úaislibh na h-Érenn go t-tíosdaois
48] chuige do chaithemh na fleidhe. As síad roba ríoga
49] cóigedhach, .i. Congal Cláon mhac Scannláin Sccíathlethain
50] a rríghe Uladh, Criomhthann mac Aodha Cirr a
51] ríghe Laighen, Máol Dúin mac Aodha Bennáin a ríghe
52] Muman & a bráthair .i. Iollan mac Aodha Bennáin for
53] Dhesmumhain, Raghallach mhac Úadach a ríghe Connacht
54] & Domhnall mhac Aodha mhic Ainmirech i n-airdríghe
55] úasta. Ro éirigh an rí do chur fháilte risna ríoghaibh &
56] risna h-úaislibh; & adubhairt iar sin rena dhalta .i.
57] Conghal Cláon rí Uladh dul d'fhéchain na fleidhe. Téid
58] Conghal d'fhéchain na fleidhe & ro fégh fa seach idir bhíadh
59] & fhíon & chuirm & ro fhégh forna h-uighibh gédh ad-chonnairc,
60] óir ba h-iongnadh mór lais an nuimhir sin d'fhaicsin a
61] n-aonionad dhíbh & ro ith greim as uigh díbh & ibhid

p.2

62] dhigh ina deghaid & tig amach mar a raibhe an rígh &
63] adubairt gomadh dóig lais dá m-beidis fir Éireann fri ré
64] cheithre míos isin dún go bfuigdis a bfresdal bídh & dighe.
65] Ba buidheach an rí desin & téid féin d'fhéchain na fleidhe,
66] & ro h-innisedh dó amhail ro easccaoin EASP Eirc an
67] fhledh & go sonnradhach gach aon no chaithfedh na h-uighe
68] tugadh úadha féin. Ad-chonnairc an rí na h-uighe goro
69] fhíarfaigh: ‘Cia ro chaith ní don uigh easbhadhaigh úd?’
70] ar sé, úair ro fhidir-siumh gibé do thoimheóladh .i. do chaithfed ní don
71] fhleidh ar tús & iarna h-esccaine gomadh de do thiucfadh
72] milledh Éireann & a aimhréir-siumh do dhénamh gonadh
73] uime sin ro fhíarfaigh sgéla na h-uige go léir.

74] Adubradar cách gurbó h-é Congal Cláon a dhalta-somh do
75] chaith an ugh sin. Bá brónach an rí don sgél sin, óir ní
76] raibhe i n-Éirinn énnduine búd mesa lais do chaithemh na
77] fleidhe ar tús iná Congal, úair ro fhidir a droichchíall & a olca
78] mionca fair roimhe sin; & adubairt nach c-caithfedh nech
79] ar bith don fhleidh go t-tuccotáoi dá apstol décc na h-Éirenn
80] dia coisreccad & dia bennughad & go c-cuirid a h-esccaoine
81] for c-cúl dá ffédaid. Tuccadh íaramh na naoimh sin uile
82] fo h-áoinionad go m-bádar isin dún lá Domhnall. As íad
83] so na naoimh do-chúadar annsin: .i. 1. Finnén Muighe
84] Bile, 2. Finnén Chlúana h-Iraird, 3. Coluim Cille, 4. Coluim
85] mhac Criomhthain, 5. Cíarán Clúana mac Nóis, 6. Cainnech
86] mhac úa Dhalann, 7. Comhgall Bennchair, 8. Brénainn
87] mhac Fionnlogha, 9. Brénainn Biorra, 10. Rúadhán
88] Lothra, 11. Nindidh Cráibhtheach, 12. Mobí Cláirenech,
89] Molaisi mhac Nadfráoich gonadh íad sin dá apstol décc
90] na h-Éirenn & céd naomh maille gach ardnaomh díobh.
91] Tugadh uile an líon naomh sin do bhennugadh & do
92] choisreccadh na fhleidhe. Tar a chenn sin uile nír fhédsad
93] a h-esccaoíne do chur for c-cúl ó do thomhail Congal ní
94] don fhleidh ríana bennacchad. Ro shuidh an rí & na ríogha
95] & na slúaigh ó shin amach, & do réir dlighidh & onóra as

p.34

96] do Chongal Chláon búd cóir lethlámh dhes rígh Érenn, &
97] ní h-amhlaidh sin tarla an oidche sin; & tuccadh ugh
98] ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh isin tigh,
99] & ó ráinic an mhías & an ugh a bfíadhnaisi Chonghail
100] do-rónadh mías chroinn nó maide don mhéis airgitt & ugh chirce don
101] uigh ghéoidh amhail ro bháoi a n-dán móruilc do chách.
102] Ó'dchonncadar muinnter Chongail sin, nír míadh .i. onóir leó
103] suidhe nó longadh caithemh & méd na h-esonóra fúair a rígh féin
104] .i. Congal Cláon. Ro éirigh fer do mhuinntir Chongail
105] & adubhairt: ‘Ní maith do shén, a Chongail,’ ar sé, ‘as
106] mór na h-athaisi tuccadh ort anocht a t-tigh an rígh .i.
107] tigerna Oirghíall do chur isin áit dhoba cóir dhuit-se, &
108] ugh ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh astigh,
109] acht tusa att áonar & ugh chirce for méis croinn at
110] fhíadhnaise.’ Ní thug Conghal dá aire gomadh tarcuisne
111] nó mí-onóir gach ní dogébadh a t-tigh a oide féin. Tar a
112] chenn sin baoi do mhéd an ghreasachta tugadh ar Chongal
113] goro éirigh ina shesamh & gur líon dásacht & mire menman
114] é & ro ghabh a ghaisgedh fair & ro ling a bfíadhnaisi an rígh.
115] Tarla fer do mhuinntir an rígh ris, & adubairt ris suidhe
116] & go bfuighedh fritháilemh amhail fúaradar cách. Ó chúalaidh
117] Congal sin, do-rad béim don óglách go n-derna dá
118] chuid de. Ba h-úamhan lasin rígh & la gach n-aon astigh
119] Congal annsin óro airighset ferg fair. Ocus adubairt
120] Conghal: ‘Ná bíodh eccla ort, a rí,’ ar sé, ‘óir gé mór
121] d'ulc & d'éccóir do-rónais oram-sa ní h-úamhan duit mé,’ &
122] ro innis Congal a bfíadhnaisi cáich go coitchenn gach
123] a n-derna an rígh do mhasla & d'éccóir air & adubairt:
124] ‘Do-bheirimsi fam bréithir,’ ar sé, ‘go t-tiubhar-sa cath
125] duit-si go bferuibh Éirenn umad,’ & ro imthigh úatha
126] amach iar sin & do chuir an rí drem do naomhaibh Érenn
127] le chomaidh a n-díaig Conghail & ní táinic leó ar chomhaidh
128] ar bith, & ní táinicc le teachtuibh ar bith eile ar chomhaidh
129] nó ar chennach dár t-tairgedh dó, & ro glúais roimhe go

p.35

130] tech Ceallaig mhic Fhiachna Finn .i. bráthair athar do
131] Chonghal, & do bí sé 'na shenóir aosda & ro fhíarfaigh sgéla
132] de & ro innis Congal sgéla dó ó thús go deiredh. Ocus
133] adubhairt an senóir le Conghal, ‘Éirighsi go h-Albuin,’
134] ar sé, ‘óir as inghen do ríg Alban do máthair, & inghen
135] rígh Bretan do shenmáthair .i. máthair do máthar, &
136] tabair cath do rígh Érenn & díoghail do masla air.’ Ba
137] buidheach Congal don chomhairle sin & do-róine amhail do
138] mhúin Ceallach dó, & thug leis Albanaigh & Bretnaigh
139] dochum n-Éirenn, & ro chruinnigh Ulltaigh .i. a mhuinnter
140] féin maille ríu, & fa díobh sin Suibhne mac Colmáin
141] Cúair, tigerna Dál Araidhe, antí ro h-esccaoinedh le
142] Rónán fána easonóir do dénamh. Ocus tángattar na
143] slúaighte sin a c-coinne & a c-comhairrcis rí Érenn do
144] thabairt chatha dó 'san magh le n-abarthar Magh Rath.
145] Táinic rí Érenn don leith eile & ro cuiredh cath oirderc
146] ettorra .i. Cath Muighe Rath & sgríobhthar san cath sin
147] nach deachaidh aoinneach beó dá t-táinig go h-Érinn le
148] Congal acht días, & ro marbad Conghal féin 'san cath &
149] líon do-áirmhe dá mhuinntir & do-chúaidh Suibhne mhac
150] Colmáin ar gealtacht & do marbadh do rinn iar sin do
151] brígh itche Rónáin, & ro marbad iliomad do shlúagh rí
152] Érenn gé go t-táinicc féin asan c-cath beó. Ocus as inmhesta
153] gurab é sárughad an naoimh & a mhallughadh fhéin foran
154] ffleidh fodera na h-uilc móra sin do theacht idir rí Érenn
155] & a dhalta &c.

156] IAR c-codladh don rígh .i. Domhnall mhac Aodha mhic
157] Ainmirech i n-Dún na n-Gédh oidhche áirithe ad-chonnairc
158] aisling iongnadh .i. cuilén con ro h-oiledh aige féin do dhol
159] ar mire & cúanairt Éirenn & Alban & Bretan & Saxan do
160] chruinniughadh don chuilén dochum n-Érenn go t-tuccsat
161] seacht c-catha don rígh go bferaibh Érenn uime goro
162] cuiredh ár cenn ettorra gach laithe díbh sin conadh isin

p.36

163] seachtmadh laithe ro brisedh forna conaibh & ro marbadh
164] cú an rígh ann afar lais. Ro mhusgail an rí asa chodladh
165] & téid do chlisedh go raibhe for lár an tighe. Tucc ben
166] an rígh a dhá láimh ima brághait & adubairt ris: ‘Dein
167] comhnaidhe agamsa, a rí,’ ar sí, ‘& ná tabair h-'aire
168] d'aislingibh nó do shíabraibh oidhche,’ ar sí, ‘& ná bíodh
169] egla ort, úair atáid slúaigh & sochaide ad thimcheall.’
170] ‘Bennacht ort, a ben,’ ar sé. ‘As maith an teccuscc
171] tugais damh.’ Ro fíarfaigh a bhen sccéla dhe ciodh
172] ad-chonnairc. ‘Ní inneó-sa duit-si nó do neoch eile go
173] bfaicer Máol Cabha cléirech, mo derbráthair, óir as é
174] breithemh aislingthe as ferr atá i n-Éirinn eision.’ Do-chúaidh
175] an rí céd cairpteach mar a raibhe Máol Cabha. IS
176] ann ro baoi Máol Cabha an tan sin a n-Druim an Iolair ós
177] cenn Bhéil Átha Senaigh mar a t-tig an abhann dárab
178] ainm an Éirne as Loch Éirne, & é 'na chomhnaidhe ann
179] & dísert beg aicce iar bfágbáil ríghe n-Érenn ar grádh an
180] Choimde & deichneabhar ban maille ris re h-ullmugadh
181] bídh & céd cléirech fri h-aifrennaib & fri tráthaibh.
182] Ráinicc an rí mar a raibhe Máol Cabha & ro fhíarfaigh
183] Máol Cabha sgéla de, & ro fher fáilte fris & ro anastair an
184] rí aige annsin secht laithe, & ro innis an rí a aisling dó
185] iar sin & adubairt ris breth do breith fuirre. Ro h-imdergadh
186] Máol Caba ó'dchúalaidh an aisling & adubairt: ‘Mac
187] ríogh & cuilén con,’ ar sé, ‘ionann aisling dóibh, a rí,’
188] ar sé, ‘& atád dá dhalta agad-sa .i. Conghal Cláon .i. Rí Uladh &
189] Cobhthach Cáom rí Connacht. Éireóchaid nech éiccin
190] aca at aghaidsi & do-bhéra eachtrandach & lucht dénma
191] uilc Alban & Bretan & Saxan it aghaidsi dochum n-Érenn
192] & do-bhérad seacht c-catha duit-si, a rí, & an sechtmadh
193] cath cuirfidher ann thuitfidh do dhalta-sa & as í sin breath

p.37

194] na h-aislinge, a rígh,’ ar sé; ‘& as amhlaidh mholaimsi
195] duit fledh do chruinniugadh & fir Érenn do thabairt dá
196] chaithemh & braigde gach cúigidh i n-Éirinn do gabháil &
197] an días daltadh atá agut do ghabáil go cenn m-blíadna
198] & a léigen amach a c-cenn blíadna & seóid & maoine do
199] thabairt dóibh.’ Nír chreid an rí gé go t-tiucfadaois fir
200] Érenn ina aghaid go t-tiucfadh a dhalta Congal ina aghaid
201] & nír gabh comairle Maoil Chabha.

202] Gacha ní chena do fíoradh fáistine Máol Cabha, óir
203] ro tionóiledh Bretnaigh, Albanaigh, & Saxanaigh le
204] Congal do thabairt catha don rígh amhail innister 'san
205] leabar darab ainm Cath Muighe Rath. Ro baoí mac don
206] Máol Cabha so adubhramar ag cuidiugadh le derbráthair
207] a athar .i. rí Érenn an cath do chur .i. Ceallach mhac
208] Máol Cabha 'sa shliocht ara bfuilit muinntir Gallchubhair,
209] & as é an tres gaisccedhach as ferr aderar do bheith 'san
210] chath é .i. ei-siumh & Congal Cláon rí Uladh & Conán
211] Rod mac Rí Bretan. Ocus do bí an Ceallach so féin & a
212] dherbráthair Conall Cáol trí blíadhna dég i ríghe n-Érenn,
213] & do bí an Máol Cabha cléirech dob' athair dóibh ceithre
214] blíadna i ríge n-Érenn do réir na réimenn ríograidhe & na
215] n-dúantadh senchais ina bfuil coiméd ríograidhe Éirenn &c.