Tiondsccantar annso betha Fharannain uasail iolcraibtigh .i. mac rioghdha, réimdírech, credhal, cánonta, coisrecta Cuinn meic Colgan meic Aodha meic Finnbhairr meic Eogain meic Neill Naoigíallaigh.
Ro fhaccaib Columcille Ére ar ulc re feraibh Erenn tre fheircc adbailmóir; & tucc luighe & lainmionna nach faicfedh a shuile, & nach cluinfedh a chluasa fer no ben i n-Erinn; & ro comhailledh sin leis treimsi fada, amhail dherbhas an rand:
& da dherbadh sin ro chuir anart ciartha tar a shuilibh, & tapar cíara i n-a chluasaib, & do chuaidh tar muir i n-Albain, go n-deachaid go h-I Choluimchille, gur bhennaigh hi.
- Fuil súil n-glais
Déchus Erinn tar a hais
Nochan fhaicfe iarmotha
Firu Érenn nás a mna;
Gur fhan teora bliadhna innte, no gur mothaigettar fir Erenn a uiresbaidh go hiomarcach orra; gur
Ocus dorinne Columcille gach snaidm acasin do reidhiucchad amhail ata i m-bethaid Choluimcille, & 'san Amhra Choluimcile; & adubratar fir Erenn nach rachad Coluimcille tar a ais aris go h-Albain; & ro chongbhatar i n-Ére go ttuccatar airdchennas naomh & naomhógh
Mar do cualattar fir (no náoimh) Erenn sin {folio 92v} an méid ro báoi 'na comhfoccus diobh, tangatar roimh Choluimchille go termann Feichin na b-fert; & tangatar annsin siol Cuimne .i. seiser & secht fichit do naemhaibh cenmotha Aodh mac Ainmirech rí Erenn.4 Tainic 'san toicestal sin a n-dail Coluimcille do shiol Cuimne,5 Monine Sleibhe Cuilinn, & da mac Conaill a Cill Corra, & easpocc Maine a Tír Oilill, & Muiredhach Cille h-Alaidh a Tír Amalgaidh, & easpoc Róin a Cill espuicc Róin, & Caimin Innsi Celtra, & Riagaill Muicinnsi la Dál cCais, & Sénan Innsi Cathaigh, & Sénán Laithrigh Briuin, & Ernin Cluana Reilgech a Midhe, & seacht n-espuicc Cluana h-Emain, & Liban, & Fortcern i n-Odba Cera i b-Partraighe, & Grellan Craoibhe i n-oirther Muighe Luircc,& Sccire a Cill Sccire, & Corcaircenn & Corcaircaoin, da ingin Eoghain, & inghen Cathbath6 a Cill Comhlach a Muicch Luircc, & Loman Locha Gile, & Cairpre & Brefne, & Mifrisi mac Fachtna ag Sligeach, & Inell craib-tech,& Osnadh a n-Glenn Dallain i c-Coirpre, & Geighe i n-Inis Geighe, & Derbiledh i n-Iorrass, & seacht ccailleacha a Tír ua fFiachrach Aidhne, & Magaine Ratha Aradh, & Brochlach
Tainic Columcille chuca, & tangatar dibhlínibh, tar Traigh na Mna Mairbe .i. Traigh álainn Éothuile, {folio 93r} & asse go Tulach na Maoile, risan abarthar Sccrin Adhamnain aníu; & ro bennaigh hí; & ro faccaibh Adamnán úasalnaomh innte;7 & assein go h-All fíorálainn Farandáin aníu.8 Tainic i n-a ccoinne annsin Tiopraite mac Maoileduin, meic Fiachrach Ealgaigh, meic Dathi, & a mhac Dúnchad. Maith amh, ar Farannan, a Choluimcille, as ionad crábaidh & cleircechta an t-ionadh so; & fuarus fein mian mo mhenman & gradh glemaisech mo chroidhe fa áras naoimh & neimedh do denamh annso; & anmhain ann go foircend mo bethadh ag bindgabail mo psalm & mo psaltrach, ag moladh righ nimhe & talman. Dogéba tusa an fearann so ar son do bhennachta, & ar bhennacht Coluimcille & na naobh diblinaibh, ar Tiopraitte mac Maoileduin. Ruccattar na naoim buidechus adhbal risan iodbairt sin, & ro bennaighettar an t-ionad sin, & an t-uiscce iodhanghlan, & an t-all taitnemach; & ro fáccbatar Forannan na ffiort 'san reigles riaghalta sin.
Is amlaidh ro thocaithedh Farandán a bhetha 'san ionad sin an ccéin ro mair; an céd trián don oidche gonuicce a dí oscaill 'san dabhaigh9 firalainn fhuaruiscce; andara trian don oidche 'na charcair cloch & crábaidh &
Ba maith an fer ro báoi annsin .i. Farannán fertach; oir así so tuarasccbail Cholaimcille fair .i. fer fíren an ferso go n-gloine aignidh & inntinne, amhail uasalathair; fer firen amhail Apram; fer cennsa craibtech o chroidhe amhail Maoisi mac Amra; psalmcatlaidh molta amhail Dáuid; cumhdaighteoir na h-eccna amhail Sholamh; soidhtheach firinne amhail Pol apstal; fer lán do rath & do roieolas an Spiortu naoimh amhail Eoin suiscelaid; lubgort lanabbaid 'ar n-a líonadh do shubhailcibh; gescca finemna 'ar n-a fíorchumdach; teine taidlech taitnemach ar thes crabaidh & cogúis; leomhan ar nert & ar chumachtaib fri demnaibh; colum ar cennsa & ar ghloine gniomharta; naithir neimhe ar ghliocus le maith; mogh saothair & fognama do Chriost an fer sin .i. Farannan.
Ro fhágaibh Farannan buadha iomdha ar an dabhaigh sin .i. gibe no fhothraiccfedh innte do chlannaibh Fiachrach d'fior nó do mnaoi, gemadh esslan riamh roimhe, acht go ccuiredh tri tonna tar a bhaithis d'uiscce iodhanglan na dabhcha,10 go ttiucfadh slán ón t-sruth. Edach
Is amlaidh so frith an reiccles úasal oirdnidhe & ionad naomh & neimedh fa huaisle i n-iath Eireamóin ar tós .i. feacht n-aon da ttainic Columcille ar saorcuairt Leithe Cuinn & naoimh Erenn maille fris, & tainic go tír Úa fFiachrach Muaidhe, & asé ba rí 'san tír an tan sin .i. Tiopraite mac Maoiledúin, meic Fiachrach Ealgaigh, meic Dathi meic Fiachrach. Ro edhbair & ro ardthiodhlaic Tiopraite tri h-eccailsi onóracha & tri reiclesa {folio 94v} ronaomhta do Choluimcille & da naomhaibh. As iadso na
As leabhrán Meic Seain Charraigh í Maonaigh .i. comarba Farannain do sccriobadh an betha sin Farannain. Do sliocht Dathi meic Fiachrach an Sean sin, amal derbus a geinelach ata sccriobtha i n-a leabur fein. A tigh na m-brathar ag Drobaois ro sccriobadh, 13 Febrv. 1629. Meisi Micel bocht brathair.