Corpus of Electronic Texts Edition
Tromdámh Guaire (Author: Unknown)

p.1


1] {MS folio 186a}BAI ri uasal oirdnighe for Airghiallaibh feacht n-aill .i. Aedh mac Duach Dhuibh. Ein-aimser do sein & d'Aedh Fhinn mac Fergna meic Fearghusa meic Muireadaigh Mail ri Brefne, et do bhatar in dias
5] sin co himrisnach. Gach ni maith dognidh fear dhibh, rob ail don fhir ele a imurcaid do dhenum do fein. Et ni hinann do bhatar aroen, or bui fear cétach comhrumach conaigh acu .i. Aedh Finn & fear crodha cosantach .i. Aedh mac Duach Duibh ri
10] Oirgiall. Is do tra ba cora beth crodu dib, or robui sciath aigi & ba he ainm in sceith sin Duibhghilla, & ba da buadhuib gach aen do chidh a lathair catha hi da bidhbadhuib, ni bhidh nert mna seólta 1 ann, & ba maidm roimpi gach conair a teighed gin gu beth
15] acht si & fear a himcair. Is ann i mbui Eochaidh righ Brefne & ba heisein Dallán Forguil. Bui tromdham mor aige ann doib, et as i in Brefne inad ba ferr leis, or ba himdha a cruigh & a cethracha. Tarla aenn-oighthi i mBrefne
20] a tigh n-ola & atbert ra Dallan: ‘Mor h'oirdni & do chadhus uaim, a Dhallain,’ ar se. ‘Ni hingnadh sin,’ ar Dallan, ‘ar is mor m'anoir a nAlbain & a Saxain & a mBretnaibh & a Frang . Or ata ollamnacht gach crich dibh sin agam’. ‘Gidh edh,’


p.2


25] ar Aedh, ‘doberim-si d'imurcaid? gach rig dib sin duit. Or in tan tede-si ar cuairt ollamnachta i crich ciana comaithigh, in tan tesdas bo uait cuirim-si bo 'na hinat, & in tan teasdus each no cru no pinginn cuirim-si ina innad gach neth dibh, co
30] fagha tusa do cruidh & h'innmusa imlán.’ ‘A , cidh ma n-abrai na briatra sin?’ ‘Aderim,’ ar Aed, ‘curub coir duit-si, in te ata fa chom-{MS folio 186b} nós friomsa .i. ri Oirgiall, gach ní dá n-iarfair air d'fagbail uadha.’ ‘Ni fuil aigi,’ ar Dallán, ‘a
35] n-ecmuis a fhlaithiusa ni nach tibredh damsa.’ ‘Ata imorro’ ar Aedh Finn. ‘Cid esein?’ ar Dallán. ‘Sciath fhuil aigi; Duibhgilla a ainm, & is leis ro gabh-somh nert riam & is leis gabus fos & do chosain crích nOirgiall cona himlib; ni thibre
40] duit-si hi.’ ‘Ni hathcuingi fhireicis sin,’ ar Dallán, ‘& damad ead, do iarfaind-si hi.’ ‘Dobér-sa logh duit-si ar dhul da hiarraid,’ ar Aed Finn, ‘.i. céd da gach crudh.’ ‘Ragat-sa d'a hiarraid,’ ar Dallán, ‘& muna faghar hi, aerfad ri Oirgiall.’


45] Rucsat as in agaid sin. Eirghius Dallán gu moch & gabthar a eich do & ruc leis a tri naenbur ollaman co dunad righ Oirgiall. O'tcuala in ri Dallán do beth forsin faichthi, tanic chuigi & tuc teora póga do & do chuir failte riana ollamnuibh & ro himairchuireadh
50] Dallán gus an ndún. ‘Ni airisiub,’ ar Dallán, ‘co fesom in fuighbead m'athchuingid .’ ‘Cret in athchuingid?’ ol in ri. ‘Do sciath-sa’ ar Dallán, ‘.i. Duibgilla.’ ‘Ni hathchuingid fhir-eicis sin’ ol in ri, ‘& damad ead doghebhtho-sa.’
55] ‘Tucus-sa duan cugat-sa da cinn,’ ar Dallán. ‘Maith leam-sa do dhuan d'eisteacht,’ ol in ri. Ro gab Dallán in duan-so:


p.3

    1. A err ada, a Aedh,
      a dhaig dana dúr,
      60] a mhaith mur mhuir mhoir,
      maith cuirfe for cul.
    2. Concuirfe for cul,
      A Aed meic Duach Duibh
      is maith mor do maein,
      65] gan aeir is gan oil.
    3. A grian d'aithle a renn,
      isad uathmar leam,
      a chláir fith-cheall finn.
      conthuilfeam a err 2


70] ‘Is maith in duan,’ ol in ri, ‘gibe do tuicfedh hi.’ ‘Fir duid,’ or Dallán, ‘& gidh cia dogena in fordheargadh file, is dó fein is coir a minugad: is meisi dorinne an duan & is me mhineochus hi. A err ada a Æd adubart frit-sa .i. mar err einigh
75] & gaiscidh Eirenn tusa. A dhaig dana dhur .i. a dhaig is ainm do neimh & is neim dana tu isna cathaib. A mhaith mur mhuir mor .i. damad lat maín & maitheas na mara, do {MS folio 186c} dailfea he do aes eicsi & ealadhan. A grian d'aithle a renn .i. in grian
80] tar eis a renn d'facbail, as i sin uar is ferr a dealb & ni ferr a dealb ina do dhealbh-sa. A clar fithcheall finn .i. da mbedis secht foirne fithchle oc aen-duini, ni budh ferdi do he & gan clar aigi; is tusa clar cothaigthi & conmhala bhfer nEirenn.’


85] ‘Is maith sin,’ ar ri Oirghiall, ‘& dobér-sa cruidh & cethra da cinn.’ ‘Tabair, da ngabtur uait,’ ar Dallán; ‘et doronus-sa duan eli molta don sciath .i.’


p.4

    1. A Aed suidhcern seig
      conselga do sciath,
      90] reb tonn a renn reab,
      cenn ar treab 's ar triath
    2. Beram-ne a cruth den
      tar gach finnsruth fial,
      modh cin tnuth 'con triath,
      95] mo sciath sceo a sciath.
    3. Sciath breac biatta bran ,
      gesidh Badhbh dia bruach;
      sciath comadbul caem
      ata ag Aedh mac Duach.
    4. 100] 'Bérmait o mac Dhuach,>
      rem' dula for caí ,
      sciath comadbhul caem
      dam o Aedh ar mh'ai. Aedh. '

‘Is maith in duan soin, a Dhalláin,’ ar Aedh,
105] ‘& in ni is cubaidh ria .i. or & airget, seoit & maine, dogebtur uaimsi iat.’ ‘Ni gheb-sa sin,’ ar Dallán, ‘or is don sciath doronus mu dhuan; & doronus fos duan eli don sciath .i. Duibhghilla dub a mhaisi, rl.’


110] ‘Is maith in duan soin, a Dhalláin,’ ar Aedh, ‘& cenneochat-sa co maith hi dh'our & d'airget; dobér fos cét da gach crudh da cind.’ ‘Is maith sin,’ ar Dallán; ‘gidhedh ni dubairt duini da bhél d'or na dh'airget na dho séduibh in domain,
115] ni ghebat-sa uaid acht in sciath.’ ‘Ni tiber-sa in sciath duit,’ ar Aed. ‘Aerfat-sa thusa,’ ar Dallán. ‘Firta & mirbaili Righ nime & talman uaim-si at'agaid dom'saerad & dom' anacul ort; et in cumain let, a


p.5

Dhalláin,’ ar Aed, ‘in tan doronsat naeim Eirenn
120] codach eadrainn & sib-si aes ealadan Eirenn, gibe acuibh-si doghenad aera co hecoir duinn , tri bolga aithisi dh'fas air, & damad sinne do toillfed & sibhsi da denum gu coir, in oired cédna d'fhas oirnne? Et is iat na naeim sin: Colum Cille mac
125] Fedhlim ; Ciarán Cluana; Sein-Ciaran Saigre; Finden Cluana hEraird; Finden Mhuighi Bile; Seanach ; mac Caitin; Ruadhan Lothra; Brenainn Bera; Brenainn mac Findloga; Mu Colmoc naemtha; Comgall; Da Lua Daire; Caillen naemtha.’


130] ‘Ni béruit sin uili tusa uaim-si gan t'aerad, & ni ferdi leam h'aerad muna gabar at' fiadnuisi {MS Folio 186d} ni dhibh’; & do gab, ut dixit:

    1. A Aedh mic Duach duibh,
      a ruach ar nach ruib,
      135] a brog na cuach cain,
      a adba luath luin.
    2. A chaer geltaigh glais,
      suidfet treabhthaig luis,
      a guirt glais mar greis,
      140] caindleoir brais for buis.
    3. A bharc fega fuair,
      a bharc bera beim ,
      a airbhe in duib daeil,
      a airbire, a Aeidh.

      A Aed.


145] ‘Is cubus duinni,’ ar Aedh, ‘nach fedamar-ne in ferr no in mesa sin ina in ced-duan dorinnis.’ ‘Ni hingnad fer h'aithne-si da rad sin,’ ar Dallán ‘& os misi dorinne na haera, as me mineochus iat.


p.6

A Aedh meic Duach Duibh, a ruach ar nach ruib:
150] inann sin & lodan samraidh in uair dogeibh se tart mor & shaltras neach ann, sceinnid a lan as & ni thic lan eli ann no gu tic in tuili aris; inann son & tusa, ar ni fuil da mhéd moladh dogebha ara ticfa int einech cédna indut doridisi d'eis na n-aer sa. A
155] brog na cuach cain: inann son & peta cuach, ár ni bi a tigh peta is mesa inas; treicidh a ceileabrudh acht beg & ni ferr leis eisein do denumh tra eli ina isin geimreadh; et araili ica radh co ndenann en ele banaltrannus fris, cobcan a ainm, & cuiridh sein a en
160] fein uadha & bethaigidh se en na cuaiche guma hingnima he, & beridh in chuach le he & ni hannsa le in cobcan sin ina gach en eli. Inann son & do dail-si & aes ealadna Eirenn; ni bhia cuimne aca ar mhaith da ndernuis tar eis na n-aer sa. A adhbha luath
165] luin: inann sin & lon d'eirghi roim duini san oighthi; leicid fed no scal as & ni labhrann 3 in oighthi sin o gabus egla he. Is amlaid sin duit-si; do clous h'oenech a cein, & o dho haerad thu, ni cluinfe neach he tareis na n-aer-so. Suidfit treabhtha luis: inann
170] & in bech, ar da n-ibhedh oiri secht n-ech a n-aen shoighech, o chuirter for teinid é, ni dhenann acht dubad d'eis na mbech da shugad.’

‘Leic as, a Dalláin,’ ol in ri, ‘na geibh mh'aera am' fhiadhnusi ni is mo, ar leicfet as don ealaduin
175] tu anois.’ ‘Budh fir’ or Dallán; ‘gabhur mh'echrad dam co n-imtighinn.’ Do gabad a n-eich doibh & ro imtigset asin mbaili amach Dallán cona ollamnaib. ‘Nert De & na naem uaim-si a nbur ndiaigh,’ ol Ædh. ‘ do grisabar co hecoir
180] mhe.’


p.7

{MS folio 187a}Nir chian rancatar on baili in tan adubairt Dallán re a ollamnaib: ‘As ingnadh leam,’ ar se, ‘in ni aderuid lucht scailti na sceladachta, or is ed aderuit, gidh cia doni na haera co hecoir, cumad
185] mheisdi do; & is doigh lim-sa nach dernad riamh aeir bhudh ecora & budh ainndligtighi inait na haera dorinnus fein; & is ferdi dam anois a ndenam, or do bhadhus gan ein-shuil ag techt don baili & atait da súil maithi acam anois.’


190] ‘A rí-ollam,’ ar siat, ‘is maith in scel indisi, & ni hurusa a creidemh.’ ‘As fir he,’ ar Dallán. ‘Mas ed,’ ar na hollamna, ‘ innis duinne ar nhecar isin sligid romut & ad' diaigh.’ ‘Atait,’ ar se, ‘da naenbur acuibh romam & naenbur a m' dhiaigh.’
195] ‘Fir duit, a righ-ollam,’ ar siat. ‘Ni fhedar in maith na hairde ut,’ ar Dallán. ‘Or do naiscius mo comairce ar Colum Cille mac Feilim, ind chomhartha ecsamail d'fhagail dam ria mbas & cá fuighinn comhartha bhudh inganta dam ina mu beth dall ac
200] teacht don bhaili & da shuil anois acum? & beridh dh'innsaigid mu thighi mhe.’

Rucad da thigh he iarsin & do bhi 'na bethaid tri la co n-oidhchib & fuair bas iarumh. Tancatur na hollamna co haen-inad & ba hiat so a n-anmanna:
205] Maol Gedic mac Fir Goboc, ollam Alban; Arrachtan mac Onsclainn, ollam Bretan; Srubchaille mac Sreabchaille, ollam Saxan; Niamchaemh ollam Uladh; Dæl Duileadh ollam Laighen; Ollmhór árdeigis ollamh Dheasmhúmhan; Oircne Aitemain ollam
210] Tuadhmhuman; Senchan eices, file & primh-ollam Connacht. Tangatar na hollamna co haein-inad & ro fiafraiged acu cia da ndingentai ollam a n-inad Dhalláin. ‘Tabhur muime na cleri cucainn,’ ar


p.8

siat, ‘.i. Muirenn ingen Cuain Chuilledi ben Dalláin,
215] & ín chliar caillech .i. Grucc & Gracc & Grangait.’ Tucad on & ro fhiafraigset dibh cia dar coir ollam do denamh. Adubairt Muirenn: ‘Dochuaidh sibh-si fecht riamh ar cuairt ollamnachta a nAlbain. & ro fhiafraigius-sa do Dallán ann sin, gibe tan fogebhudh
220] se fein bas, cia da ndingentai ollam 'na inad. Atbert soin, da cuiredh neach ar doman rann a n-inadh {MS foilo 187b}an roinn & focul a n-inad in focuil do fein, as e Senchan scinfhile do chuirfed.’ ‘Maas ed,’ arna hollamna, ‘dentar ollam-thairngertaid
225] do Senchán aguinn,’ ar siat. Rohollamhnaiged Senchán acu ann sin et adubradur ris dul os cinn Dalláin & marbhnaidh do dhenamh dho. Dochuaidh Senchán & doroine in marbhnaidh sin & do ghab os cinn Dallain i:

    1. 230] Inmhain corp adrocair sunn;
      ger fer trom, ba fer etrum;
      etrom cuirp ba trom fedma;
      mor cliar dar bu tigerna.
    2. 'Tri caegaid dhun ar aen ris,
      235] d'eicsib fedba forbhad fis;
      mad da mbeimis lín budh lia,
      fodhluim nua uaidh dhuinn gach dia.
    3. 'Uaim dhileann nach soichit sloigh,
      buinne Esa Ruaidh romhoir,
      240] tuili mara romair raín,
      samail inntlechta Dallain.
    4. 'Gu roister tar in ngrein ngil
      do dealbh Dia os na duilib,
      ni roich fili thuaidh na thes
      245] tar Eochaid reid Ri-eiceas.

    5. p.9

    6. Ba hegnaid, a Dhe nime!
      ba huasal, ba haird-fili,
      cu tarraid tonn do bhas bhil,
      uch ba haluinn, ba hinmain!
    7. Inmain.


250] Adubratar in tromdham uili cu roibhi a saith fein d'ollam isin te dorinni in marbnaidh sin. Is ann sin ro fiafraigset ga cuiged a nEirinn a rachdais ar tus ar cuairt ollamnachta, & bui gach ollam dhibh ag iaraid dhula da cuiged fein. Adubairt Senchán ba
255] cora dhula ar amus in te nar haerad & nar himdergad um or na um ilmainib riam. ‘Cia esein?’ ar cach. ‘Guaire mac Colmain meic Cobthaig meic Goibnenn meic Conuill meic Eogain meic Echach Bric meic nDathi meic Fiachra.’


260] Adubratar in tromdhamh uili ba coir dhoibh dul ann sin o bhudh maith le Senchán he. ‘Faiter fesa uainn go Guaire.’ Tiaghuit & innisit do Senchán cona ollamhnaib & cona fhiledaib da innsaigid. ‘Mu chean-sa dhoibh,’ ar Guaire. ‘Mu cen da
265] maithibh & da n-olcaib. Mu cen da n-uaislib & da n-islibh. Mu cen da mnaib & da feruib.’

Dorinne Guaire iarum bruigin doibh & ocht sleasa uirri & dorus idir gach da slis dib & ocht primhleaptha idir gach da dhorus & foileabaid a
270] fiadnuisi gach primleptha. Is airi ro ordaigh-sium sin: gibe do lucht na himdaighi {MS folio 187c}dogenad troit no imrisan & do eireochad aisdi, co faghadh se in foileabhaidh urlam ar a chinn tis. Agus dorinne se ocht tobair da bhferuib & ocht tobair da mnaib,
275] ár nír ail do uisci lamh na n-ollaman do dul tar lamhuibh na mban na usce lamh na mban do dhul tar lamuib na n-ollam; & doronad flegha & fuireca aigi fo a comair; & do chuir techta ar a cenn iarum. Atbert Senchán: 'Gidh maith einech Guaire, ni


p.10


280] ber-sa a bhfuil ann so chuice do lot Connacht, ár ni beg lim a da trian do breith cuigi & trian d'facbhail'; & doroine samlaid; ni ruc co Guaire acht tri caegaid eces & tri caegaid eicsín & tri caegaid con & tri caegaid gilla & tri caegaid ban muinnteri & tri nonbhur d'aes
285] gacha cerdi; & rangatar co Durlus in lin sin.

Do eirigh Guaire 'na gcoinne & do thairbir do phoguibh a maithi & do fer fáilte rena saithibh. ‘Mo cen-sa dhaibh.’ ar Guaire. ‘Mo cen da bar n-uaislib & da bhar n-islib. Morfhailte uaim daib
290] uili itir ollam & anrad, itir eces & adbur, itir macuibh & mnaib, itir coin & gilla. Acht ata da bar n-imed, ni da bur n-aidhbligud, ni roich uaim-si fáilte fo leth da gach aen aguibh: acht mu cen romhuib uili dh' aen-taeib.’ Agus do cuired isin
295] mbruigin moir iat & do forscailed biadh ar a mbelaib, & adubairt Guaire riu gach ni do beth 'na n-esbaidh d'iaraidh & gu bhfhuigdis.

Ba mor tra in decair sin uili d'fagail doib-sium, or ba eicen cuid 'na aenar & leabaid ar leth da gach
300] neach dib, & ni leigdis en-agaid gan tormas & ni eirgitis en-agaid gan mian ecsamail doirb dofagbala do thecmhail do nech cicin acu; & do badh éigion sin d'fághuil do, no an rí do áera & do chaine.

Dorala mian ecsamail do neoch a tigh na
305] tromdaime .i. do Muirinn muime na cleire, ben Dalláin, & do léic mhairg moir aisdi. ‘Crét do frit
[...]
?’ ar siad. ‘Mian dorala dam’ ar sí, '& muna faghar an mian soin, ní baam beo.' ‘Crét an mian?’ ar Senchán.


310] {MS folio 187d}‘Sgala do linn leamhnachta le smir mughdhorn mhuc n-allaid; peta cuach do beth ar crand eiginn am fhiadnuisi’—idir dha Nodlaig in


p.11

tan sin— & a tenn-eiri for a mhuin & crislach 'na timcheall do ruadhan bloingi toirc gleghil, & ech
315] mongach riabach do beth fúithi & mong corcra fuirre & bert do lín in damain alla uimpi & si ac cronan roimpi co Durlus.'

‘Is decair in mian sin d'fagail,’ ar Senchán. ‘Ni haein-mhian sin acht greas do mianaib ingantacha
320] nach urusa d'fhagail.’

Rucatar as in agaid sin co tainic maidiun; & ticed Guaire d'innsaighid na bruidne gach lai & do fiafraighedh cinnus do bidh acu, & tainic in la sin & d'fiafraig: ‘Cinnus atathar 'con muinntir mhoir
325] maith so aniugh?’ ‘Ni rabhamar riam,’ ar siat, ‘uar is mesa do bethi aguinn.’ ‘Crét sin?’ ar Guaire. ‘Mian dorala do neoch acainn,’ ar Senchán. ‘Cia da tarla in mian soin?’ ar Guaire. ‘Do Muirinn ingin Cuain Cuilledi,’ ar Senchán,
330] ‘.i. ben Dalláin, muime na cleire.’ ‘Cred in mian?’ ar Guaire. Do innis Senchán sin dó 'Ní hein-mhiann amháin sin,' air Guaire, 'acht ainmhianna imdha, & gibe dib is usa d'fhagáil, is decair he.' Agus imtigis Guaire co dubach
335] dobrónach 4; & ni tharla da muinntir 'na farrad in uair sin acht aein-gilla & do fiafraig Guaire don ghilla: ‘In maith e do run, a ghilla?’ ar se. ‘Créd imma bfiafraige?’ ol in gilla. ‘Dob ail leam dul go Seasgan Uarbeoil’ ar Guaire, ‘airm
340] i fuil Fulachtach mac Eogain, doig as misi do marb a athair & a chethre meic & a trí derbráithra & is ferr lem he dom marbad & m'oineach ar mh'eis ina mu beth fein tar eis m'oinighe; or ni fuighter na miana ut cu brath.’ ‘Is maith mu run,’ ar in
345] gilla, ‘& da bfaicer thu ag imtecht, ni fuil isin


p.12

teach sa duine nach bia imat.’ Ba holc le Guaire sin, & tainic roime co Finnaragal na Feli, or in uair badh teanta do-som o lucht eicsi & ealadhan, ticedh co Findaracal na Féle & donith slechtain
350] & urnaighthi & etarguighe co hIsa Crist ann; & do-gheabhadh o Dia gach ni da n-iaradh tre fertuib féle; {MS folio 188a}& is aire sin do garthi Aracal na Feili dhe. Do bhi tra Guaire oc slechtain & oc urnuighthi & oc eturghuighi De um bas d'fhaghail do fein suil
355] do beth 'na bethaid ag eistecht rena aerad & rena aithisechad don tromdhaim. Doigh nír hiarad air riam athchuinghe budh doilghi lais inait na miana ro chuinnigh in chaillech, & do gab ag guighi Dhe co diacra ma foirithin on eicin sin & fa mhian gach
360] en-nduine don cleir d'faghbhail do on Duilemh; & dorine in laidh mbic co hatoirrsech a bhFhinnaracal na Féle:

    1. Dursan dam, a meic mu Dhe,
      gach dámh thainig sunn ane;
      365] trí caegaid eices, doirbh dám,
      tainicc sunna le Senchán.
    2. Gidh mor do dhamhuibh cruaidhi
      tainic co Durlus Guairi,
      cluiche is gáiri ann gach nech
      370] no gu tainic in chaillech.
    3. Mor in feidhm fa tucus laim,
      freastul cliar in bhetha bain;
      da ndech om' thigh nech gan ni,
      mh'fheidhm cus aniug is neifní.
    4. 375] Cidh ma tuc Ri geal grene
      a dhelbh orum budhene,
      o nach tibred dham Dia dil
      ní do dhidheonad m'aighidh?

    5. p.13

    6. Do gheallus do Mac Muire
      380] nach diultfainn re dreich nduine;
      da mbéana se dím mu bladh,
      cidh nach do féin bhudh dursan?

      Dursan.

Rucastar Guaire as in aigid sin cu tainic maidin & atcuala tairm & treathan in aen-oclaig chuigi i mucha
385] lai; & do bhi do mhéd a dhogra & a dhomenman nar fhec air & do aithin he iar sin; & as e do bhi ann, Marbhan mucaid primhfhaid nimhe & talman, & fa mac mathar do Guairi he & is e ba mucaid do Guaire. Agus is airi bui 'na mhucaidh, ar comad usaidi do
390] creidium & crabhadh do dhenamh bheth 'na mhucaid a bhfeghuibh & a bhfasaighibh; & bennachuis do Guaire. ‘Fon cuma cédna duit-si, a primfhaidh nimhe & talman,’ ar Guaire. ‘Cred in bron soin ort?’ ar Marbhan. ‘Mian dorala do neoch a
395] tigh na tromdhaimhi,’ ar Guaire. ‘Créd in mian?’ ar Marbán, ‘nó cia dha tarla?’ ‘Do Muirinn ingin Chuain Chuilledhi’ ar Guaire, ‘ben Dalláin & buime na cleire.’ ‘As i sin dob ail linne dh'fhaghbhail bais ar tus dib; & caidhi in mian?’
400] ar Marbán. ‘Sgala do linn lemhnachta’ ar Guaire, ‘la smir {MS folio 188b}mhughdhorn mhuc n-allaid.’ ‘As decair in mian soin d'fhagail,’ ar Marbán, ‘& gidh decair, dogebthar acum-sa a nGlinn in Scail he.’ ‘Do iar si ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. peta cuach do
405] bheth ag ceileabrad ar crand eiginn 'na fiadhnuisi.’ ‘As ingnad in trath da iarraidh sin anois,’ ar Marbán, ‘& gidh ingnad, is aithnid duinni int inad a bfhuil sin.’ ‘Do shir si ni ele’ ar Guaire, ‘.i. ech riabhach & mong derg uirri & cethra cosa glegheala fuithi.’
410] ‘A n-ein-tigh ata in dias sin,’ ar Marbán, ‘in peta cuach & int ech riabach.’ ‘Cia oca bhfhuilid?’ ar Guaire. ‘ Der Dhamhma ingen Iubddain, do


p.14

leannan cumachtach fein, is aice atait.’ ‘Mad aici, doghebh-sa,’ ar Guaire. ‘Do shir si ní eli,’
415] ar Guaire, ‘.i. beirt ildathach impe do lin in damáin allaid.’ ‘Doghebhthar sin agum-sa a nGlinn in Scail,’ ar Marbán. ‘Do shir si ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. a tenn-eri for a muin & crislach 'na timchell do ruadhan bloingi thuirc gleghil.’ ‘Inar shir si
420] sin?’ ar Marbán. ‘Do shir,’ ar Guaire. ‘Mu mhallacht-sa ar in te do shir sin, ’ ar Marbán, ‘ & guighim-si Ri nimhe & talman nar foghna in mian sin di. Doigh is acam-sa ata in torc sin & is docair dhamh a mharbad, or is buachail dam he & is liaigh
425] & is techtuiri & is oirfidech.’ ‘Cinnus doni se sin duit?’ ar Guaire. ‘Ni hannsa’ ar Marbán, ‘in uair thicim-si ona mucaib san oighthe & nach facbhuit dreasla Glinne in Scail leathar ar mu chosaibh, tic-sium cucam & cuirid a theanga tar mo chosaibh
430] & da mbedis taithlega & uindemeinti in domain agam, is tusca dom5; a thenga-som slainti dhamh. As liaigh damh he amlaid sin. Is buachail damh he, or in tan tiaghuit na muca ar fud Glinne in Scáil & bís leisci oram-sa, doberim builli dom' chois ann san &
435] teit a ndiaigh na muc; & atat nai ndoirsi ar Glinn in Scáil, & ni hecal do mhuc dibh gaduigi na caibhdhen na faelchu a gu cuireann se in muic ndereadhaigh dib istech. Is oirfitech dhamh he, or in tan bis saint codalta orm-sa {MS folio 188c}, doberim builli
440] dom chois ann sin & cuirid a druim fai & a thair a n-airdi & canaidh cronan damh, & is bindithir lim fria tétuib mendcrot il-lamhuib suadh ica saeirsheinm in ceol canus damh; & as i in smolach bethadach is lia aisdi cheileabraidh ar bith, & is lia aitherrach
445] cronain aigi-seom. As decair damsa in bethadach

p.15

sin do marbhadh,’ ar Marbán, ‘& cuir-si fein techta ara cheann, or ni fhétuim-si a mharbad; & doberim-si mu briathar duit-si,’ ar Marbán, ‘gu tibér-sa cuairt en-lai co bruighin na tromdhaime do dhighail in
450] tuirc fhinn orra, & gumba meisdi beit siad co brath i.’

Fritha imorro na miana sin uili tre bithin Marbain. Do marbadh iarum in torc finn & do cuired a blonac ar muin na cailligi & dochuaid ar a heoch & do bi ag
455] cronan roimpe co Durlus; agus tarla for clochan chorrach hi ac dul don bhaili, cor thuit a hech & cu tarla hi fein fuithi, cor bris cnaimh a lairgi & a righedh & a muinil, co bhfhuair bas amlaid. Conadh de sin ata ‘eire na cailligi don blonaic.’


460] Dorala mian ele do neoch a tigh na tromdaime .i. Medb Neidigh ingen Shencháin, & do leic mhairg moir eisdi. Do fhregair a hathair hi: ‘Créd thicc riot, a ingen?’ ar se. ‘Mian domrala,’ ar si, ‘& muna faghar in mian sin, ni baam beo.’ ‘Crét
465] in mian?’ ar Senchán. ‘Lan beinne mo broit acum do smeruibh corra cirdhubha,’—isin fhailledh ro chuinnidh sisi sin—‘& co mbeinn ag dul romam co Durlus & comadh amlaid foghabuind muinnter Guairi i saeth & i ngalar.’ ‘Cidh uma n-abrai sin,
470] a ingen?’ ar Senchán, ‘& Guaire 'gár ngoiri-ne & 'gar lesugad.’ ‘In bhfeturis-si, a athair, ’ ar Medb, ‘mar atú-sa a cosuined & in fidat .i. in neanntog; an te doni teach uimpi, ni ferr le nech da loiscenn inas. Is amlaid sin dam-sa; ni ferr lim nech ele
475] d'fagail bais ar tus ina in te dober main & mor-maithius dam.’

Rucsat as in agaid sin. Tainic Guaire roime co bruigin na tromdhaime arna marrach & do fiafraig ‘Cinnus atathar 'con muinntir mhoir mhaith so {MS folio 188d}
480] aniugh?’ ar se. ‘Ni rabhamar riamh’ ar


p.16

Senchán, ‘la as mesa do beithi againn, or tarla mian dom' ingin-si .i. Medbh Neidig.’ ‘Crét in mian?’ ar Guaire. Da innis Senchán do. Ba bronach Guaire dhe sin. ‘Ni fuil a n-aicned,’ ar
485] Guaire, ‘na miana sin d'fagail.’ Impódus on bruigin & ni cian dochuaidh in tan tarla Marbán do.

‘Mo chen duit, a Guaire,’ ar Marbán. ‘Fon cuma cédna duit-si, a primhfáid nime & talman’ ar Guaire. ‘Crét in brón so ort, a Guaire?’ ar
490] Marbán. ‘Mian dorala do neoch don tromdám,’ ar Guaire. ‘D'éis in tuirc finn?’ ar Marbán. ‘Is ed,’ ar Guaire. ‘ Crét in mian?’ ar Marbán. ‘Lan beinne a broit do smeraibh corra círduba.’ ‘Dogebhthar sin acam-sa a nGlinn in Scáil,’ ar
495] Marbán. ‘Cinnus on?’ ar Guaire. ‘La dha. rabadhais-si oc seilg a nGlinn in Scáil & do bhi cú for eill at' laimh, & atconnaic in cu in bethadach & tug tarrang ort-sa; & do bhi tor dreasladh att' fharrad & do tharraing se do brat dit & do leicis-si
500] leis he co hescaid, or nir erais nech um ní riamh, & ni dernais-si acht dul uaidh in tan tanac-sa chuige; & fuarus smera imdha ar in tor & do scaileas in brat uime innus nar ben doinenn na derdan o sin ille ris le cumhachtaib Dé & lem' chumhachtaibh-si; & in ní
505] ba derg in la sin dibh, as dubh anois, & in ni ba dubh, ata blas meala orro.’ ‘Do shir si ní ele,’ ar Guaire, ‘.i. mo muinnter-sa do beth i saeth & i ngalar ar a cinn.’ ‘Is decair sin d'iaraid,’ ar Marbán; ‘& eirigh-si romut anocht co Finnaragal na Fele &
510] rachat-sa gu Glinn in Scáil, & guighem araen Airdri nime & talman umat' muinntir-si do beth i saeth & i ngalar & a mbeth slan ar in lathair cédna.’

Tiagait rompu & doniat edurguighi dicra gu Dia in agaid sin. Agus fuair Medbh na smera & tainic
515] co Durlus & is amhlaid fuair muinnter Guairi & airdhe


p.17

bais ag gach duini dhib tre edarghuigi Guairi & Marbáin; & ni derna si acht in baili d'fhacbail in tan fuaratar slainti idir fhir & mhnai. Conadh amlaidh sin frith na miana sin ar bithin De & Marbhain.


520] Tarla mian ele do neoch a tigh na tromdaime .i. Brighit ingen Onithcherne, baincheli Sencháin, & do leic mhairg moir aisdi. Do freagair Senchán: ‘Crét tic friut, a bhanfhlaith?’ ar Senchán. ‘Mian domrala,’ ar si, ‘& muna fhaghar he ni bhaam
525] beo.’ ‘Abair in mian,’ ar Senchán {MS folio 189a}. ‘Mu saith d'fhagail damh do shaill luin uisce & mo shaith ele do bhoin cluaisdeirg gleghil gan ai innti, acht ger a n-inat a haei; & mu shaith do shumhuibh derga & do chaeraibh corcra, & gumad hi deoch foghabuinn
530] 'na ndiaigh, fethnait fegha fuinn .i. mil na féthlenn 6’ ‘As decair na miana sin d'fagail,’ ar Senchán.

Rucsat as in agaid sin. Tainic Guaire gu moch arna mharach co bruidhin na tromdhaime & do fhiarfaig: ‘Cinnus atathar 'con muinntir moir maith-si
535] aniugh?’ ‘Ni rabhumur riam,’ ar Senchán, ‘uair is mesa do bheimiss, or tarla mian do neoch againn .i. Brigid ingen Onithcherna, mu ben-sa fein.’ ‘Cred in mian?’ ar Guaire. Ro innis Senchán. ‘Ni fhuil a n-aicned na miana sin d'faghail,’ ar Guaire.
540] Tainic roime co toirrsech on bruigin & ni fada do-chuaid in tan tarla Marbán do. Bennachais cach da chele dibh. ‘Crét in brón sin ort, a Guaire?’ ar Marbán. ‘Mian tarla do neoch a tigh na tromdáime,’ ar Guaire. ‘D'eis in tuirc fhinn on?’ ar Marbán.
545] ‘Is ed,’ ar Guaire, & do innis na miana. ‘Is aithnid dhamh-sa baile a fuilid sin ’ ar Marbán, ‘.i. ag caillechab Tuama Da Ghualann, or atait nai fhichit caillech i n-oen-teach & tic a saith uili dh'aein-bleagan


p.18

on boin soin. Agus is acu ata in lon sin &
550] in tan leices in caillech fa dheoigh dhibh ar chodlad canaidh-sium ceol doibh da coidelduis fir ghonta & mna co n-idnuib; & as deimhin, da tuctha-sa nai fhichit bo cluaisderg glegheal doibh & laegh gacha bo dhibh, gurub ferr a mbo san ina sin & da tuctha
555] nai fichit lon doibh gurub ferr a n-aen-lon inait.’ ‘Do sir si ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. sumha & caera & mil na feithlenn7’ ‘Dogebhthar sin acam-sa a nGlinn in Scáil,’ ar Marbán.

Fritha uile na miana sin amail dorarngair Marbán,
560] & tucadh nai fichit bo & nai fichit lon dona caillechaib ar son a n-aen-bo & a n-aon-luin; agus adubratar maithe bhfer nEirenn nar fhiu in tromdam uili in diass-sin do marbad.

Tarla mian aili do neoch a tigh na tromdáime .i.
565] do Shenchán & do leig mhairg moir as. Do fhregair an tromdám uile a n-aeinfhecht & ro fiafraighset cidh uma raibhi. ‘Mian domrala ’ ol se {MS folio 189b}, ‘& muna fhaghar he, ni baam beo .i. ma shaith d'fhagail dum fein & dom' cleir & do maithib Connacht do
570] saill mhuici nach rucad fos & do chuirm en-grainne, & muna fhagur sin suil dech in trath ina chele, bidham marbh.’

Do tadhbhas sin do Guaire san oighthi & nir fhuirigh re la gan techt d'innsaigid na bruighne,
575] & do fhiarfaig: ‘Cinnus atathar agon muinntir mhoir mhaith sin thall anocht?’ ‘Ni rabamur riam,’ ar siat, ‘oighthi is mesa do beithi againn.’ ‘Cidh on?’ ar Guaire. ‘Mian tarla do neoch againn.’ ‘Cia dha tarla in mian sin?’ ar Guaire.
580] ‘Do Senchán seinfhile, don righ-ollam fein.’ ‘Créd in mian?’ ar Guaire. Ro hinnised dho. Ba


p.19

brónach Guaire dhe sin, or nír shail na miana soin d'fhaghail.

Do innta on bruidhin amach & ni cian rainic
585] in tan tarla Marbán do. ‘Créd in brón sin ort, a Guaire?’ ar Marbán. ‘Mian tarla do neoch a tigh na tromdáime,’ ar Guaire. ‘Tar eis in tuirc fhinn?’ ar Marbán. ‘Is ed’ ar Guaire. ‘Crét in mian?’ ar Marbán, ‘& cia dha tarla?’ ‘Do
590] Senchán seinfile’ ar Guaire, ‘.i. a shaith d'fhagail do fein & da cleir & do mhaithibh Connacht do chuirm en-gráinne.’ ‘Doghebhthar acam-sa sin a nGlinn in Scáil,’ ar Marbán. ‘Cinnus on?’ ar Guaire. ‘Aen do lo da raibhi do rechtaire-si fein .i.
595] Guaire Beiceinig ac techt o chur shil, & do mhothaig se ard etarra & bonn a bróigi & fuair gráinne cruithnechta ann & nir mho dercu for daraig inas; & tuc leis chucam-sa é. Ro clannaiged lium-sa a talmain he in bliadain sin & tancatar in bliadain tanaise secht
600] primdhiasa fichet. Acht ata aein-bliadain dec o sin ille & nir leces arbhur ele trit frisin re sin, & atait cethre prímhcruacha do thorad in aen-gráinne sin acum-sa, & ro urailius fled mhorchain do dhenamh a nGlinn in Scáil; & is doigh lim-sa,’ ar Marbhan,
605] ‘da tisdais maithi Connacht a n-aen-bhaili, co bhfuigdis a ndaethain bíd & dige do thorad in aen-gráine sin.’ ‘Do shir se ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. a saith d'fagail do fein & da cleir & do maithibh Connacht do saill muice na rucad fos; & muna
610] fagtur sin {MS folio 189c} suil decha in trath ana cheli, ni ferdi a fhaghail co brath.’ ‘Dogebhthar acam-sa sin a nGlinn in Scail,’ ar Marbán. ‘Cinnus?’ ar Guaire. ‘Aen do lo da ndechaid bantaisech do mhuc-sa do breith orc ar fud Glinni in Scail & tarla
615] da chele hi & faelchu isin fighbhaid; & tug in chu tarraing don muic, gur leic a habach & a hinathar


p.20

fria; & tuc in mhuc tarraing don coin gur ben a cenn di; & ni dernsat araen acht comthoitim intan tanac-sa cucu, & fuarus coimhet na n-orc for lar
620] & gach orc dhibh ac tabairt tuindsiumha for a chomhair. Do leces-sa amach iat, nai n-oirc firenna & aen-orc bainenn. Do mharbhus-sa iarum oirc muice fa mesa cenel inait-sium; & atait naí mbliadna o sin ille & atait sin ina naí torcaibh liatha luibfhiaclacha;
625] & is doigh lim-sa,’ ar Marbán, ‘da tistais maithi Connacht co haen-ait, co fuighbhitis a lordaethain do shaill na muc soin; & tabuir-si a rogha dhoibh in flegh sin d'idhlacad chuca nó thecht da caithimh gu Glinn in Scáil.’


630] Tucad a rogha don tromdhamh dhibh sin. Adubhratar gur fhobratar maithi Connacht d'aerad trena radh co bhfuicfitis a mbruigin fein. Tucad in fhlegh sin cuca & do suidhiged ar breith Sencháin iat; & ro gabsat ag ol & ag aibhnes & a rogha oirfitidh
635] & ealadhan da gach duine uasal dibh on tromdhaim. Batar forsan bhfleidh sin teora la & teora oidchi. O'tconnaic Senchán imurcraigh in bhidh & na dighe ica chaithium ac ghillanradh & ag daescarshluagaib Connacht, do ghabh doichiull mor e & adubairt nach
640] caithfedh biad na deoch no gu cuirthe maithi Connacht asin mbaili amach; & do cuirit a cetoir.

Bai tra Senchán trí la & trí oidchi gan biadh gan digh. Do raidh Guaire: ‘As truadh dhuin,’ ar se, ‘an tromdhamh uili ag caithem bidh a timchell
645] Sencháin & se fein 'na troscud’; & do chuir dalta muirnech do bhi aigi do shaighid Shencháin, & adbert fris bior fada findchuill do ghabhail cuigi & gegh do chur air, & da trian in bera roime & a aein-trian ina dhiaig, {MS folio 189d}& dul da imfhuine a bhfiadhnuisi
650] Shencháin. Teit in macamh co hairm i mbai Senchan. ‘Cidh is al duit don ghegh soin?’ ar Senchán. ‘A


p.21

ullmughad duitsi, a righ-ollaim,’ ar in macaemh. ‘Cidh arar cuired thusa leis?’ ar Senchán. ‘Nech gu caeinbesaibh & gu nglaine dob' ail do Guaire led'
655] chuit-si.’ ‘As doigh linn,’ ar Senchán, ‘nach fuair se isin mbaili nech budh misciamhaighi ina thusa.’ ‘Cred int adbar, a ri-ollaimh?’ ar in macaemh. ‘Dob' aithnid dhamh-sa do shenathair & do bhi se mell-ingnach; & o do bhi, ni caitheabh-sa
660] biadh as do laimh-si.’

Imthigis in macaemh cu brónuch & do innis do Guaire sin. Fa olc la Guaire sin & rucsat as cu cenn tri la & trí n-oidche. Gaires Guaire dalta eli dho chuigi .i. ingen Becbainigi & atbert ria: ‘Beir
665] lat, a ingen, plur cruithnechta & iuchra bradain & fuin 'na fhiadhnuisi iat.’ Teit an ingen. ‘Créd dob ail de sin, a ingen?’ ar Senchán. ‘A ullmhuchad duit-si, a righ-ollaim,’ ar si. ‘Cret umar cuired thusa leis?’ ar Senchán. ‘Neach go nglaine & co
670] sceim dob ail do Guaire led'chuid duit-siu.’ ‘As doigh leam-sa amh,’ ar Senchán, ‘nach fuil isin baili indara macamh is misciamhighi ina thusa.’ ‘Cidh on, a righ ollamh?’ ar an ingen. ‘Dob aithnidh dam-sa do shenmháthair, & do bhi for
675] carraic aird ag thecusg eoluis do lobhraibh, & do shin a laim do thecasc in eoluis doibh, & o dho sin, cidh uma caithfinn-si biadh as do laimh-si?’

Tainic an ingen roimpi cu bronach & do indis do Guaire. Adubhuirt Guaire: ‘Mu mhallacht-sa ar
680] in mbel adubairt sin! & guigim Airdri nimhe & talman, ria siu dhech Seanchán don tsaegal, co tuca a bhel fein poic do bhel lobhair.’

Bai Senchán la gu n-oighthi iarsin gan biadh gan digh. Adubairt Brighidh ingen Onithcherne
685] rena mnai fritholmha a fuigheall do thabairt do Senchán. ‘Cret in fuighill fhuil acut?’ ar Senchán.


p.22

‘Ugh circe,’ ar Brigit. ‘Is bec nach fuil mu shaith and sin,’ ar Senchán {MS folio 190a}, ‘& ni beg lim he istráthsa.’ Teit in ben fritholma ar cenn na huighi,
690] Be Aidgill a hainm, & bai og (oc.) iaraid in fhuighill co fada & ni fhuair he. Adubairt Senchán: ‘As doigh leam as tu fein ata oc longad in fuigill.’ ‘Ni me, a righ-ollamh,’ ar Be Aidgill, ‘acht tuata daithi aduaidh he .i. na lochaid.’ ‘Nir choir doibh-siumh
695] sin,’ ar Senchán, ‘arai cena ní fuil da fheabus ri na flaith nach bhudh mhaith leo-som slicht a bhfiacal fein do beth ar a chuid; & is ainmhfeasach doib-sium beth amlaid sin, or ni bhudh inchaithmhe do neoch biadh tar eis a bhfiacal-somh; & aerfat-sa
700] iat,’ ar Senchán, ‘& is obair urasa esein’; & do ghab oca n-aerad & atbert:

    Senchán

    1. Lochaid gidh ger a nguilbne,
      ni trén a cathaibh cirbdhe;
      dobher tonnaidh don bhuidin
      705] a cinaidh fhuighil Brigdi.

    In luch

    1. As beg fuighill do fhacbuis,
      ni ba tuirinn do threicis;
      gabh ic uainn is gab luighe;
      na haer inn uili, a eicis!

    Senchán

    1. 710] A luch ata san froighidh,
      doni guth o thic aghaidh;
      is tusa, a ingnech ni gherr,
      aduaidh mh'fhuigheall tre fhalaidh.

    In luch

    1. 'Mu mac-sa Bianan broinngheal,
      715] sesgach na riaghlan
      is do cleir romóir ruitin
      ata a tuicsin a (mharbadh).

    p.23

    Senchán

    1. Folmhuighidh laitri lethna
      o ataim-ne a ndail bhar fromhtha;
      720] eircidh uili san froigid
      & loigid, a lochtha!

Agus aderur cor thuitset dech lochaid dibh marbh i fiadhnaisi Sencháin & do raidh Senchán: ‘Ni sibh-si bhudh coir dam-sa dh'aerad acht in bhuigin
725] aga bhfuil bar cosc .i. tuatha cat; & aerfat-sa iat co maith & aerfat a triath & a tigerna & a mbreithium .i. Irasan mac Arasain; & is aithnid dhamh airm a fuil se .i. a n-uaim Cnogda don leth toir do Cluain mac Nois naeimh-Chiaráin; & Riachaill Rinnfiaclach
730] ingen Claibaithinne a bhen & Reng Gérfhiaclach a ingen & in Cronanach a Cruachain & Gruaman Gairbhfhiaclach a dhá derbbráthair; & aerfat-sa Irusan fein, or is e is ferr & is urrada acu & is tigerna dhoibh’; & atbert:

‘Hirusan atach n-ingne; fuighiull dhoibri;
735] erball bo buach; ara fri haraidh; atach fria Hirusan. Hirusan.’

{MS folio 190b}‘Hirusan atach n-ingne,’ ar se, ‘.i. in uair bis in luch isin froighidh, ni bi aigi-sium acht
740] gabail da ingnibh don froighidh. Fuigheall dhoibri,’ ar se, ‘or bui sinnser na cat fechtus aili ar bru loca a linn uisce 'na chodlad, co tainic in dobhran chuigi, gur ben barr in da cluas de; co bhfuil gach cat o sin ille citach cerbcluasach. Erball bo buach,’ ar
745] se, ‘or ni luaithi erball bo aibhill ina a erball som in tan teit in luch uadha. Ara fria haraid .i. is amhlaid bhis in luch & in cat mar bit da ech aice & fraigh dluith eturra, bidh a cluas-si oc eistecht fris-siumh


p.24

& a cluas-sum oc eistecht frie-si; & as iat sin na
750] hoera,’ ar Senchán.

Tainic menma na n-aer neme sin d'Irusan & se a n-uaim Cnogda, & atbert: ‘Do aer Senchán me,’ ar si, ‘& dighelat-sa air he.’ Atbert Reng Gérfhiaclach a ingen fris: ‘Robadh fherr linn,’ ar si, ‘co tucta Senchán 'na beathaid cucainn & do
755] dhighelmais fein na haora fair.’ ‘Dober tra,’ ar Irusan, & do gluais roime & asbert fria ingin a braithre do chur 'na lenmain. Do hinnised do Senchán Irasan do beth ar sligid chuigi & da mharbad, & atbert
760] re Guaire techt co maithibh Connacht uime da anacal ar Irusan; & tancatar uili 'na thimchell. Agus nir chian doibh cu cualatur in torann crithnaightheach choimhtenn combruithin amhail buinne teinedh mire moirdhene ag merloscad, & dar leo ní raibi a
765] Connachtuib damh imechtrach budh mo inas. Is amhlaid boi-seom .i. Irusan, & se srónmhael suntach seitfethach bailc cerbcluasach cliablethan ard allata ingingher slemain sroinbernach geirfhiaclach garb goibremhar utmhall tairptech taeibhlethan fualcrech
770] fergach firmhiscnech mercronanach cranshuileach, & tainic da n-innsaigid fon samla sin & imthigis ar fud chaich gu coitchenn; & nir ghabhsat airm he co rainicc airm a mbai Senchán, & gabus ar lethlaim he & teilgius {MS folio 190c} ar a muin & gluaisis isin sligid
775] cedna, or ni raibhi do thoisc aigi acht techt ar cenn Sencháin.

Is ed imorro doroine Senchán, beth ac molad Irusain & a leime & a reime & a retha & a neirt & a chalmatais & a thapaidh; & atbert: ‘Hirusan mac
780] Arusain: do shil Faigli Fithisi: adraim-si dia adras-sum: adhraidh-sium doimtisi.’ Arai nir


p.25

leiced Senchán ar lar cu riacht Cluain mac Nois naeim-Chiarain; & bui oc dul seach dorus cerdcha & dorala Ciarán isin cerdcha & atconnaic Irusan &
785] Senchán for a mhuin. ‘Mor in scel,’ ar Ciarán, ‘oinech Guairi do bhadhad & ac sut ard-ollam Eirenn ar muin in chait.’ Bui dino caer aithleaghtha iaruinn a mbel na tencairi & tuc Ciarán urcur adhmur urmuisnech don cat, cu tarla 'na thaebh cu riacht
790] in taeb araill curo fhacuibh cin anmuin. Toirlingius Senchán de & atbert breithir neime. ‘Mu mhallacht ar in laim tuc int urcur sin,’ ar se. ‘Cidh on?’ ar Ciaran. ‘A olcus lem gan mu leiced le Hirusan dom ithe ar gu mbeth in tromdham oc aerad Guairi.
795] Or dobudh ferr lim Guaire d'aerad ina mhe fein a mbethaid & eisium gan aerad.’ Agus teit roime gu Durlus & dob ail le maithibh Connacht failti do cur ris, & nir ghab-sum pog na fáilte o neoch dibh; & teit co bruighin na tromdhaime & rucsat as fria
800] hathaig gan esbaidh maithiusa na fledaighthi orro.

Adubairt Marbán mucaid aen do lo a nGlinn in Scáil: ‘Is fada o do geallus dul do digail in tuirc fhinn ar in tromdam.’ Doigh is amhlaid bui Marban: ba naem & ba faid & ba fili & ba fer
805] primhthighi n-aiged coitcinn he a nGlinn in Scail; & fa derbbráthair do Guaire he & is e do fhoiredh Guaire as gach ndecair & is e do chunguin leis riam um righi Connacht d'fagail do; & fos gach mighnim donith Guaire, is e Marbán do lesaiged he, & ba mogh
810] dilius do Dia he.

Tainic co bruidhin na tromdáime iarum & ac techt d'innsaigid na bruidhne do, tarla banntracht na tromdáime do ag innlad a lamh asin tobur; & as i cét-ben tarla dho, Medbh Neitigh ingen Sencháin;
815] & bennachais di & fiarfaigis cait i mbui bruiden na tromdáime. ‘Doig, a oclaigh,’ ol Medb Nedig,


p.26

is muirethair bai {MS folio 190d}on tigh a rabadhuis (?) o nach aithnidh duit bruidhen na tromdáime & nach cualuis a scela & a ceol.’ ‘Ni he sin fadera dam
820] e,’ ar Marbán, ‘acht mucaidecht is ord dam, & do-cluinim co faghunn gach duine; a rogha ceoil isin bruidin sin.’ ‘Ni fhaghann,’ ar Medb, ‘muna bhia a charadrad re héicsi & re healadain.’ ‘Ata mu charadrad fein re héicsi,’ ar Marban, ‘.i.
825] senmháthair mhna mu ghilla iarmua fhiledh iside.’

Tainic Marbán co tech na tromdáime & ni d'innsaigid in dorais oslaicthi do gabh, acht d'innsaigid in dorais dob ferr iadhta ar in mbruighin; & do eirig in comhla roime, & is amlaid dochuaid-sium
830] istech & lan beinne a bruit do ghaeith leis, & ni roibhi en-nduine istigh nach rainic urrann don ghaeith 'na uchd. Do eirig in tromdám uili a n-aeinfhecht & do eirigh Senchán & do fhiarfaig cia thainic chuigi i n-adaigh na gaeithi. ‘Ainmhfheasach sin,’ ar
835] Marbán; ‘ni hedh, acht le gaeith tanac & da derbadh sin, tucus moran lim di.’ ‘A cenn tacra theidhi,’ ar Senchán. ‘Is ed,’ ar Marbán, ‘da faghuinn a denam frium.’ ‘Ma sed,’ ar Senchán, ‘crét as a frith ar tus an dán?’ ‘Asna cnaibh Segsa,’
840] ar Marbán. ‘Fir,’ ar Senchán, ‘& in tu Marban mucaid primfhaidh nime & talman?’ ‘Is me co demin,’ ar Marbán. ‘Crét in sodh sin ort?’ ar Senchán. ‘Do chuala,’ ar Marbán, ‘co bhfagann gach duini a rogha ceoil nó ealadhan aguibh-si, &
845] tanac-sa dh'iaraid mu rogha ealadhan oruib.’ ‘Fogebhu,’ ar Senchán, ‘ma ata do caradrad re healadhain.’ ‘Ata imorro,’ ar Marbán, ‘.i. senmáthair mhna mo ghilla iarmua fhiled iside.’ ‘Dogheba-sa do rogha ealadhan gidh fada uait in


p.27


850] gael soin,’ ar Senchán, ‘& abair crét in ealada is ail duit.’ ‘Ni ferr lem ealada da bhfhuiger istrathsa inas mu shaith crónain,’ ar Marbán. ‘Ni husa dhoibh so ealada eli do denam dhuit ina sin’ ar Senchán.

Tucad na crónanuigh chuca; trí naenbair a lin,
855] & dob ail leo cert-crónan do denum, & ni hi sin dob ail do Marbán, acht crónan snagach; & is uime ruc do rogain eisein, ar daig gu mbrisdi a cinn & a cosa & a muinil & cumad girri a n-anal uadha ina on
860] crónan cert. Batar dino na trí naenbair ac crónan fon samhuil sin, & intan do fhobraitis scur, is ann atberedh Marbán: ‘Denaid ar saith crónain duin mar do gheallabhar.’ Ba scith a cétoir na trí naenbair & do iar Marbán aris crónan do denam do; & ni frith
865] acht aen naenbar esbadhach da freagra, & girre do batar sein oca cor {MS folio 191a}inait na tri naenbair roime; & atbert Marbán: ‘Denaidh ar saith crónain duin.’

Atbert neach istigh ica freagra: ‘Doghenainn fein ealada duit, a Marbáin.’ ‘Cia thusa?’ ar
870] Marbán. ‘Misi Dael Duiled ollam Laigen.’ ‘Cret an ealada dogenta dham?’ ar Marbán. ‘Ceasdumhnach maith mhe,’ ar Dael Duiled. ‘In maith thusa isin cerd sin?’ ar Marbán. ‘Ni cuirfider oram ceisd nach fuaiscel & ni chuireab istigh ceisd
875] fhuaislecus in tromdam uili. Agus innis-si dam,’ ar Dael Duiled, ‘crét in maith fuair duine a talum & nach fuair Dia; & cuich in da crand nach teit a mbarr glas dibh no gu crinait; & crét in bethadach bis isin saile & is e is badhadh do a bhuain as in saile
880] & is e is bethad dho a chur ann; & crét int ainmhidi bís isin teinidh & as e is loscad do a bhuain aisdi & as e is bethad do a cur innte.’ ‘As maith na cesta sin, a Dhaeil Duiled,’ ar Marbán, ‘& gid maith fuaiscelat-sa iat. Is e ni fuair duini a talam & nach


p.28


885] fuair Dia .i. a shaith do thigherna, or ni thainic da olcus na dha fheabhus duini, muna fagad se a shaith do thigerna shaegulda, nach fuiged se ri nime & talman mar thigherna; & ni mar sin do Dhia; ni fhuair se a shaith do tigerna riam, or as e fein in
890] tigerna osna tigernaibh. As iat in da crann nach teit a mbarr glas dib .i. Eo Rosa & Fidh Sideng a n-anmunna .i. cuilenn & iubar. As e in bethadach darub badhad a bhuain asin muir, Gnim Abraein a ainm & as e in bethadach darub loscad a bhuain
895] asin teinid, Tegillus a cét-ainm & Salmandar a ainm aniugh; & is e sin fuascladh na ceasd do chuiris orum, a Dhaeil Duiled,’ ar Marbán.

‘Mu comairce fort, a primhfhaidh nime & talman,’ ar Dael Dúiled; ‘na bi dhamh-sa & ni bhiu duit
900] ni is mo.’

‘Denaidh mu shaith crónain damh, a tromdám,’ ar Marbán. Do freagair nech don cleir he & atbert: ‘Dogen-sa ealada duit,’ ar se. ‘Cia thu fein?’ ar Marbán. ‘Oircne Aithemuin misi,’ ar se, ‘ollam
905] Tuadhmuman.’ ‘Crét an ealada doghenair dhamh?’ ar Marbán. ‘Is urusa dam ealada mhaith do denamh duit, os isam feasach fir-eolach’ ‘Is doigh lim-sa,’ ar Marbán, ‘gidh imdha duine {MS folio 191b} ainmhfisach a tigh na tromdaimhe, nach fuil dhibh
910] uile en-nduini is ainmhfhesaighi ina thusa.’ ‘Cidh on?’ ar Oircne. ‘Dias fher i n-aein-fhecht oc tathaigid do mna & gan fhis cechtair dhibh acat-sa; & as iat in dana fher sin, mac righ Findfholtaig & mac Fraigid Dairine .i. dalta Guairi; & fail óir fuaruis o
915] Guaire, tuc si sin don dara fer dhibh & tuc si do claidem don fhir aili.’ Do eirig Oircne Athemuin & do fhech a fhail oir & a claidem, & ni fhuair cechtar


p.29

dhibh aigi, & o nach fuair, asbert: ‘Ar dho comairce dhamh, a prímhfhaidh nime & talman, na bi dhamh
920] & ni bhiu duit ní is mo.’ ‘Ni bhiu,’ ar Marbán, ‘& dentar mu saith crónain dam.’

Do raidh neach isin bruidhin: ‘Doghen fein ealada duit,’ ar si. ‘Cia thu fein?’ ar Marbán. ‘Crinlait Caillech mhisi’ ar si. ‘Crét in ealada
925] doghenta dham?’ ar Marbán. ‘An ealada is uaisli ar bith,’ ar in caillech, ‘& nach fettar ri na ab na escob na papa do denumh 'na hecmuis .i. do shaith lanamnais do dhenum duit.’ ‘Is doigh linn,’ ar Marbán, ‘gur inmhuin let-sa in cerd sin
930] in tan do bhadhuis at' oicsceim, in tan is at' aithsceim as inmhain let hi. Madh misi,’ ar Marbán, ‘in ní nach dernas as mh' oicsceim, ni dingen am' sheinsceim re crinarracht caeilrengach croimchliastach caillighi mar thusa.’ ‘Mu comairce fort, a primhfhaidh
935] nime & talman, na bi dham & ni bhiu duit.’ ‘Ni biu,’ ar Marbán, ‘& dentar mu shaith crónain dam.’

‘Dogen-sa’ ar fer istigh, ‘ealada duit.’ ‘Cred in ealada?’ ar Marbán, ‘& cia thu fein?’ ‘Ollam maith mhisi rem' cerd fein ac Senchán .i. Casmhael
940] cruiteri mh'ainm.’ ‘Fiafraighim dhit, a Chasmhaeil,’ ar Marbán, ‘crét asa frith in cruitherecht? nó cia dorindi in cét-dan? nó cia is tusca dorinnedh cruit ina timpan?’ ‘Ni fhetar-sa sin, a primhfaid,’ ar Cosmhæl. ‘Dofetur-sa,’ ar Marbán, ‘& atber
945] friut-sa he. Lanamhuin bui fecht n-aill .i. Macuel mac Miduel & Cana Cladhmor a bhen, & tuc a ben fuath do & do bhi ac teiched roime ar fud fhegh & fhasach & bui-sium 'na lenmain; agus la da ndechaidh in ben cu traigh mara Camais & bui oc siubal na
950] tragha, & fuair si taisi mil mhoir ar in traig & atcluin si {MS folio 191c}foghur na gaeithi re feithibh in mhil moir, & do chodail risin fogur sin; & tainic a fer 'na diaigh


p.30

& do thuic gurub lesin bhfoghar sin do thuit a suan fuirri; & teit roime fon bhfigh coilled ba comfocus
955] do & dogni fudba cruiti & cuires teda d'fheithibh in mhil mhoir innti; & as i sin cét-cruit doronadh riamh. Agus dino batar da mac ag Lamiach Bigamus .i. Iubal & Tubail Cain a n-anmanna. Bui mac dibh 'na ghabhuinn .i. Tubail & do tuic le fogur a da ord
960] isin cerdcha gurub comfhad rainn adubradur , & doghni-sium rann ar an adbhar sin, & is e sin cét-rann doronta riamh.’ ‘Mu comairci fort, a primhfáidh nime & talman, na bi dhamh & ni bhiu duit.’ ‘Ni biu,’ ar Marbán; ‘& dentar mu shaith crónain
965] dam.’

Adubairt nech istigh: ‘Doghen-sa ealada duit, a Mharbáin.’ ‘Cia thu fein?’ ar Marbán, ‘& crét in ealadha fhuil agat?’ ‘Coirche Ceoilbhinn mh'ainm-si,’ ar se, ‘ollamh timpanachta na
970] tromdhaimhe.’ ‘Fiafraigim did, a Choirche Cheoilbinn,’ ar Marbán, ‘crét ma ngairther timpán naemh don timpán, & nar sheinn naem timpán riam?’ ‘Ni fhedar imorro,’ ar in timpanach. ‘Ader-sa friut he,’ ar Marbán, ‘.i. in tan dochuaidh Nai mac
975] Laimiach isin airc, ruc se mouran do cheolaibh leis & ruc timpán do shunnrad; & do bhi mac aigi dar eol a sheinm, & batar isin airc oiret bui in dile forsin ndoman; co ndechaid Nai cona clainn aisdi; & dob ail don mac in timpán do breith leis. ‘Ni bera,’
980] ar Nai, ‘nogu faghar-sa luagh.’ Iarfocht in mac de crét in luagh. Atbert Nai nar beg leis in timpán d'ainmniugad uaidh fein. Dorat in mac in aiscid sin do; conadh timpán Naei a ainm o sin anall; & ni he sin adertis na timpanaig ainmhfheasacha, acht
985] timpán naem.’ ‘Mu comairce fort, a primhfád


p.31

nimhe & talman; na bi dhamh & ni biu duit ni is mo.’ ‘Ni bhiu,’ ar Marbán; ‘& dentar mu shaith crónáin damh’; agus do iar Marbán in crónán fa trí & ni fhuair.


990] Ba nar le Senchán sin & o nach fuair nech ele do freiceorad Marbán, adubairt co ndingnedh fein crónan do. ‘As bindi leam-sa uait-si he,’ ar Marbán, ‘na o gach duine ar bith.’ {MS folio 191c}. Ro thocuib Senchán a ulchain a n-airdi, & nir gabh Marbán
995] uadha acht crónan snacach; & intan do fhobradh Senchán scur, is ann aderedh Marbán ‘Denuidh mu shaith crónáin damh.’ Ba nar le Senchán sin & sreangad ro-tenn dá tuc air ag denum in crónain, sceinnid a lethshuil tar a cind, co mbui for a gruaigh.
1000] O'tconnaic Marbán sin, dob egal leis achmhusan d'fhagail o Guaire; & gabuis a paidir ina dernainn ndeis & cuiris int suil ina hinat fein, & atbert iarum: ‘Denaidh mu shaith crónáin damh.’

Atbert nech astigh ‘Dogen fein ealaidhi duit, a
1005] Marbáin.’ ‘Cia thusa?’ ar Marbán, ‘& crét in ealada?’ ‘Scelaidhi is ferr isin tromdhaimh mé,’ ar eisium, ‘& a nEirinn uili, & Fis mac Fochmhairc mh'ainm bunaidh.’ ‘Masa thusa scelaidi as ferr a nEirinn,’ ar Marbán, ‘ata fis prímhscel Eirenn
1010] acat.’ ‘Ata co deimin,’ ar an scelaidi. ‘Ma ata,’ ar Marbán, ‘ indis Tain Bo Cuailgne damh-sa.’ Moighid socht ar an scelaidi & imdergthar uime. ‘Ga ttai’ ar Senchán, ‘gan in scel d'innisi do Marbán?’ ‘Fodhlaimh, a righ-ollam,’ ar an
1015] scelaidi, ‘ni chuala in Tain ud do thabairt a nEirinn riamh & ni fhetur cia thuc.’ ‘Maas edh,’ ar Marbán, ‘cuirim-si fa gheasaibh thu no gu n-indisi tu in Tain dam, & cuirim in tromdhamh uili fa ghesaibh da rabhuid siat da oighthi a n-aein-tig no gu faghait fis
1020] na Tana; & benuim-si fos a hucht mu Dhia bar


p.32

ndan dibh uili gan en-rand do dhenum o so amach acht aen-nduan nama, no gu faghthai Tain Bo Cuailgne dam-sa; agus ac sud misi ag imtecht anois,’ ar Marbán, ‘& dar mu bréithir, muna bheth
1025] Guaire, is maith do dhighelainn-si in torc finn oraibh, a cliar udmhall ainbhfheasach!’

Teit Marbán roimhe & facbais in tromdham gu scithach cenntrom udmhall imsnímach. Atbert Senchán iarum: ‘Do chuir Marbán fo gesaib sinn
1030] da mbemis da oighthi a n-aein-inadh no gu faghmais in Tain; & is annsa baili so do bamar areir & ni biam anocht ann, do chomhall ar ngeas, gan imtecht romainn d'iarraid na Tana no gu bhfhagham hi.’ Is ann sin doronad eirghe {MS folio 192a}athlumh einfhir acon
1035] tromdhaimh idir ollumh & ansruith, idir fhilid & eicsin, idir fhir & mhnai, idir coin & gilla, idir ogh & shen. Acht ata ní cena, gidh tromdhamh do gairthi dibh-som & ger mhor a ngráin, ba beg a saith. Or ba hi Brigit ingen Onitcerne ben Shencháin
1040] duine ba mo saith dibh, & ní ithedh Senchán ugh circe d'aen-saith, & do ghairdis-sium Brigit Mhor-shaithech di.

Is ann sin do gluaisetar in tromdhamh rompa gu rángatar airm i mbui Guaire. Eirghis Guaire 'na
1045] n-agaid, or bá hingnad lais a bhfhaicsin uili ar in faighti, & cuiris failti coitcenn friu & do tarbir teora pog do Senchán & atbert: ‘Scela agat, a rí-ollamh,’ ar se, ‘cidh ro gluais sibh o bhar mbruigin fein?’ ‘As olc ar scela, a ri,’ ar Senchán. ‘Marbhan
1050] mucaid, prímhfhaidh nimhe & talman, tainic ar cuairt chucaind do dighailt in tuirc fhinn orainn & do iar a rogha ealadan & oirfitidh & do geallad sin do; & is e rogha ruc-san, a saith crónain, & do chuir tri naenbair acainn agá dhenamh sin dó & dochuadus-sa
1055] fein,’ ar Senchán, ‘do denam in crónain dó fá


p.33

dheiredh; & in tan do fhobrainn scur, is and do iaradh-som a shaith crónáin do dhenamh do; & sreangad roi-thenn da tucus oram, do chuires mu shuil ar mu gruaigh; & do foir-sin me tre cumachtaib
1060] De; & atbert nech isin bruidin co ndingned se scelaidecht do, & do iar-san Táin Bo Cuailgne; & atbert in scelaidi nach roibi in scel soin aigi, & do chuir-sium fo ghesaibh sinne & in scelaidi gan en-rann dar ndan d'fhagail duin & gan beith dá oighthi a
1065] n-aein-tigh no gu bhfhaghmais fis na Tana do; agus annsa baili so do bamur areir & ni biam anocht ann.’

‘Cia hairm rob ail duibh dul d'iaraidh na Tána?’ ar Guaire. ‘A nAlbain’ ar Senchán.


1070] ‘Na heirgidh,’ ar Guaire, ‘ar is a nAlbain is lugha doghebhthai a fhis. Or is a nEirinn fein tucadh in Tain sin; agus dofetur-sa,’ ar Guaire, ‘mar as coir daibh do dhenamh.’ ‘Cinnus on?’ ar Senchán. ‘Anmhain am' fharrad-sa,’ ar se,
1075] ‘& in anoir fuarabhair uaim-se & o fheraibh Eirenn gus aniugh, doghebhtai uaim-si {MS folio 192b}anois he a n-ecmais bur ndana.’ ‘Ni biadh acht maith deirce ann sin,’ ar Senchán. ‘Maas ed,’ ar Guaire, ‘fanadh bur mna & bur meic & bur ngillannrad am' fharrad-sa
1080] & eircit bur n-ollaim & bur filedi & bhur lucht canta ciuil d'iaraid na Tana.’ Atbertsat uili gur choir sin & ro chinnset ar an comairle sin.

Is annsin isbert Senchán: ‘In oen-nduan dar nduan ro facbhadh acainn, as coir dhuin a dhenamh
1085] do Guaire. Or ataimit mi & raithe & bliagain aigi isin mbaili-sea .i. a nDurlus.’ Asbertsat in tromdhamh gur choir sin; ‘Doigh amh ni roibhi teirce bidh na dighi na oir na aircit na set na maine orainn, & ni dhechaid mian aen-nduine fa lar acainn
1090] frisin ré sin & ni fuighter cu dicenn in domhain a


p.34

mbaili righ Eirenn na righ cuicidh connmail mar in connmail dorad dún.’ Ut dixit Senchán:

    1. Triallum uait, a Guairi glain,
      facmait agat beanachtain;
      1095] bliagain & raithe is mí
      atam acut, a airdri.
    2. Tri caegaid eices nár mhín
      agus trí caegaid eicsin,
      da mnai is gilla is cu gach fhir,
      1100] ro biadhta uili a n-aein-tigh.
    3. Cuid ar leth ag gach dhuine,
      leaba ar leth gach en-nduine;
      ni eirghimis madan moch
      gan deabaidh nó gan ecnach.
    4. 1105] Aderim-si ribh-si dhe,
      firfuither in faisdine,
      mad da roisium tolaibh clann
      ticfam aris, ge triallam.

      Triallam.

‘Ca ait a mbeithi anocht?’ ar Guaire. ‘A
1110] Nas na righ, da roisium he,’ ar Senchán, ‘a ndunadh righ Laigean Connra Caech.’

Tiaguit rompa co Nas & in tan do bhatar ag dul don baili, tarla lobur dhoibh ar an sligid & atbert friu: ‘Cia hinad asa tancabar, in fian mhor bathlach
1115] so?’ ar se. ‘Ni hedh sin fil ann,’ ar fer dhibh, ‘acht Senchan seinfhili guna chleir & guna fhéin.’ ‘Is aithnid dam bhur n-anmanna,’ ar an clamh, ‘gidh fada re radh iat; & is meisdi an tir a ttighthi


p.35

& is méanur in tir asa tancabar. Cia fod is ail
1120] duib dula anocht?’ ar in lobor. ‘Co dunad Connra Chaeich righ Laigen,’ ar siat. ‘ fil toisc acuib-si ann’ ar in lobur, ‘& gan aon rann {MS folio 192c}da bhur ndan acuibh.’ ‘Cia dho innis sin duit-si, a claim?’ ar iat-som. ‘As e anois tráth a derbtha dhib-si,’
1125] ar an clamh. ‘Or is coir dhuibh duan do denamh do righ Laigen; or is e dobéra imluchtad dhaibh a nAlpain.’ ‘As fir don clamh sud,’ ar na hollamna, ‘& as ferr dhuin a fhechain in fetfamais duan do dhenam do righ Laigen’; & do trialsat a denum .i.
1130] rann o gach ollam acu. Acht ata ni cena, damad ferdi leo oiret en-fhocail, ní fuaratar le chéle gu coir. Atbert in clamh: ‘Damad ail libh luach do thabairt damh fein, doghenainn duan do righ Laigen ar bur son.’ Atbertsat co tibritís a rogha luaigi dho.
1135] ‘Tabraidh bur luighi ris-sin,’ ar an clamh. Tucsat a mbriatar uili dho. ‘Maas ed,’ ar se, ‘is e luach iaraim-se oraibh, Senchán do thabairt phoigi dhamh.’ Atbert Senchán, da mbeth se & a ollamna a ngill ris, nach tibrad fein poc don clam.
1140] Atbertsat na hollamna co n-impabhdais docum Guairi ariss & nach rachdais leis-sium muna tugad póc don lobur. Tuc Senchán póc don clam, ger leasc leis; & tangatar cu dorus in dunaid & do buailset baschrand.

Do fhiarfaigh in doirseoir cia do bi isin doras.
1145] Atbert in clamh gurub e Senchán cona ollamnaib bui ann. Do fhiarfaigh in doirseoir in raibi dan acu do rig Laigen. ‘Ata,’ ar an clamh, ‘& is misi is recaire do.’ ‘Olc in maisi recaire ata ort,’ ar Senchán, ‘& is meisdi sinne do beith maille rinn.’
1150] Tiaghuit isteach isin dun & do cuir ri Laigen firchain failti friu, & do fhiarfaig dib cia conar dob ail doibh dula. ‘A nAlbain,’ ar siat, ‘& dob ail linn long & lon d'faghail uait-si.’ Do fiarfaig ri Laigen in


p.36

raibhi dan molta acu dho. ‘Ata imorro,’ ar in
1155] lobur, ‘& is misi is recaire dho;’ & ro gab in lobur in duan:

    1. A Chonnra Chaeich mheic Dairbre o'n traigh,
      charait mna Fail co foiltfhinne,
      tabair dun luing dar cur tar tuind
      1160] for mara muing puill poirtglindi.
      A gilla gloin, luidhsium fad' bloig
      a comuir {MS folio 192d}cloith buird Breghmhuigi;

      [gap: extent: half line]
      do mholad maith,
      a ri, a fhlaith na teghlaigi,
      innlaic uaid inn gu luath tar linn
      1165] gu gaeth, gu grinn, a degduine!8

A haithli na duaine sin, tugad tighi leaptha dhoibh & rucsat as in oigthi sin co subhuch somenmnach, gan esbaidh fhresdail na fhritholma, co tainic maidiun arna mharach. Do glanad long dhoibh iarum & do
1170] cuiredh lon innti. Do fiarfaig in lobhar in rachad fein leo isin luing. Atbert Senchán nach rachad fein leo inti da ndechad-somh. Teit Senchán guna ollamhnaibh isin luing & facbhuit in lobar ar tir; & tiagait fein rompa ar fud in mhara cu rangatar lamh
1175] re cairgibh Manann; & adconncatar aen-duine for an carraic, & as i sin uar atconncatar in lobur ar cuirr thosaig na luingi & crónan snacach aigi aga dhenamh.

Atbert in duini bui forsin carraic os a cind: ‘Cia ata isin luing?’ ar se. Freagras in lobur he
1180] & atbert ‘Ata Senchán cona cléir.’ ‘Maas ed’ ar in fer thuas, ‘cuirim-si fo ghesaibh shibh dá tí


p.37

neach a tir acuibh no gu bhfagha sibh lethrann a n-agaid in lethrainn-si.’ ‘Gab he,’ ar in lobur. Atbert Senchán: ‘As meisdi sinn in lobur do beth
1185] againn, or ni mesti leis bascad da bhfhuighem.’ ‘Ní ragha-sa a tír ann so, a rig-ollam,’ ar an lobur, ‘no gu bhfhaghthar lethrann 'na agaid sut. Gab do rann, a duine,’ ar an lobur, ‘o nach fuil ac Senchán luach is ail lem-sa uaid.’ Gabhuis in fer
1190] lethrann, ut dixit:

Cach re murrech fairgi fuirenn fai .’ Dixit in lobur: ‘Turnfuidh sneachta, eirgid tuirenn gairbhidh acaill cairill cai .’


1195] ‘As e sin a lethrand coir,’ ar an fer thuas, ‘& ní fhuil isin luing nech do chuirfedh a lethrand coir ris acht tusa. Agus ata lethrann ele agam,’ ar se. ‘Gab he,’ ar in lobur.

Giarsat eolach a mbi h'adbhuidh
1200] giarsat taman bolgaig bunn
.’

Dixit in lobar: ‘Ar bru chairrgi mhara Manann dorínes mor salann sunn .’

‘As e sin a lethrann,’ ar in fer thuas, ‘& ata
1205] lethrann ele agam,’ ar se. ‘Gabh e,’ ar in lobhar {MS folio 193a} .

Ar mu loscadh, ar mu mescadh, ar mu mescadh ar an tuinn .’

Dixit in lobur:
1210] A bainnliaigh doni in cerd choimsi, is mor do thoirrsi ar an tuinn .


p.38

‘Bainnliaigh sut bui ga bhar n-agallam cus tratsa, & bidh gach re mbliagain 'na bainnliaigh & in bliagain aili ag denumh shaluinn, & ata teagduis cloiche aice
1215] & ata cisdi aice isin tegduis sin & atait trí fichit marg ann & roinnfidh si sin ribh-si anocht & dobera a leath daibh; & is e bus lon daibh in fedh bheithi a n-Albain; & ni huirri-si as coir dhaibh-si a bhuidechus do beth,’ ar in lobur, ‘acht orum-sa.’ Agus teit in lobhar
1220] uatha iarsin & ni fhetadur ga conuir dochuaidh.

Tiaghait-siumh a tir iar sin & do batar in oighthi sin faris in mbainnliaigh fo glere freasduil & fritholma cu maduin arna marach; & tuc .xxx. marg do Shenchán & atbert fris: ‘As i so do dhuas
1225] deighinach, a Sencháin,’ ar sí, ‘no gu bhfhaghair do dhan ar tus; & bud mana fhochuitbhidh dhuit do thoisc a nAlbain & gan en-rann dod' dhan ar comus duit.’ Tiaghuit 'na luing iar sin & seoluit rompa co ndechatar a nAlbain; & bui fleagh ullamh
1230] inchaithme ag righ-ollam Alban ar a cinn, Maol Gedhic mac Fir Goboch a ainm; & do batar in agaid sin aigi fa rogha fresduil & fritholma, & as i sin agaid is cadhusaighi fuaratar a nAlbain.

Cid tra ro shirset Albain o deisciurt co tuaisciurt
1235] & o airrther co hiarthar & batar bliadain a nAlbain & ni fhuaratar fis na Tana; & fa toirsech le Senchán gan fis na Tana dh'faghbhail, & atbert gur mhaith leis techt d'innsaigid FEirenn; & do glanadh a long leo & tancatar rompa ar fut in mara gur ghabsat
1240] cuan a nAth Cliath; & mar thángatar a tir ann sin, adconncatar Caillin naemtha chuca. Mac máthar do Senchán esein & tuc teora póga do Senchán & fiafraigius scela dhe, & atbert Senchán nach fuair se fis na Tana.


1245] ‘As coir sin,’ ar Caillín, ‘or is mor dh'écoir & d'aindliged doronuis ar Ghuaire & do ghuigh se Dia


p.39

gu tuctha-sa pog do lobur; & in fetrais-si cuich in lobur da tucais póg?’ ‘Ni fhetur,’ ar Senchán{MS folio 193b} . ‘Damh-sa tucuis hi,’ ar Caillín, ‘& do
1250] b'eicen duit a tabairt damh.’ ‘Maas ed, a brathair inmain,’ ar Senchán, ‘tabair-si cobair dhamh-sa cum na Tana d' fhagbáil.’ ‘Dober,’ ar Caillín, ‘& raghat lat co Durlus, airm i bhfhuil Guaire, & doberam Marbán mucaid chucainn o Glinn in Scail
1255] or is aigi ata a fhis cindus doghebhthar in Tain.’

Tiagait d'aen-taeibh .i. Caillín & Senchán guna tromdhaimh cu rangatar co Durlus, airm i mbai Guaire, & tuc sein poic do Caillín & póic ele do Senchán & ro fer fáilte coitcenn frisin cleir o sin amach; &
1260] ro fhiarfaig scela do Senchán & do innis Senchán dó nach fuair fis na Tana o dho fhacaibh eisium. Cuirit iar sin fis ar cenn Mharbhain gu Glinn in Scáil. Tainic Marbán cuca co Durlus & do fiarfaigset de cia do innisfedh dhoib in Tain. Atbert Marbán nach
1265] roibhi a mbethaid a nEirinn & nach fuair bas nech do fhétfadh in Tain d'innisi acht aen-nduini nama. ‘Cuich int aen-nduini?’ ar Senchán. ‘Ferghus mac Roidh,’ ar Marbán; ‘oir is aice bui fis gnimraidh bhfher nEirenn & Uladh for Tain & is ar
1270] a dhaigin fein tucad in Tain.’ ‘Cinnus doghenam-ne?’ ar siat. Atbert Marbán friu fesa & techta do chur co naemuibh Eirenn & a mbreith leo cu lighi Fergusa & troscad trí la & trí n-oigthi do dhenam frisin Coimdhidh um Fherghus do chur cuca d'innisi
1275] Tana Bo Cuailgne doibh.

Teit dino Caillin roime & tuc leis naeim Eirenn co Durlus & batar oighthi ann sin ac fleaghugad; & tiagait arna mharach co lighi Ferghusa & do batar oc eturguigi Ihesu Crist um Fherghus do cur chuca;
1280] & dob ail do in Tain d'innisin 'na shesam dhoibh, & ni cualatar a beg uadha no gur chuirset 'na shuidhi


p.40

he; & innisid dhoibh in Tain fon n-innus sin; & is e do scribh uadha hi .i. Ciaran Cluana, & is e loc in roscribh hi, for seichid na huidhre. Bai Ferghus oc
1285] innisin in sceoil no gu tairnic in scel fa dheoigh dho & teit isin lighi cétna iarum & doniat na naeim atlaidhi buidhi do Dhia ar a n-idhghi dh'fhaghbhail uadha imon ceisd do chuinnidh Senchán orro {MS folio 193c}tre chumhachtaibh noemh Eirenn & tre tecasc Marbáin
1290] mucaid. Is iad so imorro na noeimh tancatar ann: Colum Cille mac Feidhlim & Caillin naemtha & Ciarán Cluana & sein-Ciarán Saighre; Finden Cluana hIraird; Finden Muighi Bile; Seanach mac Gaitri; Brenainn Birra & Brenainn mac Findloga.
1295] Tancatar rompa co Durlus Guaire & badar ann in agaid sin oc fledhugud; & [...] [...]arna marach gu Glenn in Scail [...] Marbhain chuca d'innisi na Tana dho [...] nach rachad muna anad in tromdham [...]
1300] do berad se orra. Adubhradar an tromdamh gu n-anfadais. Tainic Marban cuca iarum & do hindised Tain Bo Cuailgne do, & fuair Senchán guna tromdaimh a ndan & a n-eallada fein iarsin. Is annsin ruc Marbán leis iat da thig fein gu Gleann in Scail &
1305] tuc fleagh mhorchain doib & do chonnuim iat co cend sechtmaine gan esbaidh bidh na dighe na ealadhun orra. Cuingis Marbán a bhreith fein orra amail ro geallsat. ‘Doberam imorro’ ar siat. ‘Tabhraid ratha naemh Eirenn ris sin,’ ar Marbán.
1310] Tucsat in tromdaimh sin do. ‘As i breth berim-si oraibh,’ ar Marbán, ‘gach ollam aguibh do dhul 'na crich duchaig & gan in tromdaimh do beth ann ni is mo.’ Agus docuaidh gach ollam dibh da crich dhuthaig ar asluch Marbáin & naemh Eirenn, & ni
1315] raibhi in tromdamh ac siubal o sin ille a nEirinn.

F.I.N.I.T.