Corpus of Electronic Texts Edition
Táin Bó Cúalnge from the Book of Leinster (Author: Unknown)

Text 29

Comrac Fir Dead in so

IS and sin ra imráided oc feraib Hérend cia bad chóir do chomlond & do chomrac ra Coin Culaind ra húair na maitni muchi arnabárach. Iss ed ra ráidsetar uile combad é Fer Diad mac Damáin
2610] meic Dáre, in mílid mórchalma d'feraib Domnand. Dáig ba cosmail & ba comadas a comlond & a comrac. Ac óenmummib darónsat gnímrada gaile & gascid do foglaim, ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífe. Ocus ní baí immarcraid neich díb ac araile acht cless in gae bulga ac Coin Culaind. Cid ed ón ba conganchnessach
2615] Fer Diad ac comlund & ac comrac ra láech ar áth 'na agid-side.

Is and sin ra faíttea fessa & techtaireda ar cend Fir Diad. Ra érastar & ra éittchestar & ra repestar Fer Diad na techta sin & ní thánic leó dáig rafitir aní 'ma rabatar dó, do chomlond & do

p.72


2620] chomrac re charait, re chocle & re chomalta, re Coin Culaind mac Sualtaim, & ní thánic leó. Is and sin faítte Medb na drúith & na glámma & na crúadgressa ar cend Fir Diad ar co nderntaís teóra áera sossaigthe dó & teóra glámma dícend go tócbaitís teóra bolga bara agid, ail & anim & athis, murbud marb a chétóir combad marb
2625] re cind nómaide, munu thísed. Tánic Fer Diad leó dar cend a enig, dáig ba hussu les-sium a thuttim do gaib gaile & gascid & engnama ná a thuttim de gaaib aíre & écnaig & imdergtha. Ocus á daríacht, ra fíadaiged & ra fritháled é & ra dáled lind soóla sochaín somesc fair gurbo mesc medarchaín é, & ra gelta comada móra dó
2630] arin comlond & arin comrac do dénam .i. carpat cethri secht cumal & timthacht dá fer déc d'étgud cacha datha & comméit a feraind de mín Maige hAí gan cháin gan chobach, gan dúnad, gan slúagad {folio 81b} gan écendáil dá mac & dá úa & dá iarmúa go brunni mbrátha & betha, & Findabair d'óenmnaí & in t-eó óir báe i mbrutt
2635] Medba fair anúas.

Is amlaid ra baí Medb 'gá ráda & rabert na briathra and & ra frecair Fer Diad:

    1. [M.:]Rat fia lúach mór mbuinne,
      rat chuit maige is chaille,

      2640] ra saíre do chlainne
      á 'ndiu co tí bráth.
      A Fir Diad meic Damáin,
      eirggi guin is gabail,
      'tetha ás cech anáil,

      2645] cid duit gana gabáil
      aní gabas cách?

    1. [F.D.:]Ní géb-sa gan árach
      dáig ním láech gan lámach,
      bud tromm form imbárach,

      2650] bud fortrén in feidm.
      Cú dán comainm Culand,
      is amnas in urrand,
      ní furusa a fulang,
      bud tairpech in teidm.

    p.73


    1. 2655] [M.:]Rat fíat laích rat láma.
      noco raga ar dála,
      sréin & eich ána
      dabertatar rit láim.
      A Fir Diad inn ága,

      2660] dáig isat duni dána,
      dam-sa bat fer gráda
      sech cách gan nach cáin.

    1. [F.Dead:]Ní rag-sa gan rátha
      do chluchi na n-átha,

      2665] méraid co llá mbrátha
      go mbruth is co mbríg.
      Noco géb ge ésti,
      gera beth dom résci,
      gan gréin & ésci
      l
      2670] a muir & tír.

    1. [M.:]Gá chan duit a fuirech,
      naisc-siu gorbat buidech
      for deiss ríg is ruirech,
      doragat rat láim.

      2675] Fuil sund nachat tuilfea,
      rat fia cach ní chungfea.
      dáig rafess co mairbfea
      in fer thic it dáil.

    1. [F.D.:]Ní géb gan sé curu,

      2680] níba ní bas lugu,
      sul donéor mo mudu
      i mbail i mbíat slúaig.
      Dánam thorrsed m'ardarc.
      cinnfet cuncup comnart,

      2685] co ndernur in comrac
      ra Coin Culaind crúaid.

    p.74

    1. [M.:]Cid Domnall ná Charpre
      ná Níamán án airgne,
      gid íat lucht na bairddne,

      2690] rot fíat-su gid acht.
      Fonasc latt ar Morand,
      mad áill latt a chomall,
      naisc Carpre mín Manand,
      is naisc ar dá macc.


    1. 2695] [F.D.:]A Medb co mét mbúafaid,
      nít chredb caíne núachair,
      is derb is tú is búachail
      ar Crúachain na clad.
      Ard glór is art gargnert,

      2700] domroiched sról santbrecc,
      tuc dam th'ór is t'arget
      dáig ro fairgged dam.

    1. [M.:]Nach tussu in caur codnach
      dá tiber delgg ndrolmach?

      2705] Ó'ndiu co tí domnach
      níba dál bas sía.
      A laích blatnig bladmair,
      cach sét cáem ar talmain
      dabérthar duit amlaid,

      2710] is uili rot fía.

      R.

    2. Finnabair na fergga,
      rígan íarthair Elgga,
      ar ndíth Chon na Cerdda,
      a Fir Diad, rot fía.

    R.


2715] Is and sain rasiacht Medb máeth n-áraig bar Fer nDiad im chomlond & im chomrac ra sessiur curad arnabárach ná im chomlond & im chomrac ra Coin Culaind a óenur dámbad assu leiss. Rasiacht Fer Diad máeth n-áraig furri-si, nó andar leis, im chur in tsessir chétna imna comadaib ra gellad dó do chomallud riss mad dá
2720] tóetsad Cú Chulaind leiss.

And sain ra gabait a eich d'Fergus & ra hindled a charpat, & tánic reme co airm i mbaí Cú Chulaind dá innisin dó sain. Firiss

p.75

Cú Chulaind fálti riss. {folio 82a} ‘Mo chen do thíchtu, a mo phopa Ferguis,’ bar Cú Chulaind. ‘Tarissi lim inní inn fálti, a daltáin,’ bar Fergus, ‘
2725] acht is dó radechad-sa dá innisin duit intí rotháet do chomlond & do chomruc rutt re húair na maitne muche imbárach.’ ‘Clunem-ni latt didiu,’ bar Cú Chulaind. ‘Do chara féin & do chocle & do chomalta, t'fer comchliss & comgascid & comgníma, Fer Diad mac Damáin meic Dáre, in mílid mórchalma d'feraib Domnand.’ ‘Attear ar cobais’,
2730] bar Cú Chulaind, ‘ní 'na dáil dúthracmar ar cara do thuidecht.’ ‘Is aire-sein iarum ale,’ bar Fergus, ‘ara n-airichlea & ara n-airelma, dáig ní mar chách conarnecar comlund & comrac riut for Táin Bó Cúalnge don chur sa Fer Diad mac Damáin meic Dáre.’ ‘Attú-sa sund ám,’ bar Cú Chulaind, ‘ac fostud & ac imfurech cethri n-ollchóiced
2735] nHérend ó lúan taite samna co tate imbuilg, & ní rucus traig techid re n-óenfer risin ré sin & is dóig lim ní mó bérat remi-sium.’ Acus is samlaid ra baí Fergus gá rád 'gá báeglugud & rabert na briathra & ra frecair Cú Chulaind:

    1. [F.:]A Chú Chulaind, comal nglé,

      2740] atchíu is mithig duit éirge,
      atá sund chucut ra feirg
      Fer Diad mac Damáin drechdeirg.

    1. [C.C.:]Atú-sa sund, ní seól seng,
      ac trénastud fer nHérend.

      2745] Ní rucus for teched traig
      ar apa chomlund óenfir.

    1. [F.:]Amnas in fer dalae feirg
      as luss a chlaidib cródeirg,
      cnes congna im Fer nDiad na ndrong,

      2750] ris ní geib cath ná comlond.

    1. [C.C.:]Bí tost, ná tacair do scél,
      a Ferguis na n-arm n-imthrén,
      dar cach ferand, dar cach fond
      dam-sa nochon écomlond.

    1. [F.:]A
      2755] mnas in fer, fichtib gal,
      nochon furusa a thróethad,
      nert cét 'na churp, calma in mod,
      nín geib rind, nín tesc fáebor.

    p.76

    1. [C.C.:]Mad dia comairsem bar áth,

      2760] missi is Fer Diad gascidgnáth.
      níba é in scarad gan sceó,
      bud ferggach ar fáebargleó.

    1. [F.:]Rapad ferr lem andá lúag,
      a Chú Chulaind chlaidebrúad.

      2765] combad tú raberad sair
      coscur Fir Diad díummasaig.

    1. [C.C.:]Atiur-sa bréthir co mbáig
      gen com maith-se oc immarbáig.
      is missi búadaigfes de

      2770] bar mac nDamáin meic Dáre.

    1. [F.:]Is mé targlaim na slúagu sair,
      lúag mo sáraigthe d'Ultaib,
      lim tháncatar á tírib
      a curaid, a cathmílid.


    1. 2775] [C.C.:]Munbud Chonchobor 'na chess,
      rápad chrúaid in comadchess,
      ní thánic Medb Maige in Scáil
      turus ríam bad mó congáir.

    1. [F.:]Ra fail gním is mó bard láim,

      2780] gleó ra Fer nDiad mac nDamáin.
      Arm cruaid catut cardda raind
      bíd acut, a Chú Chulaind.

    A.

Tánic Fergus reme dochum ndúnaid & longphuirt. Luid Fer Diad dochum a pupla & a muntiri & rachúaid dóib máeth n-áraig
2785] do tharrachtain do Meidb fair im chomlond & im chomrac ra sessiur curad arnabárach ná im chomlund & im chomrac ra Coin Culaind a óenur diambad assu leiss. Dachúaid dóib 'no máeth n-áraig do tharrachtain dó-som for Meidb im chuir in tsessir churad

p.77

chétna imna comadaib ra gellad dó do chomallad riss mad dá
2790] táetsad Cú Chulaind leiss.

Nírdar subaig sámaig sobbrónaig somenmnaig lucht puible Fir Diad in n-aidhchi sin {folio 82b} acht rapsat dubaig dobbrónaig domenmnaig, dóig rafetatar airm condricfaitis na dá curaid & na dá chliathbernaid chét co táetsad cechtar díb and nó co táetsaitís a
2795] ndís, & dám nechtar díb, dóig leó-som gombad é a tigerna féin. Dáig níba réid comlond nó comrac ra Coin Culaind for Táin Bó Cúalnge.

Ra chotail Fer Diad tossach na haidchi co rothromm, & á thánic deired na haidchi rachúaid a chotlud úad & raluid a mesci de.
2800] Ocus da baí ceist in chomlaind & in chomraic fair, & ra gab láim ara araid ara ngabad a eocho & ara n-indled a charpat. Ra gab in t-ara 'gá imthairmesc imme.‘Rapad ferr dúib anad iná dul and sin,’ ar se in gilla. ‘Bí tost dín, a gillai,’ ar Fer Diad. Ocus is samlaid ra boí 'gá rád & rabert na bríathra and & ra frecair in gilla:


    1. 2805] Tiagam issin dáil-sea
      do chosnam ind fir-sea
      go rrísem in n-áth-sa,
      áth fors ngéra in Badb.
      I comdáil Con Culaind,

      2810] dá guin tre chreitt cumaing
      go rruca thrít urraind
      corop de bus marb.

    1. Rapad ferr dúib anad,
      níba mín far magar,

      2815] biaid nech diamba galar,
      bar scarad bud snéid.
      Techt i ndáil ailt Ulad,
      is dál dia mbia pudar,
      is fata bas chuman,

      2820] mairg ragas in réim.

    p.78

    1. Ní cóir ana rádi,
      ní hopair niad náre,
      ní dlegar dín ále,
      ní anfam fad dáig.

      2825] Bí tost dín, a gillai.
      Bid calma ár síst sinni,
      ferr teinni ná timmi,
      tiagam isin dáil.

Ra gabait a eich Fir Diad & ra indled a charpat & tánic reme co
2830] áth in chomraic, & ní thánic lá cona lánsoilsi dó and itir. ‘Maith a gillai,’ bar Fer Diad, ‘scar dam fortcha & forgemen mo charpait fóm and so coro tholiur mo thromthairthim súain & chotulta and so, dáig níra chotlus deired na haidchi ra ceist in chomlaind & in chomraic.’ Ra scoir in gilla na eich. Ra díscuir in carpat fóe.
2835] Toilis a thromthairthim cotulta fair.

Imthúsa Con Culaind sunda innossa: ní erracht-side itir co tánic láa cona lánsoilse dó dáig ná hapraitis fir Hérend is ecla nó is úamun dobérad fair mad dá n-éirged. Ocus ó thánic láa cona lánsolsi, ra gab láim ara araid ara ngabad a eocho & ara n-indled a charpat. ‘
2840] Maith a gillai,’ bar Cú Chulaind, ‘geib ar n-eich dún & innill ar carpat dáig is mochérgech in láech ra dáil 'nar ndáil, Fer Diad mac Damáin meic Dáre.’ ‘Is gabtha na eich, iss innilti in carpat. Cind-siu and & ní tár dot gasciud.’

Is and sin cininis in cur cetach clessamnach cathbúadach claidebderg,
2845] Cú Chulaind mac Sualtaim, ina charpat. Gura gáirsetar imme boccánaig & bánanaig & geniti glinne & demna aeóir, dáig dabertis Túatha Dé Danand a ngáriud immi-sium combad móti a gráin & a ecla & a urúad & a urúamain in cach cath & in cach cathroí, in cach comlund & in cach comruc i téiged.


2850] Nírbo chian d'araid Fir Diad co cúala inní in fúaim & an fothram & in fidrén & in toirm & in torann & {folio 83a} in sestanib & in sésilbi .i. sceldgur na scíath cliss & slicrech na sleg & glondbéimnech na claideb & bressimnech in chathbarr & drongar na lúrigi & imchommilt na n-arm, dechraidecht na cless, téteinmnech na tét & núallgrith
2855] na roth & culgaire in charpait & basschaire na n-ech & trommchoblach in churad & in chathmíled dochum inn átha dá saigid.

Tánic in gilla & forromair a láim fora thigerna. ‘Maith a Fir

p.79

Diad,’ bar in gilla, ‘comérig & atáthar sund chucut dochum inn átha.’ Ocus rabert in gilla na briathra and:


    1. 2860] Atchlunim cul carpait
      ra cuing n-álaind n-argait,
      is fúath fir co forbairt
      ás droich carpait chrúaid.
      Dar Bregross, dar Braine,

      2865] fochengat in slige,
      sech bun Baile in Bile
      is búadach a mbúaid.
    2. Is cú airgdech aiges,
      is carptech glan geibes,

      2870] is seboc sáer slaidess
      a eocho fadess.
      Is cródatta in cua,
      is demin donrua,
      rafess, níba tua,

      2875] dobeir dún in tress.
    3. Mairg bías isin tulaig
      ar cind in chon cubaid,
      barrarngert-sa ánuraid
      ticfad giped chuin.

      2880] Cú na hEmna Macha,
      cú co ndeilb cach datha,
      cú crichi, cú catha,
      dochlunim, rar cluin.

    At.

‘Maith a gillai,’ bar Fer Diad, ‘gá fáth ma ra molais in fer sain
2885] ó thánac ót tig? Ocus is súail nach fatha conais dait a romét ros molais, & barairngert Ailill & Medb dam-sa go táetsad in fer sain lemm, & dáig is dar cend lúage lochérthair lem-sa co llúath é & is mithig in chobair.’ Ocus rabert na briathra and & ra frecair in gilla:

p.80


    1. 2890] Is mithig in chabair,
      bí tost dín, nach mbladaig,
      nárbu gním ar codail
      dáig ní bráth dar brúach.
      Má 'tchí churaid Cúalnge

      2895] co n-adabraib úalle,
      dáig is dar cend lúage
      lochérthair co llúath.
    2. Má 'tchím curaid Cúalnge
      co n-adabraib úalle,

      2900] ní 'r teiched téit úanne
      acht is cucaind tic.
      Reithid is ní romall,
      gid rogáeth ní rogand,
      mar usci d'forall

      2905] ná mar thoraind tricc.

    1. Súail nach fotha conais
      a romét ras molaiss,
      gá fáth 'ma ra thogais
      ó thánac ót tig?

      2910] Iss innossa thócbait,
      atát acá fúacairt,
      ní thecat dá fúapairt
      acht mad athig mith.

    M.

Nírbo chían d'araid Fir Diad dia mboí and co facca ní, in carpat
2915] caín cúicrind cethirrind go llúth go llúais go lángliccus, go pupaill úanide, go creit chráestana chráestírim chlessaird cholgfata churata, ar dá n-echaib lúatha lémnecha ómair bulid bedgaig bolgsróin uchtlethna beochridi blénarda basslethna cosscháela forttréna forráncha fúa. Ech líath leslethan lugléimnech lebormongach
2920] fándara chuing don charput. Ech dub dúalach dulbrass druimlethan fán chuing anaill. Ba samalta ra sebacc dá chlaiss i lló chrúadgaíthi ná ra sidi répgaíthi erraig i lló mártai dar muni machairi ná ra tétag n-allaid arna chétglúasacht {folio 83b} do chonaib do chétroí dá ech Con Culaind immon carpat, marbad ar licc áin
2925] tentidi co crothsat & co mbertsat in talmain ra tricci na dírma.

p.81

Acus daríacht Cú Chulaind dochum inn átha. Tarassair Fer Diad barsan leith descertach ind átha. Dessid Cú Chulaind barsan leith túascertach. Firis Fer Diad fáilte fri Coin Culaind. ‘Mo chen do thíchtu, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad. ‘Tarissi lim
2930] ní ind fálti mad costráthsa,’ bar Cú Chulaind, ‘& indiu ní dénaim tarissi de chena. Acus a Fir Diad.’ bar Cú Chulaind, ‘rapo chóru dam-sa fálti d'ferthain frit-su ná dait-siu a ferthain rum-sa, dáig is tú daríacht in crích & in cóiced i tú-sa, & níra chóir duit-siu tíchtain do chomlund & do chomrac rim-sa & rapa chóru dam-sa
2935] dol do chomlond & do chomrac rut-sa, dáig is romut-sa atát mo mná-sa & mo meic & mo maccáemi, m'eich & m'echrada, m'albi & m'éiti & m'indili.’ ‘Maith a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad, ‘cid rot tuc-su do chomlund & do chomrac rim-sa itir? Dáig dá mbámmar ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífi, is tussu ba forbfer frithálma
2940] dam-sa .i. ra armad mo slega & ra déirged mo lepaid.’ ‘Is fír ám sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Ar óice & ar oítidchi donín-sea duit-siu, & ní hí sin tuarascbáil bá tú-sa indiu itir, acht ní fil barsin bith láech nach dingéb-sa indiu.’

Acus iss and sin ferais cechtar n-aí díb athchossán n-athgér
2945] n-athcharatraid ráraile. Acus rabert Fer Diad na briathra and & ra frecair Cú Chulaind:

    1. Cid rat tuc, a Chúa,
      do throit ra níaid núa?
      Bud cróderg da chrúa

      2950] ás análaib th'ech.
      Mairg tánic do thurus,
      bud atód ra haires,
      ricfa a less do legess,
      mad dá rís do thech.


    1. 2955] Dodechad ré n-ócaib
      im torc trethan trétaig,
      re cathaib, re cétaib,
      dot chur-su fán lind,
      d'feirg rut is dot fromad

      2960] bar comrac cét conar
      corop dait bas fogal
      do chosnom do chind.

    p.82

    1. Fail sund nech rat méla,
      is missi rat géna

      2965] dáig is dím facríth.
      Cronugud a curad
      i fiadnassi Ulad,
      gorop cian bas chuman,
      gorop dóib bus díth.


    1. 2970] Car cinnas condricfam?
      In ar collaib cneittfem?
      Gid leind rarrficfam
      do chomrac ar áth?
      Inn ar claidbib crúadaib,

      2975] ná 'n ar rennaib rúadaib,
      dot slaidi rit slúagaib
      má thánic a thráth?

    1. Re funiud re n-aidche
      mádit éicen airrthe,

      2980] comrac dait re Bairche
      níba bán in gleó.
      Ulaid acot gairm-siu,
      ra ngabastar aillsiu,
      bud olc dóib in taidbsiu,

      2985] rachthair thairsiu is treó.

    1. Datrála i mbeirn mbáegail,
      tánic cend do sáegail,
      imbérthair fort fáebair,
      níba fóill in fáth.

      2990] Bud mórglonnach bías,
      condricfa cach días,
      níba tóesech trías
      tú á' ndiu go tí bráth.

    p.83

    1. Beir ass dín do robud,

      2995] is tú is brassi for domon,
      nít fía lúag ná logud,
      nídat doss ós duss.
      Is missi ratfitir,
      a chride ind eóin ittig,

      3000] at gilla co ngicgil,
      gan gasced, gan gus.

    1. Dá, mbámmar ac Scáthaig
      a llus gascid gnáthaig,
      is aróen imréidmís,

      3005] imthéigmís cach fích.
      Tú mo chocne cride,
      tú m'aiccme, tú m'fine,
      ní fúar riam bad dile,
      ba dursan do díth.
    {folio 84a}


    1. 3010] Romór fácbai th'einech
      conná dernam deibech,
      siul gairmes in cailech
      biaid do chend ar bir.
      A Chú Chulaind Cúalnge,

      3015] rot gab baile is búadre,
      rot fía cach olc úanne,
      dáig is dait a chin.

    C.

‘Maith a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘nír chóir duit-siu tíachtain do chomlund & do chomrac rum-sa trí indlach & etarchossaít Ailella
3020] & Medba, & cach óen tánic, ní ruc búaid ná bissech dóib & darochratar limm-sa. Acus ní mó béras búaid ná, bissech duit-siu & rafáethaisiu limm.’

Is amlaid ra baí 'gá rád & rabert na briathra & ra gab Fer Diad clostecht fris:


    1. 3025] Ná, tair chucum a laích láin,
      a Fir Diad, a meic Damáin,
      is messu duit na mbía de
      contirfe brón sochaide.

      2. p.84

    2. Ná tair chucum dar fír cert,

      3030] is lim-sa atá do thiglecht,
      cid ná breth and dait nammá
      mo gleó-sa ra míleda?
    3. Nachat mucled ilar cless
      girsat corcra conganchness,

      3035] inn ingen asa taí oc báig,
      níba lett, a meic Damáin.
    4. Findabair ingea Medba,
      gé beith d'febas a delba,
      in ingen gid cáem a cruth

      3040] nochos tibrea re cétluth.
    5. Findabair ingen in ríg,
      in dráth atberar a fír,
      sochaide 'ma tart bréic
      & do loitt do lethéit.

    6. 3045] Ná briss form lugi gan fess,
      ná bris chíg, ná briss cairdess,
      ná briss bréthir báig,
      ná tair chucum, a laích láin. N.
    7. Ra dáled do choícait láech

      3050] in ingen, ní dál dimbáeth;
      is limm-sa ra faíd a llecht,
      ní rucsat úaim acht crandchert.
    8. Giara maess menmnach Fer Báeth
      acá mbaí teglach dagláech,

      3055] gar úar gur furmius a bruth,
      ra marbus din óenurchur.
    9. Srubdaire serb seirge a gal,
      ba rúnbale na cét mban,
      mór a bladalt ra baí than,

      3060] nír anacht ór ná étgad.

      10. p.85

    10. Dámbad dam ra naidmthea in bein
      rís tib cend na cóiced cain,
      nocho dergfaind-se do chlíab
      tess ná túaid ná thíar ná tair.

    N.

‘
3065] Maith a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘is aire sin nára chóir duit-siu tíachtain do chomlund & do chomruc rim-sa dáig dá mbámmar ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífe, is aróen imthéigmís cach cath & cach cathroí, cach comlund & cach comrac, cach fid & cach fásach, cach dorcha & cach díamair.’ Acus is amlaid ra baí 'gá ráda &
3070] rabert na briathra and:

  1. r. Ropar cocle cridi,
    ropar cáemthe caille,
    ropar fir chomdéirgide,
    contulmis tromchotlud

    3075] ar trommníthaib
    i críchaib ilib echtrannaib;
    aróen imréidmís,
    imthéigmís cach fid,
    forcetul fri Scáthaig.
r.


  1. 3080] A Chú Chulaind cháemchlessach
    ra chindsem ceird comdána,
    ra chlóiset cuir caratraid,
    bocritha do chétguine,
    ná cumnig in comaltus,

    3085] a Chúa nachat chobradar,
    a Chúa nachat chobrathar.

‘Rofata atám amlaid seo badesta,’ bar Fer Diad, ‘& gá gasced ara ragam indiu, a Chú Chulaind?’ ‘Lat-su do roga gascid chaidchi indiu,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig is tú daríacht in n-áth ar tús.’ ‘Indat
3090] mebair-siu itir,’ bar Fer Diad, ‘isna airigthib gascid danímmís ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífe?’ ‘Isamm mebair ám écin,’ bar Cú Chulaind. ‘Masa mebair, tecam.’

Dachúatar bara n-airigthib gascid. Ra gabsatar dá scíath chliss chomardathacha forro & a n-ocht ocharchliss & a n-ocht clettíni &
3095] a n-ocht cuilg ndét & a n-ocht ngothnatta néit. Imréitis úathu &

p.86

chuccu mar beocho {folio 84b} áinle. Ní thelgtis nád amsitis. Ra gab cách díb ac díburgun araile dina clesradaib sin á dorblas na matne muche go mide medóin laí gora chlóesetar a n-ilchlessarda ra tilib & chobradaib na scíath cliss. Giara baí d'febas in imdíburcthi ra
3100] boí d'febas na himdegla nára fulig & nára forderg cách díb bar araile risin ré sin. ‘Scurem din gaisced sa fodesta, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad, ‘dáig ní de seo tic ar n-etergléod.’ ‘Scurem ám écin má thánic a thráth,’ bar Cú Chulaind. Ra scoirsetar. Focherdsetar a clesrada úathaib i llámaib a n-arad.

‘
3105] Gá gasced i rragam ifesta, a Chú Chulaind?’ bar Fer Diad. ‘Let-su do roga gascid chaidche,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig is tú doríacht in n-áth ar tús.’ ‘Tiagam iarum,’ bar Fer Diad, ‘barar slegaib sneitti snasta slemunchrúadi go súanemnaib lín lánchatut indi.’ ‘Tecam ám écin,’ bar Cú Chulaind. Is and sin ra gabsatar
3110] dá chotutscíath chomdaingni forro. Dachúatar bara slegaib snaitti snasta slemunchrúadi go súanemnaib lín lanchotut indi. Ra gab cách díb ac díburgun araile dina slegaib á mide medóin laí go tráth funid nóna. Giara baí d'febas na himdegla ra buí d'febas ind imdíbairgthi goro fuilig & goro forderg & goro chréchtnaig cách
3115] díb bar araile risin ré sin. ‘Scurem de sodain badesta, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad. ‘Scurem ám écin má thánic a thráth,’ bar Cú Chulaind. Ra scoirsetar. Bacheirdset a n-airm úathu i llámaib a n-arad.

Tánic cách díb d'indsaigid araile assa aithle & rabert cách díb
3120] lám dar brágit araile & ra thairbir teóra póc. Ra bátar a n-eich i n-óenscur in n-aidchi sin & a n-araid ic óentenid, & bognísetar a n-araid cossairleptha úrlúachra dóib go frithadartaib fer ngona friu. Táncatar fiallach ícci & legis dá n-ícc & dá leiges, & focherdetar lubi & lossa ícci & slánsén ra cnedaib & ra créchtaib, rá n-áltaib
3125] & ra n-ilgonaib. Cach luib & cach lossa ícci & slánsén raberthea ra cnedaib & créchtaib, áltaib & ilgonaib Con Culaind, ra idnaicthea comraind úad díb dar áth siar d'Fir Diad, nár abbraitis fir Hérend, dá tuitted Fer Diad leisium, ba himmarcraid legis dabérad fair. Cach bíad & cach lind soóla socharchaín somesc daberthea ó feraib
3130] Hérend d'Fir Diad, da idnaicthea comraind úad díb dar áth fathúaith do Choin Chulaind, dáig raptar lia bíattaig Fir Diad andá bíattaig Con Culaind. Raptar bíattaig fir Hérend uli d'Fir Diad ar Choin Culaind do dingbáil díb. Raptar bíattaig Brega dano do Choin Culaind. Tictis dá acaldaim fri dé .i. cach n-aidche.

p.87


3135] Dessetar and in n-aidchi sin. Atráchtatar go moch arnabárach & táncatar rompu co áth in chomraic. ‘Gá gasced ara ragam indiu, a Fir Diad?’ bar Cú Chulaind.{folio 85a} ‘Lett-su do roga ngascid chaidchi,’ bar Fer Diad, ‘dáig is missi barróega mo roga ngascid isind lathi luid.’ ‘Tiagam iarum,’ bar Cú Chulaind, ‘barar manaísib móra murniucha
3140] indiu, dáig is foicsiu lind don ág in t-imrubad indiu andá dond imdíburgun inné. Gabtar ar n-eich dún & indliter ar carpait co ndernam cathugud dar n-echaib & dar carptib indiu.’ ‘Tecam ám écin,’ bar Fer Diad. Is and sin ra gabsatar dá lethanscíath lándangni forro in lá sin. Dachúatar bara manaísib móra murnecha
3145] in lá sin. Ra gab cách díb bar tollad & bar tregdad, bar ruth & bar regtad araile á dorblas na matne muchi go tráth funid nóna. Dámbad bés eóin ar lúamain do thecht tri chorpaib dóene, doragtaís trina corpaib in lá sin, go mbértais na tóchta fola & feóla trina cnedaib & trina créchtaib i nnélaib & i n-áeraib sechtair. Acus á
3150] thánic tráth funid nóna, raptar scítha a n-eich & raptar mertnig a n-araid & raptar scítha-som fadessin na curaid & na láith gaile. ‘Scurem de sodain badesta, a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig isat scítha ar n-eich & it mertnig ar n-araid, & in tráth ata scítha íat, cid dúnni nábad scítha sind dano.’ Acus is amlaid ra buí 'gá rád
3155] & rabert na briathra and:

    1. Ní dlegar dín cuclaigi,(—bar ésiun—)
      ra fomórchaib feidm;
      curther fóthu a n-urchomail
      áro scáich a ndeilm.

‘
3160] Scoirem ám écin má thánic a thráth,’ bar Fer Diad. Ra scorsetar. Facheirdset a n-airm úathu i llámaib a n-arad. Tánic cách díb d'innaigid a chéile. Rabert cách lám dar brágit araile & ra thairbir teora póc. Ra bátar a n-eich i n-óenscur in aidchi sin & a n-araid oc óentenid. Bógníset a n-araid cossairleptha úrlúachra dóib go
3165] frithadartaib fer ngona friu. Táncatar fiallach ícci & leigis dá fethium & dá fégad & dá forcomét in n-aidchi sin, dáig ní ní aile ra chumgetar dóib ra hacbéile a cned & a créchta, a n-álta & a n-ilgona acht iptha & éle & arthana do chur riu do thairmesc a fola & a fulliugu & a ngae cró. Cach iptha & gach éle & gach orthana doberthea ra
3170] cnedaib & ra créchtaib Con Culaind, ra idnaicthea comraind úad díb dar áth síar d'Fir Diad. Cach bíad & cach lind soóla socharchaín

p.88

somesc raberthea ó feraib Hérend do Fir Diad, ra hidnaicthea comraind úad díb dar áth fothúaith do Choin Chulaind, dáig raptar lia bíataig Fir Diad andá bíataig Con Culaind, dáig raptar
3175] bíattaig fir Hérend uile d'Fir Diad ar dingbáil Con Culaind díb. Raptar bíataig Brega 'no do Choin Chulaind. Tictis dá acallaim fri dé .i. cach n-aidche.

Dessetar in n-aidchi sin and. Atraachtatar co moch arnabárach, & táncatar rempo co áth in chomraic. Rachondaic Cú Chulaind
3180] mídelb & míthemel mór in lá sin bar Fer Diad. ‘Is olc ataí-siu indiu, a F[dot ]ir Diad’ bar Cú Chulaind. ‘Ra dorchaig th'folt indiu & ra suamnig do rosc & dachúaid do chruth {folio 85b} & do delb & do dénam dít.’ ‘Ní 'r th'ecla-su ná ar th'úamain form-sa sain indiu ám,’ bar Fer Diad, ‘dáig ní fuil i nHérind indiu láech ná dingéb-sa.’ Acus
3185] ra buí Cú Chulaind ac écaíni & ac airchisecht Fir Diad & rabert na briathra and & ra frecair Fer Diad:

    1. A Fir Dïad, mása thú,
      demin limm isat lomthrú,
      tidacht ar comairli mná

      3190] do chomlund rit chomalta.

    1. A Chú Chulaind, comall ngaíth,
      a fíránraith, a fírlaích,
      is éicen do neoch a thecht
      cosin fót forsa mbí a thiglecht.


    1. 3195] Findabair ingea Medba,
      gia beith d'febas a delba,
      a tabairt dait ní ar do seirc
      acht do fromad do rígneirt.

    1. Fromtha mo nert á chíanaib,

      3200] a Chú cosin cáemríagail,
      nech bad chalmu noco closs,
      cosindiu nocon fuaross.

    1. Tú fodera a fail de,
      a meic Damain meic Dáre,

      3205] tiachtain ar comairle mná
      d'imchlaidbed rit chomalta.

    p.89

    1. Dá scaraind gan troit is tú,
      gidar comaltai, a cháemChú,
      bud olc mo briathar is mo blad

      3210] ic Ailill is ac Meidb Chrúachan.

    1. Noco tard bíad dá bélaib
      & noco móo ro génair
      do ríg ná rígain can chess
      bara ndernaind-sea th'amles.


    1. 3215] A Chú Chulaind, tólaib gal,
      ní tú acht Medb rar marnestar,
      béra-su búaid & blaid,
      ní fort atát ar cinaid.

    1. Is cáep cró mo chride cain,

      3220] bec nach rascloss ram anmain,
      ní comnairt limm, línib gal,
      comrac rit, a Fir Dïad.

    A.

‘Méid ataí-siu ac cessacht form-sa indiu,’ bar Fer Diad, ‘gá gasced fora ragam indiu?’ ‘Lett-su do roga gascid chaidchi indiu,’
3225] bar Cú Chulaind, ‘dáig is missi barróega in lathe luid.’ ‘Tiagam iaram,’ bar Fer Diad, ‘barar claidbib tromma tortbullecha indiu dáig is facsiu lind dond ág inn imslaidi indiu andá dond imrubad indé.’ ‘Tecam ám écin,’ bar Cú Chulaind. Is and sain ra gabsatar dá leborscíath lánmóra forro in lá sain. Dochúatar bara claidbib
3230] tromma tortbullecha. Ra gab cách díb bar slaide & bar slechtad, bar airlech & bar slechtad, bar airlech & bar essorgain araile gomba métithir ri cend meic mís cach thothocht & gach thinmi dobeired cách díb de gúallib & de slíastaib &de slinneócaib araile. Ra gab cách díb ac slaide araile mán cóir sin á dorblass na matni muchi
3235] co tráth funid nóna. ‘Scurem do sodain badesta, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad. ‘Scorem ám écin má thánic a thráth,’ bar CúCúulaind. Ra scorsetar. Facheirdsetar a n-airm úadaib i llámaib a n-arad. Girbo chomraicthi dá subach sámach sobbrónach somenmmach, rapa scarthain dá ndubach ndobbrónach ndomenmnach a scarthain
3240] in n-adichi sin. Ní rabatar a n-eich i n-óenscur in n-aidchi sin. Ní rabatar a n-araid oc óentenid.

p.90

Dessetar in n-aidchi sin and. Is and sin atraacht Fer Diad go moch arnabárach & tánic reme a óenur co áth in chomraic, dáig rafitir rap ésin lá etergleóid in chomlaind & in chomraic, & rafitir
3245] co táetsad nechtar de díb in lá sain and nó co táetsaitis a ndís. Is and sin ra gabastar-som a chatherriud catha & comlaind & comraic immi {folio 86a} re tíachtain do Choin Chulaind dá saigid. Acus ba don chatherriud chatha & chomlaind & comraic ra gabastar a fúathbróic srebnaide sróil cona cimais d' ór bricc fria gelchness. Ra gabastar a
3250] fúathbróic ndondlethair ndegsúata tairrside immaich anechtair. Ra gabastar múadchloich móir méti clochi mulind tarrsi-side immuich anechtair. Ra gabastar a fúathbróic n-imdangin n-imdomain n-iarnaide do iurn athlegtha darin múadchloich móir méti clochi mulind ar ecla & ar úamun in gae bulga in lá sin. Ragabastar a chírchathbarr
3255] catha & comlaind & comraic imma chend barsa mbátar cethracha gemm carrmocail acá cháenchumtuch, arna ecur de chrúan & christaill & carrmocul & de lubib soillsi airthir bethad. Ra gabastar a sleig mbarnig mbairendbailc ina desláim. Ra gabastar a chlaideb camthúagach catha bara chlíu cona imdorn óir & cona muleltaib de
3260] dergór. Ra gabastar a scíath mór mbúabalchaín bara túagleirg a dromma barsa mbátar coíca cobrad bara taillfed torc taisselbtha bar cach comraid díb cenmothá in comraid móir medónaig do dergór. Bacheird Fer Diad clesrada ána ilerda ingantacha imda bar aird in lá sain nád róeglaind ac nech aile ríam, ac mumme ná
3265] ac aite ná ac Scáthaig nach ac Úathaig ná ac Aífe, acht a ndénum úad féin in lá sain i n-agid Con Culaind.

Daríacht Cú Chulaind dochum inn átha 'no & rachonnaic na clesrada ána ilerda ingantacha imda bacheird Fer Diad bar aird. ‘Atchí-siu sút, a mo phopa Laíg, na clesrada ána ilerda ingantacha
3270] imda focheird Fer Diad bar aird, & bocotáidfer dam-sa ar n-úair innossa na clesrada út, & is aire sin mad forum-sa bus róen indiu, ara nderna-su mo grísad & mo glámad & olc do ráda rim gorop móite éir m'fír & m'fergg foromm. Mad romum bus róen 'no, ara nderna-su mo múnod & mo molod maithius do rád frim gorop móti lim mo
3275] menma.’ ‘Dagéntar ám écin, a Chúcúc,’ bar Láeg.

Is and sin ra gabastar Cú Chulaind dno a chatherriud chatha & chomlaind & comraic imbi & focheird clesrada ána ilerda ingantacha imda bar aird in lá sain nád róeglaind ac neoch aile ríam, ac Scáthaig ná ac Úathaig ná ac Aífe.

p.91


3280] Atchondairc Fer Diad na clesrada sain & rafitir go fuigbithea dó ar n-úair iat. ‘Gá gasced ara ragam, a Fir Diad?’ bar Cú Chulaind. ‘Lett-su do roga gascid chaidchi,’ bar Fer Diad. ‘Tiagam far cluchi inn átha iarum,’ bar Cú Chulaind. ‘Tecam ám,’ bar Fer Diad. Gi 'tubairt Fer Diad inní sein, is air is doilgiu leis daragad, dáig
3285] rafitir iss ass ra forrged Cú Chulaind cach caur & cach cathmílid condriced friss bar cluchi inn átha. Ba mór in gním ám daringned barsind áth in lá sain, na dá niad, na dá ánruith, dá eirrgi íarthair Eórpa, dá ánchaindil gascid Gáedel, dá láim thidnaicthi ratha & tairberta & túarastail íarthairthúascirt in domain, {folio 86b} dá ánchaindil
3290] gascid Gáedel & dá eochair gascid Gáedel, a comraicthi do chéin máir tri indlach & etarchossaít Ailella & Medba. Da gab cách díb ac díburgun araile dona clesraidib sin á dorbblass na matni muchi go midi medóin laí and. Ó thánic medón laí, ra feochraigsetar fergga na fer & ra chomfaicsigestar cách díb d'araile.


3295] Is and sin cindis Cú Chulaind fecht n-óen and do ur inn átha go mbaí far cobraid scéith Fir Diad meic Damáin do thetractain a chind do búalad dar bil in scéith ar n-úachtur. Is and sin rabert Fer Diad béim dá ullind clé 'sin scíath comdas rala Coin Culaind úad mar én bar ur inn átha. Cindis Cú Chulaind d'ur inn átha
3300] arís co mbaí far cobraid scéith Fir Diad meic Damáin do thetarrachtain a chind do búalad dar bil in scéith ar n-úachtur. Rabert Fer Diad béim dá glún chlé 'sin scíath gomdas rala Coin, Culaind úad mar mac mbecc bar ur inn átha. Arigis Láeg inní sein. ‘Amae ale,’ bar Láeg, ‘rat chúr in cathmílid fail itt agid mar chúras
3305] ben baíd a mac. Rot snigestar mar snegair cuip a lundu. Rat melestar mar miles mulend múadbraich. Rat tregdastar mar thregdas fodb omnaid. Rat nascestar mar nasces féith fidu. Ras léic fort feib ras léic séig for mintu, connach fail do dluig ná do dúal ná do díl ri gail ná ra gaisced go brunni mbrátha & betha badesta,
3310] a siriti síabarthi bic,’ bar Lóeg.

Is and sain atraacht Cú Chulaind i llúas na gaíthi & i n-athlaimi na fandli & i ndremni in drecain & i nnirt inn aeóir in tres fecht go mbaí far comraid scéith Fir Diad meic Damáin do thetarrachtain a chind da búalad dar bil a scéith ar n-úachtur. Is and sin rabert
3315] in cathmílid crothad barsin scíath comdas rala Coin Culaind úad bar lár inn átha marbad é nach arlebad ríam itir.

p.92

Is and sin ra chétríastrad im Choin Culaind goros lín att & infithsi mar anáil i llés co nderna thúaig n-úathmair n-acbéil n-ildathaig n-ingantaig de, gomba métithir ra fomóir ná ra fer mara in mílid
3320] mórchalma ós chind Fir Diad i certarddi.

Ba sé dlús n-imairic darónsatar gora chomraicsetar a cind ar n-úachtur & a cossa ar n-íchtur & a lláma ar n-irmedón dar bilib & chobradaib na scíath. Ba sé dlús n-imaric darónsatar goro dluigset & goro dloingset a scéith á mbilib goa mbróntib. Ba sé dlús
3325] n-immaric darónsatar goro fillsetar & goro lúpsatar & goro gúasaigsetar a slega óa rennaib goa semannaib. Ba sé dlús n-imaric darónsatar gora gársetar boccánaig & bánanaig & geniti glinni & demna aeóir do bilib a scíath & d'imdornaib a claideb & d'erlonnaib a sleg. Ba sé dlús n-imaric darónsatar gora lásetar in n-abaind assa curp &
3330] assa cumachta gomba imda dérgthi {folio 87a} do ríg nó rígain ar lár inn átha connach baí banna d'usci and acht muni siled ind risin súathfadaig & risin slóetradaig daringsetar na dá curaid & na dá cathmílid bar lár inn átha. Ba sé dlús n-imaric darónsatar goro memaid do graigib Gáedel for sceóin & sceinmnig, diallaib
3335] & dásacht, goro maidset a n-idi & a n-erchomail, a llomna & a llethrenna, goro memaid de mnáib & maccáemaib & mindóenib, midlaigib & meraigib fer nHérend trisin dúnud síardess.

Bátar-sun ar fáebarchless claideb risin ré sin. Is and sin rasíacht Fer Diad úair báeguil and fecht far Coin Culaind, & rabert béim
3340] din chulg dét dó gora folaig 'na chlíab go torchair a chrú 'na chriss corb forrúammanda in t-áth do chrú a chuirp in chathmíled. Ní faerlangair Cú Chulaind aní sein ára gab Fer Diad bara bráthbalcbémmnennaib & fótalbémmennaib & múadalbémmennaib móra fair, & conattacht in ngae mbulga bar Láeg mac Riangabra. —Is amlaid
3345] ra baí-side ra sruth ra indiltea & i lladair ra teilgthea. Álad óengae leis ac techt i nduni & tríchu farrindi ri taithmech, & ní gatta a curp duni go coscairthea immi.

Acus á'tchúala Fer Diad in ngae mbolga d'imrád, rabert béim din scíath sís d'anacul íchtair a chuirp. Boruaraid Cú Chulaind
3350] in certgae delgthi do lár a demainni dar bil in scéith & dar brollach in chonganchnis gorbo róen in leth n-alltarach de ar tregtad a chride 'na chlíab. Rabert Fer Diad béim din scíath súas d'anacul úachtair a chuirp giarb í in chobair iar n-assu. Da indill in gilla in ngae mbolga risin sruth & ra fritháil Cú Chulaind i lladair a chossi,

p.93


3355] & tarlaic róut n-urchoir de bar Fer nDiad co ndechaid trisin fúathbróic n-imdangin n-imdomain n-iarnaide do iurn athlegtha go rróebris in múadchloich máir méiti clochi mulind i trí, co ndechaid dar timthirecht a chuirp and gorbo lán cach n-alt & cach n-áge de dá forrindíb. ‘Leór sain badesta ale,’ bar Fer Diad, ‘darochar-sa
3360] de sein. Acht atá ní chena, is trén unnsi asdo deiss. Acus nírbo chóir dait mo thuttim-sea dot láim.’ Is amlaid ra boí 'gá rád & rabert na briathra:

    1. A Chú na cless cain,
      nír dess dait mo guin.

      3365] Lett in locht rom len,
      is fort ra fer m'fuil.
    2. Ní lossat na troich,
      recait bernaid mbraith.
      Is galar mo guth,

      3370] uch! doscarad scaith.
    3. Mebait m'asnae fuidb,
      mo chride-se is crú.
      Ní mad d'ferus báig,
      darochar, a Chú.

    A.


3375] Rabert Cú Chulaind sidi dá saigid assa aithle & ra iad a dá láim tharis, & túargaib leiss cona arm & cona erriud & cona étgud dar áth fathúaid é gombad ra áth atúaid ra beth in coscur & nábad ra áth aníar ac feraib Hérend. {folio 87b} Da léic Cú Chulaind ar lár Fer nDiad and & darochair nél & tám & tassi bar Coin Culaind ás chind Fir Diad and.
3380] Atchonnaic Láeg anísin & atráigestar fir Hérend uile do thíchtain dá saigid. ‘Maith a Chúcúc,’ bar Láeg, ‘comérig badesta & daroisset fir Hérend dar saigid & níba cumland óenfir démait dúinn á darochair Fer Diad mac Damáin meic Dáre lat-su.’ ‘Can dam-sa éirgi, a gillai,’ bar ésium, ‘& intí darochair limm.’ Is amlaid ra baí in gilla
3385] 'gá rád & rabert na briathra and & ra frecair Cú Chulaind:

    1. Érig, a árchu Emna,
      córu a chách duit mórmenma.
      Ra láis dít Fer nDiad na ndrong,
      debrad! is crúaid do chomlond.

    p.94


    1. 3390] Gá chana dam menma mór?
      Ram immart báeis & brón
      aithle inn échta doringnius
      iss in chuirp ra chrúadchlaidbius.

    1. Níra chóir dait a chaíniud,

      3395] córu dait a chommaídium.
      Rat rácaib in rúad rinnech
      caíntech créchtach crólindech.

    1. Dá mbenad mo lethchoiss sláin
      dím is cor benad mo lethláim,

      3400] trúag nach Fer Diad boí ar echaib
      tri bithu 'na bithbethaid.

    1. Ferr leó-som na ndernad de
      ra ingenaib Cráebrúade,
      sessium d'éc, tussu d'anad,

      3405] leó ní bec bar mbithscarad.
    2. Án ló thánac a Cúalnge
      i ndiaid Medba mórglúare.
      is ár daíni lé co mblaid
      ra marbais dá míledaib.

    3. 3410] Níra chotlais i ssáma
      i ndegaid da mórthána;
      giarb úathed do dám malle
      mór maitne ba moch th'éirge.

    E.

Ra gab Cú Chulaind ac écaíne & ac airchisecht Fir Diad and &
3415] rabert na briathra:

Maith a Fir Diad, bá dursan dait nach nech dind fiallaig rafitir mo chertgnímrada-sa gaile & gascid ra acallais re coimríachtain dúin comrac n-immairic.
Ba dirsan dait nach Láeg mac Riangabra rúamnastar comairle
3420] ar comaltais.
Ba dirsan duit nách athesc fírglan Ferugsa forémais.
Ba dirsan duit nach Conall cáem coscarach commaídmech cathbúadach cobrastar comairle ar comaltais.

p.95

Dáig ní adiartaís ind fir sein de fessaib ná dúlib ná dálib ná
3425] briathraib brécingill ban cendfind Connacht. Dáig rafetatar ind fir sin ná gigne géin gabas gnímrada cutrumma commóra Connachtaig rut-su go brunni mbrátha & betha, eter imbeirt scell & scíath, eter imbeirt gae & chlaideb, eter imbeirt mbrandub & fidchell, eter imbeirt ech & charpat.

‘
3430] Níba lám laích lethas cárna caurad mar Fer nDiad nelinn ndatha. Níba búriud berna Baidbi béldergi do scoraib sciathcha scáthbricci. Níba Crúachain cossénas nó gébas curu cutrumma rut-sa go brunni mbrátha & betha badesta, a meic drechdeirg Damáin,’ bar Cú Chulaind.


3435] Is and sin ra érig Cú Chulaind ás chind Fir Diad. ‘Maith a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘is mór in brath & in trécun dabertatar fir Hérend fort do thabairt do chomlund & do chomruc {folio 88a} rum-sa dáig ní réid comlund ná comrac rum-sa bar Táin Bó Cúalnge.’

Is amlaid ra baí 'gá rád & rabert na briathra:


    1. 3440] A Fir Diad, ardotchlóe brath,
      dursan do dál dédenach,
      tussu d'éc, missi d'anad,
      sírdursan ar sírscarad.
    2. Mad dá mmámar alla anall

      3445] ac Scáthaig búadaig búanand,
      indar lind go bruthe bras
      nocho bíad ar n-athchardes.
    3. Inmain lemm do ruidiud rán,
      inmain do chruth cáem comlán,

      3450] inmain do rosc glass glanba,
      inmain t'álaig is t'irlabra.
    4. Nír ching din tress tinbi chness,
      nír gab feirg ra ferachas,
      níra chongaib scíath ás leirg láin

      3455] th'aidgin-siu, a meic deirg Damáin.

      5. p.96

    5. Ní tharla rumm sund co se
      á bacear Óenfer Aífe,
      da mac samla - galaib gliad -
      ní fuaras sund, a Fir Diad. A.

    6. 3460] Findabair ingea Medba,
      gé beith d'febas a delba,
      is gat im ganem ná im grían
      a taidbsiu duit-siu, a Fir Diad.

    A.

Ra gab Cú Chulaind ac fégad Fir Diad and. ‘Maith a mo phopa
3465] Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘fadbaig Fer nDiad badesta & ben a erriud & a étgud de go faccur-sa in delg ara nderna in comlund & in comrac.’ Táinic Láeg & ra fadbaig Fer nDiad. Ra ben a erriud & a étgud de, & rachonnaic Cú Chulaind in delg. Acus ra gab 'gá écaíne & 'gá airchisecht & rabert na briathra:


    1. 3470] Dursan a eó óir,
      a Fir Diad na ndám,
      a balcbémnig búain,
      ba búadach do lám.
    2. Do barr bude brass

      3475] ba cass, ba caín sét,
      do chriss duillech máeth
      immut táeb gut éc.
    3. Ar comaltus caín
      radarc súla saír,

      3480] do scíath go mbil óir,
      th' fidchell ba fíu maín.
    4. Do thuittim dom láim
      tucim nárb é chóir,
      nírba chomsund chaín,

      3485] dursan a eó óir.

    D.

‘Maith a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘coscair Fer nDiad fadesta & ben in ngae mbolga ass, dáig ní fétaim-se beith i n-écmais

p.97

m'airm.’ Tánic Láeg & ra choscair Fer nDiad & ra ben in ngae mbolga ass. Acus rachonnaic-sium a arm fuilech forderg ra táeb
3490] Fir Diad & rabert na briathra:

    1. A Fir Diad, is trúag in dál
      t'acsin dam go rúad robán,
      missi gan m'arm do nigi,
      tussu it chossair chróligi.

    2. 3495] Mád dá mmámar allá anair
      ac Scáthaig is ac Úathaig,
      nocho betis beóil bána
      etraind is airm ilága.
    3. Atubairt Scáthach go scenb

      3500] a athesc rúanaid roderb:
      Érgid uli don chath chass,
      barficfa Germán Garbglass.
    4. Atubart-sa ra Fer nDiad
      & ra Lugaid lánfíal

      3505] & ra mac mBaetáin mbáin
      techt dún i n-agid Germáin.
    5. Lodmar go haille in chomraic
      ás leirg Locha Lindformait,
      tucsam chethri chét immach

      3510] a indsib na n-áthissech.
    6. Dá mbá-sa is Fer Diad inn áig
      i ndorus dúne Germáin, {folio 88b}
      ro marbusa Rind mac Níuil,
      ro marb-som Rúad mac Forníuil.

    7. 3515] Ra marb Fer Báeth arin leirg
      Bláth mac Colbai chlaidebdeirg,
      ro marb Lugaid, fer duairc dían,
      Mugairne Mara Torrían.
    8. Ro marbusa ar ndula innund

      3520] cethri choícait férn ferglond,
      ro marb Fer Diad, duairc in drem,
      Dam nDreimed is Dam nDílend.

      9. p.98

    9. Ra airgsem dún nGermáin nglicc
      ás fargi lethain lindbricc,

      3525] tucsam Germán i mbethaid
      lind go Scáthaig scíathlethain.
    10. Da naisc ár mummi go mblad
      ar cró cotaig is óentad,
      conná betis ar ferga

      3530] eter fini findElga.
    11. Trúag in maten maten máirt
      ros bí mac Damáin díthráicht,
      uchán! do chara in cara
      dara dálius dig ndergfala.

    12. 3535] Dámbad and atcheind-sea th'éc
      eter míledaib mórGréc,
      ní beind-se i mbethaid dar th'éis,
      gombad aróen atbailméis.
    13. Is trúag aní nar tá de,

      3540] 'nar ndot;daltánaib Scáthaiche,
      missi créchtach ba chrú rúad,
      tussu gan charptiu d'imlúad.
    14. Is trúag aní nar tá de,
      'nar ndaltánaib Scáthaiche,

      3545] missi créchtach ba chrú garb,
      & tussu ulimarb.
    15. Is trúag aní nar tá de,
      'nar ndaltánaib Scáthaige,
      tussu d'éc, missi beó brass,

      3550] is gleó ferge in ferachas.

    A.

‘Maith a Chúcúc,’ bar Láeg, ‘fácbam in n-áth sa fadesta. Is rofata atám and.’ ‘Fáicfimmít ám écin, a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind. ‘Acht is cluchi & is gaíni lem-sa cach comlond & cach comrac darónus i farrad chomlaind & comraic Fir Diad.’ Acus is amlaid ra baí
3555] 'gá rád & rabert na briathra:

p.99

    1. Cluchi cách, gaíne cách
      co roich Fer nDiad issin n-áth.
      Inund foglaim fríth dúinn,
      innund rograim ráth,

      3560] inund mummi máeth
      ras slainni sech cách.
    2. Cluchi cách, gaíne cách
      go roich Fer Diad issin n-áth.
      Inund aisti arúath dúinn,

      3565] inund gasced gnáth.
      Scáthach tuc dá scíath
      dam-sa is Fer Diad tráth.
    3. Cluchi cách, gaíne cách
      go roich Fer Diad issin n-áth.

      3570] Inmain úatni óir
      ra furmius ar áth.
      A tarbga na túath,
      ba calma ná cách.
    4. Cluchi cách, gaíne cách

      3575] go roich Fer Diad issin n-áth.
      In leóman lassamain lond,
      in tond báeth borr immar bráth.
    5. Cluchi cách, gaíne cách
      go roich Fer Diad issin n-áth.

      3580] Indar lim-sa Fer dil Diad
      is am díaid ra bíad go bráth.
      Indé ba métithir slíab,
      indiu ní fuil de acht a scáth.
    6. Trí díríme na Tána

      3585] darochratar dom láma,
      formna bó fer & ech
      roda slaidius ar cech leth.
    7. Girbat línmara na slúaig
      táncatar ón Chrúachain chrúaid,

      3590] mó trín is lugu lethi
      ro marbus dom garbchluchi.

      8. p.100

    8. Nocho tarla co cath cró
      níra alt Banba dá brú,
      níra chind de muir ná thír

      3595] de maccaib ríg bud ferr clú.

    C.

Aided Fir Diad gonnici sin.