Corpus of Electronic Texts Edition

Background details and bibliographic information

Lives of the Saints from the Book of Lismore

Author: Unknown

File Description

Whitley Stokes

Electronic edition compiled by Elva Johnston

Funded by University College, Cork and
Professor Marianne McDonald via the CURIA Project.

2. Second draft.

Extent of text: 71130 words

Publication

CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork
College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt

(1995) (2010)

Distributed by CELT online at University College, Cork, Ireland.
Text ID Number: G201001

Availability [RESTRICTED]

Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.

Sources

    Manuscript sources
  1. Chatsworth, Book of Lismore (at Chatsworth since 1930), folios 41ra1–84ra9 (facsimile foliation); published in facsimile: R. A. S. Macalister (ed), The Book of Mac Carthaigh Riabhach otherwise the Book of Lismore, Facsimiles in Collotype of Irish Manuscripts V (Dublin: Stationery Office for Irish Manuscripts Commission 1950). Stokes's edition was made from the original, lodged for him in the British Museum.
  2. Dublin, Royal Irish Academy, MS 57, 477 (olim 23 K 5 see Catalogue of Irish Manuscripts in the Royal Irish Academy, fasc. 2, 163), made by Eugene O'Curry, c. 1839.
  3. Dublin, Royal Irish Academy, MS 478, 474 (olim 23 H 6 see Catalogue of Irish Manuscripts in the Royal Irish Academy, fasc. 10, 1278), made by Joseph O'Longan in 1868.
    Internet resources
  1. The book is available online in .PDF format at www.archive.org.
  2. See http://www.ucc.ie/celt/book_lismore.html for further details and bibliographical information.
  3. See http://www.ucc.ie/celt/ocurry_lismore.html for Eugene O'Curry's description of the manuscript's rediscovery in 1814, from 'Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History' (Dublin 1861).
    The edition used in the digital edition
  1. Lives of the Saints from the Book of Lismore. Whitley Stokes (ed), First edition [cxx + 411 pp] Clarendon PressOxford (1890)

Encoding

Project Description

CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling Declaration

All editorial introduction, translation, notes and indexes have been omitted. Editorial corrigenda (pp. 404–411 and elsewhere in the edition) are integrated into the electronic edition. In general, only the text of the Book of Lismore had been retained, since variants are cited from other MSS in a non-systematic way and most are non-significant. Therefore, only significant variants are retained and these are tagged as variants. Missing text supplied by the editor is tagged.

Editorial Declaration

Correction

Text has been thoroughly checked and proofread. All corrections and supplied text are tagged.

Normalization

The electronic text represents the edited text. The editor's expansion of the notum for 'vero' as 'immorro' is retained throughout. Words are segmented in accordance with CELT practice.

Quotation

Quotation marks are rendered q; double quotation marks are nested within single quotation marks.

Hyphenation

Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, the page-break and line-break are marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation

div0=the volume; div1=the individual saint's Life or religious text; paragraphs are marked div2; poems are marked for stanzas and lines. Page-breaks and line-breaks are marked, and the number of every line-break is give as lb n="nnn". Folio numbers of the manuscript as rendered in the facsimile are marked mls unit="folio" n="n".

Standard Values

Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd

Interpretation

Names of persons (given names and surnames), groups (dynasties, tribes, peoples etc.), places are tagged. Offices and titles (king, abbot, lord etc.) are tagged. Numbers and dates are tagged.

Canonical References

This text uses the DIV1 element to represent the Life.

Refs: LINE (<LB>)

This text uses the DIV1 element to represent the Life.

Profile Description

Created: By unknown authors in Irish monastic scriptoria Date range: c. 1100–1200, various and unknown .

Use of language

Language: [GA] Approx. 99% in Middle Irish and Early Modern Irish.
Language: [LA] Approx. 1% in Latin, mostly biblical citations.

Revision History


Corpus of Electronic Texts Edition: G201001

Lives of the Saints from the Book of Lismore: Author: Unknown

List of witnesses


p.1


1]

BE(THA) Patraic inso, & tabrad g(ach a)on legfas bennacht for
2] a(n)mannaibh na lanamhna dar' sc(ríbad in lebhar so).


3] POPULUS qui sedebat in tenibris uidit lucem magnam’’

Is. 9:2, Mt. 4:16

.i. in pobul
4] dessidh i n-dorchaibh at-connairc soillse (móir), et in foireann ro bui i
5] bh-foscudh (bái)s fuarutar soillsi dia tainig a (n-inshor)cugud. IN Spirut Naemh
6] immorro, an Spirut (as) uaisli cech spirut, in Spirut do-rinfidh (& ro) thecuisc
7] in eclais ceachtardhai, petar(l)aice & nu-fhiadhnaisi, o rath h-ecnai & fhaitsine, IS
8] h-e in spirut sin ro raidh na briathra-so {§}tria gin in prím-fatha Ysaias mic Amois,
9] de cuius laude loquitur Hieronymus
§ dicens: Potius dicendus est propheta
10] quam euangelista’’

. IS dia molad sidhe at-beir Cirine faidh conadh cora
11] suiscelaigthe do radha friss ina faidh, ara foillsi & ara imchuibhdhe frisin nua-fiadnaise
12] ro innis scela Crist & na h-ecailsi noeimhe, cuna budh doig la nech
13] cu m-badh taircetul ro-fhet etar do neth, acht aisneis ret rem-thechtach
14] cena iar bh-forbhthiugud in gníma.


15] Oen didiu dia taircetluib foillsigthib inni it-fiadhar sunn tria aisneis
16] sechmadachte. Populus qui sedebat in tenebris uidit lucem magnam’’

Is. 9:2, Mt. 4:16

. IN
17] pobul didiu dessidh i n-dorchaibh at-connairc soillsi moir. IS e didiu leth
18] atoibe in n-aisneis-sea lasin bh-faidh cu du i n-debairt remhe in suiscelaigthe
19] cetnai: primo tempore eleuata est terra Stabulon et terra Neptalim’’

Is. 9:1

.
20] Tainic didiu la h-athnuadhugud na h-aimsire gloiri mhor & indocbail do treib
21] Zabulon
& do treibh Neptalim. Conudh for slicht na h-aisnesean-sin at-beir:
22] ‘Populus qui’ et cetera. IN (popul) deissidh i n-dorchaibh. Madh iar sdair{folio 42rb}
23] cipinnus popul Israel sin ro boi i n- dorchata na daeiri la h-Asardhaibh.
24] At-connairc soillsi na taithchreca don daeiri-sin .i. Estras & Nemias & Iosue &
25] Zorbobel. Madh iar sians immorro is e popul it- berur sunn, popul na
26] n-gennte ro bui a n-dorchaib aineoluis ic adhradh idhal & arracht, cu ro arthraigh
27] in fhir-shoillsi dhoibh .i. Íssu Crist cona apsalaib, air bui dorchata mhor for
28] cridhib na n-gennte cein co ro scail grian na firinne .i. Íssu Crist a ruithne fo
29] ceathra h-airdib in domain dia inshorchugud.


30] Oen iarum dona ruithnibh ro eisreid grian na firinne isin n- domun-sa, in
31] ruithen & in lasair & in lia loghmhar & in lochrand lainderdha ro shoillsigh


p.2


32] iarthar in bhetha, inti uasal dia ta lith & foraithmet a n-ecmhong na ree-sea
33] & na h-aimsire .i. noemh Patraic mac Calprainn, aird-esbul iarthair domuin,
34] athair bathais & creitmhe bh- fer n-Erenn.


35] IS ann iarum cheleabrait lucht na h-ecailsi lith & foraithmhet inti noem
36] Patraic
, & innister ni dia fertuibh & mhirbhuilib i ndh-ecalsaib na Cristaidi,
37] isin séssed la dec Kl. April arai laithe mis grene isin bliadain i tam cipinnus, in
38] margreit & in leg loghmhar isa lithlaithe so .i. sanctus Patricius episcopus.


39] Ad-fiadhat ind eolaig ba do Iudaidib dho iar m-bunadus, air is follus
40] as na mirbhuilib do-rinne Dia air-sium conad do clainn Israel dó, air is
41] dibh ro batar Iudaidi arcena; air in tan tucad in digal la Tit & Vespesan
42] ro h-esreideth Iudaidi fon m-bith & tainic a chinél bunaidh-sium Phatraic cu
43] Bretnu, & do-gabhadh foirb leo ann, uair at-fet Patraic fein sin i n-aroili leabur
44] dia epistlibh: Nos dispersi sumus per multas regiones terrarum propter
45] peccata nostra eo quod Domini praecepta et mandata eius non custodiuimus’’

cf. Conf. 1

.
46] Cunad don eisreideth-sin do-rocht a chenel bunaidh-sium cu Bretnu.


47] Patraic didiu do Bretnaib Al Cluaide a athair, Poduig deochain a shenathair,
48] Conches ainm a mhathar, ingen Ochmais do Frangaib{folio 42va} &
49] siur do Mhartan h- í, & i Nemhtor ro ghenair, & in leac fors ro genair in tan
50] do-berar lugha n-eithig foithi do-fussim uisqui amal bhidh oc caíneadh in
51] gu fhoircill. Madh fir immorro in lugha tairisidh in cloch 'na h- aicnidh fein.


52] Ceit fhirt Patraic inso & a m-broinn a mháthar do-roine .i. mac righ
53] Breatan tainic co h-airm i m-bui in ben, co ro innail si dho & ro ghabh greim eisdi:
54] co tuc a shetich-siumh dig neme do Chochmais tria ét, co nus-ibh, cu ro ghab
55] Patraic in neim ina ghlaic, & do- righne cloich di ina laimh, conidh amhlaid sin
56] rucadh-sum. Ro morad ainm De & Patraic de sin.


57] O ro ghenair didiu Patraic rucadh dia bhaithius cusin mac n-dall claireinech,
58] Gornias a ainm, et ni bui usce oca as a n-dingned in bathius, cu tard
59] sigin na croichi do laim na nuidhin tarsin talmain cur' mebaidh topur as;
60] & nighidh Gornias a einech assin topur, & ro errslaic a ruscu dho; & ro
61] erlegh in m-baithius, inti na ro fhoghlaim litir riam. Do- rine Dia tra firt
62] treda annsin .i. topar as in talmain & a rusca don doll & airleghiunn uird in
63] bhaithis donti nach faca litir riamh. Ro fothaiged immorro eclais forsin
64] topar sin in ro baistedh Patraic, ocus is ann ita an topar oc unn altoir, &
65] techtaidh fuath na croichi, amal it-fiadhat ind eolaig.


66] Ron-gabh dano siur a mháthar ind altramh, áir ba h-aimrit h-i fein.


p.3


67] Ro n-alt iarum Patraic i Nemptor cur' bhó gilla, et is lia a tuirium & a ais- neis a
68] n-do-rindi Dia do fertuibh & mhírbhuilib aire ina naidin & ina gillaighecht;
69] ár bui rath Dé 'na comuidecht in cech aeis.


70] Fect didiu do Phatraic a tigh a muime a n-aimsir gheimrid do-thoet tola
71] mor & linad usce forsin n-árus i rabutar, cur' bhaidh in tene, cu m-batar na
72] leastra & fointreabh an tighi for snamh. Ro chai-sium dano for a mhuime,
73] oc cuinghidh bhidh amal is bes do noidinuibh. ‘Ni h-e sin snim fil oruinn’, ol
74] in muime. ‘Dous-fuil didiu ní is toisechu dhuin inas biadh do denumh
75] duit-si, áir ni beo cidh in tene’. O ra-chuala Pátraic sin, ro cuinnig loc isin tigh
76] in bhail nach rainic in t-uisqui, & ro thum a laimh isin n-uisqui. Na coic
77] banna iarum do-bruinndis as a meruib batar cóic oeible teined fo cétoir.{folio 42vb}
78] Ro las didiu in tene, & ní ro arthraigh in t-usce iar sin. Ro m(órad) ainm De &
79] Pátraic don moir-mirbuil-sin.


80] Fecht a n-aimsir geimrid con-aitecht a muime brosn(a) connaidh cur'
81] tinoil lan a urtlaig do phisibh oighridh, & tuc lais dia thig (c)o a muime.
82] ‘Ro bad fhearr dhún’, ol a muime, ‘brosna connaid chrin do thabairt diar
83] n-gorad inas a tucuis’. As-bert-som fria muime: ‘Creit-si conad sochma do
84] Dhia cu ro lasat na pisi amal crinach’. Amal ro suidhighed forsin teinid
85] ro lassat fo cétoir [gap: extent: 10 letters]


86] Feacht do Phatraic & da shiair Lup(ait) (oc ingaire) caerach. Atn-aigset
87] na h-uain cu h-(opunn, amal) ba bes doibh, docum a (ma)ithrech d(o ól lomma.)
88] O 't-connuic Pátraic & a shiúr in ni-sin, ro reithset co di(an) dia terpadh. Ad-rochair
89] an ingen, & ro ben a cenn fria cloich cur' bo comhfhocus bas di. Luidh
90] Pátraic dia saigid cu tard airrdhi na croichi tarsin crecht, & ba slan fo cétair.


91] Feacht aili do Pátraic oc na caeirib co ruc in cu allaid chaeirig uadh, cu ro
92] chairig a muime gu mor. Luid didiu in cu arabháruch cusin maigin cétna,
93] & in chúra imlan leis; et fa h-ingnad in ní-sin .i. aisec a fiaclaib in con allaid
94] immon m-biadh n-gnáhach. Morthar ainm Dé & Pátraic de sin.


95] Feacht ann luid a mhuime-sium do bleagun a bó. Luid-sium do ol dighi
96] leamhnachta lé. Dasachtaighter immorro im boin isin m- buaili .i. Demon
97] do-chuaidh innti, & do-beir a h-adharc isin m-boin ba nesa dhi & nos-marbhann.
98] Ro marbh dono .v. bú ba dech isinn indis, & luidh iar sin isin n-dithreibh.
99] Teid iarum an noem .i. Sucait, tre comairle in Spirta Noeim docum na .v.
100] m-bo, & dos-fuisigh iat a b-bas. Bennachais in m-boin n- dasachtaig ucut, & ba
101] cennuis iar sin amal chaeirig.


p.4


102] Bui dal mhor la Breatnu. Luidh-sium don dail-sin la aidi & laa muime.
103] Tecmaing tra co n-erbailt a aite isin dail-sin. Ro shochtsat na h-uili dhe sin,
104] & ro chiset a comnesomh, & ro chí a com- mam, & adubairt: ‘A gill(i), cidh
105] umar' leicis h-imarchoirthidh do ec’? Luid iar sin Patraic docum a aidi &
106] do-rad a lama ima brag(ait){folio 42vb} & at-bert fris: ‘Eirigh co n-dighsium
107] asso’. At-raigh fo cétoir la breithir Patraic & ruc for a muin dia thig inní Patraic.


108] Feacht n-aill do-bertis meic beca in phuirt mil dia maitribh as na miltenaibh.
109] Co n-debairt a muime fris- sium: ‘Ni thabraisi mil dam-sa, a meic,
110] amal do-bearuit meic in baili dia maithribh’. Teit-sium iarumh docum in
111] uisqui, & leastar lais, & senais an t-uisqui cur' bo mil, & co n-dernta cretre
112] don mhil-sin, & no ic(ad c)ech teidm.


113] Feacht ann at-bat(h lena)m alaile bannscaile no cungnadh la muime
114] Patraic ic bleagun a bo. As-bert iarum muime Patraic: ‘Tuc lat do mac
115] inniu isin n-innis feib no berthea cech dia’. Do-ghní samlaid. A m-batar
116] iarum na mna oc on bleagun, & in mac marbh for lar na buaile, do-breath
117] a mhuime leamlacht do Patraic & is-bert fris: ‘Gairm cucatt in mac aile
118] co n-eisbhiudh comaidh friut’. ‘Táre, a naidhiu’, oul se, ‘ille’! At-racht fo cedair
119] in mac a bas la togairm Patraic co n- eisbetar commaid iarum. Ro morad
120] ainm De & Pátraic de sin.


121] Feacht aili do-chuaidh rechtaire in righ da fhuacra for Patraic & for a
122] muime co n-dighsitis do glanad th(e)allaig in righ-thigi i n-Al Cluaide. Teit
123] iarum Pátraic & a muime, co tainic in t-aingeal co Pátraic, co n- debairt fris:
124] ‘Guidh in Coimdhi, & ni ba h- eicin duit ind obar-sin cu brath’. Glanais in
125] t-aingel in teallach iar sin, & at-beir ce no loiscthea a bh-fil do chonnudh i
126] m-Bretnaib isin tealluch ni bheth luaithne arnabharach ann, & comuillter fos sin.


127] Feacht aile didiu do-luidh rechtuiri in righ do chuinghidh chisa grotha
128] & imme co muime Patraic, & ní raibhi aici ní do- berad ind isin gaimredh.
129] IS and sin do-righne Pátraic gruth & imm don t-snechta co rugad don righ,
130] & o ro taisilbhadh don righ (r)o soadh a n-aicned snechta doridisi. Ro (m)aithedh
131] iar sin do Phatraic on righ in cis-sin.


132] Becc tra de mhor annso do mac-fertuibh inni noem Pátraic.


133] IS h-e tra tuirthiudh toid- hechta Pátraic docum n-Eirenn. Batar .iiii.
134] meic rig Bretan for longius. Rancatar{folio 43rb} cu n-dernsat orcuin i nn-
135] Urmarc Leathu, & do-recmaing lucht do Bretnaib Al Cluaidhi for turus


p.5


136] n-Urmarc Lethu in tan-sin, & ro h-orta isin orcuin sin. Ro h-ort ann cetamus
137] Calpurnus mac Potaidhe athair Patraic & a máthair .i. Conces. Ro ghabhsat
138] Pátraic & a dhi siair .i. Lupait & Tigris. IS ed didiu leth lotar meic rig
139] Bretan, timcill Eirenn atuaidh, cu ro rensat ini Patraic fri Miliuc mac h-ui
140] Bhuain
cona triur brathar. Ba h-esidhe ri Dal n-Aruidhi, et ro rensat a shiair
141] leth n-aili & ni ma-fitir daibh. Ba de tra ro lil- sium in t-ainm as Cothruighi
142] ar foghnum do cethrar muinntire.


143] Bai tra do dhichracht in fhoghnuma i m-bai Pátraic co toimniudh cechae
144] dona cetheora muinteruib dia bh-foghnad cumad do a oenar foighneth, et
145] bai gidh in anmcairdine ele fair-sium .i. cét slectain matan & cét fescor &
146] oen-proind on trath co araili.


147] Batar didiu .iiii. h-anmanna fair .i. Sucait a ainm o thuistidhibh:
148] Cothraighi dia m- bui ic foghnum do cheathrar: Magonius oc German:
149] Patricius .i. athair na caitherdha, a ainm la Selistinus .i. comarba Petuir


150] O 't-connuic Míliuc gur' bo mogh irisiuch, ro cennuigh on triur aili cu
151] fognadh dó a oenar, & ro fhoghain fo bes na n-Ebraidhi fria re .iiii.
152] m-bliadne, uair ba deithber dhó iar n-aili genealaig; et iss ed ro h-erbadh do,
153] ingaire muc; & ro cesair mór n-imned i n-ditribh Slébi Mis, amail it-fet fein
154] i liubar a eipistlech.


155] IS lia tra tuiriumh & aisneis a n-do-roine Dia air-sium isin ditribh.
156] IS ann sin don-athuiged-som Victor aingel & no fhorchanad im ord n-ernaigthi.
157] Tictís dono chuici-sium meic & ingena Milcon cona cnamat do, & nos-forchanadh
158] im chrabud cristaidi do reir forcetuil in aingil.


159] IS inn inbaidh-sin it-connaic Miliuc fís .i. Cothraighi do thuidhecht cuca,
160] & lasair theined as a ghion, cu ro lái-seom uadh in teinid na ro loiscedh, &
161] ro loiscc a meic & a ingina comdar luaithred, & ro h-esreided a luaith fo Eirinn.
162] Ruc iarum Cotraigi breith{folio 43va} forsin n-aisling, & at-bert ba h-e tene in
163] raith diadha asa coimlaifed uad-sum iardain co Miliuc, & ni creitfedh do.
164] No loiscfed immorro pectha a mac & a ingen, & no creitfitis, & bidh irdraicc
165] a n-ainm fo Eirinn.


166] I n-araili aidchi didiu isin du sin ro- cuala guth in aingil, & at-bert fris
167] i fis: Bene, serue Dei, ieiunas et oras, et cito exiturus eris ad patriam tuam’’

.
168] Ro comhfhaicsigh tra aimsir fuaslaicthi Patraic a daire, air no clechtatais na
169] gennte soerad a moga cecha sechtmad bliadne. Ro imraidh iarum Miliuc
170] cinnus no fhastfadh a mhogad ocai .i. Patraic. Crenaidh didiu chumhail

p.6


171] .i. Lupait siur Patraic. Dos-bert Miliuc dia mhogaid. Ro tinoiltea i teach
172] fo leth aidhche a m-baindsi. IS annsen ro pritchai Pátraic don cumail cu
173] ro thocaitetar in aidhchi oc ernaigthi. ISin maduin iarnamharach at-connuic
174] Pátraic in gelchrecht i n-dreich na cumaile, cu ro fhiafraigh fochunn in crechta.
175] As-bert in cumal: ‘In tan ro bhasa i Nemptor i m-Bretnaib rot- ecmaing gur' ben
176] mu cheann re cloich gur' bho comfhocus bas damh. O at- connaic mu brathair
177] Sucait in crecht do-rat airrdhe na croiche cona laimh tar mo cenn,
178] & ro h-ictha fo cétoir’. Ro raidh Pátraic: ‘Misi do brathair, & is me rot-íc, &
179] is trocaire De fo-dera ar n-accomal doridhisi iarnar n- esreideadh’. Ro ghniset
180] iar sin atlaigi buidhi do Dhia, & do-cuatar isin n- dithrub iar sin.


181] O ro bui Pátraic isin dithrub at- cuala guth in aingil ica radh: ‘IS fuiridhe
182] didiu in long co n-dighi-sa innti cusin n-Eatail do fhogluim na screptra noime’.
183] IS ed ro raidh Pátraic frisin aingel: ‘In duine dia bh-foghnaim-si fria re .uii.
184] m-bliadne ni fharcabh-sa h-e cen a airle dam’. IS-pert didiu in t-aingel: ‘Eirc-si
185] co bh-fesair’. Do-roine Pátraic amlaid sin. As-bert Miliuc na comarleicfeadh
186] muna thardad tallann oir dia chinn. ‘IS tualang Dia cidh eadh on’, ol
187] Pátraic. Do-riacht Pátraic isin dítreibh & at-cuaidh don aingel briathra
188] Milcon. At-bert in t-aingel fris du i tat Foillichta in Aingil: ‘Coimhet-sa
189] amarach araili torc ic claidhi in talman, & do- cuirfea bruth oir dhuit ass, &
190] tabhuir ar do shaeire’. Ro comailled amlaid & ro leicedh{folio 43vb} Sucait
191] do imthecht soer iar sin. Aithrech immorro la Milcoin deonugud dia
192] mhogad imthecht, & fuid- hius a muinntir 'na dhegaid dia thabairt for culai;
193] sech ni tharra-sum Patraic & ni tharraid in t-or ar n-impod.


194] Luid didiu Patraic i crich h-Ua Neill for aighidhecht co Sein Chianan.
195] Is h-e ro fheall fair. Rod-rir ar chaire n-umai. Suidhighidh a coiri for fraighidh
196] a theghduisi co ro lensat a lamha don choire iar sin. Luidh a ben dia chabair.
197] Ro leansat a lamha-sidhe don coire. Luidh in mhuinnter uili cusin coiri, &
198] ro leansat a lamha uili don coiri, & ro lean in coiri don froigid. IS annsin
199] ro raidhset: ‘Is mogh righ mhor-chumhachtaig ro rensam. Gairmter duin
200] doridisi’. Do-lluidh Pátraic iar sin cuca, & do-lleic a l-lamha dhoibh trena
201] n-aitrighi, & ro laiset in coire for culai.


202] Luid Pátraic iar sin la Gulla for muir & dus-fobair ainbhthine moir.
203] Ro ghuidh Pátraic a Dhia leo & ba raeithinach in muir. IAr n-gabail tiri
204] dóib do bhatar tredenus i nd-oine iar scithlim a l- loin. Guidhset Pátraic iarum
205] im cuinghidh bídh doibh co Dia. IAr sin do-rat Dia dhoibh muic n-uir


p.7


206] fhonaithi, et do-breath mil choillidi do Pátraic amal Iohain Babtaist.
207] Scarais friu-saidhe & do-lluidh co Nemptor. O rainic iarum a athardha
208] ro ghuidhset h-e im anad acu, ocus ni frith uadh, uair cech tan at-codlad
209] indar lais ba h-i inis na n-Gaeidel at-ceth co cluineth claiscetul na macraidi
210] o Chaill Fochlad.


211] Do-luidh didiu tar Muir n-Icht i n- airrterdeiscirt na h-Etailli docum Germain
212] .i. sai-eascop na h-Eorpa uili in tan-sin, cu ro legh in canoin n- eclusdai lais.


213] DO-LUIDH co Martan iar sin cu Torinis, cu tart berrad manaig fair.


214] .XXX. bliadne didiu a aoes in tan ro- siacht gu German, xxx. bliadne oc
215] foghlaim oca iarum, & xl. bliadne ic proicept a n-Eirinn.


216] Ro fhaidh German iar sin inhí Patraic do Roimh do airidin graidh
217] espoic fair, & senoir sruith lais .i. Egedius prespiter, dia theastugud fiadh
218] Romanchu.


219] Luidh iarum for muir, nonbur a lin, co rala an innsi cu n-fhaca in tech nua{folio 44ra}
220] & lanamain ann; & at-bert frisin oclach bui isin tigh, cia fot ro batar
221] annsin. ‘O aimsir Íssu’, ar se, ‘& is e ron-bennach conar tegduis, & bemait
222] amlaid co brath, et timarnai Dia duit- si’, ol in t-oclach, ‘dul do proicept i tír
223] n-Gaeidel, et for- fhacaibh Íssu bhacaill lindi dia tabhairt duit- si’. Do-breat
224] iarum Patraic bachaill Íssu leis, & do-luidh co Germán for cula. (As)- pert
225] Victor fris. ‘Timarnai Dia doit-si du(l do) proicept i tir Ghoidel’. ‘Dia
226] cloisinn dam’, ol Pátraic, [gap: extent: 4]ad dó no raguinn. ‘Tair-si’, ol
227] Victor, ‘dia acallaim- seom i Sliab Herimon’.


228] LUID Pátraic iar sin, & ron- ecain fri Dia dúrcraidhitaid na n- Gaoidel.
229] As-p(er)t Dia: ‘Biat-sa’, ol se, ‘oc furtacht duid’.


230] LUID iarum Pátraic do Roim co ro-et gradh esbuic o comarba Petair .i.
231] Selestinus .xl.ú. o Phetur. IS e ro fhaidh Palladiam espuc docum n-Eirenn,
232] acht ni ro gabhsat Gaeidil a proicept-side, ár ni dó ro cinn Dia a comhshódh,
233] acht is do Patraic. Luidh iarum Palladius for cula co n-erbailt a m-Bretnaib.
234] Luidhset a caeimthechtaidhi co Roim.


235] IN tan luidh Pátraic fo gradh n-espuic is ann do-breth in t-ainm is Patricius
236] fair. Do-radad grad for Pátraic iar sin o German & o Shelistinus &
237] ó Mhatha o righ Romhan. IN tan tra ro bas occ tabuirt graid espuic fair
238] ro freacairset na teora classai .i. class muinteri nime & class na Romanach &
239] class macraidhi Cailli Fochlaid. Et is ed ro cansad uile: Ibernienses omnes


p.8


240] clamant ad te puer’

cf Conf. 71

. Ro fhaidh didiu comarba Petair inhí Pátraic do proicept
241] do Ghaeideluib.


242] A m-bai Pátraic for muir ic ascnamh docum n-Eirenn co n-acai an clamh
243] forsin carraic oc cuinchidh inaidh ar Dia isin curach. IS ann sin rola Pátraic
244] a leic isin muir resin clam, acht in tan do-rochtatar Eirinn fuaratar in lec
245] ara cind isin purt.


246] Luidh iarum Pátraic co n-geibh Innber De i Crich Cualunn, & nibdar
247] failtigh na h-iascaire fris. IS ann sin do-rad-sum breithir forsin n-innbhir
248] cu nach biadh torad ann cu brath. Et is e thainic a n-agaid Patraic .i. Sínell
249] mac Finnchada. Is h-e cedna fer do-chreid{folio 44rb} do Dhia & do Pátraic.
250] Et facbhuidh bennachtuin fair & for a shil.


251] .XL. bliadne on ló tainic Pátraic a n-Eirinn co la a etseachtai.


252] Fo-cerd a luing iar sin sech Eirinn soir co h-Inis Pátraic. Luid i tír.


253] Aroet araili fer for áighidecht i suide & creitis dó. Luidh Pátraic cum
254] a luingi d' acallam Laeghairi co Temhraig. Ro imir as-sidhe co h-Innber na
255] m-Barc
, & do-gní aoighidhecht a tigh fhir mhaith annsin. Sescnech a ainm.
256] Pritchaid Pátraic breithir n-De dhó, & creidid do Dia & do Pátraic. Baister
257] h-e iarum. Bai mac bec aigi. Ro toltnaigh-sidhe do Patraic & ro char gu mor
258] intí Pátraic. Gabhuis in mac cos Pátraic 'na ucht, & ní r' aemh codlud le
259] a máthair na a athair in aidhchi sin, acht ba toirrsech & no chaifedh muna
260] leicthi i fochair Pátraic h-e. Ar madain immorro, in tan do-chuaidh Pátraic do
261] imthecht fora set, tucad a carpat cuice. Cuiris Pátraic a chois isin carbat.
262] Iadhaidh in mac bec a dhi laimh im chois Pátraic, & is ed ro raid: ‘Rom-leicid
263] aroen fria Pátraic, ár is e Pátraic m' athair dileas’. Do-raidh Patraic: ‘Baistter
264] in mac & do-berur isin carbut’. Co n-ebert Pátraic iardain: ‘Bidh comarba
265] dam-sa in mac-sin’. Et do-breth Pátraic ainm fair, Benignus .i. Benén.


266] Teit iar sin a coeimthecht Pátraic co Ferta bh-Fer bh-Feic i Muig Breg
267] adaig chasc. IS annsin ro celeabair Pátraic ord na casc, & adaiter tene
268] cosecartha acu do oifreann. Ba h-i sin aidhchi fhele Laeghuiri meic Neill,
269] ár ro gnithea la Laeguiri feil a gene do gres gacha bliadne i Temraig Breg, &
270] ni lamhtha la Laeguiri tene d' fatudh in Erinn resiu no h-aduighthea tene
271] lais-sium i Temraig.


272] IS annsin ro mhallach Pátraic Innber n-Domnann & Innber n-De, &
273] ro bennach Innber m-Boinne ar fuair iasc ann.


274] LUIDH iar sin co h-Innber Slainghe cu ro fholuigh a lunga isin du-sin.


p.9


275] Conidh ann do fhuair mucaid Dichon meic Trechimh, bhail ita Sabull
276] Patraic inniu, co n-ecidh dia thigerna. Luidh Dichu co n-greis a choin fona
277] clerchiu. IS ann sin do ghab Pátraic in fersa: Ne tradas bestis animam
278] confitentium tibi’’

cf. 1 Kings 13:4

et cetera. IAr sin sochtais in cu & ni ro urchoidig doibh.
279] O 't-connaic Dichú inhi Pátraic ro fhuasluicc a claidhiub dia orcain. Seacais
280] a laim os a cinn{folio 44va} acedoir, cu n-derna atach Patraic & ron-gabh congain
281] cridi, & ro creit, & ron-baist Patraic iar sin, conid h-e tóisech ro ghab baisde &
282] creidium la h-Ulltu o Pátraic. IS annsin ro idbair Dichu do Pátraic in
283] Sabull. Senoir immorro Dichu in tan-sin. Do-rat traic a rogha dó, a
284] athnuaideged i n-aeis trichtaigi a dhul i flaith nime fo cétoir. ‘IS ferr leam’
285] ol se, ‘mo athnuaigeded ind aes trichtaig’. Bendachais Pátraic Díchoin
286] gu n-deachaid i n-oitiud as a h-aithli.


287] Feacht do Pátraic isin t-Sabull oc oifreann. Luidh araili drai sech in
288] eaclais. Fo-cerd a eachlaisc dar senistir na h-ecailsi isin coileach. Sluicid
289] in talam in drai fo cétoir.


290] LUID Pátraic do proicept do Miliuc mac h-ui Bhuáin, & ór lais ar gabail
291] in chreidme uadh, áir ro-fhidir cur' bhó sanntach um crudh & um ór h-e
292] do sunnraid. O 't-cuala Miliuc Pátraic do techt cuigi nir' bo failid dhe, ar ba
293] meabhul lais creidium dia mogh & dia fhogantaidh. IS i didiu comairli
294] ro aslag Demon fair .i. tene do tabairt fair ina thigh bodein, cu ro loisced ann
295] & co n-dechaid dochum n-ithfirn. Ro foillsiged do Pátraic inní-sin, & is ed
296] ro raidh: ‘Ní bia na righdamhna uadh, & is ac foghnum dhaine ele bias
297] a shil & a seimeth do gres, & ni tharga a ainim a h-ifirn cu bráth na iar m-brath’.


298] IS i sin aimser do-rala ri feochair for Eirinn .i. Laeghaire mac Neill.
299] IS ann didiu bai a shosad & a greim rigda i Temraig. Teora bliadni re
300] tuidhecht do Pátraic i nn-Eirinn ro terchansat na druidhi a taidhecht
301] .i. Luccatmhael & Luccra. Et is ed ro raidhset:

    1. 302] Ticcfat tailcinn tar muir meirceann,
      303] a m-bruit .i. a cocaill oifrind toillceann,
      304] a crainn .i. a m-bachla croimcenn,
      305] a miasa .i. a n-altoire a n-airrther a tigi,
      306] friscerat uile amen.


307] IAr sin is-pert Pátraic ria Dichoin: ‘Eirg uaim’, ar se, ‘co Laegairi mac
308] Neill co n-ebre mo aithiusc fris, cu rabh flaith & eclais isin tir’. ‘Dia n-deochus-sa


p.10


309] cu Laeguiri’, ol Dichu, ‘itat .ix. n-geill dam-sa occa i Temraig. Muirbhfiter
310] mo geill & nom-muirbfiter fein in lín raghat.’ ‘Ternaife-sa fein & ternaifeat
311] do geill{folio 44vb}
[gap: extent: 8 letters]
sum
[gap: extent: 6 letters]
mdid
[gap: extent: 2 let- ters]
ge
[gap: extent: 2 letters]
gingu terno’, ol Dichu,
312] ‘ragat ar do bennachtain’. Luidh iarum Dichu co Temhraig. ‘IS e tra in
313] fer’, ol Laeguiri, ‘ceta ro creit don Tailcenn ria feru Eirenn. Beridh’, ol se,
314] ‘in fer-so a n-aen-tech re gia(llu), & tarduidh biadh saillti doibh & na tardaid
315] di(gh)’. Do-ronad samlaid. Dosn-ainic [gap: extent: 5 letters] macdhacht & do-breath
316] drolmhuigh fhina dhóib [gap: extent: 6 letters]ae Pátraic & [gap: extent: 3 letters] dáil doib & do-breth soillsi
317] [gap: extent: 4 letters] doibh [gap: extent: 3 letters]. Dosn- ainic cleirech cu casal lin uime & tall (na) glasa & na slabhrada
318] dib, & tuc a n-eochu do ba for lár in lis ina srianuibh, & ro oslaic doirrs(ea
319] na) Temrach reompa. Leangait iar sin for a n-eochu & ti [gap: extent: 4 letters] co Pátraic i tir
320] n-Ulad. At-fet iarum Dichu a scel do Pátraic. ‘IS doigh’, ol Pátraic, ‘ní icfut
321] fáithe nait fir fessa in fer-sin co rissa fein’.


322] O ro comfocsig so(llumun) na casc ro midir Pátraic nach raibhi baili in bu(d)
323] cora dhoib ard-shollumun na bliadne do cheileabrad ina i Muig Bregh baile i m-bui
324] cenn druidechta & idlachta na h-Eirenn , & i n-ard-dingna na h-Eirenn .i. i Tem(raig).


325] Ro cheleabair do Dhichoin, & do-rad a luing for muir, & luidh co h-Indber
326] Colptha
& co Ferta b-Fer b-Feic for tir, & saidhidh a phubull ann, & ro bean(ad)
327] in tene chascda coisecarta lais. Ba h-i (sin) aimser no ceileabraitis na gennte
328] in t-sol(lomun)-sin, & ba geis do righ Temhra tene d' fatud re teinid na Temrach
329] in adaig-sin. Ni fhidir didiu Pátraic (in) geis-sin, & cia ro-fesadh ni tairmiscfed.
330] A( m-b)atar ann lucht na Temhra co bh-facatar in ten(id) ro atta Pátraic, air
331] ro soillsigh Mag m-Breg uile. Ro raidh in ri didiu: ‘Is coll cana & gesi dham sud,
332] & finnta dhun cia do-rine in tene u(t)’. ‘At-ciam in tene’, bhar na druidhe ‘&
333] ra-fhetam(ar) in aidhche a n-dernad h-i acht mina didbhuig(ther re) maduin ni
334] baithfiter co brath’. Ro gab f(erg) in ri iar sin, & ro h-innled a carpat do, & do-dech(aid)
335] co Ferta b-Fer bh-Feic. Do raidset na d(ruid) fria Laeghaire: ‘Na h-eirc-si
336] cusna fira ucu(t) air do-ragat-som cucat’. Do-deochaid didiu Pátraic cu h-airm i m- bui Laeghaire. At-bert Laeghaire. [gap: chasm in MS/extent: 2 folia]

{folio 47ra}


337] Luidh iarum Pátraic co Sith n-Aeda (et ro )bennach Conall
338] & Fergus a mac. IS annsin do [gap: extent: 6 letters] ar a lamha for cenn an meic. Ingnad
339] la Conoll inni-sin. As-bert Pátraic:

    1. 340] Gignidh macan dia fine,
      341] bidh sai, bidh faidh, bidh file,
      342] inmhain lespaire glan glé,
      343] nat ebera imarbhe.


p.11


344] Colomb Cille mac Feilimthe insin.


345] Ro bennuch Pátraic didiu Conull mac Neill & a cenel, & for-fácuibh
346] bennacht for a n-dáinibh & for a n- innberuibh & for a ceallaib.


347] LUIDH Pátraic i Tir n-Eogain & as-bert fria muntirFomnid nach
348] for-tair in leo uathmhar .i. Eogan mac Neill’. IM-atarraidh doib frisin set .i.
349] Muiredach mac Eogain ro bui i tosach luirc na n-occ, Sechnall immorro do-bhui
350] i n-dereth luirc na clérech. IS ann as-bert Sechnall fria Muiredach. ‘Rat-fia
351] a logh leam da creidi h-athair do Dhia’. ‘Cia logh’? ol se. ‘Righi uait’, ol
352] Secnall. ‘Do-ghena amh’, ol Muiredach. A bh-Fidh Mhor is ann con-rainicc
353] Muiredach & Eogan fria Pátraic. Ro creit didiu Eoghan do Dia & do
354] Pátraic. ‘Damadh a tigh no creit- tea’, ol Pátraic, ‘do-ticfatis geill Eirenn
355] dod tigh. Uair nach edh, ni ticfat co tisat tria nert airm’.


356] LUID Pátraic cu h-Oiliuch na Righ cu ro bennuch (in dún,) & for-facuibh
357] a licc ann, & ro tarrngair righi & ordan re h-edh for Eirinn a h-Ailech, & do-rat
358] beannachtain gaiscidh for Eogan, & at-bert Pátraic:

    1. 359] Mu bheannacht for na tuatha
      360] do-biur o Bealach Ratha,
      361] ocus for Cinel Eogain
      362] deoraidh co laithi m-bratha.
    2. 363] Cein bes macha fo toruibh
      364] beit a catha for feruibh,
      365] cenn sluag bh-fer bh-Fail dia maigin,
      366] saigidh daibh for cech tealaigh.


367] LUIDH Pátraic iar sin a n-Dail Araidhi cu da macuibh déc Caelbaidh,
368] & do-rat beannachtain foraib acht Sarán a oenar, & do-rat mallachtain fair sein
369] cu nach gabhtha righi uadh cu brath.


370] Luidh Pátraic i n-Dail Araidhi cu ro baist espac Olcán fil in airrter
371] Maigi Cobhai, & cu ro legh Mac Nisse Conaire a shalma lais.
372] Luidh Pátraic co h- Eochaig mac Muiredaigh, co righ Ulad, dia m-bui oc
373] damnad{folio 47rb} & oc pianad da naemh- ogh ro edbradair a n-oighi do Dhia,
374] ica (timt)urgud i l-lanamhnus & i n-adhrad idhal. Ro ghuidh Pátraic itghi leo arna
375] ro phiandais, occus ni etas. Do-rat didiu Cairill mac Muiredaigh .i. brathair
376] in rig, impidi la Pátraic, & ni ro aemh in ri fair. At-bert Pátraic fria h-Eochaig:
377] ‘Ni bhiat righ nait rigdamna uait co brath ocus a n-oidhidh fort bhudhein.
378] Do brathair immorro .i. Cairill bhidh ri é budhein & beit righa uaidh &


p.12


379] flaithi os do claind-si & os Ulltaib uili co brath’, conud iat sin sil na righi .i. sil
380] Demmain meic Cairill tre breitir Pátraic.


381] Luidh didiu seitig in righ & slechtais fo chosaib Pátraic. Do-rat Pátraic
382] bennacht dí, & ro bennaig in gein bui ina broinn, conud h-e Domhanghart mac
383] Eochach insin. IS e for-facaibh Pátraic ina churp fesin i Sleibh Slanga &
384] bíaid ann co brath. Uair is h-e sin in sechtmad fer for-facuibh Pátraic
385] ana bhethaid oc coimet h-Eirenn.


386] Luidh Pátraic iar sin a Dail Araidhi tar Fertais Tuama co h-Uaibh Tuirtre.
387] Do-dechaid iar sin a n-Uaibh Meith Tire. IS ann tallsatar triar do Uaibh
388] Meith
in dara boc no bidh oc tabhairt usci do Pátraic, & do-dechatar do luighi
389] eithich do Pátraic cu ro mheichleastar in bocc fesin a bragait in tres fear dos-tall.
390] ‘Mo de broth’, ol Pátraic, ‘aisneidhidh in boc fes(in) a bhaile ar' h-ithed.
391] Et o aniu cu brath’, ol Pátraic, ‘leanat buic fort claind & chenel’, & is ed on
392] comalltur fos.


393] LUID Patraic co Firu Rois iar sin. IS ann sin ro soe i clochu na faiscre
394] grotha cosin nemh. Et ro baithtea isin ath uile laich ro mhidhatar orcain
395] Patraic.


396] LUIDH Patraic iarum tar Magh m-Breg i crich Laigh(en) co Dun Nais.
397] Ata lathrach pupla Pátraic i fhaighthi fria sligid anair, et ita tipra fria dun
398] atuaidh du in ro baisd Patraic da mac Dunlaing .i. Ailill & Illann & di ingin
399]

A recent hand has made Aill into Ailbi

Ailill .i. Mugain & Fedhelm ro i(d)ber(tatar){folio 47va} a n-oighi do Dhia, &
400] senais Pátraic caille for a cenn. IS annsin do-cuas o Phatraic for cenn rechtuire
401] Náis, Faillén a ainm. Ro doilbh-sein cotlud fair, & adubhradh bai in rechtaire
402] 'na chodlud. ‘Mo Dhe brath’, ol Patraic, ‘ni h-ingnad cidh tiug chotlud’.
403] Do-chuatar a muinnter iar sin do duscud in rechtairi. Et frith marb h-e ar
404] an anumaldoit do-rine do Pátraic, conid de sin is athiusc m-breithri la Gaedelu:
405] codlud Faillein i n-Dun Nais.


406] Dricriu didiu is e ba ri O n-Garrcon for cinn Pátraic in tan sin, et inghen
407] Laegaire meic Neill do mnai oca. Et do-diultsat fre Pátraic immon
408] bh-fleidh oc Raith Innbhir. Et do-rat Cilline foilti dhó, & ro marbh a
409] aen-boin do, & do-rat dó i n-airmed mine fo-ghebadh dia fhulung i tigh in righ. IS
410] ann sin at-bert Patraic fria mnai fhuine, & si oc derchainedh a meic:

    1. 411] A ben, taisigh do macan!
      412] to-taet torc mor do orcan:

      p.13


      413] is do aibhell do-taet breo,
      414] bid beo, bidh slan do macan.
    2. 415] IN t-arbur
      416] is dech do losail talman:
      417] is se Marcan mac Cillin
      418] duini bus dech d' Ibh Garrcon.


419] Fothaighis Pátraic iarum cealla & congbala imdha i Laignib, ocus for-facuib
420] bennachtain forru & for h-Uibh Cennselaig sainriudh, & for-facuibh
421] h-Uasailli i Cill h- Uasailli & Mac Tail i Cill Cuilinn, et ro oirdnestar Fiachu
422] Finn
i Sleibtib in espocoidi in cuicid. Ro mhaidh dano Failge Berraidhi
423] co muirbhfedh Pátraic du i comhraicfed fris a n-dighuil an idhail Cinn
424] Croich
, ar is eisidhe ro ba dia do Fhailgi. Ro ceilset tra a muinnter ar
425] Pátraic inni ro raidh Failghe. Laa n-ann as-bert Odhran a aru fre Pátraic:
426] ‘Ol atusa fri re cian og aruidecht duit-si, a popa, a Pátraic, nom-leic-sea
427] isin prim-shuidi inniu, & ba tusu bus ara’. Do-rine Pátraic samlaid.
428] Luid Pátraic i crich Ua Failghi iar sin. Teit Failghi cu tard fuasmadh
429] triaOdran i rict Pátraic. Nir' cian iarum co n-erbail Failghi co n-dechaid
430] a ainim a n-ithfern. Teit iar sin Demun i curp Failghe co m-bui eter
431] dainibh{folio 47vb} amal b[gap: extent: 7] Teit Pátraic iar céin mair iar sin co
432] Failghe, & ro thoiris an dorus in dunaidh i muigh, cu ro fhiafraig do aen do
433] mhoghuibh Failghi cait i m-bui Failghi. ‘Ro fhacbas-sa ina thigh’, ol in
434] mogh. ‘Raidh fris’, ol Pátraic, ‘tuidecht dom acallaim’. Teit in mogh
435] ar cenn Failghi, & ni fuair dhe isin tigh acht a cnamha lomai cen fhuil, cen
436] feoil. Tic in mogh co Patraic cu m-bron & toirrsi & at-fet dó amal do-connuic
437] Failghi. As-bert Pátraic: ‘On lo ro ghon Failge mo araid am fhiadhnuisi
438] do-chuaidh a ainim a n-ithfern isin gnim do-rinne, & do-choidh demun ina
439] corp’. Conid h-i oided Fhailghi insin.


440] Failghe Rois immorro issi a clann fil isin tir inniu, & ro bennuch
441] Pátraic, & is uadh flaithius in tire co brath.


442] LUIDH Pátraic iar sin for Bealuch n-Gabrain i tir n-Osraigi, & for- fothaig
443] cella & congbhala ann, & adubairt no bhetis oirdnidi laech & clérech dibh
444] co brath, & ni biadh furail nach coicid forru cein no beitis do reir Patraic.


445] Ceileabhrais Pátraic dhoibh iar sin, & for-facoibh martra sruithe ocu &
446] foirenn dia muntir du ita Martarthech inniu i Muigh Raighne.


447] LUIDH Pátraic iar sin i crich Mhuman do Chaisiuil na Righ. Co tarla do


p.14


448] Aenghus mac Nat Fraich ri Muman, & feruis failti fris, & nos-beir lais dia
449] thigh don dun cusin maigin i ta Leac Pátraic inniu, & creitis Aengus do Dia
450] & do Pátraic annsin, & ro baisdeth h-e & moran d' feraibh Muman maille fris.
451] IS ann sin tra tinnscnamh baithis bh-fer Muman, conadh ann as-bert
452] Patraic:
    1. 453] Muimhnigh dia nom-sáruighet
      454] um Chaisil cenn a m-baithis
      455] imghuin leo ar lar a tire
      456] beit a righi fo aithis.
    2. 457] A Caisil ro bennachus
      458] Eirinn co n-ic a h-ura:
      459] co mo dhá laimh ro ben- nachus
      460] conna bia cen maith Mumha.

461] IN tan tra ro bai Pátraic oc ben- nachad cinn Aenghusa luidh foghrain
462] na bacla trena traighidh. Iar bh-foirchinn immorro in bennachaid co n-accai
463] in crecht i cois Aenghusa. As-bert Pátraic: ‘Cidh ro m-bai nad ebris
464] frium’? ‘Atar lem’, ol Aengus, ‘rop h-e corus in creitmhe’. ‘Rat-fia a logh’
465] ol Pátraic. ‘Ni ragha do chomharba{folio 48ra} aidheadh n-gona onniu
466] cu brath acht oen-fer nama’. As-beir Pátraic co m-biad a rath i Caisil, ut dixit:
    1. 467] Eisseirgi Patraic a n-Dun,
      468] a ordan a n-Ard Macha,
      469] i telchan Chaisil cheolaig
      470] ro dheonaig trian a ratha.


471] Luidh Patraic a Muscraighi Breoghain. Laa n-ann didiu boi oc innlat
472] a lamh i n-áth ann cu torchair fiacail as a chinn isin n- áth. Luidh iar sin isin
473] telcha frisin ath anair, & do-tiaghar uadh do cuinghidh na fiaclu, et do-raitne
474] fo cétoir in fhiacail isin ath amal grein. Et Ath Fiacla ainm inn atha et Ceall
475] Fiacla
ainm na cille i farcaibh in fhiacuil. Et ro fhacuibh cethrar dia muntir
476] ann .i. Cuirche & Loscan, Caileach & Beoan.


477] Luidh iarum i tir Ua Figinti co n-derna Lonan mac Erca ri O Figeinti
478] fledh do Pátraic, & deochain Mantain do muntir Pátraic leis ica fur.
479] Do-lluidh cliar aesa dana co Patraic do cuinghidh bídh. Fuid- hius Pátraic
480] techta uadh co Lonan & co Deochain Mantain do chuinghidh neich don
481] oes dana. As-bertatar side napdis druith no bernfad a bh-fleidh ar tus


p.15


482] As-bert Pátraic na biadh na espoc o Lonan & na biad ard congbhail
483] deochain Mantain i talmain. IS ann sin do dechaid araili moethoclach,
484] Nesan a ainm, & molt & tanag & tri faiscre grotha for a mhuin do Pátraic.
485] As-bert Pátraic:
    1. 486] IN macan do-toet atuaidh
      487] is do do-berbadh in bhuaidh,
      488] cona moltan for a muin
      489] docum Cotraighi do-fuil.

490] Co nus-tuc Pátraic dona caintibh. Amal batar iarum na cainti oc ithe in
491] muilt notas-sloicc in talam fo cedair cu lotar i fudoman ith- frinn, & marait fos
492] na faiscre iarna sodh i clocha. Do-bert iarum Pátraic bennachtuin do Nesan,
493] & do-bert gradh deochain fair, & is e fil i Mungharait.


494] Luidh Pátraic iar sin i Findine fri Domnach Mor aniartuaith, telach
495] asa n-aicter in tuath fri Luimnech atuaidh, co tart bennachtain for Thuadmumain
496] ar a dhuthrachtaighi do-dechatar co n-imat innmhuis leo ar cinn Pátraic.
497] Cairthenn macc Blait,{folio 48rb} sen Clainne Tairrdealbhuigh, ro creit
498] don Choimdhid, & ro baist Pátraic i Saingil .i. sain aingil do-dechaid dia
499] acallaim annsin, & ni h-e Victor. Ní berthe dano clann do Cairthenn co sin.
500] IS ann sin rucadh Eochu Baillderg do Chairthenn. Patraic do-chruthaig
501] don phairt croa, et co rabha in ball sin in a churp do comhartha ind fherta.
502] Ni dhechaid Pátraic fesin isin tir acht at-ceth o Luimnech siar & budh
503] thuaid, & bennachais ind airet ad-connaic. Et prophetauit de sanctis qui in
504] eis fierent, nominibus et tempore quo peruenissent.


505] ‘IN t-ailen glas tiar’, ol Pátraic, ‘i m-belaibh in mhara ticfa caindeal do
506] muntir Dhe ind bus cenn athchomhairc dona tuathaib-sea, .i. Senan Innsi
507] Cathaig
’. Diagh .lx. vel .vi.xx bliadne iarum Senan mac Gerrginn meic
508] Dhubhthaig.


509] Ni dhechaid dano Pátraic dar Luachair ind Iarmhumhain. Prophetauit
510] de Brenainn mac h-ua Alte, qui nascetur .cxx. anno. Quod impletum est.


511] LUID Pátraic i Muscraighi Thiri baptisare et fundare fidem. Ibi inuenit
512] tres fratres .i. Fuirc & Muinech & Mechar, tri meic Forait meic Connla.
513] Creitidh Muinech protinus, et ro m-beir as Pátraic & ron- bennach & for-fhacuibh
514] oirdnidi laech & clerech uadh cu brath & airdrighi a thiri uadh
515] do gres.


516] Ro bhui tra .uii. m-bliadnii i Mumain, & iss ed do-rimet ind eolaig co n-derna
517] aifrenn cacha sechtmad imaire do neoch im-rulaidh i Mumain. IArsanni tra


p.16


518] ro fhothaigestar Pátraic cealla & congbhala la Mumain, & ro oirdnesdar
519] "áes gráid"aes cecha graidh, & ro ícc aes cecha tedhma, & ro thodhuisigh marbhu.
520] Ceileabhrais doibh iardain, & facbhus bennachtain forru.


521] LUIDH iar sin co h-Ele. Lotar fir Muman ina dhiaidh feib don-ucsat cach
522] dibh di alaile i n-degaid Patraic. IS ann sin do airtetar fir Mumhan, feruibh,
523] macuibh, mnaib, inhi Pátraic .i. oc Brosnachaibh, cu ro lasat mor-ghair &
524] mor-broscar ar fhailti fheghtha for Pátraic. Et is de sin ro h- ainmniged
525] Brosnachu Ele.


526] IS ann sin ro ceileabuir d' feruibh Muman, & do-bert bennacht forru: ut
527] dixit:

    1. {folio 48va}528] Beannacht De for Mumain,
      529] feruibh, macuibh, mnaibh,
      530] bennacht forsin talumh
      531] do-beir taradh dhaibh.
    2. 532] Bennacht for cech n-innmhas
      533] gignes for a m-brughaibh,
      534] cen nach foiri cobair
      535] bennacht De for Mhumain.
    3. 536] Bennacht for a m-bennu,
      537] for a leacu loma,
      538] bennacht for a n-glenna,
      539] bennacht for a n-droma.
    4. 540] Gainiumh lir foa longnibh
      541] roppat lir a tealluig,
      542] i fanuibh, i reidhibh,
      543] i sleibhibh, i m-bennib.

      Ben.


544] Luidh Pátraic for cul co Firu Rois cu ro thriall congbail in Druim Mor.
545] IS ann sin tainic in t-aingel & at-bert fris: ‘Ni sunn do-raid Dia friut airisiumh’.
546] ‘Ceist, cia h-airm’? ol Pátraic. ‘IS in Mhacha thuaidh’, ol in t-aingel.
547] Do-lluid Pátraic iar sin do Ard Pátraic fria Lughbhadh anair, & ro triall
548] congbail ann. Ticedh Patraic cech dia o Ard Pátraic, & ticedh Mochta
549] o Lughbadh aniar cu comraicdis imacallaim cech dia oc Lic Mhochta. Laa
550] n-oen ann tuc in t-aingel eipistil eatarra. Airleghuidh Pátraic h-i, & iss ed
551] bui innti:

    1. 552] Mochta craibhdech credhal
      553] bidh airm in ro gabad,
      554] Patraicc la breithir in righ
      555] h-i Macha non-anadh.


p.17


556] TEIT Pátraic iar sin don Macha la breithir in aingil co du ita Ráith Daire
557] inniu. Bui araili fer soimm airmhitnech ind inbaidh-sin a n-Airteraibh, Daire
558] a ainm. Ro ghuidh Pátraic intí Daire ar co tartadh inadh a reclesa do i
559] n-Druim Sailech, du ita Ard Macha inniu. As-bert na tibhreth in tealaig dho.
560] Do-breth immorro inad do isin glinn, du ita ind Fherta inniu. Fothaigius
561] didiu Pátraic fria re cian ann. Laa n- ann tuctha da ech Daire do ithe
562] feoir in du sin. Ro fergaiged Pátraic de sin curro marb na h-eochu fo cétoir.
563] Fergaigther Daire umma h-eochu do mharbad, & at-bert in clérech do mharbad.
564] Dos-fanic tamh & tregat opunn cu Daire, cur' bo focraibh bas dou. ‘Tocradh
565] in cleirig fo-dera sin’, ol in ben bui oca, ‘& ríaruidh fris’, or si. Do-cuas
566] iar sin do chuingidh uisqui ernaigthi for Pátraic do Daire. ‘Ni sechmaid’, ol
567] Pátraic{folio 48vb} [gap: extent: 16] ‘minbadh in ben didiu ni biad eseirgi do Daire co brath’.
568] Bennuighis Pátraic in t-uisqui, & raidhis a tabairt do Dhairi & tar na h-eochu.
569] Do-gniter amlaid, & at-racht Daire cona eochu fo cedair. Rucad didiu coiri umha
570] a n-edbairt do Patraic o Dhaire. ‘Deo gracia’, ol Pátraic. Ro fhiarfacht
571] Daire dia muintir cid as-bert an cleirech. ‘Gratiam’, or in muinter. ‘Ni
572] maith in luach deghcoiri’, ol Daire. ‘Tabhur uadh doridhisi’, ol Dáire.
573] Tucsat in coiri uadh doridhisi. ‘Deo gracias’, ol Pátraic. Indisit a munter
574] do Daire a n-as-bert Pátraic. ‘IS e cét briathar aici-siumh in graciam’, or
575] Daire, ‘.i. gratiam ica tabairt do & gratiam ica breith uadha’. Luidh Dáire
576] cona sheitig iardain do oighréir Pátraic, & ro edbairset in coiri do & in tealach
577] con-aiteach fair ria sunn dan ainm Ard Macha inniu, et Ard Soilech a ainm
578] cosin.


579] IS amlaid immorro ro thoraind Pátraic in raith, & in t-aingel reme &
580] esiumh 'na dhiaidh cona muntir & cona shruithibh, & in Bhachall Issu i l-laimh
581] Pátraic.


582] At é annso na sruithe at-cuaidh ferta Patraic .i. Colum Cille & Ultan &
583] Adhomhnan mac Tinde, & Airenan ind ecna, et Ciaran Bealaig Duin, et
584] espoc Airmedach o Clochar, et Colman Uamach, & Cruimther Collait
585] o Druim Relgech.


586] Fear fír tra in fer sin o glaine aicnid amal uasal- athair. Fir ailither
587] amal Abraham. Cennais dilgedach o cridhi amal Moysi. Sailmcetlaid
588] molbtach amal Dabid. Estudh h-ecna & eoluis amal Sholmoin. Lestar
589] toghai fri fogra firinni amal Phol n-apstal. Fer lan do rath & deolaidhecht
590] in Spirata Naim, amal Eoin. Lubhghort cain co clannaib sualach. Gesca


p.18


591] finemna co tairthigi. Tene thaeidhlech co n-gris n-gairthe & tesaigechta na
592] mac m-bethad um fhatudh & t-soillsiughadh dhesherce. Leo ar mharnirt &
593] chumachta. Colum ar chennsa & diuite. Naithir ar thuaichli & treabaire.
594] Fer maeth, cennais, umal, ailgen ria macuibh bethad: ainmin, ecennuis fria
595] macaib bais. Mogh saethair & foghnama do Christ. ri ar ordan & cumachta
596] fri cuibriuch{folio 49ra} & tuaslucud, fria soerad & dhoerad, fria bethugud
597] & marbad.


598] IArna moir-mhirbuilib-si, tra, & iar todhuscud marbh, ar n-íc dhall & clamh
599] & bacach & aosa cacha tedhma olcena, iar bh- forcetul bh-fer n-Eirenn & iar
600] m-baithius, iar fothugud cheall & mainisdrech, iar coscrad idhal & arracht &
601] ealadhan n-druidhechta, ro comfhoicsigh laithi a eitsichta inhi noebh Patraic
602] & a dhula dochum nime. Et iss ed ro triall, dul do Ard Macha ar
603] cumad ann no beth a eiseirghe. Do-riacht Victor aingel chuige, & is ed ro raidh
604] fris: ‘Eirc fortculai don bhaili as a tudhcaduis .i. don t- Sabhall, ár is ann
605] at-bela & ní a n-Ard Macha do-rat Dia duit h-eiseirghi. Th' ordan & th' oirechus,
606] do chrabudh & t' forcetul amal do-bhethea beo a n-Ard Macha. Do-gealluis do
607] Dichoin comad aigi no beth h-eiseirghi’, ol in t-aingel. Do-raidh Patraic: ‘as
608] i n-daeiri co crích dam-sa in tan nach cumngaim mo adhnacul isinn inad
609] is tol dam’. Ro raidh in t-aingel: ‘Ná bidh bron fort, a Pátraic, ár biaidh
610] h-ordan & h-oirechus a n-Ard Macha, gid a n-Dun bias h-eserghe; & do-rat Dia
611] maithiusa imdha duit. Or do-rat duit nemh do Dhichoin cona clainn. Do-rat
612] duit moirseser gacha sathairrn d' feraibh Eirenn do breith o phein docum
613] nimhe. Do-rat duit gach aen ghebhus do ymonn i l-laithi a eit- seachta conach
614] bé ind Ithfern. Do-rat duit cu m-ba tu bus breithium bratha ar feruibh Eirenn’.


615] Do-roine Patraic comairle in aingil, & ro thoiris i crich n-Ulad.


616] IN tan tra tainic uair a eitsechta Pátraic do-rat espoc Tassach corp Crist
617] do, & ro fhaidh a spirut docum nimhe isin dara bliadain .xxx. ar cét a aoisi.
618] Tancatar immorro aingil nime ar ceand anma Pátraic & rucsat leo h-e docum
619] nime gu n-anoir & airmitin moir. Et gidh mor a anoir coleic bidh mo a
620] n-dail bratha in tan ad-reset fir dhomain la forcongrai Michil archaingil. Et
621] raghait fir Eirenn a comhdail Pátraic co Dun Lethglaisi co n-dichset maroen
622] friss co Sliab Sion, baili i n-dingne{folio 49rb} Crist mes for clainn n-Adhaimh
623] isin laiti-sein: in tan, didiu, suidfes Crist for righshuidhi a mhiadamla ac meas
624] na tri muinnter .i. muinter nimi & talman & ithfirn. Et suidhfit in da esbal
625] déc imaille fris for dibh righ- shuidhibh dec oc mes for dibh trebaibh dec
626] clainni Israhel. Suidhfidh didiu Patraic in tan sin for righshuidhi a brethemhnachta


p.19


627] & midhfidh for feruibh Eirenn, ár is e Pátraic is esbal for Eirinn,
628] & is athuir forcetuil & irsi doibh, & is e bus bretheamh forru i l-lo bratha. Et
629] is maille fris ragait iar bh-fuighiull bratha in fhaireann ro com- haillset a timna
630] & a fhoircetal a n-aeintibh, a n-errnaigthi, a n- almsanuibh, a trocuire, a cennsa,
631] a n-dilghitaidh & isna timnaibh diadhaibh olcena isin bh-flaith nemhdhai.


632] Ro fhacuibh in t-aingel comhairle la Patraic amal no h-adhnachta, & is ed
633] as-bert fris: ‘Tucthar’, ar se, ‘da óc-dam dhisciri do cethrib Conaill a Finnabair
634] .i. o Clochar, & suidigter do corp a cethurraen, & cibe leth dhighset &
635] i tairiset a n-aenur bidh insin nod-adnasta’. Et do-ronad amlaid iarna
636] eitsecht. Et fri re da oidhchi dhéc.i. airet ro batur sruiti i Eirenn ica aire,
637] ni raibhi adaig i Maig Inis acht soillsi aingelacda ann. At-berat araili is co
638] cenn m-bliadne ro bui in t-soillsi ann. Conid de ita Tricha Cét na Soillsi.


639] Bui tra triall cuiblingi moiri & cata itir Ulltu & h-Ua Neill ica cosnam
640] do Ard Macha & Ulaid ica fhastud acu fein. IS ed didiu tarfas doibh uili
641] breith in cuirp do cách dibh docum a thiri, cu ro etarscar Dia fonn innus sin
642] tria rath Pátraic.


643] Arroét didiu comunn & sacarbaic o espac Tassach, & ro fhaidh a spirut
644] docum nime isin t-Sabhall.


645] Ro h-adhnacht immorro Patraic a n-Dun da Lethglas co n-anoir & co
646] n-airmhitin, co bh-fertaibh & mirbhuilib cech- laithidhi. Cidh mor, didiu, a
647] anoir colleic, bidh mo a n-dail bratha ind oentuidh apstal & descipul Íssu, ind
648] oentuidh .ix. n- gradh nimhe, i n-oentuidh dheachta & daenachta Meic De,
649] a n-aentaid na naem-trinoidi .i. Athair & Mac & Spirut Naem.


650] Ailim trocuire De ulicumhachtaigh co risium ind aentaid sin IN saecula
651] saeculorum, amen.


p.20


652]

Betha Coluim Cille annso
653] & tabrad gach legfas a bheannacht for anmannaib na lanumhan
654] do cuir da scribenn h-í.


655] EXI de terra tua et de domo patris tua, et uade in terram quam tibi
656] monstrauero’’

Gen. 12:1

.i. Facoibh do thir & do thalamh & do coibnesom
657] collaidi & t' athardha n-dilis eram-sa, & eirc isin tir faillsigfet-sa duit.


658] IN Coimdhi fein do-rat an comairle cairdemail sea do chenn na h- irsi
659] foirphthe & na creitme comlaine .i. do Abraham mac Thara, cu ro fhacbad a
660] thir fesin .i. tir Caldea & cu tised dia ailithri isin tir no fhaillsighfed Dia dho
661] i. Tir Tarrngaire. Moysi, immorro, mac Amhrai taisech tuaithi De, in fear
662] ro linad o rath & o deolaidhecht in Spirta Nóimh, is e ro scribh in coibdhe
663] coisecartha tall i n-Genisis in Rechta cu ro maradh do gres oc on eclais in
664] chain chomhairle cairdemail-sea in Coimded fadesin, do Abraham, do erail
665] ailitre fair, co n-epert fris: Exi de terra tua’’

Gen. 12:1

. Facoib do thir & do talmain
666] erum-sa.


667] IS ed scel erdraicighter on Coimdid fein da irail for Abraham facbáil tire
668] Caldea rop athardha dhiles do & toidhecht da ailithre i Tir Tharrngaire
669] ar daigh in mhaithiusa no bhiath do fein de & dia clainn & dia cineadh da eisi.


670] IN fer immorro dia tard Dia in comhairle-sea .i. Abraham, IS esidhe
671] airmither isin scriptur mar athair don a h-uilib iriseachaib, amal deimnighes
672] in t-apstal co n-apair: ‘AS iat meic Abraham iar bh-fir’, ar in t-apstal, ‘na
673] h-uili nos-inntsamhlaighet o iris forbhthi’.


674] IN mhaith didiu ro erail Dia sunn for athair na n-irisech .i. for
675] Abraham, dleghar da macuibh na dhiaid .i. dona h-irisechaibh uile a
676] comhall .i. a tir & a talam, a n-innmhus & a n-airfited saeghulla d' facbail ar
677] in Coimdid na n-dula, & dul{folio 49vb} i n-ailithre fhoirbhthi iarna inn
678] t-samail-som.


679] Ó thrí moduibh immorro to- chuirter na daine co h-aithnius & co muinnterus
680] in Coimded. IS e in cétna modh, gresacht & adhannadh na n-daine on
681] rath diadha co tecait do fhoghnam don Coimdid iar n- deismirecht Phoil &


p.21


682] Antoin manaig & na n-uili manach n-irisech olcena no fhognad do Dia thall
683] is in Eghipt. To-chuirter na daine on mudh thanusti tria proiceptoiribh
684] noemaibh pritchait in scriptur n-diadhai dona dainib iar n- deismirecht Poil
685] apstail
ro pritchai do genntibh co nus-tuc tre lin in t-soscéla docum puirt
686] bethad. To-chuirter dano na daine on treas mudh tre ecentaidh .i. in tan coimeicnigther
687] fria foghnum De tria treabhlaiteibh & tre guassachtaibh báis, no tre
688] deiliugud frisna maithibh aimserdaibh i m-bit, iar n- deismirecht sin popuil
689] Israel
ro comshoi cusin Coimdhe o adhrad idhal & arracht iarna coimeicnigud
690] ona treablaitibh & o na documhlaib fuair cach a cinélaib echtrannaib, amal
691] innister isin scriptuir. Conid da forcell sin at-beir in faid Dauid: O fo-ghebut
692] popul Israel treablaide & guasachta mora not-gessiut & not-aitcet in Coimdhe
693] cu soerad in Coimde iar sin iat o na documlaib sin’’

.


694] Abraham, didiu, cenn na h-irsi foirbhthi & na creidmhe comlaine, o
695] ra greisedh on rath diadha ro comaill an timna ro for-congradh fair on
696] Coimdid .i. do-chuaid i tir Caldea co rainic airm a n-derbailt a athair, &
697] tainic as-side i Tir Tarnngaire.


698] Atait immorro tri h-ernaili o bh-facuibh duine a athardha in tan teit ind
699] ailithri, et ita aen dibh-side arna fagur focraicc o Dhia, & ata a dho ara fagur.
700] Uair tan ann facaibh nech a athardha o curp namá, & ni etarscarann a
701] menma ria pecthaibh & duailchib, & ni sanntaigh sualach na so-ghnimh do
702] denamh. IN ailithri, iarum do- gniter amlaid sin ni fhasann torad na tarba
703] don anmuin, acht saethar & imluadh cuirp co dimhain, ár is suaill a tharba
704] do neoch deirghi a atharda mina derna maith 'na h-ecmais. Uair cid
705] Abraham fein{folio 50ra} is iar bh-facbhail dó a thire dilsi & iar n-etars(c)arad
706] fris iar curp do-rat in Coimdi in comairli so co n-debairt: Exi de
707] terra tua’’

Gen. 12:1

: Ben do cheill budhesta dot tír & dot talmain, & na bidh do
708] menma re h-impódh fris doridhisi. Amal bidh edh at- bereadh Dia fein cu
709] follus re h-Abraham: Imgaibh o churp & o anmain o sunn immach it ailithri.
710] pectha & duailche in tire in ro aitreabuis anallana iar curp, uair is inann
711] do neoch & no aitreabadh ana atharda dia n- indtsamhlaigi bes a athardha ina
712] ailithre, uair nochon ó shet choss nach o coimimluadh cuirp comfhoicsighes nech
713] do Dia, acht is tria denum sualach & so-ghnimh. Feacht aili immorro
714] facbaidh nech a atharda o duthracht cridhi & o mhenmain cen cu
715] facaibh o curp, amal do-cuirethar dona h-oirdnidibh tóchaithiumh a m-bethad
716] ina tiribh fein cu bas ar ros-fastat tuatha & h-ecalsa isna ferannaib

p.22


717] i m-bit, ar mhét a tarbha dhoibh, uair nach ar chollaidecht tairismhighit
718] 'na n-athardha, gebidh a caein n-duthracht greim n-ailitre dhoibh ic on
719] Coimdhi.


720] Feacht aili facoibh neach a athardhai cu comlán o curp & o anmain,
721] feibh ro fhacsat in da apstal dec & lucht na h-ailithre foirbhthi dar' tarrngair in
722] Coimmde mor-maith dia n-ebairt isin t-soscél: Dénuid áirithe dhe so, ár ó
723] uathad co sochaidi ro treicseabhuir orum-sa bar tir & bar coibhnesa collaidi,
724] bur sealbh & bar n-aibhnis saegulla co bh-fuighbhidh a cét coibheis do
725] mhaith uaim-si i bhus isin t-soegul & in betha shuthain tall iar b-fuighiull
726] bratha’’

cf. Mt. 19:29

.


727] IS iat so lucht na h-ailithre com- laine iar bh-fír isa persainn at-beir in faidh:
728] Berim a buidi riut, a Dhe, is ailithre & is deoraidecht dam in soegul iar
729] n-intsamail na sruithe remthechtach’’

cf. Ps. 39:12

.


730] Sochaide, tra, do mhoghaibh dilsi in Coimdhed, itir petarlaic & nu-fhiadnissi,
731] ro comullsat co forbhthi in comairli caen-dutrachtach-sa & for-fhacuibhset
732] a tir & a talmain & a n-athardha & a coibnes collaidi ar in Coimdid na n-dula,
733] & do-chuatar ind ailithre i tiribh ciana comuighthi. Feibh ro comuill &
734] ro fhacoibh a duthchus talmanna ar gradh & uamun in Choimdhedh{folio 50rb}
735] an t-ard-noebh & in t-aird- ecnuidh & in mac togaidi do Dia
736] dia ta lith & foraithmet i n-ecmong na ree-sea & na h-aimsire .i. uasal-shacart
737] innsi Góidel, in choer com- raic ro h-ecradh o thaillnibh & o danuibh ecsamla
738] in Spirta Nóim .i. inti noem Colum Cille mac Feidhlimid.


739] IS ann ceileabrait na Cristaidi lith & sollomun eit- sechta Coluim Chilli,
740] h-i cingtidh Iuin arai laithi mis grene cacha bliadne isin laithi-sea inniu
741] & rl.


742] INdisit h-ecnaidi na n-Góidel ind inbaidh-sin cacha bliadne becan cumair
743] d' foillsiugud shochair & shoerclanndachta Coluim Cille, & dona fertuibh &
744] dona mirbhuilibh diairmhidi do-roine in Coimdhi aire i bhus isin t-soegul,
745] & don fhorbadh & don fhoircenn shainemail do-rat fadeoidh for a rith
746] m-buadhai .i. rochtain co a fhír athardhai & co a dhuthchus fein .i. cu h-aitreibh
747] parrduis i frecnarcus De tre bithu sir.


748] Uasal immorro a ceneol Choluim Cille i l- leth risin soegul uair do cenel
749] Conaill maic Neill ata- comnaic. Toich dó righi n-Eirenn iar n-genelach, &
750] tarcas dó mina leiged uad ar Dhia. Follus cu m-ba mac togha do Dia h-é, ár
751] ro bhatar suithi Eirenn ica thairchetal ríana gheinemhuin.


p.23


752] Do-rairngert cetus sinnser shacart Eirenn Sen Mochta Lugbaid inti
753] Colum Cille bliadain riana gheineamain. Uair fechtus do-lluid a choic,
754] Mac Rith a ainm, & coadh cno ina laimh, co n-ebairt Mochta fris: ‘Ni leam-sa’,
755] ar sé, ‘an ferann asa tucad na cno so: taisigh iat co ti intí asa ferann’. ‘Cuin
756] do-rega se’? or in coicc. ‘I cinn cét bliadne’, or Mochta. No gnathaiged
757] dano Mochta a aigheadh budhtuaid oc ernaigthi. Ro fhiafraighset a
758] muinter dhe cidh ara n-denad sin. Ro raidh Mochta:

    1. 759] Macan gignither atuaidh
      760] ic turcabail na m-bithó
      761] toirithnighed Ere in breo
      762] ocus Alba dhainech dhó.


763] Do-rairngert immorro athair baitsi & forcetuil na n-Goeidel .i. noem
764] Phatraic
, dia m-bui occ bennachad Conuill a Sidh Aedha in tan ro fhuirim a
765] dhi laim for Conull & for a mac, for Ferghus .i. a lamh dhes for cenn Ferghusa
766] & a lam chlé for cenn Conaill. Ro mhachtad Conall sin, & ro fhiafraig de
767] cidh ar ro shamhuigh a lamha amhlaid sut. Ro gabh{folio 50va} Patraic in rann-sa:

    1. 768] Geinfidh macan dia fhine
      769] bidh sai, bhidh faidh, bidh file,
      770] inmhain lespaire glan gle,
      771] na h-ebera imarbhe.
    2. 772] Bidh sui ocus bhidh craibdech,
      773] bidh dalbh la righ na righ-rath,
      774] bidh buan ocus bidh bith-mhaith,
      775] ron-fia in bith-fhlaith dia dhidhnad.


776] Ra thirchan dano Bec mac De dia n-debairt:

    1. 777] Macan Eithne Toebhfhota
      778] sech is bail is bláthugud,
      779] Colum Cillecan cen on
      780] nir' bo romh in ráthughadh.


781] Do-rairngert dano esboc Eogan Arda Sreath co n-ebairt:

    1. 782] Mac beruir do Fhelimid
      783] bidh minn for cech cleir,
      784] Felimid mac Fergusa,
      785] maic Conuill, maic Neill.


p.24


786] Do-rairngert Baide mac Bronaigh a n-uair a eitsichta inti Colum Cille,
787] co n-eibirt ria muintir: ‘Ro genair isinn aidhchi-sea innocht mac n-uasal
788] n-airmheitnech fiadh Dia & daine, & do-ragha sunn i cinn .xxx. bliadne
789] ónnocht. Dá fher dhec a lín, & is e fhoillsighfes mu lighi-sea & toirrnebhus
790] mu relec, & biaidh ar n-aenta in nimh & i talmain’.


791] Amail ro tirchanad o sruithib Eirenn gein Coluim Cille, is amlaid ro fiugradh
792] i bh-fisibh & i n-aislingibh feibh ro fiugrad isin taidhbh-sin tarfas dia
793] máthair .i. dar le brat mor do tabairt di cu rocht o Indsi Modh co Caeir n-Abrocc,
794] & ni bhui dath nat bui ann: co n-acca óglach ind étach thaitnemach cu ruc
795] uaithi in brat isin n-aer, & ba toirsech Eithne dhe sin. Et atar le tainic in
796] t-oclach cétna a dochum doridisi, co n-ebairt ria: ‘A ben mhaith, ni rice a leas
797] bron na toirrse do denam, acht is cora duit subhai & forbhfailti: uair in
798] brat-sa iss ed do-forne co m-bera-sa mac, & bid lan Ere & Alba dia forcetul’.


799] At-connuic dano a ben imthasi aislingi eathaite in aeir & na talman atar le
800] do breith in athair Eithne fo crichaib Eirenn & Alban. Ruc Ethne breith
801] na h-aislingi sin: ‘Berat-sa mac’, ol si, ‘& ro- sia a forcetal fo crich Eirenn &
802] Alban’.


803] Amal ro tirchanad iarum o sruithib Eirenn & amail it-ces i bh-fisibh,
804] ro genair Colum Cille amlaid sin. Gortan dano ainm an inaidh in ro genair.
805] h-I septit Decimbir dano arai laithi mis grene, & dardain arai laithi
806] sechtmhuine.


807] Amra tra in mac ro genair ann sin, mac do righ nimhe & talman. .i.
808] Colum Cille mac Feilimid meic Fergusa meic Conuill{folio 50vb} Gulban
809] meic Neill Naighiallaig. Do Corpraighi Laigen a máthair .i. Ethne
810] Ollmhar
ingen Dimai meic Naei. Baisdter iarum in mac la Cruithnechan
811] mac Ceallaig in t-uasal-shacart, & ros-ail iar- dain arna radh d' ainglib De fris.


812] O tainic tra aimser leiginn dó, luid in clérech co araili faid bui isin tir
813] da fiarfaigi dhe cuin bud choir tinnscetal don mhac. O ro fhegh in faidh
814] in nemh is ed ro raidh: ‘Scribh innosa dho aibghitir’. Ro scribad in aibghiter
815] i m-bairgin & is amlaid do-romailt Colum Cille in bairgen .i. a leth fri h-uisce
816] anair &
a leth fria h-uisci aniar. As-bert in faidh tria rath faitsine: ‘IS
817] amlaid bias ferann in meic-si, a leth fri muir anair & a leth fri muir aniar’ .i.
818] ind Eirinn.


819] Nir' chian iarum, luid & a aidi ar notluic gu Brogach mac Dega cusan
820] esboc do Rathaibh Enuigh a Tír Enna. Ro h-erbadh ria aidi-sium risin clérech


p.25


821] ord sacairt do dhenamh isin inad-sin ar in sollamun. Ro gabh imnaire eside
822] cor' éimidh in salm do rocht do do gabail Misericordias. Gabhuis immorro
823] fer in raith .i. Colum Cille in salm dia raith acht cena ni ro legh-som acht
824] aibghiter nama cosin. Ro morad ainm De & Coluim Cille tresan mírbhuil sin.


825] FEACHT aili luid-sium & a aidi do thoruma dhuine galair. Ic dul doib
826] tria chaillid tuislidh cos in cleirig don carraic, gu torchair co n-erbailt cu h- obunn.
827] Do-rat-somh a cochull fo cinn in cléirig ár ni fhitir nach ina chodlud ro bui.
828] Et ro ghabh for mebhraghadh a aicepta cu cualatur araile caillecha a urleghiunn
829] co rice a reclés. IS ed do-rimhet ind eolaig, mile co leith do beth etarra, et
830] cluinti co menic fogur a ghotha in airet-sin. Tancatar na caillecha iar sin, &
831] fuaratar in clérech marbh ara cinn, & ro raidset ris-seomh dúscad in cleirig
832] doibh. Do-cuaidh-sium acétor docum in clérigh da dhuscud. At-racht dano
833] in clérech a bas la breitir Coluim Cille amail bidh 'na chodlud no beth.


834] IS AND sin ro n-edbair Colum Cille don Coimdid na n-dula & conatuigh teora
835] itghi uadh .i. oighi & h-ecna & ailithri. Do-ratait do na triur cu comlan.


836] CEILIBRAIS iar sin dia aidi, & do-rat in t-aidi deonuchud & bennachtain do
837] co dicra. Luidh iar sin d' foghlaim ecna cusan uasal-shacart .i. cusan esboc,
838] co Finnen Mhaighi Bile.


839] FEACTUS ann teasta fín & bairgen ar Fhinnen oc onn oifriunn. Bennachais
840] Colum Cille{folio 51ra} in t-uisqui cu ro-soidheth i bh-fin cu tart isin cailech
841] n-oiffrinn. Ra morad ainm De & Coluim Cille tresin bh-firt-sin.


842] CEILIUBRAIS iar sin do Fhinnen i Maigh Bile ocus luidh cu Gemmán
843] Maighister
. FECTUS oc denamh aicepta ac German co n-accatur ingin 'na n-dochum
844] oc teiched re araili dun-oirgnid, cu torchuir 'na bh-fiadhnuse gur' bhó
845] marbh. Ro fhuirim Colum breitir n-escaine fair co n-erbhailt fo cedoir.


846] CEILIBRAIDH iar sin do German & luid co Finnen Clúana h-Eraird.
847] Ro fiafraig-sium d' Finnen cia airm i n- dingned a bhoith. ‘Denaid a n-dorus na
848] cille’, ar Finnen. Do-ghní-sium a bhoith, & nir' bó dorus na cilli in uair sin.
849] At-bert-sum cena ro bud h-e dorus na cathrach iardain. Et iss ed ón ro comhailled.


850] FEACHTUS do-mheiled broin gach fer dona h-espocaib arnuair. Aingeal
851] do nim immorro no mheiled do-raith Coluim Cille. Ba h-i sin anoir do-bereadh
852] in Coimdi do-sum ara shochenelaigi seoch cach.


853] TAIDBSI tarfas fechtus do Finden .i. da esca do turcbhail o Cluain
854] Iraird
.i. esca órdhuidhi & esca aircdidi. Luid in t-esca orduidi i tuaiscert
855] na h-indsi .i. cu ro las Ere & Alba de. Luidh an t-esca aircdidi gu ro ghabh


p.26


856] o Shinainn, gur' ro las Ere ar medhon. Colum Cille sin cona rath soceineoil &
857] ecna et Ciarán co taitnemh a shualach & a sho-gnim.


858] CEILEABRAIS iar sin Colum Cille do Finden & luidh co Glais Naiden, ár
859] ro bui coeca oc foghlaim isinn inadh-sin ac Mo Bhi im Chainnech & im
860] Comgall, & im Ciaran. A m-botha fria h-uisqui aniar. Adhaig ann ro beanad
861] in cloc im iarmérghi. Luid Colum Cille don eclais. Lia mor isinn abuinn.
862] Luidh araidhi Colum Cille cona étach trethe. ‘IS calma tecar annsin inocht,
863] a h-uai Neill’! ar Mo Bhi. ‘IS tualang Dia’, ol Colum Cille, ‘in soetar do
864] dingbáil dinne’. Icc tiachtuin doib didiu isin eclais co n-acatar na botha fria
865] h-uisqui anair re comhfhocraibh na h-ecclaisi.


866] FECHTUS ann do-ronad eclas mhor ac Mo Bí. Batar na cleirig ica imradh
867] cia lan bud maith la cach dibh do beth acu isinn eclais. ‘Robo maith leam-sa’,
868] ol Ciaran, ‘a lan do macuib ecalsa{folio 51rb} do tathaighid na trath’.
869] ‘Robo maith leam-sa’, ar Cainnech, ‘a lan do leabhruibh ocum do foghnam
870] do macuibh bethad’. ‘Robo maith leam-sa’, ar Comgall, ‘a lan do shoeth &
871] do ghalar do beth am curp fadesin dom traethad & dom timargain’.
872] Do-raega dano Colum Cille a lan do ór & argut do chumhdach minn &
873] mainisdrech. Ad-rubhairt Mo Bhi na bhudh shamlaid, acht ro bhudh saidbre
874] sámhud Coluim Cille inas cech sámud etir Eirinn & Albain.


875] ADUBHUIRT Mo Bhi re dhaltuibh derge ann inaid i r-rabhutar, ár don- icfad
876] teidm anaithnid ann .i. in Buidhe Conaill. Adubairt dano ra Colum Cille
877] na ro ghabadh ferann cu ro deonuige-som.


878] LUIDH Colum Cille a Cenel Conaill. Do-chuaid tar an abhuinn dianad ainm
879] Biur. Annsin adubairt-sium: ‘Bir fri fochaide’; & ni luid in teidhm secha
880] sin, et is firt bithbeo beous sin, ar cech teidhm acht co tiagur tairis ní lean
881] secha sin tre breithir Coluim Cille.


882] LUID iar sin do Daire re dun Aeda meic Ainmirech: as eside ba for
883] Eirinn in tan sin. Ro idhbair in ri in dun-sin do Colum Cille. Roob-side fo bith
884] timna Mo Bhi. Ac toidecht immorro dó as in dun amach con-ric fria dís
885] do muntir Mo Bhi, & criss Mo Bhi acu dho-som, & deonugud ferainn do ghabáil
886] iar n-ec Mo Bhi. IS ann adub- huirt Colum:

    1. 887] Cris Mo Bhi
      888] nipdar simne imm lo:
      889] nír' h-osglad um shaith,
      890] nír' h-iadhadh im ghó.


p.27


891] Gabais Colum Cille iar sin dún Aeda & fothaighis eclais ann co bh-fertuibh
892] imdha do denum innti.


893] FEACHTUS ann ro fhaidh-sium a manchu isin chaillid do bein caelaig do
894] cumhdach eclasi acu i n-Daire. IS ann ro boingedh, a bh-ferunn araili oglaich
895] ba comhfhocraibh don eclais. Ba tocradh do-sidhe in fidhach do bein ina
896] fherann cin deonugud dó fein. O ra-chuala Colum Cille inní-sin do-raidh re
897] mhuinntir: ‘Beridh lógh a fhidhaich dó do gran eorna, & cuirid isin talmain’.
898] Do-chuaidh immorro tar medhon samhraid in tan sin. Rucad iar sin in gran
899] don oclach. Ro lai-side isin talmain. Ro fhas cur' bó abuidh am lugnasadh.


900] FEACHT do-sum a n-Daire do-breth leanamh bec cuigi da bhaisded{folio 51va} .
901] Ni raibhi uisce i comhfhocus do, co tard-som sigin na croiche tarsin carraic
902] bai na fhiadhnaisi, cu ro mhuidh tobar uisce eisdi & gur' baisded in leanamh as.


903] FECHTUS do-sum n-Daire, no imraideth dula do Roimh & do Iarusalem.
904] Luidh-sium fechtus iar sin a Daire cu Toirinis Martain, co tuc in soiscél bai for
905] Martain cét bliadne i talmain, co nus-facaib i n-Dairi.


906] MOR, tra, do fertuibh & do mhirbhuilib do-roine Dia ar Cholum i n-Dairi.
907] Ro char-som cu mor in cathraig sin, co n-ebairt:

    1. 908] IS aire caraim Dairi,
      909] ara reidhi, ara ghlaini,
      910] ár is lomlan aingeal bh-finn
      911] on chinn co ric araile.


912] Fothaigidh iar sin Raith m-Botha. Annsin ro thodhuisc-seomh in soer
913] iarna bhadhadh a linn in muilinn.


914] FEACHT ann i Raith Bhoth, teasta socc ona mhuinntir, cu ro bennach-som
915] lama in meic bhic boi 'na fharrad, Ferghna a ainm, co n-derna sidhe in soc; &
916] ba h-eoluch n-gaibnechta h-e o sin amach trena bennachad-som.


917] LUID iar sin for cuairt co righ Tefa, co tard sein do an t-inad danad ainm
918] Dermach iniu, et do- roine recles ann. A n-Dermhuigh dano tuctha ubla serbha
919] dho-som, cu ro bhennach iat comdar soimhillsi.


920] IS o Dermhaig ructha uadha-som claidhiub senta do Cholman Mor
921] mac Diarmada. IS e rath ro bui fair na h- apladh nech ina freacnarcus, con-atuich
922] iarum araili duine bui a n-galar in claideb. Tucad do cu m-boi oca.
923] Bliadain tra don claideb oca sech nír' bó beo, nír' bo bó marbh in airet-sin.
924] Co rucadh in claideb uadh iar sin co n-erbailt fo cétoir. IArsinní tra ro bheannach-som


p.28


925] Dermach, et for-facuib coimeduidhi da muintir ann Cormac
926] u Liathain.


927] LUID-SIUMH iar sin co h-Aed Slaine mac n- Diarmada. Taraill cusin maighin
928] risa raitter Cenannus inniu. Dún rig Eirenn eisein in tan sin .i. dun Diarmada
929] meic Cerbhuill. O ra fhuirig didiu Colum Cille in dorus in duine do-ghabh
930] for tairchetul in neich do-biad don baili iardain,{folio 51vb} co n-ebairt iar sin
931] fria Bec mac n-De .i. faidh Diarmada meic Cerbaill:
932]

    1. A Bhicc an, innisi dhamh, & rl.


933] Ro raidh Bec:
934]

    1. Cleirigh fileat for ar lar, & rl.


935] Toirnidh iarum in cathraig, & bennachais h-i do leir, et adubairt ro bad h-i
936] congbhail budh airdi no bhiadh aca isna talmandaibh gen gub innte no beth
937] a eiseirghi. Oc denam na faitsine sin do-som do-rat a agaid siardhes, &
938] ro fhaitbeasdar cu mor. Ro fhiafraig Baithin fath na foilti. ‘L. mac bethad’,
939] ar Colum Cille, ‘gheinfes i n-aen-oidhchi don Coimdhi isinn imarach so thiar’.
940] Grafann Cille Scire ro thircan annsin feib ro comuilled iardain. Dair mhor
941] immorro foa raibhi Colum Cille cein ro bai isin maigin sin ro mhair cusna
942] h-aimsera déidhincha cu tor- chair tria dheilm n-gaeithe moire, co ruc araile
943] duine ní dia rúsc do coirtedh chuaran. O ra ghabh immorro na cuaranu uime
944] ro benadh o claime o bhonn co a bhaithis.


945] LUID-SIUMH iarum co h-Oedh Slaine co n-derna faitsine do, co n-ebairt fris
946] ro bad slan saeghlach acht munbhat finghalach. Da n-derna finghal ní bhia
947] acht ceathra bliadni i m-bethaid. Ro shenastar dano cochall do, & do-raidh
948] nat gonfaithi cein no beth in cochall uime. Do-roine immorro Aed Slani
949] finghal tar breitir Coluim Cille for Suibne mac Colmain i cinn cethra m-bliadan.
950] Luid-sium for fecht: dermatus a chochull: marbhtar isin lo-sin.


951] FOTHUIGIUS Colum Cille cealla imda i m-Breaghaibh, & facbhus sruithi &
952] minna imda inntibh. Facbus Ossene mac Ceallaig i Cluain Mor bh-Fer
953] n-Ardai
. Luidh iar sin do Mainistir. IS ann sin ro ben a bachall-som risinn
954] arradh n-glainidhi fris ro freasghabh Bóiti docum nime, cu clos a foghar
955] fon cill uili, et ro fhoillsigh lighi m- Boiti & do-rinne amail do-rarngert Báide
956] fadhesin i l-lo a eitseachta. Ba mor, tra, do cheallaib do- thorainn-sium & do
957] leabraibh ro scribh .i. ccc. ceall & .ccc. lebur. IN leabur ro scribhadh a
958] lamh, cidh foda no beth fo uisce ni báitte cid aen-liter ann.


p.29


959] Fothaighis eclais i Recrainn airthir Breagh, & facbais Colman deochan
960] innti. Fechtus{folio 52ra} batar isin eclais sin Colum Cille & Comghall &
961] Cainnech. As-bert Comgall co n-dernad Colum Cille idhpairt cuirp Crist & a
962] fola 'na fhiadnusi. Do-roine Colum umuloid doibh ime sin. IS ann at-connaic
963] Caindech colomna teinntidhi os cinn Coluim Cille cein ro bai oc onn
964] edhpairt. Ro indis Cainnech do Comgall sin, & at-conncatar diblinaibh in
965] colomna. Fothaighis eclais isin inad ita Sord inniu, & facbus fear sruith
966] dia muintir ann .i. Finan Lobur, & facbus an soiscél ro scribh a lamh fadesin.
967] Toirneas dano an tiprait danad ainm Sord .i. glan, & senais crois. Uair ba
968] bes do-som crosa & polaire & tiagha leabur & aidhme eclusdai arcena do
969] denum.
Senais immorro ccc. cros & .ccc. tiprat & .c. polaire & .c. bachall &
970] .c. tiagh.


971] LAA n-oen bui Colum Cille & Cainnech for bru mara. Bui anfadh mor
972] forsin fairrce. As-bert Cainnech fri Colum: ‘cid chanus in tonn’? As-bert
973] Colum: ‘Do munter-sa bai i n-gabhudh anallana forsin bh-fairge co n-erbhailt
974] aen dibh, & dos-bera in Coimdi cucainne isin maduin imarach isin purt-sa
975] i tam’.


976] FEACHT do Bhrighid oc imthecht Churrig Life. O 't-connaic in noemh-ogh
977] in magh aluinn scoit-shemrach 'na fiadhnuse, is ed ro raid aice 'na menmain,
978] da mad le comus in muighi co n-idhberad don Coimdid na n-dula. Ra foillsiged
979] do Cholom Cille & se 'na recles i Surd, co n-ebairt o ghuth mhor:
980] ‘As inann di oc on Coimdid & comad le fein do dilius an ferann do
981] idbair dhó’.


982] LUID Colum iar sin cu Laighnib co farcaibh cealla imda iarna bh-fothugud
983] leo im Druim Monach & im Maen & cealla imda aile.


984] LUID iar sin cu Cluain Mac Nois cusinn imainn do Chiaran lais, uair
985] do-ríni molta imda do muntir Dhé, amail ro raid an file:

    1. 986] Soer tri coecca uaisli ina gach apstal,
      987] at lin ferta fér,
      988] aill tri Laidin dobasoebail,
      989] aill
      tri Gaeideilg, cain in scel.


990] IS a Cluain immorro do-luidh mac bec 'na dhocum-somh cur' thall
991] brotairne beg da etach cen airiugud dó. Ra foillsiged{folio 52rb} o Dhia
992] do Cholum inni-sin, & do-rarrngair don mac cu m-ba sui & comad craibhdech.
993] Et iss e Eirnin Cluana Deocra insin.


p.30


994] LUID Colum iar sin i crich Connacht for cuairt procepta gur' fhothaig
995] cealla ile & congbala isin coiced sin im Es Meic Eirc & im Druim Cliabh,
996] & facbhais acu in bachaill do-rine fesin.


997] LUID Colum dar Es Ruaid, & fothaigis cealla ilarda la Conall & la
998] h-Eogan, & fothaigis eclais a Toraigh, & facbais fer sruth dia muintir innti
999] .i. Ernine.


1000] O ROLA Colum cuairt Eirenn uili, & ro shilasdar iris creidmhe, & ro baisd
1001] sloigh imda, & ro fhothaig cealla & con- gbala, & ro fhacaibh sruithi & minda &
1002] mairtire inntibh, tainic iar sin for a menmain an cinnedh ro cinn o thosach a
1003] bethad, techd a n-ailithri. Ro imraith iarum dul tar muir do procept bréthre
1004] De do Albanchaib. Luidh iarum for fect .xlu. bliadne do inn Alpain .lxxuii.
1005] m-bliadne a aeis comhlan. IS e immorro lin do-chuaidh .i. xx. espoc, .xl. sacart,
1006] .xxx. deochan, .l. mac leighind.


1007] LUIDH iarum fo sheol shoinmech cu rocht an t-inad danad ainm h-Í
1008] Choluim Cille
aníu. Adaig cingcdise is i immorro ro-siacht. Tangadar da
1009] espoc batar isin tir do ghabhail a lamha ass. Acht ro fhaillsigh Dia do
1010] Colum Cille napdar esbaic iar bh-fir, conad aire sin for-fhacoibhset an indsi
1011] o ro indis a tinnrum n-dilius & a tuirthecht. Adubhairt Colum Cille rea
1012] muintir: ‘IS maith dhun ar fremha do dul fon talmain sunn’, & do-raidh:
1013] ‘As cead duib nech eicin uaibh do dul fon talmain sunn, no fo h-uir na
1014] h-innsi-sea, dia coisecrad’. Ad-racht suas Odran erlathad, & is ed adubairt:
1015] ‘Diam-gabthasa’, ol se. ‘As errlam leam sin, a Odhrain’, ar Colum Cille.
1016] ‘Rat-fia a logh. Ni tibirter idge do neoch icom lighi-se minab fort-sa iarfaigter
1017] ar tos’. Luid iarum Odran docum nime. Fothaigis Colum eclais aice iar sin.
1018] Tri .l. ri teoir a máinchine aici-sium in h-I, & .lx. ri achtail, amail adubairt
1019] in file:

    1. 1020] Amhra ocbhudh bai in h-I,
      1021] tri cóicait a mainchini,
      1022] ima curchaibh iar sin ler,
      1023] oc imram tri fichit fer.


1024] O ro fothaig Colum Cille{folio 52va} h-Íí, luidh for cuairt proicipta fo
1025] Albain & Bretnu & Saxanu, & dos-fuc docum n-irsi & creidme iar bh-fertuibh
1026] ile & iar toduscud marb a bás. Bai immorro araili duine isin tir dia
1027] ro pritcha Colum Cille co ra creit cona muintir uili don Coimdid. Ba formut
1028] la Demon inni-sin, cu ro ben-se mac in duine út o galar thromm, co n-erbhailt de.


p.31


1029] Ro badar na gennti og ecnach Crist & Choluim Cille. Luid Colum iar sin
1030] a n-ernaighthi dicra co Dia, co ro dhuisich in mac a bas.


1031] DIA m-BAI Colum i n-araili laithi ic procept dona sloghuibh, luid arali
1032] duine tar an abhuinn bui i comfhocus doibh, ria m-beith oc eisdecht re
1033] m-breitir n-De. Nos-benann in naithir h-e isinn usqui & nos-marbhunn fo cétoir.
1034] Do-beruir in mac i bh-fiadnusi Choluim. Dos-beir-sein crois dia bhachaill dara
1035] bruinne co n-erracht fo chedair.


1036] GALAR trom tainic dia thimtirid-seom .i. Diarmait a ainm, co n-erbailt,
1037] co n-derna-som ernaighthi leis cu ro thodhuisc a bas. Et ni nama acht ro chuinigh
1038] soegul .uii. m-bliadne do dara eis bud- hesin.


1039] FEACHT ann tainic Cainnech uadha-somh a h- I. Dermatais a bhachaill tair.
1040] In tan tainic ille fuair a bachaill ara chinn abhus, & léne Coluim Cille maille
1041] ria .i. cuid Cainnigh sin dia rachall-som i, et is airi do-righne-sium sin ár
1042] ro-fhitir cur' bho comfhocraibh dia eitsecht.


1043] LOISE mor tainic do-sum fecht an h-I. Ro fiarfocht de-sium fath na loisi.
1044] ‘Tene Dhe do nim’, ar eisium, ‘tainic for teora catracha isin Etail, cu
1045] ro marbh teora mili d' feruibh cenmotat mna & macu & inghena’.


1046] GAIRM ro-chuala sum fechtus a purt h-I. Ann sin at-bert-sum:

    1. 1047] Bachlach 'san purt
      1048] cona bachaill 'na chrob,
      1049] do-aidhlebha mh' adhaircín,
      1050] do dhoirtfe mo dhubh.
    2. 1051] Tairnfidh-som sis
      1052] d' innsaiged mu pháx,
      1053] is benuidh fria mh' adhaircin,
      1054] nos-faicebha fass.


1055] FEACHT n-aill do Colum for-facbhudh h-e ag bruith mairt do mheithil.
1056] Bui athlaech d' feruibh Eirenn .i. Mael Umha mac Baedain. Ro fiafraig
1057] Colum Cille cia meit a loingthi in tan ba oclaech? ‘In tan baam oglach’, ol
1058] Mael Umha, ‘no chaithinn mart meth am shaith’. Ro for-congair Colum Cille
1059] fair cu ro thoimled a shaith{folio 52vb} . Do-roine Mael Umha airesium sin.
1060] Ro chaith in mart uile. Tainic Báithin iardain & ro fiafraig in ba h-errlamh
1061] in esair. Ro fhor-congair Colum for Mael Umha cnamha in mairt uile do
1062] timarcan ind oen-bhaile. Do-ronad amlaid. Bennachais Colum na cnamha,
1063] & ro bai a n-uili fheoil impuibh co rucad don mheithil.


p.32


1064] FEACHT do Cholum Cille i mís Mái luidh d' fios scel na n-airemhon
1065] i tuaisciurt na h-indsi. Ro bhui ica comdhidnad & ica forcetul. ‘Maith’, ol se,
1066] ‘fon caisc do-chuaidh i mís Aipril, is ann sin do-bail dam-sa thecht docum nime.
1067] Acht nir' ail dam bron na toirrse duibh-si iar bhur soethar, conadh aire sin
1068] ro anass acuibh o caisc gu quingcigis’. O ro chualatar na manuigh na briathra-sin,
1069] roptar toirrsigh co mor.


1070] RO-SSOI tra iar sin a agaid siar, & at-bert, ‘Ro bhennacha in Coimdhe
1071] an innsi cona h-aitreabhthaib’, & ro innarbu loiscinn & natracha aisdi. O ra bennach
1072] immorro an innsi, tainic da recles. Nir' bó cian iarum tancatar
1073] cricha na saboidi & tosach in domnaig, et o ro thocuibh a rosc a n-airdi táinic
1074] loisi mor dia ghnúis & agaid, & at- conncatar na braithre sin. Aingel De
1075] immorro tarasair ann sin os a cinn.


1076] LUID-SIUMH iar sin do bennachad in t-sabhaill et at-bert fria Diarmuid co
1077] n-escomluifedh adhaig domnuigh docum nime. Ro shuidh iar sin an senoir
1078] airmitnech .i. Colum Cille for or na conaire; air tainic scis do, ger' bhó gairit
1079] a uidhe, áir .lxxuii. m-bliadne a aes in inbhaid sin.


1080] LUID a dhochum in gerran do-bui occ na manchuibh annsa n-inis, & cíidh
1081] a n-ucht in cleirig cor' bo fliuch a etach. Ro triall in fos .i. Diarmuid
1082] innarba in gerrain uadh. ‘Leicc dhó, a Diarmait’, ol Colum Cille, ‘gu
1083] n-derna a dhaethain der & toirrse acom cháinedh-sa’.


1084] IS LIA tra tuirium & aisneis a n-do-roine Dia do fhertuibh & do mirbuilibh
1085] isna talmannaibh ar Colum Cille, uair ni fil nech co n-icfedh a thuirium co leir
1086] acht mina thisadh a ainim fein, no aingel do nimh dia n-aisneis. Conadh lor,
1087] didiu, duin so do thabairt ar dheismerecht.

{folio 53ra}


1088] Ní ro geinir tra do Goidelaib gein bud uaislea, na bud eaccnaide,
1089] na bud soiceineilce inás. Ni tainicc dib araile bud bec- cda, na bu umla, na bu
1090] inisle. Mor eim an inisle do Colom Cille conad é fein do-benad a n-iallacranna
1091] da manchuib, & conad e do- indmad doib. Do-beiread a cuid arba go menic ara
1092] muin don muilend & no meiled, & do-beired lais dia toig é. Ni geibed lin na
1093] olonn ria cnes. No comruicced a taeb ria h-úir nocht. Coirthe cloiche
1094] no bid fo a cind do fhrithadart, & ni denad cid do codlad eitir acht airet no bidh
1095] Diarmait a dalta ag rádh tri caibdel don Biaid. Atraiged fo cedoir iar sin,
1096] & do-gnith gol & basgaire amail máthair buid ag cained a h-aein-mic. No geibed
1097] na tri coécta a n-gainem na traga ria-siu no turccbad grian. ISin lo immorro
1098] no athaiged na tratha. No idhbrudh corp Crist & a fhuil. No pritchadh


p.33


1099] soiscelu. No bhaisted, no choisecrad. No iccad clamhu & dullu & bachacha
1100] & oes cacha tedma arcena, & no dhuisced marbhu.


1101] O THAINICC gusna déidhenchuibh do Colum Cille, et o ro benadh clocc
1102] iarmerghi adhaigh domnaigh cingcdhighisi, luid-siumh ria cach docum
1103] na h-ecailsi, & do-roine slechtain & ernaighthi dhicra iconn altóir. Ro lín
1104] in tan sin soillsi ainglecdha in eaclais uime da gach leith, & ro fhaidh ann sin
1105] in sruith airmhitnech a spirut dochum nime i subhai & i bh-failte mhuinteri
1106] nimhe. Ata immorro a chorp i talmain abhus cu n-anoir & cu n-airmhitin
1107] o Dia & o dhainibh, co bh-fertuibh & co mirbhuilibh cech laithi. Et gidh mor
1108] a anoir coleic bidh mo a n-dail bratha in tan taitnebhus amail ghrein
1109] nemh-thruailnidi a chorp & a anum.


1110] IS ann, immorro, bias in mor-ghloir sin & in mor- innocbhail do-somh,
1111] a n-aontuidh naoi n-gradh nimhe na tairmdhechatar, i n-aontuidh apstal &
1112] deiscibul Íssu Crisd, i n-aontuidh deeachta & daenachta Mheic Dé{folio 53rb}
1113] isin n-aentuidh is uaisli cech aentaidh, i n-aentaid na naemh-trinoidi uaisli
1114] airmhitnighi .i. Athair & Mac & Spirut Noemh.


1115] Ailim trocuire Dhe uilechumachtuigh tre impidhe noemh Choluim, co rosium
1116] uile in aentaid sin. Roissem, ro aitreabhum, in saecula saeculorum! Amen.


p.34


1117]

Betha Bhrighdi. Tabrad gach nech legfus in betha-sa Brigdi bennacht for anmannaibh na lanoma da(r' scribad in lebar-so)


1118] HII SUNT QUI SECUNTUR AGNUM QUOCUMQUE IERIT’’

Rev. 14:4

. IT iat so lucht
1119] leanuit in t-Uan neimelnidi cipe conair dech.
1120] Eoin mac Zebedei, bruinne- dhalta Íssu, comarba na h- Oighi, is é ro scribh
1121] na briathra-sa & ro fhacuibh a cuimne lasin n-Eclais don fhochraic & don
1122] logh ro thidnaic Dia don tres grad na h- Ecalsa .i. do lucht na h-oighe .i.
1123] tochoisceim inn uain neimhelnidhe.


1124] IS e immorro leth ataoibhi in n-aisneis-sea la h- Eoin cu dú a n-debairt:
1125] Nemo potest dicere cauticum nisi illa .c.xl. iiii milia qui redempti sunt de
1126] terra’’

Rev. 14:3

. Ni thic do neoch molad na claiscetul do denum don Coimdhid
1127] acht nech écin do comhlanus na h- Ecalsa ro congbhad a n-genus & a
1128] n-oighe & do-cenngad do logh fola Crist.


1129] Áir is iat sin na h-ogha co deimhin. Conad for slicht na m-briathar-sin
1130] ro raidh Eoin: Híí sunt qui secuntur agnum’’

Rev. 14:4

.i. is iat lucht leanait in t-Uan
1131] cipe conair theit.


1132] IS e leanmhain in Uain, Crist do in t-samail & do thocoisceim tria
1133] comallad rechta & t-soscéla gan sainnt na talmandai, gan grad na n-erchraidhe,
1134] imghabhail na h-anoire, dinsium in domhain, tarmnugud dona h- uilibh,
1135] neimhdhenum indlighidh na aincridhi do neoch, fulang cu foidhideeh na
1136] n-ammus dianechtair, dilghudh do tabairt do lucht na h- ingreama. Gach
1137] maith done nech gurub ar metughud De do-ghne & narup ara anorugud
1138] budein.{folio 53va} ‘INtshamlaid, didiu’, ar an t-ecnaid, ‘amail bis an t-uan
1139] neimheilnidhe ind oigi colla, as inann on & corp neimh- thruailnidi Meic
1140] in Athar Nemda.’ IN t-samlaid, dano, in t-uan rundai .i. Crist, a n-oighi & a
1141] naeimhe menman amail ro raidestar fein: Bidh cu noem & cu genmnaidh’’

Levit. 11:44

, ar
1142] in Coimdi, ár am noebh-sa fein & am ennac’’

Levit. 11:44

. Ár ni ferdi genus an cuirp
1143] madh anfhoirbhthe & mad eilnidi ind ainim.


1144] Sochaidhe tra do noemhuibh & do fhirenuibh ro comuillset in timna-sa na
1145] h-oighi a nu-fhiadhnuisi feibh ro comuill in noemh-ógh dia tá lith & foraithmet
1146] i n-ecmhong na ree-seo & na h-aimsire .i. Sancta Brigida uirgo Dei .i.
1147] noemh Brighit ogh in Coimdheadh na n-dula.


p.35


1148] IS and iarum ceileabhrait na cristaidhi feil & lithlaithi na h- íí noemh
1149] Brighdi
, i kalainn Febrai arai laithe mis grene iss iniú arai laithi sechtmhuini
1150] isin bliadain i tam.


1151] INnister sunn iarum ní do fhertaibh & do mhirbhuilibh na h-ii noeb
1152] Brighdi
, & dia geinealach collaidi .i. Brigit ingen Dubthaig, meic Dhemre,
1153] meic Bresail, do slicht Echach Finn Fuath n-Airt.


1154] IN Dubhthach-sin immorro o ro genair naemh Brigit ro cennaig-sein
1155] chumail, Broicsech a h-ainm, inghen sein Dallbronaig do Dail Concubair
1156] in deiscert Breag. Ros-aentaigh Dubhtach dó i l-lánamhnus in
1157] cumail-sin cur' bo alachta uadh. Ro gab ét seitich Dubhthaig imon cumhuil
1158] co n-ebuirt fria Dubthach: ‘Mine renusa in cumhail út i tiribh ciana
1159] toicebhut-sa mu thinnscrai dhit, & ragat uait’. Arai sin nir' bo ail do
1160] Dubthach reic na cumhaili.


1161] FEACHT ann do-luid Dubthach & in cumal immaille fris i carput seoch
1162] thegduis araili druadh. O ro-chuala in drai foghar in carpait is ed ro raidh:
1163] ‘A ghilla’, ar se, ‘fegh cia fil isin carput, ar is fogur carpait fo rig inso’.
1164] Ro raidh in gilla: ‘Dubthach’, ar se, ‘fil ann’. Luidh in drai ara cinn &
1165] ro fhiafraig{folio 53vb} cuich in ben bui isin carput. ‘Leam-sa’, ar
1166] Dubthach. Maithgen, dano, ainm in druadh, is uad Ros Maithgin. Imcomaircidh
1167] in drai in rob alachta o neoch? ‘Is alachta uaim-si’, ol Dubthach.
1168] As-bert in drai: ‘Bidh amhra in gein fil ina broinn, ni bhia a cosmuil isna
1169] talmandaib’. ‘Ni leig dhamh-sa mu shetig’, ar Dubthach, ‘gan a reic na
1170] cumaili-si’. Adubairt an drai tria rath faitsine: ‘Foighena sil do mhna-sa
1171] do sil na cumuili, áir beraid in cumal ingin reil taitnemaich thaitnighfes
1172] amail grein itir renna nimhe’. Ba buidech Dubthach don aithiusc-sein, ár ni
1173] rugad ingen dó cosin.


1174] Tiagait iar sin chum a tighi, & do-gniset altugud buidi diblínaibh.


1175] Ba suaichnidh tra gradh na h-ingine ag Dia, ár do-dhechatar da espoc
1176] do Bretnaib otha Elpu dia taircetul & dia bennachadh, Mel & Melchu a n-anmanna.
1177] Do-rat Dubthach failti dhoibh, & do- roine in chumal umhuloit &
1178] timterecht doib. Ba bronuch & ba toirrsech seitig Dubthaig. IMcomaircid
1179] espoc Mel di fath a toirrsi. Do-raidh in ben: ‘ár do-roisc Dubthach a
1180] chumail dím’. Ro raidh espoc Mel: ‘Dethber ge no dherrscaighed, ár foigenaidh
1181] do sil-sa do sil na cumhaile, acht tarnnaighfidh a sil-si dot shil-sa’. Ba


p.36


1182] fergach si de sin. IS and sin do-rala file de h-Uaib Meic Cuais o thochur
1183] maine do thig Dhubthaig. O ro-fhitir in fili fochunn feirgi na mna
1184] adubairt: ‘In recai in cumail’? ‘Reacfat’, ol Dubthach, ‘ár is eicen damh’.
1185] Ro raidhset na h-espuic: ‘Ren in cumail & na ren in coimpert’. Do- roine
1186] samhlaid. Teit as an file cona chumail. I n-adaig iarum rainic in fili a
1187] thech, is ann do-rala fer noemh isin tigh og atach in Coimdhed & oc errnaigti.
1188] Ro foillsiged do-somh lasair & coloma tenntidhi don inad a m-bai in cumal.
1189] Do-dhechaid araile drai a Crich Conaill do thigh an fhiled remhraitte.
1190] Ro luaigh modhud na cumaile. Ro rec in file ris in chumail & ni ro reac in
1191] coimpert bai ina broinn. Teit in drai cona chumail leis dia thig.

{folio 54ra}


1192] IS ann do-rala don drai fleadh mhor do dhenum a Conaille, cu
1193] ro gart an ri cuice docum na fleidi. IS ann rop aimser tuismeda do mnai in
1194] righ. Boi faidh i comaidecht in righ, cu ro fhiafraig cara don righ dhe, ‘cuin bud
1195] maith sen don righain tusmhedh’? At-rubhuirt in drái: ‘Gein no tuisimhthea
1196] imaruch la turcbail grene na bud imuich na itigh no berta no fhoruaislighfead
1197] cech n-gein ind Eirinn’. Reimhdheachaid tra tusmhed na rigna in uair sin, co
1198] ruc mac marbh. IN tan immorro do-choidh in cumal aramharuch la
1199] turcbail ghrene, & leastar lan do leamhlacht 'na laimh, in tan tuc in dara
1200] coisceim tara tairrsiuch an tighi & a cos aili imuich, is ann ruc inn ingin .i.
1201] noem Brigit
. Ro nigset na bantairsi inhíí noeb Brigit don lemlacht bui i l-laimh
1202] a mathar. Ba cubaid immorro sin re h-airilliudh m-Brigte .i. re
1203] deallrad & re taitnium a h-oighi. Rucadh an ingen acétair iarna breith cu mac
1204] marbh na rigna, & o ra-siact anal na h-ingine in mac ad-racht a bas.


1205] LUIDH iar sin in drai cona chumail & cona ingin i crich Connacht, ár do
1206] Connachtuibh a mháthair, a athair immorro don Mumain.


1207] I n-araili laithi do-luid in cumal do bleagun a bo, & for-facuib an ingin
1208] 'na h-oenar 'na cotlud ina tigh. At-conncatar araili com- fhoicsig in tegduis i
1209] raibhe an ingen for lasad, co n-derna aen-breo dhi o thalmain co nem. IN tan
1210] tancatar do cabair an tighi ni ro artraig in tene, acht ro raidset ba lan do
1211] rath in Spirta Noeimh an inghean.


1212] Laithi n-ann deisidh in drái cona chumail i n-araile inadh, co n- acatar in
1213] cannadas bui for cenn na h-ingine for lasadh. O ro shínetar a lama cuige,
1214] ní ro artraigh an tene.


1215] FEACHT ann ro cotail in drai co n-aca triar cleirech ind etuighibh taitnemachaib,


p.37


1216] cu ro imretar ola for cenn na h-ingine, cu ro fhoirbhthighset ord in
1217] baitsi on beus gnathach. Tri h-aingil insin. Adubairt an tres aingel risin
1218] drai ba h-e ainm na h-ingine{folio 54rb} Sancta Brigida .i. noem Brigit.
1219] Ad-racht an drai & ro innis inní at-connaic.


1220] I n-araili lo ro-clos guth na naidhen oc diucaire, & iss ed ro raidh: ‘Meum
1221] erit hoc’ .i. bidh leam so. O ro-chuala an drai sin iss ed ro raidh: ‘Comaillfider
1222] inní at-beir an ingen .i. bidh leam an ferann iar- dain’, et iss ed on ro comhailled.
1223] O ra-chualutar aitreabhthaigh an feruinn sin ro fhuacratar in drai
1224] as in tir, gu n-dechaid-siumh dochum a athardha fein.


1225] Ro alt tra in noeim-ingen-so .i. Brigit, o chomairbhirt bid ecsamail fria
1226] a comaosu, áir bithe ina cech náidhi. Ni thoimhleth biadh n-eisidan.
1227] No frithbhruidheadh biadh in druadh & no sceidhed. Ro imraith in drai cidh
1228] ro m-bui an ingen. Doigh lais ba h-inglaine & corpad a bhidh. Ro erbh iar sin
1229] bhoin n-o dheirg do bleagun foleith do Brigit, & ro leic bhannscail n-irisigh
1230] dia bleagun. Toimleth an ingen noebh sin, & ní sceidhed.


1231] Ro alt iarum an ingen noeb-sa gur' bó timthiridh, et cech ní risi comhruicedh
1232] a l-lamh no fhoirbreadh. No lesaigheadh na caercha: no shasadh na h-elta:
1233] no bhiathad na bochta. O tháinic calmatus & nert & meit do Brigit accobhrastar
1234] techt do torruma a h-athardha. Ro fhaidh in drai techta co Dubthach ar co
1235] tissed ar cenn a inghine. Tiaghait na techta co Dubthach, & innisit fearta &
1236] mirbuili na ingine. Teit Dubthach & ba failid leis. Do-roine in drai failti
1237] fris, & do-ratt a ingin soer dhó. Tiagait iar sin Dubthach & Brigit dia tir i crich
1238] Ua bh-Failghi, & a muime malle fria Brigit, cu ro ghab galar a muime ar toidhecht,
1239] cor' faidhed Brigit & ingen aile do chuinghidh dighi do coirmm dhí co
1240] araile fer oca n-dernadh fled mhor. Baethchu a ainm-sidhe. Do-rat era for Brigit.
1241] Taraill Brigit iar sin co araili topur gur' lin leastar as, & ro beannach cu ro soudh
1242] i m-blas corma, & do-bert dia muime, & ba oghshlan fo cedair. IN fhleadh
1243] immorro icár' h-eimdhed isi, tiagur dia h-ól & ni frith banna dhi.

{folio 54va}


1244] FEACHT da n-dechaid Dubthach ar turus cu farcuibh
1245] a ingin ica mhucaib, co tancatar da meirlech cuice, co rucsat da thorcc don
1246] tred. O dho-chuatar treall iar sin cond-ric Dubthach friu. Benais na muca
1247] dhibh. Do-thaet iarum co Brigit, ‘In marut na muca, a ingen’? ar Dubthach.
1248] ‘Airim lat’, ar Brigit. Ro airimh Dubthach na muca, & ni teasta nach muc
1249] dibh.


1250] Nir' bho cian iar sin tainic áighe uasal do tigh Dubthaig, co n-dernad


p.38


1251] fóidhi dó, co tartad coic thocta saille do Brigit da m-berbad. Do-choidh
1252] Dubthach amach. Do-thoet cu goirt ellscothach isin tech co Brigit. Do-rat
1253] Brigit dó in coiced tocht saille ar trocaire. Nir' bo saithech in cu dhe. Do-rat
1254] Brigit tocht aili dhi. Doigh le-si ba codlud don aighidh & nír' eadh on.
1255] Tainic Dubthach & ro raidh re Brigit: ‘In ro bhearbhais in t-saill & in marat
1256] na h-uronna’? ‘Airimh-si iat’, or si. Ro áirimh Dubthach. Ní testa ni dhibh.
1257] At-cuaid in t-áighi do Dhubthach a n-do-roine Brigit. Ni ro chaithset na
1258] h-aighidh in biadh-sin, ár ro batar eisinnraic, acht ro fodhladh do bhochtaib
1259] & aidhilcnechaib.


1260] FEACHT ann do-rothluigh araili bannscal irisech co tised Brigit le i Magh
1261] Life
, ár ro bui coimhthinol senaid Laigen ann. Ro foillsighedh d' espoc
1262] Ibhair
bai isin dail Muire Ingen do thecht isin dail. Teit in bannscal
1263] arnamharech, & Brigit maille fria, docum na dala. IS ann ro raidh espoc
1264] Ibhair
: ‘As i so in Mhuire ad- connac-sa’. Ro bennachsat in uile shlógh inhi
1265] noemh Brigit, conad h-i Brigit Muire na n- Gaeidel o sin ille.


1266] IAr sin do-chúaid Brigit do torruma a máthar bui i n-doeire. IS amlaid
1267] ro bhui in máthair a n- indlobrai ara cind-si, & bui for airghi, & da bai dhec
1268] aice, & si oc tinol ime. Ro fhoghuin immorro an ingen co h-umail tar eis a
1269] máthar, & ro gabh for leasugud na h-airghi. In maisdred do-ghnith no rannadh a
1270] n-dibh cuibhrennaibh dec i n-anoir in da esbal dec in Coimdhed, & ro shuidhiged
1271] in treas cuibrinn dec{folio 54vb} cu m-ba mo inás cech cuibhrenn i n-anoir
1272] Crist, & do bereadh do bochtuibh & do aigheadhuib. Ar at-bereadh-si
1273] bidh Crist i persoin cech aighedh irisigh. Ba h-ingnad lesin m-búachail sin
1274] co n-dechaid la do acallaim in druadh. Ro fhiafraig in drai & a ben: ‘In maith
1275] leasaighius an ingen’? Tainic ann na bu. ‘IS maith’, ar an buachail. ‘Am
1276] buidhech-sa cipinnus & at reamra na laeigh’, ar ni ro-lamhair cassait Brigte
1277] 'na h-ecmais. Do-chuaidh in drai & a sheitig don airghi, & rusc mor leo a
1278] rabhutar ocht n-duirnn dec dia linad do im. Do-rine Brigit foilti friu, &
1279] ro innail a cosa, & do-rat biadh dhoibh. IS ann adubairt séitigh in
1280] druadh re Brigit: ‘IS do thancamur dia fhis in ro gab greim inni
1281] ro h-erbad friut. Cid fil ocut do im’? Ni raibhi immorro aici-si ind erluime
1282] acht torad cu leith maistertha. Do-chuaidh iar sin Brigit isin cuili, &
1283] iss ed ro raidh:

    1. 1284] A MO ruire-sea
      1285] conic inna h-uili-sea

      p.39


      1286] bennuch, a Dhe, nuall gan gheis,
      1287] cot laim dheis mo cuili-se!
    2. 1288] Mo chuili-sea!
      1289] cuile Fiadhat finn,
      1290] cuili ro bennach mo ,
      1291] cuile ica m-bí imm.
    3. 1292] Tic Mac Muire mo chara
      1293] du bennachad mo chuile,
      1294] flaith in domain co h-imeal
      1295] ron-be immet la suidhe.

1296] Et tuc leath torad maistirtha aniar. Ro fhaitbheastar ben in druadh, & iss ed
1297] ro raidh: ‘IS maith do linadh ruisc mhoir in cobhes ime- sea’. ‘Linaidh
1298] bhur rúsc’, ar Brigit, ‘& do-bera Dia ní inn’. No theigheadh si beous ina
1299] cuili & do-beread leath torad gacha fechtais le aisdi, & do-gheibedh rann dona
1300] rannuibh út ag dul siar. Dia tucdais dano a raibhi do rus- cuibh oc feruibh
1301] Muman
di no linfad iat uile. Ro adhamhraig an drai & a ben an fhirt ad-conncatar.
1302] IS ann at-bert in drai re Brigit: ‘In t-imm-sea & na bu ro blighis
1303] eadpruim-si duit, et ni bhia og foghnam dam- sa, acht foghuin don Choimdhidh’.
1304] Ro raidh Brigit: ‘Ber-si na bu, & tuc dam-sa soer(i) mu mháthar’. Do-raidh
1305] in drai: ‘Ac sud do máthair soer dhuit & na ba, & cibedh at-bera do-g(énsa)’.

{folio 55ra}


1306] Ro fhodhuil Brighit iar sin na bu do bhochtaibh & aid- hilcnechaib,
1307] & do-baistedh in drai, & ba h-irisech & ba i comhuitecht Brighdi co a bhas.


1308] Tainic Brigit iar sin & a máthair le co tegh a h-athar. Cacha bh-faghbhaitis
1309] immorro a lamha-si do chrudh & bhiadh & airilliudh a h-athar do- bereadh do
1310] bhochtaibh & aidilcnechaib in Coimdhed, cur' bhó dimdhuch a h-athair dhi
1311] aire sin, cu ro acobhrastar a reic na h-i noemh Brighdi. Luidh i carbat & a
1312] ingen malle fris, & adubairt: ‘Ní ar anoir ná ar chataidh duit dot-berur isin
1313] carput, acht is dod breith dot reic & do bleth bron do Dhunlaing mac Enna,
1314] do righ Laigen’. O rancatar co dun in righ, luid Dubhtach isin n-dun cusin
1315] righ & fácbhais a claidhiub i bh-fail Brigte isin carput. Do-thoet clamh co
1316] Brighit, & aitchidh ainm n-De re Brigit um ní do tabairt do. Tairberidh
1317] Brigit claidiub a h-athar dhó. Raidhidh Dubthach risin righ iar toid- hecht
1318] anunn: ‘In cennechtha mh' ingen dím’? ‘Cidh ara reccai h-ingin fein’? ar
1319] Dunlaing. ‘Ni anse’, ar Dubthach, ‘ar bheith ac reic mh' indmhais & ica
1320] thabairt do droch-dhainibh truagha’. ‘Tucthar cucainn con n- fhacamar’, ar


p.40


1321] Dunlang. Teit Dubthach ara ceann. O rainic do bhai oc fegad in charbait ocus
1322] ni fhacai a claidiub. Ro fhiafraig do Brigit cid do-roine don claidib.
1323] ‘Do-ratus’, ar Brigit, ‘do bhocht tainic dom ghuidhi’. Ro fhergaigh Dubthach
1324] gu mor friasi ar an claideb do tabairt i l-leth n-aili. O thainic Brigit
1325] i fiadhnusi in rig raidhis in ri: ‘Cidh ara n-gatai crodh & airilliud h-athar,
1326] & anas mesa ann, cidh ara tucuis in claideb i l- leth n-aile’? IS ann ro raidh
1327] Brigit: ‘Ro-fhitir Mac na h- Ingine, diamadh leam-sa do commus-sa cot uile
1328] innmhus & cot Laighnibh uile do-bherainn don Coimdid na n-dulai’. Do-raidh
1329] an ri re Dubthach: ‘Ni comadhais dún cunnradh na h-inghine-sea, ár is uaisli
1330] a h-airilliudh fiadh Dia innámne’. Conud amluidh sin ro soerudh Brigit dia
1331] dáire.

{folio 55rb}


1332] Nir' bo cían iar sin cu táinic araile fer sochenelach go Dubthach
1333] do chuingidh a ingine. Ba tol do Dubthach & dia macuibh in ní sin. Ro opastar
1334] Brigit immorro. Do-raidh brathuir dia braithribh ria- si: ‘IS esbach in
1335] t-suil glan fil at cind-sa gana beith for adhart i bh-fail fhir eicin’. ‘Ro-fhitir
1336] Mac na h-Inghine’, ar Brigit, ‘ni beodha dhun massi do-beir pudhur foruinn’!
1337] Do-rat iarum a mer f'on suil co nas-tall as a cinn, cu m-bui for a gruaidh.
1338] O 't-connaic Dubthach & a braithre sin ro gheallsat nach ebertha ria-si dul co fer,
1339] acht an fer budh mhaith le fein. Tuc Brigit annsin a dernainn fria a rosc &
1340] slanaighter fo chétair.


1341] LUID Brigit & araili ogha maille fria do ghabail chaille o espoc Mel i
1342] Telcha Mhidhe. Ba faeilid sein friu. Anais Brigit for umhaloit co m-bad h-i
1343] déidhinach for a tartta caille. At-racht columa teintidhi dia cinn cu
1344] clethe na h-ecalsa. IS ann ro raidh espoc Mel: ‘Tair, a noem Brigit, co
1345] ro sentar caille for do chenn riasna h-oghuibh aili’. IS edh do-rala ann tria
1346] grasa in Spirtoimh gradh n-esbuic do eirleghiunn for Brigit. As-bert
1347] Mac Caille nar' bho ord gradh n-espuic for bannscail. Adubhairt espoc Mel:
1348] ‘Ni leam a commus. O Dhia do-ratad in anoir-sin do Brigit seoch cach
1349] m-bannscail’, conidh anoir espuic do-berat fir Eirenn do comarba Brigte o sin
1350] ille.


1351] I n-ochtmadh uathaid ro genair Brigit, i cedain sainriudh: i n-ochtmad
1352] dec ro gabh caille: i n-ochtmad .lxxx. do-choidh docum nime: i n-ochtmad
1353] ro coisecradh Brigit fo lin ocht m-biaidi in t-soiscela ro comallastar, & biaid
1354] in trocaire do-roega Brigit dib-saidhe.


p.41


1355] FEACHT o ro chomfhoicsigh sollaman na casc duthracair tria dhesheirc
1356] coirm do denamh dona h-ecalsaibh imdhaibh ro batar impe, et ro bhui terca
1357] arbha in inbhuidh-sin h-i Midhe, & ni ro thecht Brigit acht oen-criathar bracha.
1358] Ni rabhutar dano{folio 55va} leastair ac muinntir Brigte, acht da lothar.
1359] Do-ratsat a m-braich isin dara lothar. Ro linsat araile don chuirm. Ro fodhlad
1360] iar sin o Brigit in chuirm do .uii. n-ecalsaibh dec bh-Fer Tulach, cu
1361] ro fherastar toradh in oen-mheich bracha iat tre shobharthan Brigte o
1362] chaplait co minchaisc.


1363] FECHT ann do-luidh araile clamh co Brigit do chuinghidh bhó. Do-raidh
1364] Brigit ris: ‘Cia dhibh is ferr lat, bó do breith leat, no h-íc don claimhe’?
1365] Do-raidh in clamh ba ferr leis a ícc on claimi ina do- bertha righi in domuin
1366] dó. Do-roine Brigit ernaighthi co Dia, cu ros-íc in clamh, & ro fhoghuin
1367] do Brigit iar sin.


1368] ARAILE caillech do muinntir Brigte do-rala a n-galar trom cu ro mhianaigh
1369] leamhlacht. Ni tharla bo isin recleis ind inbhaidh-sin, cu ro linadh leastar lan
1370] d' uisce do Brigit, cu ros-bennach, cu ro soudh i l-leamhnacht. do-rat don
1371] caillig & ba h-oghshlan h-i fo cedair.


1372] O dho-cuaid immorro clu & oirrdhercus Brigte fo Eirinn, tancadar da
1373] dhall do Bretnaibh & clam ica remthus dia n-íc co Brigit. Do-raidh Brigit:
1374] ‘Bídh imuigh colleic cu ro a in ceileabhrad’, ár deinmnedhaigh iat-sein.
1375] ‘Ro ícais daine dot cheniul fein ané, & ní ro fuirighis cen co n-icai sinne
1376] inniu’. Do-righne Brigit ernaigthi, & ro h-íctha a triur fo cétair.


1377] O ro forbhudh sollaman na casc do-fhiafraig Brigit dona h-inginaib in
1378] roibhi fuidheall acu o linn na cascc. Do-raidhset na h-ingena: ‘Do-bera Dia’,
1379] ol siat. IS annsin tainic dias ingen istech, & dronglach lan d' uisci leo.
1380] ‘Ro-fhitir Mac na h-Ingine ata maith ann’, ol Brigit. Doigh le-si comad
1381] coirm. Amal adubairt si sin ro soud a coirm toghuidi fo cedair. Do-ratad
1382] iar sin d' espoc Mel & dona h-oghuibh arcena.


1383] ISANn aimsir cétna tainic galar sula do Brigit, & ba tiachair le a cenn
1384] cu mor. O ro-chuala espoc Mel sin, iss ed ro raidh: ‘Tiagham aroen do
1385] cuingidh legha{folio 55vb} cu rot-léicter fort cenn’. Do-raidh Brigit:
1386] ‘Min badh anumhaloit duit-si, ni bhudh ail dam-sa liaigh corpdai etir, acht
1387] araidhe do-ghenam anní at-bera-sa’. O ro batar oc imthecht do-rochair Brigit
1388] as a carput co tarla a cenn fria cloich cu ro crechtnaiged cu mor & cu ro theiper
1389] in fhuil. Ro h-icta dano don fuil-sin di bannscail amhlabrai ro batar for in


p.42


1390] conair. Do-rala dhoibh iar sin for a set in liaigh ica rabhatar iarraidh.
1391] O ro fhegh-sidhe in crecht at-bert: ‘Ni ro chuingea-sa liaigh aili o so amach
1392] acht in liaigh rot-íc don cur-sa; ár cia no bheitis leagha Eirenn icot leighius
1393] ní dingnidis ni bhudh fherr’, conad amhlaid sin ro slanaighedh Brigit.


1394] FECHT ann do-rala ri Teafa i comfhocraibh doibh ar fleidh. Bai leastar
1395] cumdachtta i l-laim in righ. Gabhais araile fer anfhaitech as a laimh cu
1396] torchair co n-derna blogha dhe. Do-gabhadh an fer la righ Tefa. Do-choidh
1397] espoc Mel dia cuing- hidh & ni h-etas on righ acht a bhas, co n-atuigh
1398] espoc Mel in leastar m-brisde & tuc leis co Brigit. Do-rat Brigit a h-anal
1399] uime & ro h- athnuaighed a cruth ba ferr. Rucadh iar sin don righ, &
1400] ro fuaslaiced in cimbid. Et adubairt espoc Mel: ‘Ni h-oram-sa do-roine Dia
1401] an firt-sa, acht ar Brigit’.


1402] FEACHT ann do-dhechaid Brigit do thigh araile oighi .i. Brighit ingen
1403] Conaille insin. In t-uisqui do-ratadh dara cosaibh do Brigit iar taidhecht
1404] ro íc araili ógh ro bai istigh a n-galar. O dho- chuadur immorro Brighit cona
1405] h-oghuibh do chaithium a proinne ro ghab Brigit for fegadh na méisi co fada.
1406] Ro fhiafraig an Brigit aile: ‘Cid rathaigi-sea’? Do-raidh Brigit: ‘At-ciu
1407] Deman for in meis’. ‘Ro badh maith leam-sa a fhaic- sin’, ar an ogh aile.
1408] ‘Tabair crois Crist ar h-agaid & ar do shuilib’, ol Brigit. Do-rat in ogh, &
1409] do-connaic-si in Satan re toeb na meisi, a chenn sis & a cosa suas, a dhe & a
1410] lasair as a craes & as a shroin. Ro raidh Brigit: ‘Tabair freacra duin, a
1411] Diabuil’!


1412] ‘Ni chumngaim, a chaillech’! ar an Deman,{folio 56ra} ‘gan fregra
1413] duit, a coimeduidhe timnai De, & a trocaireach fri bochto & fri muindtir
1414] an Choimdhedh’.


1415] ‘INdis duinn iarum’, ar Brigit, ‘cid dia tangais cugaind 'nar
1416] caillechaib’?


1417] ‘Araile og craibdech fil sund’, ar Deaman, ‘is 'na coimiteacht atussa
1418] ag furail leisce & maindeachtnaige uirre’.


1419] Adubairt Brigit frisin oig h-isin: ‘Tabair cros Crist tar th' agaid &
1420] tar do t-shuilib’. Do-ratt fo cetoir. At-condairc an og an torathar n-granna.
1421] Ros-gab ecla mor an og o at-condairc an Demon. Adubairt Brigit: ‘Cidh
1422] ara n-imghaibhe in dalta icá tai leasugud fria re cian’? Do-righne inn
1423] ogh aithrighi iar sin, & ro h-icadh on Demon.


1424] Araile bannscal tuc rúsc lan d' ubhluibh co Brigit. IS annsin do-raladur


p.43


1425] claimh ic faighdhe ubhall co Brigit. Do-raidh Brigit: ‘Tabair dhoibh na
1426] h-ubla’. O 't-cuala in bannscal sin ruc a rusc uball chuice, & is ed ro raidh:
1427] ‘Duit-si fein tucas-sa na h-ubla & ni do chlam- haibh’. Ba tocradh do Brigit
1428] tairmeasc na h-almsaine uimpe, & ro mallach na cronna dia tucad. O rainic
1429] in bannscal da tigh ni fhuair oen-ubhull ina h-ithlainn giar' bhó lan in tan
1430] ro fhacuibh & batar etairthigh o sin immach.


1431] FEACHT ann do-luidh Brigit co Tefa, & sloigh mora 'na comhaideacht,
1432] & dá clamh 'na diaidh cu tarla deabhaid etarra. In tan rob ail do clamh
1433] dibh araile do bhualad ro shec a lamh uasa & ro crap lamh indalanai.
1434] Do-ronsat aithrighi iarum & ros-íc Brigit dia claimhe.


1435] Do-chuaidh Brigit co araili eclais a tír Thefa do cheileabhrad na casc.
1436] Do-raid ban-airchinnech na h- ecalsa fria h-inghenaibh neach dhibh do umhaloit
1437] dia dhardáin cennla dona senoiribh & dona dainib fannaibh inlobhraibh
1438] batar isin recles. Ni frith nech dhibh don umhaloit. Do-raidh Brigit:
1439] ‘Do-gensa aníu in umaloit’. Cethrar do dhainibh galair batar isin recles
1440] .i. anbhfabrachta & dasachtach & dall & clamh, & do-righne Brigit a fos a
1441] cethrar, & ro h-ictha o gach teidm bui forru.


1442] FEACHT ann do-chuaidh Brigit i n-araile tech{folio 56rb} for áighidhecht.
1443] Do-rala co n-dechaid in muinnter uili immach acht aen-ghilla bec
1444] anbhfhabracta, & se balbh, & ní fhitir Brigit a bheith amlaid. IS ann
1445] tancatar áighid co Brigit isin tech do chuingidh bhídh. Do-fhiafraig
1446] Brigit don gilla bhalbh út, cáit i raibhi eochair na cuile. Do-raidh in gilla:
1447] ‘ro-fhetar-sa baile i ta’. Do-raidh Brigit: ‘Eirg & tabair damh’. Ro eirigh
1448] fo chedair & ro timthirigh do na h-áigedhaibh.


1449] IS AND do-rala coimthinol bh-fer n- Eirenn i Tailltin, airm i raibhe Patraic
1450] & senadh Eirenn uime. Do-cuatar docum na dala Brigit & espoc Mel,
1451] & fuaratar caingin doilig ara cinn 'san oirechtus .i. araile ben ruc leanbh ann,
1452] & is ed ro raidh, cor' bhó la h-espoc m-Bron do muintir Patraic, an leanp.
1453] Ro diult espoc m-Bron nar' bo lais. Tucadh in ceist-sin co Brigit dia
1454] tuaslucud. Ro fhiafraig Brigit don mhnai, cia o ra coimprestar a gein,
1455] & do-raidh ria ná h-abradh breic. Do-raidh in ben: ‘is ó espoc Bron’. Ro lín
1456] att & borrfad a tenga ina cinn cu na caemnacair labhra. Do-rat Brigit airdhi
1457] na croichi dar ghin na náidhiun & ro fiafraig: ‘Cia h-athair’? Do-fregair in
1458] naeidhi: ‘Duine duthair deroil fil a n-imeal ind airechtais, is e sin m' athair-si’.
1459] Cu ro saerad espoc Bron amlaid sin tre rath Brigte.


p.44


1460] IS AND sin do-chuaidh fer ar cenn Brigte co n-dighsedh do coisecrad tighi
1461] nua do-righned aige. O ro erlamhaigh biadh do Brigit is ed ro raidh Brigit
1462] re a h-ingena: ‘Ni h-adha dhúin biadh ind fhir genntlidi sea do tomailt, ár
1463] ro fhaillsigh Dia dam-sa na ro baisted etir h-e’. O ro- chuala in fer maith sin
1464] ron-gaibh congain cridhi, & ro baist espoc Bron. Iar sin ro for-congair Patraic
1465] for Brigit & for a comharba co nach beth do gres gan fer graidh 'na
1466] comhuidecht. IS aire ro ghabh Nat Fraich gradha sacairt.


1467] ISinn aimsir cétna tuc fer do dheiscert Breagh a mháthair for a mhuin
1468] co Brigit dia h-íc, ár ba h- anfhabrachta, co ros-lai dia mhuin for foscad
1469] m-Brigdi, & o tharaill in foscudh rob óghshlán acétair.


1470] I n-ARAILE aimsir ann ad-conncatur Patraic chuca.{folio 56va} Senadh
1471] mor maille fris. Do-raidh Lassair re Brigit: ‘Cidh do-ghenam frisin sochaide
1472] tangatar chucaind’? ‘Cidh do biudh fil ocuibh’? ol Brigit. ‘Ni fhil’, ar
1473] Lasair, ‘acht aen- chúra & da bhairghin déc & becan loma’. Do-raidh Brigit:
1474] ‘Ata maith ann. Do-gentar proicept bhreithre De dhun, & non-sasfaiter
1475] uadh’. O thairnic do Phatraic in proicept tucad an biadh co Brigit dia
1476] roinn, & ro bennach, & ro sasta in da phopul De .i. samad Brigte & samad
1477] Pátraic, & ro ba mhó cu mor a bhfuidheall ina in t-adbar ro bhai ann ar tús.


1478] ARAILI fer ro bhai i cill Lassaire, & ro bui a ben occá fhacbhail, &
1479] nís-geibheadh cuit na codlad imailli fris, cu tainic co Brigit do chuinghidh
1480] eptha cu ro charadh a bhen h-e. Ro bennach Brigit usqui dhó & is ed at-bert:
1481] ‘Tabair in t-uisci-sin tar in tech & tar bhiadh & tar digh dhuibh fein & tar
1482] an leapuid a n-écmais na mna’. O do-ríne amhlaid do-rat in ben sheirc
1483] n-dímhoir do-som conná faghbhadh bheith 'na ecmais cidh i l-leth in tigi fris,
1484] acht for a leath-laim eiccin. Laa n-ann do-chuaidh-sium for turus & ro fhacuibh
1485] in mnai 'na codladh. O ra dhuisigh in ben at-racht co h-anbhfhail & do-chuaidh
1486] a n-degaid an fhir cu bh-facuidh uaithe h-é & gabhal mhara etarra. Ro ghairm
1487] sí a fer, & iss ed ro raidh, no ragad isin fairrce mina thised som cuice.


1488] ARAILE bannscal d' Uib Maic Uais tainic do fhaighdhe co Brigit, & bui
1489] i tercu do gres roime sin. Co tard Brigit a criss di, & adubairt Brigit, gibe
1490] teidm nó galar cusa m-bertha no ícfad; & do-ronta samlaid, conadh amlaid sin
1491] do neth a bethamhnus o sin imach.


1492] FEACHT ann tancatur caraid co Brigit araile sollumun & edhpairt leo, co


p.45


1493] farcabhsat a teach dia n-eis cen choimhetuidhi. Tancatar merligh iar sin, &
1494] tallsatar na damhu ro bhatar isin tigh. Ad-racht abhunn Life friu, cu tardsat
1495] a n-eduighi for adharcuibh na n-dam, cu ra impaset na daim otha sin cusan
1496] inad a m-bui Brigit cusna h- étaighibh leo.


1497] FEACHT aili luidh Brigit: i Magh Lemna do acallaim Patraic. Bui ic
1498] procept shoscela and{folio 56vb} . IS ann sin ro chotuil Brigit risin
1499] proicept. At-bert Pátraic: ‘Cidh ar ro codlais’? Ro slecht Brigit fo tri &
1500] ro raidh: ‘Fís at-connac’, ol sí.


1501] ‘Innis in fhís’, ol Pátraic.


1502] ‘At-connac’, ol Brigit, ‘cethra h-arathra anairdeas ro airsetar an indsi
1503] uile; & resiu thairsedh a silad, ro aipthighedh in bhuain, & tancatar topuir
1504] gheala & srotha taitneamacha as na h-etrighibh. Eduighi geala um na
1505] síltoiribh & um na h-aireamnaibh. At-connac cethra h-arathru aili atuaidh,
1506] ro airset an indsi tarrsna, & ro soeiset an bhuain doridhisi, & ro fhas in corcai
1507] ro shilsat fo chedair gur' bo h-abaidh, & tancatar srotha duba as na h-eitrighibh,
1508] & eduighi dubha um na siltóiribh & um na h-airemhnaibh’.


1509] ‘Ni doiligh sin’, ol Pátraic. ‘Na .iiii. h-arathru toisecha ad-connacuis,
1510] misi & tusa sin, silmaid cethir leabur in t-soiscéla co silad irsi & creidmhe &
1511] crabhuidh. An bhuain at-connacais, na h-íí thecat docum n-irsi & creidmhe
1512] sin trianar fhoircetal-ne. Na ceathra h- arathra ad-connacais atuaidh, na
1513] saebh-fhoircetlaidi & na bregaire sin, laifid dar cenn in forcetul shílmid-ne’.


1514] FEACHT do Brigit a n-Ard Macha do-lluidh dias secce & dromlach
1515] uisce forro. Tancatar do bennachadh do Brigit. Do-rochair in dronglach
1516] dia n-eis, & do-chuaidh druim tar ais otha dorus ratha co Loch Lapháin.
1517] Acht ni ro brisedh & ni thorchair banna aisdi. Ba follus do chach bennachad
1518] Brigte forro. Iar sin adubairt Pátraic: ‘Fodhail ind uisqui for Ard Macha
1519] & for Airthera’, & ro-icadh gach n-galar & gach n-ainces bui isin tir.


1520] LUID Brigit i crich bh-Fer Rois d' fuascalad chimedha bui isin crich.
1521] Do-raidh Brigit: ‘In lece orum-sa in cimid út amach’? As-bert in ri:
1522] ‘Gia no berthea dam-sa righi bh- Fer m-Breagh uili, ni thibhrinn duit in cimid
1523] acht na dighis-sea fó era do-berthur anmchoimhet oen-oidhche erut-sa dhó’.
1524] Ro artraigh Brigit deodh lai don cimidh & do-raidh fris: ‘In tan tuaslaicfiter
1525] in slabradh dhit geibh in n-ymmonn so, & ela for dha laimh dheis’. Do-gniter
1526] amlaid. Elaid in cimidh la breithir m-Brigdi.


p.46

{folio 57ra}


1527] FEACHT do-luidh Brigit tar Sliabh Fuait. Bui dasachttach
1528] issin t-sleib no oircedh na cuitechtna. O 't-conncatar na caillecha h-e ros-gabh
1529] ecla & uamun mor iat. Adubairt Brigit risin n-dasachtach: ‘O dhat-rala
1530] ann pritchai breitir n-Dé dhun’.


1531] ‘Ni cumngain’, or se, ‘gan umhaloit duit, ár it trocar fria muinntir in
1532] Coimded etir truagha & bhochta’.


1533] IS ann sin do-raidh in dasachtach: ‘Car in Coimdi, a chaillech, &
1534] not-carfa cach. Airmhitnigh in Coimdhe & not- airmhitnighfea cach.
1535] Ataigh in Coimdid & not-atuighfea cach’.


1536] FEACHT do-ghuidh a h-athair naemh Brigte co n-dighsed co righ Laigen
1537] .i. co h-Ailill mac n- Dunlaing do chuinghidh dilsighthe in chlaidhib do-rat
1538] dó fecht aile. Do-thoet Brigit ar forcongra a h-athair. Tainic mogh don
1539] righ do acallaim Brigte & adubairt: ‘Dia nom-soertha don fhog- namh ica tu
1540] don righ ro budh am cristaidhi, & no fhoighenaind duit-si & don Coimdhidh’.
1541] Luidh Brigit isin dun & conatuigh di ascaidh cusin righ .i. dilsiugud in
1542] claidib do Dubhtach & sóire don mhogaid.


1543] ‘Cidh ara tiber-sa sin duit-si’? ar an rígh.


1544] ‘Do-bérthar clann t-soineamhail duit’, ar Brigit, ‘& righi dot macaib
1545] & nemh duit fein’.


1546] Adubairt in ri: ‘Flaith nimhe, ár níis-faicim, nís-chuingim. Righi
1547] dano dom macaib ni chuinghim ar am beo fein ar aird ann, ár gniat cach a
1548] aimsir. Tabair dhamh cena fot soeghuil a righi, & cath-bhuadhaighi for
1549] Leth Cuinn, ár is menic cocadh eadrainn’.


1550] ‘Do-berthar’, ar Brigit, & isedh ón ro comailled, ár .xxx. cath ro mhebadh
1551] roime ind Eirinn & a nai a n-Albain tria bennachtain Brigte. Tancatur
1552] h-Ui Neill i Laighnibh iarna ecaibh-sium. Tucsat Laighin a corp docum
1553] in chatha, cu ro mhebadh rompa fo cedair.


1554] FEACT do Brigit ica caerchuibh isin Currach co n-acai mac leighinn
1555] ana rith sece .i. Nindedh scolaighi esein.


1556] ‘Cidh dot-gní anbhfhorusta, a meic leiginn’! or Brigit, ‘& cidh innsaighi
1557] amlaid sin’?


1558] ‘A chaillech’, ol in scolaighi, ‘teighim docum nime’.


1559] ‘Ro-fhitir Mac na h-Inghine’, ar Brigit, ‘is mo-ghenar theit in turus, &
1560] ar Dhia dena ernuighthi leam-sa cu rab reidh dham dhul’.


p.47


1561] ‘A Chaillech’, or an scolaigi, ‘nochan-uain dam, ár atat{folio 57rb}
1562] doirrsi nimhe osluicthe innosa & ad-águr a n- dunadh frium. No mas acom
1563] thairmesc dhuit, guidh in Coimdhe leam gurub soraidh dhamh dul docum
1564] nime, & guidhfet-sa Dia fort-su cu rob reidh dhuit, & co r- ruca il-mhile lat
1565] docum nime’.


1566] Ro ghabh Brigit pater leis, & ba craibhdhech o sin imach, & is h-e do-rad
1567] comman & sacarbhaic dhi iardain. Conid as sein do-rala cumthanus mac
1568] leighinn
in domuin re Brigit, co tabair in Coimdhi doibh tria atach Brigte
1569] gach maith fhoirbhthi chuinghid.


1570] LUIDH Brigit co h-espoc Mel co tised do thorainn a cathrach dhi. O
1571] do-chuatar iar sin co dú i ta Ceall Dara inniu, ba h-í sin inbhuidh do-rala Ailill
1572] mac Dunlaing & cét marclach do fhinnchaeluch leis dar lar Cille Dara,
1573] Tancatar dano inghena o Brigit do chuinghidh neich don caelach, et do-ratad
1574] era forro. Ro beanaid na h-eich fo a marclaighibh fria lar. Ro gabhtha
1575] iarum suinn & slipredha dhoibh, & ni errachtatur no gur' eadbair Ailill in cét
1576] marclach do Brigit. Conid de do-ronad tech mor sancta Brigte i Cill Dara,
1577] & is e Ailill ros-biath na soeir & ros-íc a dulchinne. Facbhais Brigit cu
1578] m-badh o Ailill mac Dunlaing no bheth righi Laigen co brath.


1579] FEACHT ann tancatar da clamh co Brigit do chuinghidh almsaine. Ní
1580] rabha araill isin coitcenn acht aen- bhó. Do-rat Brigit dona clamhaib in
1581] m-boin sin. Do-rinne in dara clam atlugudbuide don Coimdhidh. Dimdach
1582] immorro in clam aile, ár ba diumsach. ‘Do- choidh’, ar sé, ‘cid mh' airi-si
1583] m' oenar ria boin. Cu n-ice aníu, dano, ni rom- comhairmeadh-sa riam etir
1584] celiuda Dé & bhochta & lobhrai. Ni bhiu dano i commaidh imon m-boin-sea’.
1585] Do-raidh Brigit risin clamh n-umhal: ‘Ansa i bhus co bh-faghthar ní dhuit,
1586] & teit as in clamh dimsach út guna bhoin’. IS ann sin tainic fer co Brigit
1587] gu m-boin leis di, co tard don clam umal. O dho-chuaidh immorro for set in
1588] clam diumsach forfheimidh imáin a bhó a oenar, co tainic for cula co
1589] Brigit & co a fher cumtha, co raibhi ic glamhudh & ic imdergad Brigte.
1590] ‘Ni ar Dhia’, ar se, ‘do-ratuis t' eadhpairt,{folio 57va} acht is ar lisdacht &
1591] tromdhacht rot-gaibh frium-sa’. Tiaghuit iar sin in da clamh cum na
1592] Berbha. Ad-racht inn abunn friu. Elaidh in clamh umal cona bhoin tria
1593] bennachtain Brigte. Tuitid in clam diumsach cona bhoin for a tharr risin
1594] n-abhuinn cor' baithedh.


p.48


1595] FEACHT ann tainic righan Crimhthain mheic Enna Cennsealaig
1596] Laigen, & slabrad aircit le i n-edhpairt do Brigit. Fuath deilbhe duine isin
1597] dara cenn de & ubhall aircit isin cinn n-aile. Do-rat Brigit dona h-oghuibh.
1598] Ro thaiscset na h-ogha gan fhis do Brigit, ár ba mor no ghatadh a crodh &
1599] do-beiredh do bochtuibh. Do-riacht clamh co Brigit, cu tard Brigit in
1600] slabhrad dhó cen fhis dona cailleachaib. O ro-fhedatar na h-oghu is ed
1601] ro raidhset co bh-fheirg & lonnus: ‘Bec a mhaith duinne’, ar siat, ‘do
1602] trocaire-si do chach, & sind fein i riachtanus a leas bhidh & eduigh’!


1603] ‘Ataidh for antacadh’, ol Brigit. ‘Eirgidh isin eclais in baile a
1604] n-denaim-si ernaigthi, & fo-ghebhthai ann bhur slabhrad’. Do-chuatar la
1605] Brigit. Gia do-ratad do bocht fuarutur na caillecha in slabhrad.


1606] FEACHT ann tainic ri Laigen d' éistecht re proicept & ceileabhradh dia
1607] casc cu Brigit. Iar bh-fhorbhudh an cheileabhraidh do-chuaidh in ri for sed.
1608] In tan do-chuaidh Brigit do chaithimh a proinne adubairt Loman clamh
1609] Brigte nach caithfedh ní no gu tuctha dhó armghaiscedh righ Laigen, etir
1610] ghai & sciath & claideb, cona bheirt foithibh. Do-chuaidh techtaire o Brigit
1611] a n-diaidh in righ. O mhedhon immorro cu nonai don righ for merugud, &
1612] ní rancatar oen-mhile ceimenn co tuc in t-armghaisced uadha & co tucadh don
1613] clamh.


1614] FEACHT ann at-connaic Brigit araili duine secce & salann for a mhuin.
1615] ‘Cidh fil fort mhuin’? ol Brigit. ‘Clocha’, ol an duine. ‘Bidhat clocha
1616] dano’, ol Brigit. Do-ronta fo chedoir clocha don t-salann. Tainic doridhisi
1617] an fer cétna sech Brigit. ‘Cidh fil fort mhuin’? ol Brigit. ‘Salann’, ol se.
1618] ‘Bidh salann dano’, ol Brigit. Do- ríne fo chedoir salann dona clochaib tre
1619] breitir m-Brigte.


1620] FEACHT ann tancatar dá clamh co Brigit dá n-íc{folio 57vb} don
1621] claimhe. Adubairt Brigit risin dara clam nighi araile. Do-roine amhlaid.
1622] ‘Dena-sa’, ar Brigit risin clamh aili, ‘fosaic & nighe h-fir cumtha amal
1623] do-roine-seom umhaloit duit-si’. ‘Acht airet co n- facamar’, ol se, ‘ni co n-faicfium.
1624] Cidh on, in coir lat-sa, a chaillech, mhisi slan coam ballaib nuidhibh
1625] & com etach nua do nighi in claim granna út, & a bhaill dubhghlasa ic
1626] toitim de? Ni fiu leam-sa in nos a leitheit sin’. Ro nigh immorro Brigit
1627] fein in clam umul truag. Adubairt in clam dimsach ro glanad ar tus on


p.49


1628] claime: ‘Atar leam-sa’, ol se, ‘is oeible teined mhoidhid triam croicenn’.
1629] Ro linadh h-e do claime o a mhullach co a bhonn ara anumaloit.


1630] FEACHT ann do Brigit oc techt do laimh in espuic cu tarfas di cenn puic
1631] do beith annsa chailiuch oifrinn. Ro opastar Brigit in cailech. ‘Cidh ara
1632] n-opai’? ar an fer graidh . ‘Cenn puic foillsighter dam ann’, ar Brigit.
1633] Ro ghairm in t-espoc in gilla tuc ind imaltoir, & adubairt ris tabhairt a
1634] choibhsen. ‘Do-chuadhus’, ar in gilla, ‘i tech a n- gabhar puic, cu tallus poc
1635] méth as & ad-uadhus mo sáith de’. Ro phend in gilla & do-roine aithrige.
1636] Do-chuaidh iar sin Brigit do laim & ni co n-facai in fuath.


1637] FEACHT ann tancatar áighidh co Brigit: at iat uaisli craibdecha .i. na
1638] secht n-espuic fileat a tilaigh ind airrter Laigen. IS ann sin for-congair
1639] Brigit for araili fer dia muinntir techt dochum in mhara co n-dernad iasgach
1640] dona h-aighedhuibh. Teit in fer & a mhurgha lais & tecmhaing ron dó.
1641] Saidhidh inn in rónghai & cenglaid a theit dia laim. Tairrngidh in ron
1642] leis in fer tar in bh-fairrce co traigh mara Breatan, cu bh-farcuibh annsin h-e
1643] for carraic iar m-brisiudh na téta. Ro cuired dano in ron for culai, & a ghai
1644] ann, cu ro laa in mhuir h-e forsin traigh ba comfhocraibh do Brigit. Do-ratsat
1645] immorro iascaire Bretan curach do iascaire Brigte o ro indis a scela dhoibh.
1646] Tainic iar sin tar muir co bh-fhuair a ron i traigh mhara Laigen i bhus, co ruc
1647] leis co h-áigeda Brigte.{folio 58ra} ISin maduin do-chuaidh tar muir &
1648] do-rocht dar muir m-Breatan doridisi dochum Brigte medhon lai. Ro mhorsat
1649] na h-aeighedha & in slúag arcena ainm De & Brigte triasin bh-firt-sin &
1650] triasan n-adhamhra.


1651] FEACHT ann do-ghabh mian araile caillech do muintir Brigte im shalann.
1652] Do-roine Brigit ernuighthi cu ro soudh na clocha i salann, & ro h-icad in caillech.


1653] FEACT ann ro bui bachlach do muintir Brigte oc bein chonnaid.
1654] Do-rala dho gu ro mharbh peta sinnuigh la righ Laigen. Ro h-irghabhudh in
1655] bachlach lasin righ. Ro fhor-congair Brigit for an sinnach taidhecht as in
1656] caillid. Tainic dano cu raibhi oc cleasaibh & oc cluiche dhoibh & don righ
1657] la forcongra Brigte. O dho-roine in sinnach a ghnímha do-chuaidh fon coill
1658] slan, & slogh Laigen etir chois & eocu & chona 'na deghuid.


1659] FEACT ann tancatar espuic co Brigit, & ni raibhe aice ní do-berad doibh
1660] 'ar m-bleagun na m-bó fá dhó. Tucait na bai in treas fecht don baili & rop
1661] uilli leo in loimm annsin inas cech m-blegun.


p.50


1662] FEACHT ann ro bui meithiul ag Brigit ic buain. Feraid fleochud mor
1663] i Muigh Life uile & nir' tuit banna ina gort-si.


1664] Ba dia fertaibh immorro, ro bennach in dall clairenech co tuc a súili dó.


1665] FEACHT ann do-rala Brigit cusin m-baintreabthaigh, cu ro marb laegh a bo
1666] do Brigit & ro loisc a garmain fai. Do-ríne Dia ar Brigit ba h-oghslan in
1667] garma arnamharach & bui a máthair og lighi in laeig.


1668] FEACHT do Brigit & d' espuc Eirc i Laignibh. Do-raidh Brigit re
1669] h-espoc Eirc: ‘Ata cathugud itir do thuaith-si, & innosa comraicid’. Adubairt
1670] mac-clérech do muintir espuic Eirc: ‘Ni doigh linn’, ar se, ‘conid fír sin’.
1671] Senais Brigit a ruisc in mac-cleirig. Do-raidh iar sin in mac-clérech: ‘At-cím-si’,
1672] ar se, ‘mo bhraithre icca marbad innosa’, & do-rine aithrighi moir insin.


1673] FEACHT do Brigit oc inghaire chaerach. Tainic gataidhi chuice & tall
1674] .uii. multa uaithe. Arói ro h- airmhedh in tret, & frith na multa a n-oighe tre
1675] ernaigthi Brigte.


1676] FEACHT do-ríne araile fer{folio 58rb} do mhuinntir Brigte midh do
1677] righ Laigen. In tan tancus dia ol ni frith bainne ann, ar ro caithed re Brigit.
1678] Ad-racht Brigit do thesarcudh an truaigh, & ros-bennach na leastra, & frith
1679] an midh a comhlanus, et ba firt amhra eis- sein.


1680] FEACHT ann tancatar na .uii. n-espuic a h-Uaibh Briuin Cualunn o
1681] Thealaig na n-Espac, co bh-fuaratar Brigit i l-luc re toebh Cilli Dara atuaidh.
1682] Do-fhiafraig Brigit da coic .i. do Blathnait, in raibhe biadh aice. Adubhairt
1683] nach raibhe. Bá nár la Brigit gan biadh aice dona noemhuibh, & ro ghuidh
1684] in Coimdhe co dicra co n-debairt in t-aingel ria na bai do bleaghan in tres
1685] fecht. Do-bligh Brigit fein na bu, gur' linsat na dabhcha donn ass, &
1686] ro linfatis cidh leastra Laigen uili, co n-dechaid in loim tar na leastraibh
1687] imach, co n-derna loch dé, unde Loch in Ais .i. Loch Leamhnachta inniu.
1688] Ro morad ainm De & Brigte dhe sin.


1689] Ár cach ní con- aighedh Brigit forsin Coimdhi do-berthe di fo cétoir, ár
1690] ba h-e a sainnt: sasad bocht, dichur gacha documla, air- chisecht gacha truaigh.
1691] Ni raibhi immorro bhudh naraighi, na bhudh fhele, na bhudh cennsa, na bhudh
1692] umla, na bhud cunnla, a bud cuibdi ina Brigit. Ni ro nigh riamh a lamha
1693] na a cosa na a cenn etir fhiru. Ni ro dhech gnuis fherscail. Ni labhradh
1694] cen loisi. Ba h-aintech, ba h-annac, ba h-ernuightech. Ba foidhidech. Ba
1695] foilidh i timnuibh De. Ba cobhsaidh. Ba h-umhal. Ba dilghed- hach. Ba
1696] dercach. Ba comra choisecartha coimeta chuirp Crist & a fhola. Ba teampul


p.51


1697] De. Ba righshuidi tairismhe don Spírut Noebh a cridhe & a menma. Ba
1698] diuid & ba toirrsech do truaghaibh. Ba h-edrocht i bh-fertuibh & mirbuilibh.
1699] IS airi sin is é a h-ainm itir duilibh, colum etir enuibh, finemain itir fhedhaibh,
1700] grian etir rennuibh. IS é athair na noem-oighi- sin, in t-Athair nemhdhai.
1701] IS é a mac, Ísu Crist. IS é aoidi, in Spirut Noem,{folio 58va} conid
1702] aire sin do-ghní in noemh- ogh-sa na mirbuile mora & na ferta diairme.


1703] IS í furtachtaiges da gach aen bis a cuimgi & a n-guasacht. IS h-i tracthus
1704] na tedhmanna. IS í tairnes feirg & anfadh an mhara. IS í ban-taircetlaid
1705] Crist. IS i righan in deiscirt. IS sí Muire na n- Gaeidhel.


1706] IS e Colum Cille do-righne an imann-sa do Brigit, & is a n-aimsir Aedha
1707] mic Ainmerech do-roine h-i. Et ba h-e fath a denmha. Anfud mor tainic
1708] do Cholum Cille in tan do-choid tar muir, co tarla i Caire Breacan, cu ro atuigh
1709] Brigit co tised feth dó, & co n-ebairtBrigit be bhith-mhaith’. is e
1710] Brocan Cloen do-roine, & as inann aim- ser a n-dernad & ‘Ni char Brigit
1711] buadach bith’. No as triur do muintir Brigte do-roine h-i in tan do-chuatar
1712] do Roim cu rochtatar Blasantiam. Co tarla fer do muintir na cathrach
1713] dhoibh imuig, cu ros-fiafraig dibh in rancatar a leas aighidhecht. Adubratar-som
1714] cu rancatar. Rous-fuc leis iar sin dia thigh, co tarla doibh
1715] scolaigi ar toidhecht o Roimh, cu ro fhiafraig dibh can as tangatar, &
1716] ced ara tancatar? Adubratar-somh conadh ar áighidecht. ‘IS pudhar
1717] sin’, ar se, ‘ar is h-é bés in fir-sea marbad a aeighedh’, & ro fhiafraighset-som
1718] sin tria thinchosc in scolaigi. Tucadh tra neimh doib i linn, cu ro mholsat
1719] Brigit dia soeradh & cu ro chansat ‘Brigit be bhith-maith’ & rl. Atibhset an
1720] linn cusan neim, & ní derna pudhur doibh. Tainic iarum fer in tighi
1721] dia fegad dus in ros-marbh in neim, & at-connaic iat 'na m-bethaid, & ad-connaic
1722] ingin t-sochraid etarru. Tainic iar sin isin tech, & ro bui for iarair na
1723] h-ingine & ni fhuair, & ro fhiafraig dibh cidh do-choidh an ingen, & adubratar-som
1724] ni facadur etir h-í. Do-ratad tra cuibrech forro- som co marbhdais
1725] iarnamharach mina foilsighdis an ingin. Tainic dano in scolaigi cétna
1726] chuca arnamharach dia bh-fis, et inuenit cos in uinculis, et interrogauit eos
1727] quomodo euascrunt et cur ligati sunt.


1728] No cumad h-e Brenainn{folio 58vb} do-righne in n-imunn-sa. Tainic
1729] dano Brenainn co Brigit co bh-fesadh cidh ara tuc in bheist isin mhuir anoir


p.52


1730] do Brigit sech na noemhu arcena. O ro-siacht tra Brenainn co Brigit
1731] ro chuinnigh co tartad a coibhsina cinnus ro bhai gradh Dé oicce. Adubairt
1732] Brigit: ‘Tabair, a cléirigh, do coibhsena prius & do-ber-sa iar sin’. Adubhuirt
1733] Brenainn: ‘on lo ro ghabhus-sa crabhudh nocha dechadhus tar .uii. n-immairibh
1734] cen mo menmain i n-Dia’. ‘As maith in coibhsen’, ol Brigit. ‘Tabair-si
1735] dano, a chaillech’, ol Brenainn, ‘do choibsin’. ‘Do-fhitir Mac na h-Ingine’,
1736] ar Brigit, ‘on uair do-ratus-sa mu menmain i n-Dia ni thucus ass’. ‘Dar linn, a
1737] chaillech’, ol Brenainn, ‘as coir do bhiastuibh gia no berut anoir duit sechainne’.


1738] No is é Ulltan Arda Breacain do-roine an ymonn-sa ar molad do Brigit.
1739] Ár ba do Dail Concubair do- som, & rop edh dano do máthair Brigte .i.
1740] Broicsech ingen Dallbronaigh. I n-aimsir immorro da mac Aedha Slaine
1741] do-ronad fesin, ár it e ro marbhsat Suibhne mac Colmain Moir, for leth- laim
1742] Ulltain, do-ronad:

    1. 1743] Brigit be bhith-mhaith, bruth ordhai oibhlech,
      1744] don-fé don bhith-fhlaith an ghrian tind toidlech.
    2. 1745] Ron-saera Brighit sech dhrunga demhna,
      1746] ro raena remhainn catha gach tedma.
    3. 1747] Do-rodhbha indonn ar colla cissao
      1748] an chraebh co m-blathaib, an máthair Íssu.
    4. 1749] An fhirógh inmain go n-ordan adhbhuil,
      1750] bum saer gach n-inbaid lam naemh do Laighnibh.
    5. 1751] Leth-colbha flatha la Pátraic Primhdhai,
      1752] an tlacht uas lighaib, an righan righdha.
    6. 1753] Ro bet iar sinet ar cuirp a cilicc
      1754] dia rath ron-braeno, ron-saera Brighit.

      B.

{folio 59ra}


1755] Mor tra do fertuibh & do mhírbuilib fon n- innus sin
1756] do-righne in Coimde ar Bhrigit. IS sé a mhet cunná cumhaing nech a fhaisneis
1757] acht mina thised aspal fein no aingel De dia fhaisneis: acht cena is lor
1758] so ar dheismirecht dibh.


1759] O thainic tra cusna deidhinchaibh do Brigit, iar fothugud & iar
1760] bh-furtacht cheall & eclas & altorach n- imdha iar bh-fertuibh & iar mirbuilibh
1761] imdha at lir gainemh mara no renna nimhe, iar n-desheirc & trocuire, do-ruacht
1762] iar sin Nindedh Laimhidhan o Roim Letha. IS aire dano at-berthea Nindidh
1763] Laimh-idan
frissein, ár ni tard a laim fria thaebh o ro ghabh Brigit pater leis.
1764] Cunad h-e do-rat comman & sacarbaic do Brigit & ro fhaidh a spírut dochum
1765] nimhe. Atait a taisi isna talmandaibh gu cataidh & gu n-ordan & gu


p.53


1766] n-airechus, gu bh-fertuibh & mirbhuilibh. Ata a h- ainim amal grein isin
1767] bh-flaith nemhdha etir claiscetal aingel & archaingel. Et gidh mor a h- anoir
1768] abhus coléic bidh mó gu mor in tan ad-rae ina lochrann lainnerdha i comlanus
1769] cuirp & anma i mor-dail lai bratha, ind oentuidh hyruphin & saruphyn, in
1770] aentuidh Mic Mhuire óighe, ISann aentuidh is uaisli cech n-aentuidh, ind
1771] aentuidh na noeim-trinóite, Athair & Mac & Spirut Noem.


1772] Ailim trocuire De uasail uilecumachtaig tre impidi noeimh Brigte:
1773] ro airiltnigim uile in aentaidh sin, ra-issam, ra-aitrebam, in saecula!


p.54


1774]

Betha Shenain meic Geirrginn


1775] MIRABILIS DEUS IN SANCTIS SUIS’’

Ps. 67:36

ET CETERA. IN Spirut naom
1776] do roisce cech spirat, in Spirut ro lesaigh in eclais cechtardhai
1777] .i. petarlaic & nu-fhiadhnaisi o rath ecna & fhaitsine, is h-e ro raidh na briáthra-sa
1778] a gin in righ-fhatha Dabid meic Iese don molad & don adhamhrughadh fil
1779] do Dhia triana noemhu & triana fhirenu, amal at-beir Mirabilis Deus in
1780] sanctis’’

Ps. 67:36

.

{folio 59rb}


1781] Oen didiu dona naemhuibh & dona firénuibh triasa tainic
1782] molad & adhamhragud in Choimdedh fiadh dainibh triasna fertuib & triasna
1783] mirbuilib do-roine Dia aire i talmain, IN noemh uasal airmitnech
1784] dia ta lith & foraithmet i n-ecmong na ree-so & na h-aimsire .i. sanctus Senanus
1785] espocus.


1786] IS ann didiu erdharcaigit in cristaidi lith & sol- lumun a eitseachta inti
1787] noeimh Shenan in ochtai Kalainn Marta arai laithe mís grene, is indiu arai
1788] laithe sechtmaine isin bliadain frecnairc i tam. At-fiadhat na h-eolaig do
1789] bunad & do gheinemain anti noem Shenan, o ghuidhi & o forcetal do rath
1790] in prim-fhatha & in aird-espuic innsi h- Eirenn .i. noemh Patraic, gein t-Senain
1791] & dona mirbhailibh do-rine Dia aire .i.


1792] Seanan mac Gerrginn meic Cobhthaig meic Builc meic Dece meic
1793] Imchada meic Cuirp meic Roduind meic Luigdech meic Aililla meic
1794] Echadha meic Aenghusa meic Fiachra Find meic Coirpri Bhaschain meic
1795] Conaire meic Mogha Lamha meic Luigdech Allaid meic Cairpri Croim- cinn
1796] meic Daire Dornmair meic Cairpri Finnmhair meic Conaire meic Etersceoil
1797] meic Eogain. Coimgheall didiu ingen Ernaig meic Golbine máthair Shenain,
1798] do Alltraighiu. Do-rairngair immorro in primh-fhaidh & in prim-apstal ro fhaidh
1799] Dia do proicept d' feraib Eirenn .i. noemh Patraic, gein t- Senain. Air
1800] in tan bái Pátraic ic proicept do h-Uaib Figeinti & ic a m-baithius i n-Domhnach
1801] Mor
tancatar Corco Bhaiscind gona righ .i. Bolc mac
1802] Decce, mur-choblach mor tar Luimnech atuaidh cu Patraic, & ro guidhseat
1803] Pátraic fa próicept doibh in la-sin & a m-baisted fo cedair. Do-raidh Pátraic
1804] friu-som airisiumh co maduin ár ba scith in la-sin. Ro raidset Corca Baiscinn


p.55


1805] re Patraic: ‘Ni cumhgamait, ar is fas ar crich dar n-eis cen ocu ica h-imchoimhet,
1806] & ita ar coblach cen nech oca recmait a leas
1807] tindenus docum ar criche’. Do-luidh Pátraic iar sin ina carput
1808] co faiced cach h-e & cu ro-cluindis a guth & proicept brethri De uadha,{folio 59va}
1809] et ro creitset annsin do Dhia & do Pátraic. Canuid didiu Pátraic
1810] in baithius doib forsin abhuinn bui a comhfhocus doibh, & baistter innte na
1811] sluaigh uile. Et do-ratsat almsana mora do Pátraic. Bendachaid Pátraic
1812] iat-somh, & do-raidh cu m-biadh imad ana & innmhusa i Crích Baiscinn co brath.
1813] Ro áilset Corca Bhaiscinn for Pátraic toidhecht leo do bendachadh a criche
1814] & do baisted a m-ban & a leanamh & a mogad for-fhacsat dia n-eis. Ro raidh
1815] Pátraic friu: ‘Nidam uain-siu do thuidhecht libh & imluadh mu mhuinnteri
1816] tar in sruth-sa inunn’. Ro raidset Corco Baiscinn: ‘Ata’, ar siat, ‘coblach mor
1817] linne dod timochar tar in muir, & not-berum tairrsi cot uile mhuinnteraib
1818] cosaibh tirmaibh, & dot-berum aris for culai’. Ro op Pátraic aris dul leo, & ro
1819] raidh: ‘Ni fhetaim-si’, ar se, ‘facbhail na criche i tu no gu tair a coisercadh &
1820] a m-bennachad uile’. Et do-rat Patraic bennachtain for Corca Bais- cinn, &
1821] for-fhacaib buaidh cabluigh forro. {BN§}Conid de sin ro chan Pátraic in rann-so:
    1. 1822] Ní ró
      1823] do Chorcco Baiscind, ní gó;
      1824] gen beth cloidim for a cliu
      1825] ni gébtar riu ni beas mó.
§


1826] Do-raidh Pátraic re Corco Baiscinn; ‘In fil i focus duin airm as budh reill
1827] damh-sa bar crich co ros-fegainn fein om shuidhi & co rous-bennachainn as in
1828] maigin-sin’? ‘Ata eicin’, ar siat, ‘in tealach thall’ .i. Findine. Luid
1829] Pátraic leo iarum for mullach Findine & ro raidh friu: ‘An h-í so bar crich
1830] fria Luimnech i tuaidh co rice in n- oician siar’? ‘As si’, ar iat-som. ‘In
1831] roich’, ar Pátraic, ‘in sliabh tall tuaidh .i. Sliab Ellbe, i crich Corca Mruadh
1832] in Nindois’? ‘Ni roich’, ar siat. ‘Ro-sia re m-brath’, ol Pátraic. ‘In roich
1833] dano bur crich in sliabh thall tair .i. Echtgi i crich na n-Desa’? ‘Ni roich’,
1834] ar siat. ‘Ro-sia iar cein’, ar Pátraic. Beannachais Pátraic iarum Corca
1835] Baiscinn
& do-raidh riu: ‘Ni ricthe a leas techt dam-sa libh an bhar tír, ár ita
1836] gein ocuibh i m-broinn mhna, & is dó do-radadh o Dia bur tir-si: is iarnachul
1837] bheithi, is dó fhoighentai & foighenus in cenel-sa Ua Figennte. IS e bus
1838] Patraic duibh. Et bidh mór a cata in gein gignither lib. Mo- genar bias 'na


p.56


1839] aircill. Et ann inis tall tiar a m-beluibh in mara, in fil{folio 59vb} aitreabh
1840] innte’? ar Pátraic, .i. Inis Cathaigh. ‘Ni fhil’, ar siat, ‘ar itá peisd adhuathmur
1841] innte nach leicc a h-aitreabad .i. Cathach a h-ainm’. ‘IS amra’, ar
1842] Pátraic, ‘an mind ordain & in lia loghmur & in mogh airmitnech sain-shercach
1843] oc Dia & oc dainibh in macan gignither ocaibh, ár is ara chinn coiméttar
1844] talam na h-innsi út i n-óighe, ár is ann bias a eiseirghi & eiserghi shloigh moir
1845] do noemuibh maille fris’. IS ann sin ro raidh Patraic oc taircetal gene
1846] Senain:
    1. 1847] Gignidh macan 'san tir thiar
      1848] isin oilen os aician,
      1849] biaidh Corca Baiscinn fo láimh,
      1850] feruibh, macaibh ocus mnaibh.
    2. 1851] Bid án, uasal, ordnidi
      1852] ac Dia ocus ag daínibh:
      1853] mo-ghenar tuath ocus ceall
      1854] bias ar cul in meic-sin,

1855]

WS moved the following six words from their original place between the above quatrains

Bidh urdraic airmhitnech in mac-sin ar Pátraic, ‘uair do-bhera dhoibh sídh
1856] co n-imat gacha maithiusa & dichur gach teadhma indlighthigh dia n-dernat
1857] reir in meic sin .i. noimh Shenán gu n-dechmhadaib & primitib & almsanuibh
1858] do Dia & do Shenán. Mairg dia manchaib immorro do-ghenat
1859] aimhreir in meic-sin, ár do-bera Dia dighla troma forro in tan sin, cu m-bia
1860] dith for a n-daínibh & for a n-indilibh, & bérthar ith & blicht & gach torad
1861] uathuibh iar sin, co m-beit fo gorta & dith, chu recfa cach a mac & a ingin a
1862] crichaib ciana ar a m-bethugud, mina rabhut do réir Shenáin. Bidh urgna,
1863] oirdnidi a clanna isin bith freacnairc dia rabhut da reir’.


1864] O ro raidh Pátraic na briathra-sa, oc tairchetal gene Senáin, & o ra bennach
1865] crich Corca Baiscinn, faeidhis uasal- shacart & deochan do Romanchaib
1866] batar maille fris, Maculatus & Latius a n-anmanna, immaille re Corca Baiscinn
1867] da m-baithius. Et i n- adaig do-rochtatar co Pátraic,is é sin aimser
1868] do-pritchaiset iris & creidium Crist & do-ronsat baithius & comna i crich
1869] Corco Baiscinn. IS ann dano ro thoghsat na noeimh-sin recles doibh & port
1870] a n-eiseirghi do thaeibh puirt Innsi Cathaig don leth tuaidh i n-ercomair Reilgi
1871] Aingil Dé
, ár ro-fhetatar ba h-i Relic in Aingil i n-Inis Cathaig no biath esseirghi
1872] Shenáin, & ba maith leo-som a n-eiseirghi do beith i comhfhocus d' eiseirghi


p.57


1873] Senáin cumadh{folio 60ra} aroen re Senán ro dechsatais do
1874] mhor-dail bratha.


1875] Nir' bho cian iar sin in tan boi mor- dhal Corca Baiscinn ind oen-bhaile.
1876] Tainic dano lanumain docum in airechta. Amal do-rochtatur in t-airecht
1877] ad-racht in drai boi isind airectus rompa. O 't-conncadar cach sin ad-racht
1878] in t-oirecht uile rompa, ár ba mor anoir in druad acu-som isin aimsir-sin.
1879] Faitbis in t-airecht imon drai, & at-bertsat fris. ‘Ba linn’, ar siat,
1880] ‘do-deachaid dhuit Gerrginn aithech & a sheitig do-ghní do ureirghi’.
1881] At-bert in drui: ‘Ni do aithech do-ghniu-sa ureirghi, acht mac fil
1882] a m-broinn na mna thall, ár ad-resset Corcu Baiscinn uili roime. IS dó
1883] fhoighenat. IS e bus flaith doibh co brath’.


1884] IN tan tra thainic aimser ghene in meic-sin .i. Senán, tairisidh a
1885] mhathair ina h-oenar ina lubhghort fria deiseabhair na grene, & tainic aingel
1886] De dia furtacht cona raibhi docair di a tuismed a meic, & bennachais in
1887] t-aingel in mac rucad ann. IN t- uaitne caerthuinn bai ina laimh oc tuismed
1888] a meic gabais talam cu m-bai fo blath & duille fo cedair, & maraidh beous
1889] in crann-sin.


1890] Nir' bho cian dóib iar n- gein in meic-si luidh a thair do uisqui & a
1891] mac le 'na h-ucht. Tarasair iarum in mháthair for lomrad a smer don
1892] mhuine bui i comhfocus in topair, ár ba i tus fhogham- hair ro genair Senán.
1893] Do-raidh in mac remhraidte asa h-ucht: ‘An de sin,
1894] a mháthair, ár is proinn riana trath coir insin’.


1895] Oc Muig Lacha dano ro bhai ar tus aras & orba do thustidhibh
1896] Senáin riasíu ro genair Senán. Bai dano orba n-aill doibh oc Tracht
1897] Termainn
. Ata didiu ré cian eter in da fhorba sin. IN tan dano ba h-áil
1898] do thustidhibh Senáin imeirghi do dhenam no thicedh Senán la no da la
1899] rempaibh do denamh thighi & lias & mhachad & gach comhnacal cena ricdis
1900] a leas da bheith urrlamh ara cinn. Senán immorro is ed ro gnith-saidhe ar
1901] dhesheirc cabhair da gach oen ricedh a les, & no bith urlam ar cinn a muinteri
1902] tech nua aigi-sium.


1903] Feacht ann fergaighis a már fris-sium imon ní-sin, & is ed ro raidh:
1904] ‘A meic claindi & ceniuil’, ar si, ‘as beg do tharbha dhuin’. ‘A
1905] mháthair’, ar se, ‘dena{folio 60rb} airisiumh & rat-fia comnacal’. ‘Do-aircebha
1906] dhuinne inni-sin’, ol in mháthair. ‘Do-aircebha co fir’, ol Senán.
1907] In tan tra batar for na briathraibh-sin con n-acatar cuca isind aer na liasa & na


p.58


1908] machadha & na nascu & ind uile comnacal ran- catar a leas for-fhacaibset isin
1909] baili asa tancatar. Cu ro fuirmeadh na bh-fiadnusi isin maighin robo des leo a
1910] suidhiugnd. Ro moradh dano ainm De & Senáin triasin firt-sin.


1911] Feacht dano lotar Corca Baiscinn for sluagad a Corca Mruadh i Ninduis.
1912] Beridh dano nert foireicnech na flatha Senán isin crich sin. O ro-siactadur na
1913] sluaig crich Corca Mruadh geibid for innred na criche. Senán immorro is ed
1914] do-roine: teit i sabull n-arbha bai i comfhocus dó, & cotlaidh ann cein batar na
1915] sluaig oc innred an tire. IMpoit na sluaig docum a tire fein iar n-indredh
1916] Corca Mruadh doibh. Facuibter Senán isin t-sabhull ana chodlud ait a raibhe.
1917] O thainic tra cach isin crich deis in t-sluaig día n-duthaig fein, is amhlaid
1918] at-ces in sabhull i m-bui Senán, ina thor teineth for lasad. O at-ces inni-sin
1919] tainic socraiti mhor dia thesarcain. O thancatar i bh-focus don t-sabhall i m-bui
1920] Senán con n-acatar ba slan don teinid. Lotar araile dibh isin t-sabull con n-facatar
1921] ind oclach ina chotlud. Ro triallsat araili dhibh a ghuin.
1922] ‘Anaidh fris’, ol in fer maith ‘bes is cara no is coibhdealach
1923] dúinn fil ann, & is h-e ros-anacht in sabhall’. Ro fiafraigset can dó.
1924] Do-raidh Senán ba don t-sluag ro innredset in tir do, & ni bui cara na
1925] coibhdealach dhó isin tir. O ro airigset iarum curbo duine cu rath De h-e ro
1926] anaicset & ro idhnaicset uatha as in crich co h- imlan. Luidh-sium co
1927] tech araili fir mhaith i crich na n-aicme do chuinghidh dhighi, ar ba scíth &
1928] ba h-itadach oc imdeacht a n-diaidh in t-sloig. Bui dano fleadh urlamh isin
1929] tigh sin do ri na tuaithi. Ro h-eradh dano Senan & luidh cen biad cen dig
1930] as in tigh. Tainic in ri docum an baile do chaithimh na
1931] fledhi{folio 60va} 'ar n-imthecht do Shenán. IN tan dono at-cós dó taispenad
1932] an bhídh & in leanna frith, na uisqui bren & na biadh bren. Ro ingantaighset
1933] na sluaig in gnim-sin. Do-raid in ri: ‘Inn dechaid nech uaibh fo
1934] era bhidh leanna’? ‘Ni dhechaid’, ar siat, ‘acht oen-gilla do lucht no aes
1935] na creach tainic sunn do chuinghidh dighi, & ni tardad dho’. Do-raidh in ri:
1936] ‘Tiaghar a n-diaidh in duine sin, ár is duine co rath De h-e’. Do-cuas a n- diaidh
1937] Senáin, & tucadh dochum an tighi, & ro bennach in biadh & in linn, & do- dhechaid
1938] a m-blas coir dhoibh, & ro ingantaighset na h-uili do connuic in
1939] mirbuil-sin.


1940] Laa n-aill do-luidh Senán co n-damhaib a athar leis a h-Urrus aniar da
1941] m-breith sair do Mhaigh Locha co n-faca in muir lan ara chinn. Ba focus dano


p.59


1942] adhaigh in tan sin. Luidh do chuing- hidh thighi aeighed co Dun Mechair bai i
1943] comfhocus do. Ni raibhe dano Mechar ina dhún in adaig sin, & ro dhiultsat
1944] a muntir fria Senán. Luid Senán for cula docum in mara,
1945] do fhunnraidi tragha, & ní raibhi i comfhocus dó tech ele dia rachad annsin.
1946] Amhail lotur a dhaimh reme a tracht in mara co n-fhaca in mur-traig ara chinn.
1947] Imanaid a dhamha iarum tár in traigh. Amal ruc Senán a chosa
1948] tarsin adhart suas for tir co forcluin in tonn oc bein ria shaluibh.
1949] Sóaidh a menma fris in tan sin, & iss ed ro raidh: ‘IS lor dam a fhat i tú occ on
1950] loechdhacht-so’. Brisidh iar sin in gai bai 'na láim, & do-righne crois de, &
1951] saidhidh i talmain, & slechtaid fo tri aice do Dia. Luidh dana caibhdhen
1952] & ro aircset in aidchi-sin dún Mechair, & ro ortsat a mac, & rucad a ben a
1953] m-braid; & ni ro h-aitreabhad o sin ille in dún, & nicon dingentar co brath.


1954] Luidh Senán co farcuibh a dhamha oc a athair, & teit iar sin, &
1955] geibhidh bachaill o Cassidan ancharadro gabh recles i crich Urrais. Do
1956] Chiarraigi Chuirchi dano, do Cassidan. Leghaidh dano Senán a shalma &
1957] a ord ecalsa la Cassidan.


1958] Luidh dano Senán do legad cu Notail cu Cill Manach Droichit i crich
1959] Osraigi. Ba h-e, immorro ord bai oc un scoil .i. no theighedh cech fer don
1960] scoil in la ro-soigsed dó{folio 60vb} inghaire laegh na cille. IN lá dano
1961] do-rala do Senán techt do inghaire na laegh in tan no imaineth a laeigh roime
1962] i l-leth-sea ticdis na bai ina n-diaidh. In tan no imanad na bai i l-leth n- aill
1963] ticdis na laeigh 'na n-diaidh. IS h- i comhairle do-roine Senán fris-sodhain.
1964] Do-rad tóruinn dia bachaill etarra & na laeigh & tar in m-brugh a m-batar, & ni
1965] lamad nechtar dhe techt do shaiged araili tar in torainn- sin, & ro ghnith
1966] Senán amlaid sin gach la ro-soiched dó ingaire na laegh. Téighedh dano Senán
1967] do denum a leighinn iar sin co ticedh trath tabarta na m-bo dia n-innis.


1968] O ro-chuala Senán a radh do Crist fria apstalu, Si quis inter uos uult
1969] maior fieri, sit uester minister et seruus’’

Mt. 20:26

ro ghabh do laim don scoil
1970] athaighidh in muilind. Bliadain dano núna & gorta moiri in bliadain sin.
1971] Batar da latrainn isin crich oc slait chaich. Ro raidhset i n-araile
1972] aidchi: ‘Cidh do-ghniaid innocht do iaraidh neich dún’? ‘Raghmait’,
1973] ar fer dhibh, ‘do mhuileann Cille Manach, ár bidh aein-fer ann cech n- aidchi
1974] oc bleith arbha, & oircfimit an fer-sin, & do-beram cucainn in t-arbur’. Lotar
1975] cu m-batar a n-dorus in muilinn. Fegait tria tholl na comla co n-fhacatar

p.60


1976] in dias isin muilinn, indalanae oc leighiunn, araile oc trathairecht an
1977] mhuilinn. At-berut iar sin eturra: ‘Cidh do-ghenum? In bh- foiberam na
1978] fira’? ‘Ni fhoiberam’, ol siat, ‘ár in fer fil oc bleith is leis fesin in t-arbur
1979] mheilius, & ni h-inann muinter dhoibh, & raghaidh dia thigh acht cu roisc dhó
1980] a bleithech, & raghmait 'na dhiaidh, & oircfimít h-e, & bermait linn a arbhur
1981] & a fhodhbh, & do-ragham iar sin docum in muilleora & oircfimit h-é, & bermait
1982] a arbur uadh’. Ro ansat iar sin gu tairnic in bleithech. Scoiris in
1983] t-oclach bui og bleith in arbha issin muilinn. Iadhais dano Senán a
1984] leabhur & contuil. Bui dano a chele cen codlud. Anuid na ladrainn
1985] a n-dorus in muilinn co maduin. O thainicc in madan osluicid Senán
1986] in muilenn. Tecuid na ladrainn chuige isin muilenn & do-raidhset
1987] fris:{folio 61ra} ‘Cia ro bui itt farrad cein ron-boi ic leiginn & ic codlud’?
1988] ‘Nir' bo machtnadh’, or Senán, ‘cid h-e no beth ann, inti dia n-ebhradh’ Non
1989] dormitabit neque dormiet qui custodit Israhel’’

Ps. 120:4

. ‘Caide-sidhe’? ar siat-sum.
1990] ‘Atá i bh-fogus’, ar Senán, ut dicitur: Praesto est dominus omnibus
1991] inuocantibus se’’

Ps. 144:18

. Do- ghniat immorro aithrighi na latrainn, & ro laiset
1992] in aentaidh re Notail, & ro fheidhlighset iar sin ina chomhaidecht cein batar
1993] beo, & it iat fein ro innis in scél-sin.


1994] Aidche n-aill do-luidh Senán do cuinghidh cainnel cusin coic do bleith
1995] in arbha. ‘Ni fhileat coinnle tumtha agam’, or an coic, ‘acht aen-chainneal,
1996] & ber-si lat coleic, & berthar cainnli duit acht co tumthar’. Luid as Senán
1997] dia muilinn & a aen-chainnel lais. Fo-cerd dano menma in coca thairis cur' bhá
1998] slan a sechtmain. IS ann do-raidh in coic: ‘IS machtnad linn na tic in
1999] muilleoir do chuinghidh cainneal & se ic bleith gach n-aidhchi’. Luid didiu
2000] i tosach aidche dia fhis cinnus no meileadh cech n-aidhchi, & fegaidh tria
2001] tholl na comlad co n-acca in cainnealbra occa & in muilenn for bleith a oenar,
2002] & sesium oc denam a leighinn. Luidh as in coic iar sin dia thigh. Do-thoet
2003] dano arís arabaruch im iarmheirghi dia fhis cinnus dom- both isin mhuilinn.
2004] Co n-aca in cainneal cetna for a cainnelbra feibh ro bhui tosach aidhchi.
2005] Luidh dano in coic dia thigh in fecht- sin, & do-toet doridisi co n-acai samlaid.
2006] Ro scaich la sodhain in bleith, & scoires in muilenn a aenar & do-berur in
2007] cainnel don coic. Ba derbh immorro lasin coic ann side ba sí in cainnel
2008] tucadh uad ro bhui oc Senán ar caithimh cech n-oidhchi co cenn sechtmaine
2009] & ní ro didhbhadh. Teit in coic dano & at-fet do Notail inní sin. ‘As mac


p.61


2010] raith do Dia’, ar Notail, ‘in fer isa scela sin. Timaircfidh muinntir do Dhia.
2011] Do-gena Dia mor do fertuibh & do mhirbuilib aire. As coir bheith 'na fhaitchius,
2012] áir bidh mairg donti do-gena a aimreir. Mo-genar dontí bus riarach dhó’.


2013] Luid Senán laithe lá aidi, la Notail, for tirus{folio 61rb} co Cill Mhóir
2014] Arad Tire
. Amal rancatar dorus na cille co n-fhacatar in sochraite n-dermhair
2015] oc cáine & oc toirrsi .i. aen-mac tuisigh na tuaithe robo marb acu & se ica
2016] breith dia adhnacul. O 't-conncatar na cleirig a n-docum ansat ara cinn, &
2017] ro raid in ben friu: ‘Ar an Coimdhi dia n-adhraidh, a clérchu, to-dhúiscidh
2018] dam-sa mo mac marbh’! ‘Monuar dhuit, a ben’, ar Notail, ‘a n-at-bere: is
2019] la Dia a chomus in gnima sin & ni la duine’. ‘Ar bháide & ar trocaire’,
2020] ar in ben, ‘áilidh-se lem-sa an Coimdi-sin cu ro thod- huisce dam-sa mh' aen-mac’;
2021] & do berad in mac a bh-fhiadhnusi Notail. ‘Na tuc ille in mac’,
2022] ar Notail, ‘acht tabair do Shenan’. ‘A mo shruith’, ar Senán, ‘ni coir a
2023] n-at-beri’. ‘As coir eicin’, ar Notail, ‘ar is duit ro ceduigh Dia to-dúscadh in
2024] mheic, et geibh in mac fot coim, ar as ced duit’. Ni lamhair dano Senán
2025] friththairisium friá aidi. Gaib- hidh in mac fo a coim, & ro dhluthaig
2026] fria cridhe, & do-ghni ernaighthi n-dicra air maille deruibh. Nir' bhó
2027] cian tra gu cualatar in mac oc labhra fa coim Senáin, & do-rat in
2028] mac beo do Notail. Do-rat Notail i l-láimh a mháthar. Ro morad ainm
2029] Dé & Notail & t- Senáin triasin bh-firt-sin. Lotar iarum na cleirig dia cill
2030] fein o ro gleset in les frisa tancatar.


2031] Ro leth tra clú Senáin fona cricha da gach leth ara mhet d' fertuibh &
2032] do mirbuilibh do-ghnith Dia aire. Ticdis na tuatha & na cenela as gach aird
2033] ina dhócum: foirenn dibh co n-almsanaibh & co n-duthrachtaibh, foirenn aile do
2034] chuinghidh almsan, foirenn do cuinghid a n-ictha o gallraib, foirenn do
2035] ghabhail a anmcairdiusa, foirenn da cur a n-aentad fris & do ail cu ro ghabad
2036] inad reampaibh. O ro airigh Notail inni-sin ro raidh fria Senán: ‘A brathair
2037] inmain, as mithig duit dul do ghabail inaidh riasin popul fuil 'god togha’.
2038] Do-ráidh Senán: ‘A athair, a Notail, ni coir inni it- berid, ár
2039] ni h-edh sin domidar-sa acht bheith i mainchine acut-sa do gres’. Do-raidh
2040] Notail: ‘Ni h-amhlaid bias, acht eirg & geibh baile{folio 61va} risin popul
2041] fil 'gut furnaidhi’. ‘A athuir thogaidhi’, ar Senán, ‘cidh no rag & cia h-airm
2042] i n-gebh inadh’? Do-raidh Notail: ‘A meic inmain, faillsighfidh duit inti fil
2043] 'gud togha in maigin a n-gebha’.


2044] LUIDH Senán do comhairli a aidi .i. Notail i cenn shéta &


p.62


2045] do-beir Notail a bennachtain dó, & geibhidh Senán a n-Inis Coirthe do
2046] thaeibh na Slaine i crich Ua Cennsilaig. Do-ghni dano aentaidh & M'oedhoc
2047] Ferna Moire. Timnuid M'aedoc a baili dia eis do Senán & a bachaill, &
2048] geibhidh aipdine Fherna déis M'oedoc.


2049] Teit as a apdhaine do Roim. Teit o Roim d' acalduim Martan cu
2050] Torinis. IS ann ro bhui Martan oc scribhiunn t-soscelai ara chinn-som. IS
2051] ann ro raidh Senán: ‘Ropadh amra lium comtais iat na lamha ut at-cím
2052] oc on scribenn do-berad sacarbaic dam i laithe mo éitsechta’. ‘Bidh iat
2053] ecin’, or Martan. Et do-ghniat a n-aentaid ann sin, .i. Senán & Martan, &
2054] do-beir Martan do Senán i comartha a n-aentad in soiscéla ro scribh ara cinn.
2055] IS essidhe soscél Senáin inniu.


2056] Luidh Senán iar sin do saiged Eirenn co toracht cu Cill Muine co
2057] Dabid. Do-ronsat a n-aentaid annsin Dabid & Senán, & do-rat Dabid a bachaill
2058] do Senán a comartha a n-aentad.


2059] Luidh iar sin Senán for muir do shaiged Eirenn, & gabais ind ailen Arda
2060] Neimidh
i crich Ua Liathain, & anaidh annsin fria re .xl. la & aidhchi, gur'
2061] fhaillsigh Dia do inad a eiserghi. Tainic dano Raphel archaingel d' agallaim
2062] Senáin, & do-raid fris: ‘Viriliter age et con- fortetur cor tuum, quia ad te
2063] Dominus tantam familiam congregabit’’

Ps. 30:25

. Eirg dano, & geib inad risin mor- popul
2064] fil agut furnuidhi’. ‘Ceist’, ol Senan, ‘cia leth no rag, & cia baili
2065] i m-bia mo eiserghi’? ‘Ni tainic duit cu sodhain’, ar in t-aingel, ‘ar ita do lín in
2066] popuil do-rinolat chucat cu nach tallat ocut ind oen-bhaili. Conudh aire sin
2067] gebha-sa congbhala imdha ar tús, & ro seis iar sin cu maighin i m-be h-eiserghi’.


2068] Facbus Senán drecht dia muntir ann sin, & luid for forcongra in aingil
2069] cu rainic Inis Cara i toibh Luae, & fothaigis eclais do Dia ann. IS ann
2070] tancadar lucht luinge a tiribh Letha dia n-oilithre ind Eirinn, cóic deichnebuir a lin
2071] uili{folio 61vb} do aes foirfe. Ro tog didiu gach dechnebar dib a men- marc
2072] do naemuib Erenn, & ro laiset for a muinterus riasiu tistais asa n-duthaig fein, &
2073] ro laiset forro ainecrus a n-indtige & a n-imtechta co toirsitis Erinn .i. la co
2074] n-oidce do gach ceitirn gusa naom asa muindterus no togad do luamairecht
2075] a n-imramo co roised cach gusa noem do-raega. It e dono naoim do-raegatar
2076] .i. Findia & Senan & Brenainn & Ciaran & Bairrei. A l-lá dono do-ralo do
2077] muindtir t- Shenain enechrus an imrama, ro raid an luamaire: ‘Cuich an la-so


p.63


2078] aniu’? ‘Lá muindtere Senain’, ar siat. ‘Torced cobair co luath uadaib
2079] ma ta ocaib nech nos-toire, ar do-rala an gaeth anarnagaid’. At-racht
2080] espoc Mula dib fo cétoir, & as ed do- ralo ana laim cnaim na lairge air, áir as
2081] í uair ro batur ag proindechad; & bendachuis in aer & at-bert: ‘A t-Senain, tiged
2082] cobair go luath, & taet an gaeth ina coir’. O ro raidh espoc Mula na briathra-so
2083] tarla in gaeth ina n-diaidh isin bhrut, co nus-tarla 'na feth choir, cu ro ghabhsat
2084] ic Corcaig. Anuit a mhuindter la Barrae. Lotar olcena cu Senán, co h-Inis
2085] Cara
, & ba foilid friu, & ansat aice a muinter fein .i. espoc (Ioh)áin & espoc
2086] Mula
a n-deichenbur, & tiagur uadh la muintir co Finnia & Ciaran & Brenainn.


2087] IS AND sin tancus o righ Raithlind .i. o Lugaid Cíchech, do cuingidh
2088] arrad co Senán. Do-raidh Senán frisna techta nach biath fo chis do righ
2089] talmanda. Ba lonn la Lugaid ind aithesc- sin, & do-raidh re muintir:
2090] ‘Beiridh mo each m-buadha cusin clérech, & biattar ar arbur aice h- i’.
2091] Tucadh iar sin in t-ech co Senán, & tucadh a lind in proinntighi dia fothracad,
2092] & baitter acétoir in t-each isin linn, conná ces di acht a cara uasin lind;
2093] conadh de do-garar Inis Cara, ar ba Tuaim n-Aba a h-ainm co sin.


2094] O ro h-indisedh do Lugaid a ech do bhadhud do-luidh co bh-feirg &
2095] lonnus co Senán, & baghaidh fris cu mór. Fergaighius Senan fria Lugaid
2096] & do-raidh na gebhtha righi cu brath uadh for Uaib Echach, et do-raidh
2097] beous no ghetad nem & talmain aire mina thugad a reir dho. Do-batar immorro
2098] da dhalta ag Lugaid .i. Aedh & Laeghaire, & do-raidhset-side ris: ‘Tabhuir a
2099] oighreir don clérech’. Do-rat iar sin Lugaid a oighreir doibh-sen & do Senán,
2100] & facbhuidh Senán ordan{folio 62ra} do gres for cloinn Luigdech. Do-rat dano
2101] Aedh & Laeguiri a oighreir do Senán, et for- facuibh Senán doib-sium rigi h-Ua
2102] n-Echach
ocu do gress cen tiactain eatarra cein do- ghneat reir Shenáin. Cunad
2103] de sin ro chan an file co rath n-De .i. Colman mac Lenin, an laidh:

    1. 2104] Aeinis Senan tes ind ailen Arda Neimidh,
      2105] fria crabudh ceart, cídh nach co m-maith ba feacht feidhil.
    2. 2106] Feidhligius ann cethracha la la fir-fiadhait
      2107] no gu tainic Raphel aingel cruth ad-fiadhait.
    3. 2108] As-rubart ris Raphel aingeal ro ataire
      2109] ára tesseadh, taghraim sonae, do Tuaim Aibhe.
    4. 2110] Fothaighius altoir iar suidhiu isin tuaim-sin
      2111] la breithir n-De feidhligius isin ruaim-sin.
    5. 2112] Raitti ris-sium o Lugaid lonn lith co maithgreim
      2113] arradh co m-brigh cen nach drochrainn do righ Raithlenn.
    6. 2114] As-bert Senán frisna techtaibh tograim n-allmhar

      p.64


      2115] nach beth fo chis, na fa fhoghnam do righ talmhan.
    7. 2116] Lotar a techta co Lughuidh cosin n- aithesc:
      2117] fochtais forro cen nach n-aithiusc coir a cleithescc.
    8. 2118] {BN§}Búi ech amra lassin Lugaid, fer co n-déine,
      2119] aille da each ni frith ara m-beth a nd-Éire
      §.
    9. 2120] ‘Beiridh mh' ech-sa cusin clérech, lith no labhrad,’
      2121] ‘tré breithir m-brais cu ro biattar lais ar arbur’.
    10. 2122] Cosin anall ba h-edh a h-ainm, Tuaim na h-Abha,
      2123] cunudh de ata iar suidhiu, Inis Cara.
    11. 2124] Do-luid anes riu ri Raithlenn, ruathar nuallach,
      2125] ar beluibh caich gur-rabáidh fria Senán sluaghach.
    12. 2126] IS edh is-bert risin cleirech Lugaid Cícheach
      2127] tre labhra lonn a bhreith a n-uisci trom thirech.
    13. 2128] Fo bith a n-as-bert fris Senan, sasadh n-allmhar:
      2129] ní seol sidhe, ni gebhthar uait righi talman.
    14. 2130] Ni gebhthar uait righi rathach, ruathar creachach,
      2131] tre breithir naeim ni bat suthach ar Ib Eachach.
    15. 2132] Acht mina thabra mo reir-sea, gnim gu n-glanbhail,
      2133] radh as-robhart gétad orat nemh is talmain.
    16. 2134] ‘Nocha maith do-ghni-si, a Lugaid, gnim gu n-gartghail,’
      2135] ‘Senán soer sreidh tabair do a reir’, ar a daltaibh.
    17. 2136] Tabair a oighreir don clérech, cruth ro techta,
      2137] cen labra len, curap scel co deireadh m-beatha.
    18. 2138] Do-rad Lugaid reir do Sheanan ara bh-fuighled,{folio 62rb}
      2139] do-breth fír ordan fonn foghlach do clainn Luigdech.
    19. 2140] {BN§}O do-ronsat ógreír Shenáin, sássad sainricht,
      2141] in dís máraen Aed ocus Laegaire laindreach.
      §
    20. 2142] O do-ronsat oighreir Shenáin sloindti aiffrinn
      2143] do-bert doibh la sídh is so- chlainn righe Raithlinn.
    21. 2144] As-rubhairt briathar ind apstail shaerus saetha
      2145] righi nat baeth d' Aedh is do Laeguire laechdha.
    22. 2146] O ro clai-sium cath for deman ni len claoine
      2147] mór do ghradhaibh do-ratad dhó daltaibh aine.

      Ainius


2148] FOR-facuibh Senán iar sin ochtur dia muintir a n-Inis Caro im Cillín
2149] & im Fheichin, mac-saidhe righ Múscraighi & dalta do Senán h-é. LUID
2150] Senán iar sin la forcongra n-De cu ro ghabh a n-Inis Luinge, & fothaigis eclais
2151] innti. IS ann sin tancatar na noemh- ógha a dhochum .i. ingena Brenainn
2152] righ O bh- Figeinte, & ros-idbrait do Dia & do Shenán. Ba h-i sin primit
2153] Eoganachta Gabra do Senán. Facbaidh Senán iarum in recles leo-som.

lineation jumps from 2153 to 2155. An empty line-break is inserted here.


2154]

p.65


2155] LUID Senán as-side co h-Inis Moir i nd-Irrus Deiscirt. Nous-beir in gáeth
2156] seice cu ro gabsat a n-Inis Tuaisceirt. Anais dano Senán i suidhiu & fothaigis
2157] eclais do Dhia innte & facbais drecht dia muintir innti.


2158] LUID Senán iar sin cu ro ghaibh a n- Inis Moir & fothaigis eclais innti.
2159] Tipra asa tabartha usce doibh, do-luidh ben do lucht na h- indsi do nighe
2160] eduigh a meic ina docum. At- connaic espoc Sétna inní-sin, & ro raidh:
2161] ‘IS olc in gnímh út’. ‘Cía gnímh sin’? ar Libern mac Daill. ‘Bannscál
2162] ag nighi eduigh a meic as in tiprait asa tabarr usce oiffrind dún’. ‘Do-choidh
2163] a mac uaithi dar or n-Éirenn’, ar Libern. IS ann bai in mac in tan sin
2164] oc cluichi for bru inn aille i bh-fiadhnuse a máthar. Do-fhuit in mac isind all.
2165] Goilis in bannscal a n-diaidh a meic. ‘IS olc dhaibh in dun-orcuin do
2166] denumh’, ar Senán. ‘At-damam pen- nait forainn’, ar siat. Do-raidh Senán:
2167] ‘Eirigh-si, a escuip Setnai, ar ita fochunn duit a m-basugud in mheic, & beir
2168] lat Libhernn, & facaib é for an carraic gu ruca Dia breith fair, & tuc lat
2169] a mac don mhnái’. Luidh espoc Setna cu farcoibh Libern in a carraic,
2170] & luidh for iarair in meic, cu bh-fuair isinn orcel i raibhi,{folio 62va} & se
2171] oc cluichi frisna tonna .i. do-roicdis na tonna a dochum cu tibhtis uimme.
2172] No thibhedh-som frisna tonnuibh, & do-bereadh a bhais fria h-uan na tonn,
2173] & ro lighedh amal uan lemhnachta, et bui in mac annsin on trath co araile.
2174] Geibhidh espoc Setna in mac chuigi isin noi, & do-beir do Senán, & do-beir
2175] Senán dia máthair. Do-raidh Senán fria h-espac Setna: ‘Eirg & tuc Libern
2176] as in carraic, ar at-ciu is coindircleach a breithium fris. Ni tic in muir chuice
2177] fot a bhachla gacha lethi uad’. Luidh iar sin espoc Setna, & do-beir Libern
2178] lais as in carraic co h-airm i m-bui Senán.


2179] Do-raidh Libern: ‘Ni má dhun cia no beimis inn aice neich im usce sunn’.
2180] ‘IS ara fíad duit-si’, ar Senán, ‘ár ita tipra fot cosaibh isin bhaile i tái. Saidh
2181] do bhachaill ra taebh do coisi isin talmain & do- theperfea usce duit’. Saidhid
2182] Libern a bhachaill la taebh a choisi isin talmain, & do-eiprinn fo cétoir topur
2183] firuisce as in maighin-sin, & is h-e a h-ainm, Tipra Libernn.


2184] Do-raidh espoc Dalann: ‘As criata brisc in talam: nochnaife in muir
2185] & beraid leis ar reilgi-ne: ni maith in baili eiseirghi dun’. ‘Nib amlaid sin
2186] bias’, ar Libern, ‘acht tabhair mu da bhonn-sa frisin muir in tan do-ghenaidh
2187] mo adnacal, & nom-bia-sa o Dhia na brisfe in muir in talmain sin o sin amach’;
2188] et ro comailled amlaid.


2189] FACBAIDH Senán espoc Dalann & espoc Setnai & espoc Eirc & Libern


p.66


2190] mac In Daill & araili fir noemu maille friu a n-Inis Moir, et do-luidh Senán
2191] cor' ghabh a n-Inis Caeirech & facbuidh drecht dia muintir indti. Do-luidh
2192] Senán as sin cu ro ghaibh a n-Inis Connla i crich Ua Setna, & fothaigis
2193] eclais ann, et facbaidh dís dia muntir ann .i. espoc Fiannai & espoc Findein.


2194] IS AND sin tainic Raphel archaingel d' acallaim Senáin, & ro raid: ‘Tair
2195] leam co ro faillsigiur duit bhaile i m-bia h-eseirghi, ár is mithig la Dia a rochtain
2196] duid’. Lotar iarum Senán & in t-aingel cu m-batar for mullach Feis. IS
2197] annsin do-raidh in t-aingel fris: ‘Feg lat in n-indsi tall: is innti bias
2198] h-eiseirghi{folio 62vb} & eiseirghi shlóigh mhoir do naemhuib maille frit. Ni
2199] fhil a n-iarthar betha ailen is noeime. Ni dernad tocradh Dé ann. Ro fhaidh
2200] Día péisd adhuathmhur da imchoimhet cona ro aitreabdaiss coraidh náit meic
2201] mallachtan innti, acht gu m-beth a naeime ar do chind-sa. Do- cuirfither romat-sa
2202] in bhéisd út as inn ailen na ro craide do muintir a comaitriubh frie, ar is
2203] mithig la Dia do dhul-sa do chumhdach ecalsa isin n-oilen sin. Bidh uasal
2204] airmheitnech an eclais-sin. Bidh cenn crabhuidh & bidh topur ecna iarthair
2205] betha’. Bid dín attaig do Gallaib & do Gaedealaib. Ro raid Senán frisin
2206] n-aingel: ‘As mithig leam-sa inní is mithig la Dia, ár is ed connaigim-si do gres,
2207] inní is tol do Dia’. La sodhain tocbhait na h-aingil leo h-e cusin licc cloichi
2208] for a m-bídh ina shuidhi do mhullach Fessi, cu ro fhuirmit for tulaig aird a
2209] medon na h-indsi, conudh de sin itá Ard na n- Aingel & Lec na n-Aingel a
2210] n-Inis Cathaig. Canait molad do Dhia isin maighin-sin .i. Senán & na
2211] h-aingil, & lotar iar sin do shaigid na piasda cusan inad a raibhe an péisd.


2212] O 't-chuala an peisd iat, ro craith a cend, & ad-racht a guairi fuirre & a gairbh-driuch,
2213] & ros-feg co h-ainserg ainniardhai. Nir' bhó ciuin, cairdemail, cennais
2214] in fegad do-rat forro, ar ba h-ingnad le nech aile da h- indsaigid ina h-indsi.
2215] Do-ching dono a n-a n-dochum co tren & co tairptech, cu ro crithnuigh
2216] in talam fo a cosaibh. Ba h-eitigh, anaithnid, angbhuidh, adhuathmhar an
2217] míl doeirig ann. Airrter eich lé: rosc
2218] loindrech lasamain 'na cinn os sí feigh feochuir fichda fergach faebhrach
2219] for-dherc fuilidhe firamhnus forluaimhnech. Ba doigh la nech is trit
2220] no theiged a rosc in tan ro shilled fair. Da chois urgrana imremra foithe
2221] iar n-airrter. Ingne iarnaidi fuirre do-boingdis frasa teinedh as na h-ailchibh
2222] cloiche airm i cingdis tarrsa. Anal tenntidhi le, no loiscedh amal gris.
2223] Midhbolg aice cosmhuil re bolg-sidhe. Eithre muirmhil fuirre iar n-iartar.
2224] Ingne frithrosca iarnaidhi{folio 63ra} forra-saidhe. No lomraitis forrúsc in


p.67


2225] talmhan leo in conuir no theighdis a n-deghaidh na píasta. IS cuma no imthighedh
2226] muir & tír in tan ba h-al dí. Ro fhiuchad didiu in fairrce ar mhét a brotha
2227] & ara neimhnigi in tan no cingedh innte. Ní is n-etfaitis ethra, ni térnai
2228] uaithi ó sin inall nech at-fessed a scéla. O do- rocht iarum an péisd cu feochair
2229] cusin maigin i m-bui Senán, oslaicidh a craes cu m-bó reill a h-inathar
2230] tar in croes docum in cleirig. Do- thocuib Senán a laimh la sodhuin, &
2231] do-bert sigin croichi Crist ina h-aghaid. Sochtais in pheisd iar sin, et is edh
2232] so ra ráid Senán fria: ‘At- berim friut’, ar sé, ‘ind ainm an Athar & an Maic
2233] & in Spírto Nóib, facuibh an n-indsi- sea, & ni derna urchoit isin crich tarsa
2234] raghai na isin crich cosa ricfa’. Luidh acedair in péist la breithir Senáin
2235] as ind ailén gu riacht Dubloch Slébi Collain, & ni derna urcóid do neoch
2236] co rainic sin na iar rochtain, ár ni lamhair techt tar breithir Senáin.


2237] LOTUR dano iar sin Senán & na h-aingil for deisil timcheall na h-indsi cu
2238] rancatar aris Ard na n-Aingel iar coisecrad doibh na h-indsi, do-raidh
2239] Senán frisind aingel: ‘Is amhnus in muir fil imon indsi, as doigh popul
2240] imnedach indti’. ‘Gidh amhuus’, ol in t-aingel, ‘gebe manach co n- umla
2241] craidhe raghus fri h-erlathar uait-si ni baithfidir co tora cucat doridhisi’.
2242] ‘Roir Dia duit’, or in t-aingel, ‘ni ba h-ithfernach iar m-brath anti dara ragha
2243] úir na h-innsi-si’.
2244] {BN§}Is ann at-bert in t-aingil in rann-so:

    1. 2245] Muir n-ard n-áinbtheach seoch a taeb.
      2246] debrad nocha rigda dúil
      2247] ní blaisfe pendaid acht ecc
      2248] intí tara tét a h-úir.
      §


2249] O RO-clos fona tuatha an scel-sin .i. Senán do aitreib a n-Inis Cathaig &
2250] d' innarba na péiste aisdi, O Ro-cuala immorro Mac Tail, ri h-Ua Figeinti, an
2251] scel-sin, ro fherguigh, & is ed ro raidh: ‘Cia ro- lamhair’, ar se,
2252] ‘aitreb mo thire-sea cen deoin damh’? Faidhis a rechtaire uadh cu ro ghaibh
2253] ar braithribh Senáin .i. ar Chael & ar Liath, co n-dingbhaitis a m-brathair asinn
2254] innsi. Lotar-saidhe don indsi co Senán, & do-raidhset fris: ‘IS dot
2255] breith-si as in innsi-si thancamur-ne,{folio 63rb} ar ro thubh ri h-Ua Figennte
2256] frind. At-beir is leis an indsi-sea & innse Luimnigh olcena’. ‘IS deimhin’,
2257] ol Senán, ‘ni ba leis an indsi-sea, & ni ba mó a chuit dona h-innsibh olcena
2258] oldas mo chuid-si’. ‘IS deimhin, tra’, ar a braithri fris-sium, ‘is eicen duinne
2259] do bhreit-si as in indsi’. Geibidh iar sin cechtar dhe a lámha & ro tairrngit leo


p.68


2260] ar eicin tar an carraic sis. Ba fergach didiu boi fris-sium, Cael oca sreing
2261] fris frisna clocha cur' brisedh uile. ‘Cidh tai’, ar Cael fria Liath, ‘na tairrnge
2262] in fer-so maille frium’? ‘Ni dhigen’, ol Liath, ‘as aithrech leam a n-dernas
2263] fris’. ‘Da mad do dhenam gnima ele thista is amlaid do- genta. Cidh
2264] armadh ferr lat do thir diles do breith uait inas breith an gilla-so as in tír
2265] nach leis’? ‘As usa liumsa’, ar Liath, ‘cidh facbhail na h- Eirenn inás sárugud
2266] ind fir-si’. ‘Ni ba h-eicen’, ol Senán, ‘áir aitreabhfuidh do clann ad diaidh
2267] an tír. In fer út charus an tír ni aitrebha fein na a clann dia eis, & bidh
2268] tusa nos-melfa’. Lotar iarum as, & facbhait Senán ina innsi. Amal ro-siacht
2269] Cael dorus a lis ind Ochtar Maigi Fochailleach luidh do dhian-bhas. O 't-connaic
2270] Liath inní-sin luidh co Senán arís & do-ghni aithrigi. Do-raidh
2271] Senán fri Liath: ‘Ni sechbhaidh duit cen aentaidh fria Cael,
2272] ár ni bhadh shia do shaegul ina Coel, & ro bad didhbad do clann’. Do-raidh
2273] Liath re Senán: ‘In tibhirter corp in truaigh út cucat’? ‘Ni tibirter’, ar
2274] Senán, ‘ár ní cubaidh a ainim ag Diabhul & a corp lium-sa: acht adnaicter
2275] isin tulaig i torchair’. Ro h-adhnacht iarum Cael isin maigin-sin, & ro didhbat
2276] a clann dia eis, & ata a thir la Senán.


2277] LUIDH dano a rechtaire co Mac Tail, & at-fet a scéla dho. Ba bronach
2278] Mac Tail dona scelaib-sin, & ro raid: ‘IS saoth lium’, ar se, ‘in bachlach ut
2279] do ghabail form ar éicin’. Adubairt a dhrúidh frisin righ: ‘Ni rice a leas a
2280] shnímh fort, ar do-ber-sa sén chuigi, & at-bela no fuicfidh do thír lat-sa’. Ba
2281] faeilid in ri don aithiusc sin, & luidh in drai iarum, & do-beir dá chairpthech in
2282] righ i n-eccor for Senán, & scorais isin maighin ba togha lais isinn innsi.
2283] Luid iar sin co h-airm{folio 63va} i m-bai Senán, & ro chan brechta ina agaid,
2284] & do-raidh: ‘Facuib an tír lasin sén- sa’. Do-raidh Senán:

    1. 2285] ‘Do-ro at cenn do shena.’
      2286] is fort-sa bus mela.
      2287] ba at tru cen deilm n-dina.
      2288] is tusa not-béla.


2289] ‘IS treisi an sen tucus-sa lim’, ar Senán, ‘& is ferr mo dhan’. ‘Biaidh
2290] ní dia fesamur’, ol in drai, ‘ár do-ghen-sa innousa ní nach dingne-siu’.
2291] ‘Ni dingne-sa ní do maith etir’, ar Senán, ‘nach dingen-sa. Cech olc
2292] do-ghena cuirfidh Dia leam-sa for cúlai’. Do-rat in drai doirche darsin
2293] n-grein conach faicedh nech aighedh a chéli isind innsi. Senais Senán
2294] na dorcha co n-dechatar as fo cétoir cu m-ba solus. Do-rat an drai toirnech
2295] & saignenu imdha & cumasc mor isind aer. Senais Senán sin uili, &


p.69


2296] berthe for culai. O nar' chumhaing in drai tra ní do Senán, luidh as ind inis
2297] & do-raidh re Senán: ‘Nachat-aicim-sea ar mo chinn sunn in tan tíos aríss’.
2298] ‘Cidh theighi-siu’? or Senán. ‘I l-leth téighim’, ol in drai, ‘ni fhedrais-si
2299] & ni fheisir cun ticabh,’ & can do-rrag do dócum arís. ‘Má ro-fhetar-sa’,
2300] or Senán, ‘ní ticfa tusa aris, san tír asa téighi, & ni ba soinmhech duit
2301] isin tir i ricfa’. LUIDH as iar sin an drai la feirg, & dolbhais chiaigh uime
2302] ar na h-aiceasda cu m-bai i n-Dairinis .i. inis bui ar belaib Innsi Cathaig
2303] anairdhes. IS airi do-chuaidh innti, co n-dighsedh i formnai a dhana
2304] innti, & cu ro thochuiredh demhna dia fhoiridhin, ár nir' lamhsat demhnai
2305] techta dia fhoiridin i n-dagaid Senáin. O ro-siact tra an drai cu m-boi isind
2306] inis tic in muir tairrsi & baitter in drai cona muintir innti, conad h-í sin
2307] Carrac na n-Druadh aníu. At-ces do Mac Tail an drai do bhádhadh, &
2308] ro fhergaig de co h-adhbhal.


2309] BOI dano in tan sin comhdhal forsin righ i Corca Mruadh. Taraill lais co
2310] h-Inis Cathaig, & raidhis fria Senán: ‘IN tusa gheibhes mo thir frim-sa
2311] ar eicin, & ro mharbh mu drai? IS deimin bidh inann adnacul daib, áir leicfiter
2312] cloch fot braghait i fudhomhuin na fairrgi do dighuil fort in gnima do-ronuis’.
2313] ‘Ni leat a chomus’, ol Senán. Do-raidh dono an ri{folio 63vb} fria Senán:
2314] ‘Na tiaghat mu eich i mudha ocut’. ‘Ni ba misi bus echaire duit’, ol
2315] Senán. ‘IS chugut-sa tucus-sa mo eocha cu tisar dom thurus’. ‘IS tualaing
2316] Dia’, or Senán, ‘connach ticfa-sa arís is-tir-sea, & cun ná rís cenn do sheta’.
2317] Sluicid dano in talam na h-eochu isin maighin a m-batar, i bh-Fán na
2318] n-Each
, a n-iartur Innsi Cathaigh. Do h-indised don righ inni-sin, & ni ba
2319] ferdi lais a menma. ‘Nir' choir duit’, ar a mac frisin righ, ‘a n-dene frisin
2320] cleirech, & do-fhetamur do- ghebha dígail fort ind’. ‘Ni mo lem a brigh’, ol
2321] in , ‘inas cúra mhael lachtnai’. ‘Gin ghub nertmur sin’, or Senán, ‘as
2322] tualaing Dia co ticfa h' aided-sa dhi’.


2323] Luid iar sin in i cenn t-seda la feirg & diumus. IN tan dano ro-siacht
2324] cu m-bai oc imtecht ra taebh n-aille i tuaiscirt Chriche Baiscind, fo-ceird in
2325] cura mháel lachtna bedhg fo chosaibh na n-ech batar fon carput, co n-dernsat
2326] na h-eich cuclaigi moir fon carput roim in caeirig, cun rala in as in carput,
2327] cur' ben a cenn fria cloich, co n-eipilt de, & co n- dechaid la miscaidh Senáin
2328] fo dhimbuaidh martra docum ithfrinn isin maigin-sin, la dilsi a thire do
2329] Senán ó sin imach.


p.70


2330] LUIDH dano Dondan mac Leith, dalta do Senán, & da mac becu batar ic
2331] leighiunn imaille fris do bhuain duilisc leis ar tír. Beridh in mhuir a naei
2332] uadha, cu na búi oca naei ar cenn na mac, & ni raibhe noi ele isin innsi do
2333] cabair na mac. Ro baidhit dano na meic isin carraic. Tuctha dano a cuirp
2334] arnamharach cu m-batar i tracht na h-indsi. Tancatar a tuistidhi co
2335] m-bátar isin tracht & do-chuindighset a macu do tabairt doibh a m-bethaid.
2336] Do-raidh Senán fria Dondan: ‘Abair frisna macuib eirghi dom acallaim’.
2337] Ro raidh Donnan frisna macuibh: ‘As ced duibh eirghi dh' agallaimh bar
2338] tustidhi, ár it-beir Senán fribh’. At-rachtatar fo chedoir la forcongra Senáin,
2339] & do-raidset fria tuistidibh: ‘IS olc do-ronsaidh rind, oc ar tabairt as in
2340] tír rancamar’. ‘Cid armad fherr lib-si’, ol a máthair friu-som, ‘anadh isin
2341] tir-sin anas tuidecht cucaind-ne’? ‘A mháthair’, ar iat-som, ‘gia do-bertha
2342] cumachta ind uile dhomuin duinne, & a aibhnes & airphiteadh, ro budh inann
2343] linne & no bhemis i carcair{folio 64ra} ic feghain bheith isin bethaid & isin
2344] tír rancamur. Na fuirghidh sinn, áir is mithig linn rochtuin arís an tíri asa
2345] tancumar, & do-ghena Dia fornne cona bia ar cuma foruibh díarneis’. Do-berud
2346] dano a tustidhi deonaghadh doib, & lotar aroen ra Senán docum a reclesa, &
2347] do-berur sacarbhuic dhoibh, & tiagait docum nimhe, & adnaicter a cuirp
2348] a n-dorus in reclesa a m-bai Senán. Et it eat sin cét mhairb ro h-adhnacht a
2349] n-Inis Cathaig.


2350] TANCATAR dano Brenaind & Ciaran cu ro ghabsat Senán do anmcharuid
2351] doibh, ár ba sine inait fein, & ba h-uaisli a gradh .i. espoc Senan, & sacairt in
2352] dias aile. Ni raibhi dano biadh indairithi isin coitcenn in tan do-ríachtadar.
2353] Ro bhátar dano tredhenus cin bhiadh idir aeigeda & mhuinntir, & ni thoract
2354] biadh o neoch. Ro h-indised dono do Nechtain Cenn- fhada, do righ Ua
2355] Fighennti
, Brenainn & Ciaran a n-Inis Cathaig oc acallaim Senain, & ba lan
2356] a treidhinus cen biadh. Ro raidh Nechtain fria rechtaire: ‘IN tairnic ocut
2357] fúr na fleidhi oca rabhadhuis denumh dam-sa’? ‘Tairnic’, ol in rechtaire.
2358] ‘Beir lat cu leir do Senán cona aeigedaib fileat cin biadh a n-Inis Cathaig’.
2359] do-ronad amhlaid sin, & tainic in ri fein cu m-bai i purt na h-indsi, ár ni
2360] lamhair in ri techt on purt cen deonugud Senáin. Ro taispenad in fhled don
2361] choic, & ro-fuc leis cu m-bui isin cuicind. Ro thochuired na clérigh dano
2362] d' agallaim an righ cu port na h- indsi, & iss ed ro raidh friu: ‘IS eadh is ail
2363] damh más airichthe mo dhuthracht curub airichthe mo manche la Senán’.
2364] Slechtuid Nechtain do Senán in tan sin, & ro udhpair cona shil ina dhiaidh


p.71


2365] i m-bith-dilsi cu brath do Dia & do Senán i bh-fiadhnaisi Brenainn & Ciarain.
2366] Do-ratsat na cleirig iar sin ben- nachtuin for Nechtain & for a shil cein no comalldais
2367] reir Senáin, & do-raidhset na clérig .i. Brénaind & Senán ná roissed
2368] righi na airechus na feibh thochusa inte do shil Nechtain ná dingned reir Senáin.
2369] LUID iar sin in ri dia crich, & berid bennachtain{folio 64rb} ona noemhuibh.
2370] Tancatar dano na cléirigh dochum a reclesa, & ro bennachsat in fhleid thucad
2371] dhoibh. IS annsin do-raidh Brenainn: ‘As deimhin’, ol se, ‘biaidh dígal
2372] Dé i bhus & tall forsinti tomela torad aeine & urnaighthi Senáin co deolaidh
2373] in tan is damh-sa a caithium & Ciaran na ro comarleiced co n-dernsam a luagh
2374] do aeine & urnaigthi ar tus’.


2375] BLIADAIN tarta móir tháinic ann iar sin. Acainit a muinter re Senán
2376] beith cen usce occu. Tainic iar sin aingel De do acallaim Senáin iar n-ernaigthi
2377] dó ina iarmheirghi, & is ed at-bert: ‘IS mór acainit do muintir friut
2378] bheith cen uisqui. Eirigh co n-accamur in bhaile i ta uisqui i bh-focus
2379] doibh’. Ad-rachtatur fo cétoir Senán & in t-aingel, & do-chuatar cusin maighin i tá
2380] in t-uisci inniu. Do-raidh in t-aingel fria Senán: ‘Tochuil sunn’, ol se.
2381] Geibhidh cuaille cuill bui i comhfhocus dó, & tochlaid an talam amal ro raidh
2382] in t-aingel fris. Amal ro claid- headh Senán do-glanad an t-aingel. Do-raidh
2383] an t-aingel: ‘As lor a dhoimne thochlai, ni bhia urcra ar uisci isin tiprait-si
2384] cein bias aitreib isin cill-so, & icfaidh cech n-galar do-berthar cuici’. Saididh
2385] dano Senan an cuailli bui ina láimh for bru na tiprat cu raghaibh talam
2386] fo cétoir. Amhuil ad-rachtatar na braithri ar maduin co n-fhacatar an tiprait
2387] lán d' uisqui & in bili cuill for a bru.


2388] FEACHT ann luidh Ciaran d' agallaim Senáin cu tarla clamha dhó in
2389] Ochtur Sceith. Gabhsat ailgius de cu tart a chasal doibh. Luidh iarumh
2390] ina enshnaithi cu m-bui for bru na h-indsi athuaidh. Ro faillsiged do Senán
2391] Ciaran do beith isin phurt. Berur dano naei cen chodhuil ar cenn Ciaráin,
2392] ár ní raibhi noi eli isin innsi. Luidh Senán cu m-bui
2393] isin purt, & a chasal leis fo a coim da thabairt do Ciarán, ar na budh imdergad
2394] do beith cen cochull. Amail do-rocht Ciarán in port do-raidh
2395] Senán la faitbedh: ‘Ciarán cen cochull’, or se. ‘Bidh gairit mu nochta’,
2396] or Ciaran, ‘ita casal damh fot coim-si’. Gabuidh Ciarán{folio 64va}
2397] in casal uime, & is amlaid sin tancatar cusan recles, et is e sin casal Ciaráin
2398] iníu.


2399] BRIGHIT ingen Con Cathrach de h-Úaibh Maic Tail, naemh-ingen ógh,


p.72


2400] gabhais reicles i Cluain Infide for bru Shinna. Ro bui aici-side casal i
2401] n-almsain do Senán, & ni bhui aice techtaire leis, co n-derna cliab bec do fhleascaib
2402] cuill & co tart cúnnach friss, & co tuc an casal inn, & cu tard a rinde
2403] do chuinghidh shacarbaice, & fo-ceird iar sin in cliabh for Sinainn, & at-bert:
2404] ‘As ced duit sin do breith let co h-Inis Cathaig’. IN la iarum rainic in casal
2405] co h-Inis Cathaig ra raid Senán fria deochain: ‘Is cead duit má fo-gheibhe
2406] ni isin traigh a tabhuirt lat’. Luidh in deochain co bh-fuair in cliab isin
2407] traigh, & do-beir leis co Senán. Benaidh as in casal & nus-geibh Senán uime.
2408] Do-berar íar sin dá cloich t-salainn isin cliabh cétna, & do-berar in rinde co
2409] sacarbaic, & cuirter for an uisqui cetna, & do-raidh Senán fris: ‘As ced duit
2410] so do breith cu ro thaispenu an rinde & an salann cu Brighit, cu Cluain
2411] Infidhe
, & in salann aili do Diarmait, co h-Inis Clothrann’. O ra-siacht
2412] in cliabh co Cluain Infidhe, luidh Brigid chuigi & geibhidh chuce as
2413] an rinde & in dara salann. Do-beir sruth Sinna beim uaithe forsin cliabh
2414] conid farcuibh oc Diarmait a n-Inis Clothrann. Do- ghni dano Brighit &
2415] Diarmait altughadh buidhe do Dia & do Sheanan iar sin.


2416] CANIR Craibhdech, naemh-ógh do Benntraighe deis- ceirt Eirenn, gabhuis
2417] disert ina crich fein. Bai adaig ann iar n-iarmeirghi oc ernaigthi co tarfas
2418] dí cealla Eirenn uili, & tor teined dá cech cill dibh docum nime. In tene
2419] thurgaibh a h-Inis Cathaig as í ba mó dibh, & ba h-edrochta, & ba dirgha
2420] docum nime. ‘IS cain in recles ut’, ar si: ‘iss ed ragat-sa curub aice bias mo
2421] eiseirgi’. Tainic roimpi acétair cen eolus acht in tor teined at-connaic oc
2422] lasad cen cumsanad etir la & aidhchi co toracht cuice. O
2423] dho-rocht immorro cu m-bai for bru Luimnigh andes luid iarum
2424] cosaibh tirmaibh amal bid ar talamh{folio 64vb} réidh, cu m-bai i purt
2425] Innsi Cathaig. Ro-fhidir dano Senán inní sin, & luidh cu m- bui isin purt
2426] ara cind, & feruidh failti fria. ‘ISs ed do- rochtus-sa’, ol sí.


2427] ‘A Chanir, eirigh’, ol Senán, ‘docum mo máthar do shethar fil isin indsi
2428] út tair, co n-derntar h' áighidhecht ann’.


2429] ‘Ni h-edh do-rochtamar’, ol Canir, ‘acht is aire do-rochtus, co nam-raibh
2430] aighidhecht lat-sa isin indsi- seo’.


2431] ‘Ni thiagat mna a n-indsi-sea’, ol Senán.


2432] ‘Cid dia ta lat-sa sin’? ol Canir. ‘Ni messa Crist, ar ni lugha thainic
2433] do thathcreic ban inás do thathcreic fher. Ni lugha ro ces ar daigh ban inás


p.73


2434] ar daigh fher. Ro bhatar mná oc umaloid & oc timterecht do Crist & dia
2435] apstalaib. Ní lugha, dano, thiaghuit mna isin bh-flaith nemhdha inait fir.
2436] Cidh, dano, ar na gebhtha-sa mná cucat at indsi?’


2437] ‘IS talchar atai’, ar Senán.


2438] ‘Cidh on’, or Canir, ‘in roa inní connaigim, inat mo thaeibh isin indsi-sea
2439] & sacarbhaic uait-si damh’?


2440] ‘Do-bérthar’, or Senán, ‘inat eiseirghi duit sunn for brú thuindi, & is ecal
2441] lim in mhuir do breith do taisse as’.


2442] ‘Rom-bia-sa la Dia’, ol Canir, ‘ni ba h- edh toisech béras an mhuir as
2443] don inis in maighin a m-biu-sa’.


2444] ‘IS cet duit-si, tra’, ol Senán, ‘techt a tir’.


2445] Ár is amhlaid ro bui sisi cein ro batar oc imacallaim, & sí 'na sesamh
2446] forsin tuind, & a trosdan fo a bruinne amal bidh for tír no bheth. Tic iarum
2447] Caneir for tír, & do-berur sacarbhaic di, & teit docum nimhe. Ro ir
2448] Día Canir cibe thaidhles a recles ria n-dul for in muir ni baithfider no gu
2449] ti aris.


2450] IS lia, tra, tuirium & aisneis a n-do-roine Dia do fhertuibh & do mhirbuilib
2451] ar Shenan, ár ni fhil nech dia tissed a fhaisneis uile, acht mina tissed aingel
2452] Dé dia fhaisneis. IS lór tra in bec-so dhibh ar deismirecht .i. a betha
2453] inmhedhonach, a airbhirt bhith-bhuan cech laithe, a umhla, a chennsa, a caeinfhuarraighi,
2454] a ainmne, a ailgine, a dhesheirc, a trocuire, a dhilghidhche, a
2455] aeine, a apstanait, a ernaigthi, a frithaire gresach, a menma indfhethmech in
2456] Dia do gres. Ni fil nech do-fhetfad a innisi acht nech o Dia.

{folio 65ra}


2457] Batar ile tra buadha Senáin. Ba h-é in topur glainide triasa
2458] nighter ind uile popuil ro erb Dia fris do glaine a fhoir- cetail. Ba h-e, dano,
2459] in nell nemhdhai triasa bh-fursanntar talam na h-ecalsa & anmunna na firen o
2460] braen a forcetuil co n-astudh sualach. IS h-é, dano, in locrann órdha ro h-adhnad
2461] on Spírut Noemh triasa teichet dorcha cinudh & targabhal a tegdais Eculsa
2462] Dé. IS é in barc bith-bhuadhach berius slóghu na firian tar ainbhthine in
2463] domuin cu tracht na h-Ecalsa nemhdha. IS é so in fetal coisecartha
2464] in Righ nemhdha do-gní sidh & set & corae eturro & meic dhaine. IS e
2465] so maer & rechtaire & ronnaire ro fhaidh an t-Airdri nemdhai do thabhuch
2466] císa sualach & so-gnímh do ilclannuibh Gaeidhil. IS é in lia loghmhar o
2467] cumhduighter an richedh nemhda’’

Jn. 15:1

do sloghuibh na talman. IS é in leastar
2468] glan triasa n-dailter fín breithre De dona popluibh. IS é in mor-briughaidh

p.74


2469] sona so-fhoircetuil no shasadh bochta & nochta. IS e gesca na fír fhinemna
2470] tuaraidh bheathaid & sasad don domon. IS e in fír-liaigh icas gallra & teadma
2471] anma cech dhuine irisigh isin eclais cristaidhe.


2472] O RO chomhfhoicsigh tra laithi a eitseacta in noim-sin .i. Senan, ar
2473] n-íc dall & bodhur & bacach & amhlabhar & gacha h-aimhreidhi arcena, IAr
2474] fothugud cheall & recles & mainistreach do Dhia, & iar n-oirdnedh indtibh-sein
2475] espoc & t-sacart & áes gráidaes gacha graidh arcena fo ongad & coisecrad & bennachadh
2476] tuath, tainic ina mhenmain do Senán techt do dhenam ernaighthi oc relcibh
2477] Cassidain a aidi & sethar a athar .i. Scath Craibhdheach ingen Dubhthaigh.
2478] Luidh iarum i leth-sin & aidhleadh leis co Cill Eochaille d' acallaim ingen
2479] Neir ro batar ann .i. naemh-ogha craibhdecha ro ghabhsat caille fo láimh
2480] Senáin & ro batar for a anmcairdius. Ailit-sidhe dano do Senán co tardta
2481] corp manaigh umhail dá mhuinntir cuca-somh ‘da adhnacal ocainn co rabdais
2482] a reilce oc ar n-imcoimet’. ‘Do-bérthar cucaibh’, ar Senán, ‘nech dia
2483] targha bar n-imcoimét na bídh a shnim foruibh’.{folio 65rb} Ceileabhraidh
2484] iar sin dona noemh-oghuibh, & do-ghni ernaigthi oc reilcibh Cassidain, &
2485] tic arís cu torocht in sceich fil isin fiadh re Cill Eochaille aníar. Cu cuala
2486] ann-sidhe in guth fris dona nemhaibh, & is ed ro raidh: ‘A Shenáin noeimh!
2487] tair docum nimhe’. Do-fhrecair Senán, & is ed ro raidh: ‘Cex’, ar sé. Deisidh
2488] fo cétoir isin maigin-sin. IS annsin ro tocbait aingil De Martan o Toirinis
2489] i neoll nemhdha, & fuirmidhset isin maigin a m-bui Senán, & do-rat comna &
2490] sacarbaic dhó. Amar thairnic dó sin ro dheonuigh Dia ro tocbaiset na
2491] h-aingil Martan manach isin neoll cetna cu ro fhacuibset i Toirinis isin ló
2492] cetna. Ro raidh dano Senán fria mhuinntir: ‘Bídh mu corp-sa sunn cu
2493] mochtrath’. Et faididh Senan a spirut docum nime etir airbhribh aingel
2494] for cuiredh na Trinoidi i medhon lai i kl. marta. Bái dano corp Senáin innsin
2495] co aramharach, & gia theasta soillsi na grene in aidhchi-sin uatha som ni
2496] theasta freacnarcus aingeal na soillsi nemhdha uathaibh. Tancatar tra ar
2497] madain a muinter assan indsi ar cenn cuirp Senáin .i. Odhran & Mac Inill &
2498] espoc n-Iuil & espoc Mula Segda mac Baith & na noeimh arcena, & ro adhnaicit
2499] corp Senáin gu n-anóir & airmhitin móir, & rucsat aingil a ainim cusan
2500] cumsanad suthain a n-aentaidh na naeim-trinoidi & muinnteri nime. Ailim
2501] trocaire Dhé tre impidi Senáin co roisem in aentuidh-sin. In saecula saeculorum.
2502] Amen.


p.75


2503]

Betha Fhindein Clúana h-Eraird


2504] AT-FIADAR DIDIU A CUMAIR FERTA & MIRBUILI in craibhdhigh-seo & in
2505] forbhadh do-rat for a rith m-buadha i bhos isin bith frecnairc: at-fiadhar
2506] sin ar airfited anma na n-irisech .i. Findian mac Findtain, meic Conchraid,
2507] meic Dairchealla, meic Senaigh, meic Diarmada,{folio 65va} meic Aedha,
2508] meic Fherghusa, meic Aililla Taulduibh, meic Cealtchair, meic Uithechuir.
2509] In Findtan-sin, didiu, do-ráidh-sem, tuc-side setig socenelaig, Teluch a
2510] h-ainm-side. Do-rala cu m-ba alachta isidhe uadha-som. A n- aimsir a
2511] h-imtruma co tarfas dí araili lasair theined do dul ina beola & a tiachtain
2512] a n-deilb eoin edrochta for cula for in conuir cetna, dula don eon co n-essidh
2513] for barr crainn, eoin & enluithi Leithi Mogha do thiachtain cuigi isin
2514] crainn-sin co n-asta uile aca-som, a tiachtain in eoin i l-Leith Cuinn co
2515] n-eissed ann-sidhe for barr chroinn ele. Eoin & énluithe Eirenn do
2516] thiachtain cuice cu ros-fhasta ocai. At-cuaidh didiu in aislingi-sin dia
2517] céli. ‘Coimpert craibhdhech eicin fil ocut’, ar se. ‘Scaram coimleapuid
2518] cein bhia-sa fon n-indus-sin’. Do-ronsat amhlaid. Ni chaitheadh didiu
2519] Teluch fésin biadha inmarra acht luibhe ailghena & airera etroma, cu
2520] ro genair in ghein buadha sin.


2521] Rugad iarum inti noeim Finden cu h-Abban mac h- úi Chormeic cu ro m-baist.
2522] Batar didiu dá thopar isin mag in ro baisted-somh, Bal & Dimbal a
2523] n-anmanna. As an topur dia n-ainm Bal ro baisted-som amail ba cubaidh dia
2524] airilliudh. O ro forbair intí noeimh Fhinden rucad co h-espoc, cu Fortchernn,
2525] cu ro legh salma & in t-ord n-ecclasda occa. Ro fhothaig-siumh immorro tri
2526] h-ecalsa asa ghillacht .i. Ros Cuire & Druim Fiaid & Magh n-Glas.


2527] O ra-siact immorro co h-aes trichtaighi luidh tar muir. Taraill co Tairinis.
2528] Fuair senoir ara cind innti, Caemhan a ainm. Batar seal immalle & do-ronsat
2529] aentaid. Luid Finden iar sin cu Cill Muine. Fuair tri suithe ara cind annsin
2530] .i. Dabid & Gillas & Cathmael a n-anmanna. Rob e fath a comthinoil
2531] annsin, cosnum cennachta & apdaine innsi Bretan etir dís díbh .i. etir
2532] Dabid & Gillas. Do bretheamh choitcenn ro aentuighseatt eatarra Cathmhael.


p.76


2533] O 't-connaic immorro Cathmhael noemh Finden ro fhegh co h-innfheithmech:{folio 65vb}
2534] ‘Cia h-innithemh romhor’, ar Daibhith fria Catmael, ‘do-beri forsan
2535] oclach n-anaithnid do-dechaid isin tech’? ‘Rath mor’, ar Cathmhael, ‘airighim
2536] air’. ‘Ma ata’, ar Daibhith, ‘rath fair, labradh innousa as in bérla
2537] Bretnach et etercertad in caingin ima taím-ne’. Do-rat Finden airrdhe na
2538] croiche tara ghin, & ro labair as in m-Bretnais amail bhud h-é a berla bunaid,
2539] et do-rat an indse do Daibid ar senserecht.


2540] Luidh iar sin Finden & Cathmhael & Daibid & Gillas d' agalduim righ
2541] Breatan do chuinghidh inaidh reclesa fair. At-bert saidhe ná raibe oga.
2542] At-bert co h-essomain immorro araili duine istigh: ‘Madh ail’, ar se, ‘dona
2543] clerchib, cuiret ass in loch mor-sa imuich a toebh in dúine & denat recles
2544] doibh 'na inat’. ‘Dia n-dernat-somh sin’, ol in ri, ‘rot-biat cidh an dunad-sa
2545] la toebh inaidh in locha’. Luidh Finden immorro & aithinne 'na láimh co
2546] rathum isin loch, cu ro theich roime isin muir: cu ro morad ainm De &
2547] Finnein triasin moir-mirbuil-sin. Ro h- edpartha tra na feranna-sin do Dia &
2548] d' Fhinnian. Do-rat-sidhe iat dona sruithibh Bretnachaib batar malle fris.
2549] Ro fothaiged tri cathracha ocu-side inntib. As dib-sidhe Lann Gharban no
2550] Gabran aniu. Bui immorro Finden .xxx. bliadne oc foglaim immalle frisna
2551] sruithibh Breatnachuibh batar malle fris.


2552] LAA n-aen ann lotar manuigh isin caillid do bhuain chrann 'chum
2553] ecalsa. Ni ro leicset Finden leo ar chadhus dó. Tainic in secnap tara n-eis
2554] co Findén, co n-ebert friss: ‘Cidh ro m-bai’, or se, ‘ná dechadais isin caillid’?
2555] ‘Cidh o chianaibh’, ar Finnén, ‘at-berthea frind no raghmais: in tan dano
2556] at-berur frind no ragam acht fo-gabhur a comadhbhur dhún’. ‘Atat’, or in
2557] secnap, ‘dá óg-dhamh amuigh isind achad; timairc-si lat iat & eirg isin caillid’.
2558] Luidh Finnén leo isan caillid, & ba h-e feidhm toisech do-riacht an eclais a
2559] fheidhm. Ni fes immorro dil in t-secnap rota-cursaigh-seom. Ro morad
2560] ainm Dé & Findéin tresin moir-mirbuil sin.


2561] FEACHTUS tancatar Saxain d' innarba no d' innred Bretnach.{folio 66ra}
2562] Ro gabhsat longphort i taebh shleibhi aird. Do-chuatar Bretain i muinighin
2563] Findein im chuinghidh osaidh doibh o Shaxanchaib. Luidh Findén forsin
2564] n-umuloit. Do-ratsat Sachsain era fair. Do-rat Finen buille dia bachaill
2565] isin sliabh, cu torchuir in sliabh for Saxanchaib, cu na térno fer indisdi scel
2566] dibh.


2567] TAINIC iar sin tocra do Fhinnen dula do Róimh iar forbhadh a fhoglama.


p.77


2568] Tainic aingel Dé chuigi co n- ebert fris: ‘A n-do-bertha dhuit icc Roim’, ol
2569] sé, ‘do-berthar i bhos. Eirg & athnuidhig iris & creidium a n-Eirinn tar eis
2570] Patraic’. Do-dhechaidh iarum Finnén do thoil De dochum n-Eirenn.
2571] Luidh Muiredach mac Aenghusa ri Laigen dochum puirt ana frithshet co n-do-fhuc
2572] for a mhuin a tri h-uidedaib tar na tri h-achdu roptar nesa don phurt.
2573] Ann-side at-bert fer do mhuinntir in righ: ‘Is tromdai atai, a cleirig, forsin
2574] righ’. ‘Easpach sin’, ar Finnén, ‘ár in lín fechtus nom- gebhudh-sa for a
2575] mhuin no bhiath in lín righ sin for an cuicid dia shil. Uair as fo tri dano’, ar
2576] se, ‘nom-gabh, gebuit tri rig dia shil coiced Laigen’. Ro bennach Finnén
2577] iar sin Muiredach bhadein, & at- bert: ‘Amail fuair’, ar se, ‘mogh De faeilti
2578] ocut, cu bh-faghbhu-sa faeilti ac muinntir nimhe i Tír na m-Beo’. Ro bennach
2579] dano broind a sheitche co ruc-side mac sainemail, Eochu a ainm .i. athair
2580] Branduibh iar sin. At-bert in ri re Finden: ‘Gebe inad’, ar sé, ‘i Laighnib
2581] bus maith lat do-berthar dhuit do dhenam do reclessa’. Tainic aingel
2582] ria bh-Finnen cusan sliabh danad ainm Condal. Ro imchuirset aingil Dé h-é
2583] cona mhuindtir i n-adhaigh-sin do mhullach in t-slébi isin glinn ba nesa dhó.
2584] At-bert-somh isin maduin ria muintir techt isin caillid do bhuáin crand do
2585] cumhdach reclesa. Do-dhechaid aen dibh cuici-sium ar cula, & geg do abhuill
2586] cona torad 'na láimh. Luidh-siumh amalle fris-side cusan inadh i m-bai in
2587] abhall. ‘Dentar’, ar essium, ‘in recles isunna’. Dia m-batar forsna briathraib-sin
2588] co n-fhaccatar chuca Bresal mac Muiredaig & Cremhthann espoc a
2589] bhrathair. Luid Breasal co ra ghaibh{folio 66rb} co slatra laimh in
2590] cléirig do deoin in espuic. Feargaighter iarum in clérech, co n-debairt: ‘In
2591] lámh’, ar se, ‘ro sinedh do dlomad dam-sa, resiu dorua in trath so imarach
2592] ind ingnibh seabaic, cu ro fuirmidter am fhiadhnaisi. In t- espoc dano dia
2593] n-dernadh deoin, ní ba h-ard a congbhail isna talmandaibh, & ni festar cidh
2594] inadh a eiseirghi’. Tangatar immorro Osraighi for creich isin tír 'arnamharach.
2595] Luidh Bresal dia fuapairt, cu ro marbad and, cu tucad lasin seabac
2596] a lamh, co rus-fuirim i bh-fiadhnuse Findéin, cu ro mórad ainm De & Finnein
2597] don mhóir-mhirbuil-sin.


2598] TAINIC iar sin Muiredach athair Bresail, gu tard do Finnén in magh as
2599] radlomh Bresal dó. Ro leasaiged lais- sium, conad h-e Achadh Abhall aníu.
2600] Bai-sium .ui. bliadni dec isin inad-sin oc foghnum don Coimdid na n-dula,
2601] co n-debert an t-aingel fris: ‘Ni h-é so inadh h' eiseirghi’, ar se. ‘Bid h-e


p.78


2602] cena inadh do comdhala riat mhanchuibh i l-lo bratha’: conudh desin ita Sliabh
2603] Condala
.i. sliab comdhala Finnein ria manchaib i l-lo bratha.


2604] Ceileabhraidh Finnén iar sin dia mhanchaib & tainic i crich h-Ua
2605] n-Dunlainge
. IS ann-sidhe ro edhbair in ri Coirpri Mugna Salcain do-sum.
2606] Bui-sium se bliadni ann-sidhe. Tainic iar sin co h-Achad Fhiacla: ann-side do-rochair
2607] fiacal as a cind-som, cu ro fholaig i muine dresa. Ic tiachtain
2608] doibh-sium iar sin as cun-aitchetar na braithre uadh afhiacuilcomurtha d' facbhail
2609] acu, cu n-debairt-seomh friu: ‘Eirgidh’, ar se, ‘cusin muine n-dreasa út
2610] at-ciche, & tucaidh as in fhiacuil for-facbhas-sa ann’. Do-thiaghat iarum &
2611] fuaratur in muine ar lasad, & tucsat in fiacuil leo, & is uaithi ro h-ainmniged
2612] in baile .i. Achadh Fiacla.


2613] TAINIC iar sin Finnen cu Cill Dara co Brighit, cu m-bui ic tiachtuin leiginn
2614] & proicepta fri re. Ceilebrais iar sin do Brigit, & do-breth Brighit fainne oir
2615] dho. Nir' bho santach-som imon saegul. Ni ro ghabh in fainne. ‘Ce no
2616] optha’, ar Brigit, ‘ro-ricfea a leas’. Tainic Finnen iar sin cu Fotharta
2617] Airbrech
. Do-rala uisce do. Ro innail a lamha as in usqui:{folio 66va} tuc
2618] lais for a bhais as an uisqui in fáinne targaidh Brighit dó. Táinic iar sin
2619] Caisin mac Nemain co faeilti moir fri Finden, & ro n-eadhbair fein
2620] dó, et ro acain fris Fotharta ic cuinghidh oir fair ara shaeire. ‘Cia
2621] mét’, ar Findén, ‘connaigheas’? ‘No ghebhudh uingi n-oir’, ar Caisin.
2622] Ro thomhuis sé iar sin in fainne, & frith uingi oir ann. Do-rat Caisin h-i ar
2623] a shaeiri.


2624] TAINIC Findén iar sin tar Bóinn co h-Eiscir m-Branain, ait ita Ard Relec
2625] iníu. Ro fothaig eclais isin maigin-sin. Tainic duine etrocar chuigi-sium,
2626] Baeth a ainm. At-bert frisin cléirech na bíat isin maighin-sin. Ro berthea
2627] a rosc uadha achedoir. Do-roine aithrigi iar sin & tucad dó arís a shúili.


2628] Crech do-dhechaid an inbhaid-sin a Feruibh Tulach sech recles an
2629] cleirig, co tarla d' áraile gilla don creich cu n-dechaid i sorn na h-atha bui i
2630] focus in reclesa. Ro faillsiged do Finnén inní-sin. Luid-side & aidhme in
2631] berrtha leis, cu ro coronaighedh aca in duine-sin fon n-ecosc n- eclasda, cu
2632] ro légh ac Finnén, co tart gradha fair iarumh, conad h-e espoc Senaigh .i.
2633] cetna comharba ro ghabh iar Finnén.


2634] FEACTUS d' Finnen oc glanad thiprat oice. Tainic aingeal cuigi co n-ebairt:
2635] ‘Ni h-e so inad na tiprat’. ‘(Do)-beruinn’, ar Finnén, ‘gusan inad a n-dlegur.


p.79


2636] Luidh in t-aingel roim Finnén seal soir on eclais gu ro foillsigh dhó inadh
2637] na tipraiti’
. ‘A mo coimdhi’, ar Findén, ‘in saethar-sa do-ronsam-ne o
2638] chianuibh cidh bias de’? ‘Cibe tara ragha in uir ro claidhis’, ar an t-aingel,
2639] ‘do-geba trocaire on Coimdhid’.


2640] TANCATAR iar sin noéimh Eirenn cuca-som as gach aird d' foghlaim eccna
2641] oca, cu m-batar tri mile do naemuib imalle fris, conad dibh-sidhe ro thogh-sum
2642] na da aird-espoc dec na h-Eirenn, amail do-fhindat ind eolaigh. Ocus
2643] at-fiadhat ind eolaig & na scribenna conna dechaid nech dona tri mhile-sin
2644] uadha-som cen bhachail no soiscél no comartha suaichnidh eiccin,
2645] cunadh impaibh-sin ro gabsat a reclesa & a cathracha iardain.


2646] FEACHTUS ro faidh-sium a dhalta .i. espoc Senaigh, do taiscelad for lucht
2647] a scoile dus cidh do-ghnítis. Ba sain, tra, an ní ica bh-faghbhaithe cach
2648] dibh, acht battís maithe uile. Frith, tra, Colum mac Crimhthain & a lama
2649] a sinedh{folio 66vb} úadh, & a menma indithmheach a n-Dia, & eoin oc
2650] tairisium for a lamhu & for a cenn. O 't-cuas do Fhinnen inní-sin at-bert:
2651] ‘Lámha ind fhir-sin’, ar se, ‘do-bera comunn & sarcarbhaic dam-sa frisna
2652] déidhenchu’.


2653] TAINIC aingel De co Finnén co n- ebairt fris: ‘Ni h-e so inad th' eiseirghe,
2654] ár biaidh duine maith dot muindtir i sund’
. Tainic aingel co Findén,
2655] cu Ros Findchuill, is eisidhe Les in Memra inniu. Ann sein gabhus Finnén
2656] in fersa fathachda, Hec requies mea. Annsin tainic Fraechan drui a docum-som.
2657] Ro fhiarfocht-sum: ‘In ó Dia’, ar se, ‘ata dhait-si in fis fil ocut’? ‘A
2658] fhromhudh duit-si’, or Fraechan. ‘Abair cetamus’, ar Findén, ‘inadh mo
2659] eiseirghi-sea. At-cim a nimh & ni fhaicim i talmain’. At-racht Finnén. ‘In
2660] t-inad asa n-errachtair innósa’, or Fraechan, ‘is as ad-reis do mór-dhail bratha’.


2661] TANCATAR iar sin a dha shiair co Finnén .i. Righnach & Richenn, & a
2662] mathair .i. mathair Ciarain, cu ra gaibhset i Cill Righnaigi. Luid Finnén &
2663] Ciaran dia torruma. Batar na caillecha oc acaine beith cen usce. ‘A choimdhe’,
2664] ar Finnén fria Ciaran, ‘cait i bh-fhuighbhium uisqui doibh sut’? ‘IN budh
2665] leasc lat-sa’, or Ciaran, ‘eirghi as an inad i tai’? At-ract Finnén. ‘An t-inadh
2666] asa r' eirghis’, ar Finnén, ‘as é inadh na tiprat’. Ro fhiarfocht Finnén do Righnaigh
2667] cindus bai in chaillech a máthair. ‘Ni cumangar ced n-d(ul) i n- aicsighudh
2668] di ar tromdhacht a h-anala’. Ro imderg cu mor imon cleirech & at-bert-somh:


p.80


2669] ‘In Coimdhe’, ar se, ‘airchesas cech aen don chinedh daena dia h-airchisect’!
2670] Luidh Righnach iar sin dia taigh. Fuair a máthair n-óghshlain la breitir
2671] in noeim.


2672] Molad thuc Geman maighister fechtus donti noimh Fhinden, iarna
2673] dhenum tria rithimm. ‘Ni h-ór tra, ná airget, ná étach loghmar’, ar Geman,
2674] ‘chuingim-si fort ar an molad-sa, acht oen ni, ferann bec fil ocam, is h-e
2675] étairthech, co n-dernta-sa ernuighthe cu rub toirthech’. ‘IN t-immann do-righnis’,
2676] ol Finnén, ‘geibh ind uisqui, & sreith in t-uisci-sin tarsin bh-ferann,
2677] & bidh toirthech’. Do-righnedh samhlaid, & ba toirtech in ferann.


2678] CRAND leimh bai ic Rúadhan Lothra, crann o sileadh linn shomblasta
2679] for a faghbhudh cach in blas ba maith lais, conad de no lesaighdis na manaig
2680] na h-áighidh, conadh do sin{folio 67ra} batur manuigh Eirenn ac togra
2681] gu Rúadhan. Tangadar a dhaltae co Finnén cu m-batar ica acaine fris a
2682] dhaltada icá fhacbhail. Ron- gáidetar im dula leo co Rúadhan cu m-beth
2683] Rúadan i coitchinne m-bethadh amail cach. Luid Finnen immaille friu gu
2684] Lothra. Ba h-edh toissech do- chuatar cusan crann cu tard Finnén crois dia
2685] bachaill tarsin crann, conná ro sil banna ass. O ro- chuala Rúadhan inní-sin
2686] do-raidh uisqui a thopair do thabairt dó. Do-rigne ernuighthe. Do-soud uisqui
2687] na tiprat a m-blas lenna. In lind rucadh do Finnén cona noemhuibh do-rat-sidhe
2688] airrdhe na croiche thairis. Ro sóud fo cedoir a n-aicned uisqui. ‘Cia
2689] tarba sin’? ar na cleirig fria Finnén, ‘mina choiscir in tiprait’? ‘A braithre
2690] inmuine’! ar Finnén, ‘cidh táithe do Rúadhan, ár cidh a bh-fhuil d' uisce isin
2691] monaidh-sea i taeibh in reclesa bhus ail leis do shoudh i lind shomblasta,
2692] do-gena Dia aire’. Ro gádatar iarum diblinaibh Finnén & na noeib inhí
2693] Ruadhan co m-beth a betha amal chach. At-bert Rúadan do-ghenadh sein
2694] ara aidi, ar Fhinnen. Ro cesnuigh cena ferann beag bui imon recless
2695] do bheith etoirthech. Ro bendachai dano an ferann sin, conadh toirthech.


2696] Luid Finnén iar sin i crich Connacht co Druim Eitir Da Loch i nh-Úaibh
2697] Oililla
. Fuair Muisi & Ainmire ann ara chind & siat toirrsech do écaib a
2698] sethar an lá-sin. O ro airigh Finnén inni-sin luidh isin tech i m-bai corp na
2699] sethar. Do-righne depraccoit n-dicra n-dedhghair fri Dia, cu ro thodhuisc in
2700] caillig a báss, cu m-bui ica (fh)erdhaighis, et cu ro mharbh in laegh bui fo a
2701] h-aen bhoin, & cu tuc drolmaig n-englaisi dhó, cu ro bennach Finnén an englais
2702] curra soudh a m-blas fina. Frith didiu in laegh beo 'arnamharach fo a


p.81


2703] mhathair. Ro morad ainm De & Finnéin triasin moir-mhirbuil-sin. Ro edbair
2704] iar sin Múisi & Ainmire a reclés do Día & d' Finnen.


2705] LUID Finnén iar sin isin Corunn i crich Luighne. Tainic Crumtir
2706] Dathi
co m-bai amalle friss. Tainic aingelco n-ebairt fris: ‘In bhaile’,
2707] ar sé, ‘in debera fer dot muindtir frit ‘is caein in t-achad-so’:{folio 67rb}
2708] fothaig eclais ann’. Nir' bho cian co n-debairt fer dia mhuinntir-seom: ‘As
2709] cain’, ar se, ‘in t-achad-so’. Ro fhothaig-siumh iar sin eclais isin inadh-sin.
2710] For-fhacaibh cruimthir Dathi isin dú-sin. Ita innsin tipra Fhindein & a lecc.
2711] Geb e duine othair dhech isin tiprait ticfa slan eisdi. Geb e dámh dhuilech thí
2712] cusin n-airchindech ni berthar a einech acht gu ro ghabha a phater oc on leic-sin.
2713] Sic Tipra Fhinnein & Leac in Pupail ic Achad Abla.


2714] TAINIC iar sin Finnén i Coirpri Mhoir. Aengus ba an inbhaidh-sin i
2715] Coirpri. Tainic a mac-saidhe .i. Nechtain, do dlomad don cleirech. Ro leansat
2716] cosa a mhuinntiri don talum & at-bath fein. Táinic Aenghus iar sin
2717] cu tard a reir don clérech, co rus-dúisigh a mac do a bás, et co tard inad
2718] reclesa dhó. For-fhacaibh-siumh Grellan mac Nat Fraeich annsin.


2719] O ra fhothaig tra Finnén cealla & congbhala fon n-innus-sin, et o ra proitche
2720] breitir n-De do feruibh Eirenn, do-dechaid docum a reclesa gu
2721] Cluain Iraird. LAA n-oen ann-side do espoc Senaigh, dia dhalta-somh, ica
2722] fhégad, amlaid at-connaic a caeile & a troighi mhoir h-e, in meit co n-airmitís
2723] a esnae triana étach inmhedhonach amach. At-connaic dano in cruimh do
2724] thechta as a thaebh, et ba h-e in fath, ón uar-chris iarainn búi uime ardaigh
2725] pennaiti don curp cu ro thesc gu cnaimh. Caíis iar sin espoc Senaigh.
2726] ‘Cidh dot-gni toirsech’? ar Finnen. ‘Do chaeili-siu’, ar espoc Senaigh.
2727] ‘Ferfaidh cruimh for h' asnaibh-si in chaile-sin’, ar Finnén. Moidi ón rochái
2728] espoc Senaig. ‘Cuma dano duit’, ar Finnén, ‘toirrsi dho sin. Beruidh
2729] aen duine do corp docum n-adhnacail’.


2730] IS lia, tra, tuiremh & aisneis a n-derna in Coimdhe do fertuibh & mhírbhailib
2731] ar noemh Fhinden: áir mina thisadh a spirut fein no aingel de nim
2732] dia n-indisi, ní caemhnacair nech aile a mhiadhamhla, a bhetha inmhedonach,
2733] a comhairbirt bith-bhuan in cech lithlaithe, acht is Dia nama rodus-fidir.
2734] Ba sí immorro a proinn lai .i. boim do ar an eorna & deogh do uisce: i
2735] n-domhnaighibh immorro & i sollumnaibh boim do ar an cruithnechta, & orda
2736] do bradan fhonaithi,{folio 67va} & lán copain do mhidh ghlan no do chormaim.
2737] No chairighedh na daine at-ceth ac craesachad & no ciedh & na


p.82


2738] pendedh a pecad. Ni chodlad for clúimh na for colcaidh, co comhairsedh
2739] a thoebh re h-uir noicht, & cloch do fhrithadhart fo chind.


2740] Glan-edhbartach do Dhia amal Aibel mac Adhaimh. Diprocoitech amal
2741] Enoc mac Iareth. Luamhaire lan-toltnaightech do airec no do fhollamnacht
2742] na h-ecalsa eitir tonnaibh in t-saeguil amal Noe mac Laimhiach.
2743] Fir-ailitir amal Abraham. Búidh bláith amal Moysi mac Amra. Feidil
2744] fodhailtech amal Iop. Eacnaid eoluch amal Sholam mac n- Daibhíth. Primh-proiceptoir
2745] coitcenn & leastar togaide amal Pol apstal. Et cosmailighter o
2746] mhodhaibh imdhaibh fria Pol, áir amal ro genair Pól tes a tir Cannan, a cenel
2747] & a bhunadas tuaidh a tir Caldea, as amhlaid sin ro genair Finnen i bhus, i
2748] Laighnib, a cenel & a bhunadns tuaidh a n-Ulltaib. Et amal ro legh Pól ic
2749] Gamaliel, ic sui in reachta, fri re .xxx. bliadne cur' bhó sui, as amlaid ro legh
2750] Finnén ag na suidhib Bretnachaibh adubramar fria re .xxx. bliadne cor' bó
2751] sui. Et amal ra tairmesc an t-aingel Pól na dighsed do Damaisc, acht cu
2752] tised do shiladh irsi & creitmhe do chách, is amlaid sin ro tairmisc in t-aingel
2753] Finden na dighsed do Róimh, acht co tised do shilad irsi & cretme do feruibh
2754] Eirenn
. Et amal ro nertadh o Dhia Pól, iar fothugud ceall & eclas &
2755] cathrach isin athardha in ro ghenair, co tisedh do forceatal irsi & creidmhe
2756] do Roimh, as amlaid ro gressedh o Dhia noeibh Fhinnen, ar fothugud ceall
2757] & cathrach 'na athardha, co tised do mhúnud & d' foircetal noemh Eirenn gu
2758] Cluain Iraird. Et amal ro tharrngair aingel do Pól na bhadh ithfirnach
2759] cu bráth nach aen no ragad a n-uir Romha, as amhlaid ro tharngair in t-aingel
2760] do Finnén na bhadh ithfirnach iar m- brath cach aen tara ragad uir Arda
2761] Relec
. Et amal at-bath Pól i Roimh dar cenn in popuil Cristaidi, arna
2762] h-erbailtis uili a pianaibh & i todhernaibh ithfrinn, as amlaid at-bath Finnén
2763] i Cluain Iraird dar cenn popuil na n- Gaeidhel, arna h-eplitis uili don Buidhi
2764] Chonnaill.

{folio 67vb}


2765] Et is annsin ro tharrngair in t-aingel do-somh co n-indarbfad
2766] gach teidm & gach galar coitcenn a Cluain Iraird tre irnaighthi in t-samhail
2767] & co n-indarbfadh a h-Eirinn uili tre troscudh shámhaid Finnéin isin
2768] pupull ic Ard Relic & ic Achad Abhull & i Condail.


2769] O do-dechaid immorro cusna deidhinchaibh dontí noeimh Fhinnen,
2770] ro fhaidhestar a aingel comuidechta co h-Inis Mac n-Indeirc fri Luimnech,
2771] co tuc-side Colum mac Crimhthain cona theigh liubhar fo dhuibh nellaib


p.83


2772] cu Cluain Iraird, cun ro ghaibh Finnen coman & sacarbhaicc dia láimh, cu
2773] ro fhaidh a spirut dochum nimhe i cinn .xl. ar cet bliadne.


2774] Ata immorro intí noeimh Fhinnén i n-aibnes & i n-airfitedh etir muntir
2775] nimhe i bh-fhiadhnaisi Dhe dia ro fhoghain. ITat a relce & a thaisi gu
2776] n-anoir & gu n-airmhidin i talmain, co fertuibh & co mirbhuilib gach laithe, co
2777] traeth gach aen tic friu & coimhedaid gach aen cungnus leo.


2778] Gidh mor immorro intí noeim Fhinnen i n-etarscarad a chuirp & a anma
2779] on mhudh-sin colleic, bidh mo a anoir iar n-eiseirghi ind oentuidh noemh
2780] nem-truaillnidi, i mor-dhail bratha, in tan bus bretheamh for fheraibh Eirenn &
2781] for a mnaibh imalle fria Patraic (&) Issu Crist. Taitnighfidh insin amal grein.
2782] Biaid isin mhor-mhaith-sin, ind aentuidh noemh & noem-ogh in domuin, i n-aentaidh
2783] naei n-gradh nimhe na dernsat imarbhus, isan aentaid is uaisli cech
2784] n-aentaid, i n-aentaid na naeimh-trinoidi, Athair & Mac & Spirut Noem.


2785] Ailim trocaire Dhé, ro airiltnigem in aentaid sin! In saecula saeculorum.
2786] Amen.


p.84


2787]

Betha Finnchua Bri Gobunn inso.


2788] BOI BRUGAIDH AMRA A n-ULLTAIB FECHT n-AILL do Mhughdhornaibh
2789] do-shunnraid .i. Findlogh mac Setna meic Abruinn meic Branain
2790] meic Dubhda meic Aenghusa meic Erca Deirg meic Briain meic Echach
2791] Muighmedhain
. Bai baincheli oca fria ré .xxx. bliadne, co nus-tarraid bás
2792] in tan-sin .i. Caemeall ingen Aedha Fogarta do Feruib Breg{folio 68ra} .
2793] Ro fhurail a chara & a chomhalta féin fair .i. Fiacha Súidhe mac righ
2794] Eirenn
, techt do thocmarcc bainchele eili conná beth i serg galair amal
2795] ro bhai do chumhaid a mhná fesin. Et ba h-i sin Idhnait inghen Fhlainn
2796] Leith-deirg
do Chiannachta Glinde Geimhin o Chomar Cinn t- Slebhe.
2797] Tochmaircidh-sium iarum in n-ingin-sin cu m-bo torrach uadh. Urailidh
2798] immorro Finnlogh cona mhuindtir for a comhalta .i. for Fiacha Suigdhe
2799] feall for righ Temra .i. for Blathmac mac Aedha Slaine. Do-gniter in feall,
2800] et geibhidh Diarmait mac Aedha Slaini righi Temra déis a brathar. Di-chuirter
2801] atuaidh lucht an fhill .i. Fiacha mac righ Temra & Findlogh a chomhalta
2802] & mile teinntech lais-sein.


2803] IS ann sin do-rala Mael Tuile mac Cuilchi, anmchara Findlogha, &
2804] faillsighter dhó an ingen do bheith torrach, & cumad gein amra diamad lán
2805] beoil bh-fer n-Eirenn in gein bai 'na broinn; & at-bert Mael Tuile:

    1. 2806] INdsaighfidh gala,
      2807] traethfaidh bidhbhaid,
      2808] saighfidh mind-righa,
      2809] bidh crann cuisc Temra,
      2810] lesaighfes Life,
      2811] fhoirfes Laighne.

2812] IAraidh immorro an cleirech an gein bai i m-broinn na h-inghine do idpairt
2813] do Dhia & a thabairt docum leiginn, & geallait-sium do-som sin. IDlaicter
2814] iarum iat cu righ Connacht, cu h-Eochaig Tirmcarna, & idlaicter o Eochaig

p.85


2815] cu righ Muman .i. gu h-Aenghus mac Nat Fraeich, gu Caisiul, et orduighidh-sein
2816] ferann doibh i Crich Mhogha Ruith, & toirrnid-siumh ráith amra ann .i.
2817] Raith Ua Cuile. Do-gniat didiu a mhuindter fleadh mhor do rígh Fer
2818] Muighi
.i. do Mhellind mac Tuirc, isin ard fria Raith Ua Cuile aniar. Luidh
2819] máthair Fhindchua, & si torrach, cu ro chuinnigh digh don linn for na
2820] scoairib, ár ros-gabh mían don linn, et ro h-erad h-i. Ro labair in gein
2821] bai 'na broinn, & it-bert so ann:
    1. Gerthit gurthit
      erail-sium sala
      2822] mor muincille melsedar Ulaidh uir
      amal melis milchu
      for mhil cu rossam.
      2823]

      Gertit


2824] LUIDH iarum an ingen dia tigh, et scailit a cercalla dona dabhchaibh{folio 68rb}
2825] acedair dia h-eis, & teit in fhlaith dimhain fo lár. Do-roich ri
2826] Fer Muighi .i. Meleand, cusin tech i m-bui in fhlaith, et o ro-chuala an scel
2827] gabhuidh cona bhuidhin lais for lurg na h-ingine dia marbad. Do-berur
2828] celtchair dhichlethi imon ingin o rath na gene bai 'na broinn, co rocht
2829] imshlan Raith h-Ua Cuile. Tainicc iar sin inbhaidh na h-ingine, & tecat
2830] idhain da h-indsaigid, cu ro thusimh in mac idhan ro bhui 'na broinn.


2831] BErar iar sin in mac thairrngertaigh co h- Ailbhe Imlech Ibhair dia
2832] baistedh, & do-berar screaball dó ara bhaisded .i. sect pinginne oir. Bennachais
2833] Ailbe iar sin in ghein, & do-berar ainm fair .i. Finnchua, & at-rubairt
2834] Ailbhe a thabairt fria leighenn i cind a secht m-bliadne. LOtar iarum lucht
2835] in bhaistte & in mac leo cu Raith Ua Cuile.


2836] Teacar iar sin o Chumuscach mac Cuind, o righ bh-Fer Tefa, mac sethar
2837] d' Finnchua e fein, do cuinghidh in meic dia altram; & do-berar dó, & ailter
2838] an mac i tigh Cumascaigh a n-Ard na Rigraidhi os brú Locha Ri, gu cenn
2839] secht m-bliadne, cu toracht Comhghall for cuairt Clainni Neill, co tarla do
2840] thigh Chumuscaig, co facaid in macamh óg isin tigh ara chind & spirut
2841] aingil 'na comaidecht. Do-breth Comgall gradh do, & imchomaircidh cuich h-e?
2842] ‘Findchua sin’, ar siat, ‘mac Findlogha’. ‘Ocus misi ron-alt’, ar Cumuscach,
2843] ‘& Ailbhe ron-baisd’. Cuinghidh Comhghall in mac for a aidi, & do-berur dó
2844] h-e. Do-rad in mac seirc do Chomhgall, & teit leiss co árus, co Bennchar
2845] Ulad
, & do-ghni leiginn oca amal cech n-dalta ele.


2846] Bui didiu ferghort cluana in tan-sin ac Comhgall, & mogaid no bhidis ica
2847] coimet cu toracht Findchua. O r'ptar toirrsigh iarum na mogaid at-bert
2848] Findcua: ‘Leagar duinne 'mar n-daltuibh in ferghort do choimhet gach lai
2849] timcheall’. At-bert Comgall: ‘Coimhet-sa aníu h-e ria cach’. Teit iarum


p.86


2850] Findchua do coimet in fheoir. Tic ri Ulad .i. Scannlan mac Dunadhaigh,
2851] cona sluag do Bennchar,{folio 68va} & cuirit a n-eocha isin bh-fergurt co
2852] Findchua. Dí-chuiris Findchua fo tri uada iat. Feargaighther friu fa deoidh,
2853] & escainid iat, cu ro soudhait na h-eich i clocha, conad Gort na Liag at-berur
2854] fris ó sin ille. Férgort na Mogad h- é cosin. Lonnaighter in ri de sin, &
2855] tiaghar uadh ar cenn Comghaill dia fhis uadh cia do-genad in gnim út. Tic
2856] Comgall guna dhaltaibh cusin righ, & Findchua i cuma chaich. Do-breth in
2857] ri aithne fair-siumh, conud h-é do-roine in gnim út triasin tuarascbáil tucsat
2858] na h-araid do fair, & ruamnais rosc in righ 'na cinn comtar derga teinntidhi.
2859] Rathaigius Finnchua inní-sin & fergaighius frisin righ, cu ro eirig in talam uimi,
2860] cu riact co a ghluinibh. Ad-chi Comhghall inní-sin, & sillaid tara ghualuinn,
2861] & at-bert fria Finnchua: ‘As fearr lat-sa do beith fein mór innúsa’, ar
2862] Comgall. Imdergthar im Findchua dhe sin, & cuiris a cheann fa chochall
2863] Comgaill, cu ro loisc in cochull. ‘Ar Dia rit, a meic bic’! ar Comhgall,
2864] ‘nachat-geibhedh ferg, & rat-fia do breth fein o righ Ulad & uaim- si’. ‘Cidh
2865] ar nacham-gebhudh ferg’, ar Finnchua, ‘umat shárugud-sa & umam
2866] sharugud fein don aen-gurt gabala bui ocuinn? Beir-si do breith’, ar
2867] Findchua fria Comgall. ‘Berat’, ar Comhgall, ‘acht gur' bhat buidech- sa’.
2868] Sillis Comgall forsin righ, & at-bert an ri: ‘Gach ni uma m-bia biat-sa fair’.
2869] ‘IS sí mu breth’, ar Comhgall, ‘na secht fichit bo blichta do-berur dam-sa
2870] uait-si gacha bliadne a tabairt do Fhindchua cu cenn .xxx. bliadne tarmheissi,
2871] & abdhaine Bennchair, & darabh a cinniud do dhula i l- leith n-aili leath
2872] na cuarta-sin do-som & a leth n-aili i bus’. Ba bhuidech Finnchua de sin, &
2873] cuirid in talam on righ tarais ana áit, & loiscter uili cochall Comgaill, conad
2874] aire sin nach dleghar cochall um comharba Comhgaill. Cunad iat tri ferta
2875] Finnchua iar rochtain co Bennchar .i. liaga cloch do dhenamh d' echaibh
2876] righ Uludh,{folio 68vb} & an talam dh' eirghi imon righ có a gluinibh, &
2877] cochall a aidi do loscud tria bruth a fheirge.


2878] Bai Comghall iar sin a m-Bennchar co cenn .ix. m-bliadne. Et foillsighter
2879] dó bás do beith 'na ghoiri, & tiagait teachta uadha ar ceann Ailbhe co
2880] Imliuch Ibhair, comad dia láimh no dhighsed dochum nime. Foillsighter
2881] do Ailbhe inní sin, & teit-sein cona dhírim cleirech cu rocht Bennchar. Et
2882] do-ghniat a n-aenta & a codach ann sin a triur .i. Ailbhe & Comgall &
2883] Finnchua. Teit Comhgall docum nimhe innsin do laimh Ailbhe, & facbhaidh
2884] Finnchua i n-apdhaine Benncair tara eisi co cenn secht m-bliadne, &


p.87


2885] erbaidh do Ailbe co m-beth Finnchua ria udhacht ceb é tan no ghebhudh dia
2886] lámh fair.


2887] IAr caithimh na secht m-bliadne di- chuirter Finncua o Bennchar & a
2888] h-Ulltaib uili tria cuimhgi fherainn. Tic iar sin Finnchua a h-Ulltaib atuaidh
2889] cu toracht la greasacht aingil cu fira Muman & co a righ .i. co Cathal mac
2890] Aedha, gu Caiseal, et feruidh in ri failte fris, & ordaighidh a rogha ferainn a
2891] Mumain dó. AS-bert Finncua: ‘Ní cetuighter dhamh ferunn acht in bhaile
2892] a freicera mu cloc mhe a n-oenar gan cungnum duini aigi’. At-bert Cathal:
2893] ‘Sir-si Mumain cu ro freagra do clocc thu, & in bhaile a n-gebha rat-fia gan
2894] imrisan friut’. Tic Finnchua roime o Chaiseal co crich Fer Muighi .i. h-i
2895] cenn iarthurach Maigi Maistertha, et siridh cain in maighi dús in freicerad
2896] a clocc h-e, et do-freagair isin maduin arnamharach i bh-Fán Muilt. Scoirit
2897] a n-eochu annsin, & leicit a foroire dhibh, & scailit a m-buar & a tainte fona
2898] ferannuibh ba coimnesa dhoib. Do-gniter iarum comhaighthes friu & diultad,
2899] & gerrtur a n-indile & buailter a n-aeghairedha. Acaínit a mhuinnter fria
2900] Finnchua. As-bert Finnchua fria coic .i. Dronan mac Dronbic: ‘Eirg
2901] cusan m-baili as comfhocus duinn annso, & tabair tene lat ass’. Luid iarum
2902] an coic ar cenn na teined cu tech rechtairi righ Muman .i. Baeth Brughai
2903] & Som ingen Mhothla a bhaincheli. IMcomhaircis in rectaire: ‘Cia h-airm
2904] asa tanacais ar cenn teined’? As-beart an coic:{folio 69ra} ‘O Fhinnchu,
2905] o dhalta Comhghaill’. ‘In annsin bia fuirech fair’? ar an rechtaire. ‘Ni
2906] fhetar amh’, ar an coic, et cuinghidh an tene. Do-breath an rechtaire tria
2907] thoghdacht urchar d' aithinne dho. Gabhuidh in coic ana ucht, & iss ed bui
2908] uime, cochall Finnchua. Timaircidh-sium in cochall imon teinid, & beiridh
2909] lais h-í. Cuiridh in rechtaire nech dia muintir cen fhis don coic co fesadh in
2910] loiscfedh an cochull. Cuiridh in coic asa ucht an tene a fiadhnuse Finnchua,
2911] & ní ro loisc finna na brothairne don cochall. Indisidh an techtaire anní sin
2912] don rechtairi gur' thaeidhligh a mhenma ind aithrigi, co n-ebairt cu tibhred
2913] failti dho gengu tucadh nech aili. Lotar iar sin in rechtaire & a baincele
2914] d' agallaim an cleirig fesin, & riaraighit h-e, & slechtait do, & bhiathait an
2915] cleirech in adaig-sin da gach bhiudh acht linn nama. At-fiadar do righ Muman
2916] conidh ann ro ghabh Finnchua, i Fan Mhuilt, etir a portaibh-sium & a
2917] airgeda. Fergaighther baincheli in righ de sin .i. Mughain ingen Fhiachrach
2918] Finn
ri Eoghanachta Locha Lein. At-bert si na toillfitis a n- en bhaili .i.
2919] muindter Finnchua & a muinter- si. Fiafraighis in ri cá cís do-bertha don


p.88


2920] righain & do fesin as in ferann-sin. ‘Ni anse’, or an rechtaire: ‘oen chúra fhinn & a
2921] furrthain d' fholcadh & d' únadh, & airmhed bracha as gach baili do nái m-bailib
2922] at coimhnesa dhamh. Eirgedh techtaire uainn’, ar in , ‘cu Finnchua, dia
2923] fhis in bh-faemhann an cis-sin, & mina faemhann eirgead leth nn-aili’. Faemhuidh
2924] Finnchua in cís-sin & geallaid a thabairt uadh, áir is ann sud ro faillsiged
2925] do a árus do beith & a thaisi & a eiseirghi i l-laithi bratha. Toraindter
2926] iarum in baili la Finnchua .i. Cuil Muilt, & orduighter a airles, & cumhduighter
2927] a thighi, & fodhailter a muindtera do na nai m-bailib ele batar ind
2928] arus ag righ Muman. Feidligid iarum Finnchua gu cian isin baili-sin.
2929] Cu tainic Conaing mac Marcain, na n-Deisi, do{folio 69rb} slechtain do, &
2930] co tart Finnchua a sheut anmcharut a inad fein ar nimh dho-somh.


2931] Tugad tra cuigi-sium annsin secht n- ollumain ghabhunn batar i comhfhaicsi
2932] dó co n-dernsat secht corrana iarainn dó for a m-biadh co secht
2933] m-bliadni co faghbad inadh a nimh, ár do-rat a inad bunaidh do righ na
2934] n-Deisi. Bennachaid-siumh gaibhne in bhaile-sin, & facbhais buaid lamdai
2935] .i. n-gresa dhoibh do ghres acht cumad isin baili-sin do-ghendais no do-tinnscainfitis
2936] h-e, & buaidh n-olluman dibh. Cuinghit na gaibhne fair-sium a
2937] n-ainm forsin m-baile a lógh a n-gresa .i. Brí Gobhunn. To-chaithidh
2938] Finnchua secht m- bliadni for a corranuibh acht aen-adaig nama. Et iss ed fo- dera
2939] eisein .i. Ronan Finn Maighe Lainde, mac sethar máthar do Finnchua,
2940] sennser noemh bh-Fer m-Breg do toidecht dia atach-somh co tised do
2941] chabair Clainni Neill Naighiallaig & righ Midhi .i. Sechnusach mac
2942] Aedha Slaine, áir ro bhui cogad allmharach don mhuir forro, & ba do
2943] Fhinnchua ro boi in dán a bh-fhoiridhin. Et ba h-iat do-roine in cogad-sin,
2944] Breasal Bern-bhel Buaid-ealtach & Tuire Tortbhuilleach & Tinde Tren- mhor:
2945] do Breatnaib iar m-bunadus iat-sein. Et ba h-iat eicne do-ghnítis an loingius-sin
2946] gacha bliadne i crich Ua Neill in deis- cirt, port gacha luingi do loscud, &
2947] crechad gacha tuaithi, & giall gacha fine do breith leo. Do-berut iarum
2948] Clanna Neill bennachta dontí do-thicfad ar cenn Fhinnchua co Feruibh
2949] Muighi
dia cabair. Ro ghabh Ronan Find Maigi Lainde do laim an
2950] umaloit sin. Faillsighter d' Finnchua, & se for a chorranuibh, sennser noem
2951] Clanni Neill do beith for sligid chuigi, et erailidh for a dhaltuibh freastal &
2952] frithailimh na techtairedh n-uasal-sin do dhenum. ‘Tabhur’, ar se, ‘ian
2953] measctha .L. do lind doibh, & proinn céit do biudh, & mad bec leo sin fuillter


p.89


2954] fris’. Do-riachtatar na cleirig iar sin, & ro frithailit amal as-bert Finnchua.
2955] Et ni thormailt Ronán ní don biudh-sain no gu tised Finnchua dia chorranuibh
2956] chuice, dia acallaim. O ro-siacht a fhis co Finnchua Ronan do beith i
2957] troscadh, ailidh Finnchua in Coimdhi{folio 69va} cumhachtach cu ro
2958] fhaillsiged do an ní bhudh coir do dénamh, uair nir' bo áil dó dhula dia
2959] corranuibh comtais comhlana a shecht m- bliadna forro. Tic iar sin spirut
2960] aingil do nertad Fhinnchua co n-dechad d' agallaim an cleirig aili do ced
2961] Issu Crist. Luidh iarum Finnchua am trath proinne d' acallaim Ronain, gér'
2962] imnár lais a corp tretholl iarna treaghdad & iarna thollad do dhaeluibh &
2963] do phiasduib d' faicsin do neoch etir; et feruid cach dhibh failti fri araili, et
2964] at-fét Ronan d' Finnchua in toisc imma tainic. ‘Bidham umhal-sa frisin
2965] toisc-sin’, ar Finnchua. Lotar iar sin rompa cu rancatar tuatha Teamra.
2966] O at-conncatur Clanna Néill na cleirig chuca do-bhi do mhett a n-eicne cu
2967] r' eirighset uile ar fhailti fria Findchua. IN adaig immorro do-rocht
2968] Findchua co Temraig ba sí adaig do- rochtatar na dibergaigh, & tucsat agaid
2969] a long gu Clannaibh Neill an deisceirt co Dubhcomar. At-cuas inní-sin do righ
2970] Temhrach
& d' Finnchua. Eirghid iarum idir laech & cleirech, & impóit ar
2971] deisil tria thecasc Finnchua, & tecait rompa ina foram-rith co n-acatar na
2972] dibergaigh uatha. Eirghidh iarum aicned an cleirig friu cu ro mhemhatar
2973] spongcaibhle teined trichemhruaidhi as a dhetaibh sechtair, cu ro loisc in
2974] tene-sin cronna na sleg & doite & righthe na n- dibercach, gur' bo toi tuaith-gerrtha
2975] iat. ‘Eirghit’, ar Finnchua, ‘fesa uaibh dia saigid da fhis in tibritis
2976] slan dia bh-foghail’. Lotur na techta cuca. As-bertsat na tibritis slán
2977] doibh tria bhithu. Lonnuighter Finnchua don aitheasc-sin na n-allmurach.
2978] Eirghit iarum a n-aein-fhecht chuca, etir laech & clérech, conad h-e olc déidheanach
2979] do-rónsat friu a n-gilladha do mharbad & a longa do loscud & carn
2980] dia ceannaibh & dumha dia n-eduighibh; conadh amlaidh sin ro dhichuir
2981] Finnchua na dibercaigh. Do-berur a breth fein d' Finnchua .i. Dun Dubchomair
2982] cusna secht n-dolaidhib batar fris, & corn lámha righ cona thimthacht do or
2983] derg, & a thabairt sin dó gacha sechtmad bliadne o righ Mide. Gealltar sin
2984] uili d' Finnchua, & ceileabraidh do Clannaibh Neill iar sin, & facbhaidh
2985] bennachtain acu, & tic{folio 69vb} dia árus féin iardain. Conad h-i sin
2986] fóiridhin Fhinnchua ar Clannaibh Neill & ar Fheruibh Midhe, & cain uatha-som
2987] d' fhir a inaidh da eis cu brath.


2988] Fosaigid Finnchua 'na inad fein fria ré cian.


p.90


2989] IS ann sin do-éirig cogad for Laighnibh fria linn Finnchua. Sen Nuada
2990] Eicius
fa ri Laigen in tan-sin. Batar da bainchele oc on righ-sin .i. Aífe
2991] ingen Rosa Failge & Anmet inghen Colmain meic Crimhthain do h-Uibh
2992] Cennselaig
, et annsa lasin righ issi inas in bhan Fhailgech, & ba torrach sein
2993] uadh. Cuinghidh in ben Chennselach in toirrchius bai oc on mhnai Failghigh
2994] do tabairt ar comus di. Gia ro gheall in ri di-si sin ní ro comuill. Cuiridh
2995] in ri fis fo cleith cusan m-ban Fhailgigh, & at-bert fria dhul isin Mumain síar
2996] ar comairce Fhinnchua Shlebhe Cua, uair comairce mís & raithi & bliadne
2997] aice-sein sech gach noemh aili da gach duine dar sarugud bh-fer n-Eirenn,
2998] áir ni lamhdais sloigh náit sochaide, curaidh nait cathmilid ní do Finnchua
2999] ar mhét a aicnidh, & ar saeire a cheiniuil, & ar mét a bhrotha & a bhrighe.
3000] Luidh iarum an inghin for set i crich Muman, triar fer & nonbhar ban cona
3001] cairpthib leo, cu rochtatar iartur Maighi Maistertha, cu ro mhemaidh fertais
3002] carpait na h-inghine, conadh Áth in Carpait ainm inn atha o sin ille. Urdhaingnighter
3003] in carpat re h-edh, & scailid doridisi & leathnaigid, conadh ass
3004] ro h-ainmniged Druim Leathan & Ceall Droma aníu. Gabsait iar sin idhain
3005] diana an ingin, et faillsigter esein do Finnchua & sé ica fhothracadh a
3006] n-dabaigh uar-uisci .i. ben righ Laigen do thecht chuige ar chomairci. Et
3007] as-berar uadha fria gan techta as an inadh a raibhe co rucadh a toirrches, áir
3008] ni ghnáthaighdis mna naít bandala techt ar eclais Finnchua in tan-sin.
3009] Beridh ingen mac mochtrath aramárach, & berar uaithi h-e dia bhaisdid co
3010] Finnchua. Baisdter iar sin an mac & do-berar ‘Findtan’ fair .i. Finntan
3011] mac Sen Nuadha Eices meic Breasail Bric, meic Fiachach Foibric. Oilter
3012] in mac oc Finnchua, & do-beir a chích des dó, cu ro fhas bainne innti, &
3013] fogarthar dá mháthair imtheacht 'na tír fein. Do-bhí bisech{folio 70ra} ar an
3014] mac sin nách bíadh oca mháthair fesin dia m-beitis noenbur banaltrann fai.
3015] Fortamhlaighidh iar sin in cocad thair for Laighnibh o Chennsealach mac
3016] Dunlaing meic Dunadhaigh, o raitter h-Úi Cennsealaig. Tecait iar sin a aes
3017] gradha
co Sen Nuadha Eiceas da fhis cidh do-gendais risin cocad-sin, ár ba
3018] senóir in drai ann. As-bert in : ‘Ata cathaighi conghaluch i cinn Shlebhi
3019] Cua
.i. Findchua o Bri Ghobhann, & itá mac damh-sa aigi, & ticfaidh am
3020] shocraiti tre bháidh doigh am inmhain leis allos mo meic, & eirgedh airechus
3021] co naenbur eces lais ara cenn, ár itá do mhét a naire na tibhre éra for an aes
3022] dana
’. Lotar na filid for a sét cu rochtatar i comfhocus baile Finnchua .i.
3023] cusan abuind fria cill anair. Faillsigter sin do Finnchua & se i n-dabhuigh


p.91


3024] uar-uisci, & luidh gusan aes dana na tistais cuigi co tairsedh dhó-somh a
3025] fhothrucud. Fergaighit na filid fris-sium uimi sin, & fergaighidh-som frisna
3026] fileduibh. Conna dlegur aes dana do theachta tar an abhuinn anóir cusin m-baile
3027] o sin cen ceadugud, et is dimbuaidh doibh da n-decat, conadh Sruth na n-Eces
3028] ainm na h-abhunn o sin ille. Conná dlegur do righ Laighean techtaire filed
3029] do cur uadh o sin ille, & is dimbuaid dia cuire. Do- roich tra in t-aes dana co
3030] Finnchua aithle a fhothruicthi, et as-berut fris: ‘Ar do chend-sa tancamar-ne
3031] o righ Laigen’, ar siat, ‘co n-dighiss dia fhoirid- hin don cocad fuil fair’.
3032] ‘Ragat-sa fris sin’, ar Finnchua, ‘cen imrisain,& nidham leasc uime’. Luidh
3033] Finnchua cu moch arnamhárach ina dhírim cleirech, & mac righ Laigen lais,
3034] & in t-aes dana, cu rangatar cusan righ cu Dún uas Berbha. Ferthar failti
3035] fria Finnchua, et tairisis menma in righ fria mac, & fa buidheach don lesugud
3036] tucadh fair. Do-gniter a freastal co maith. As-bert Finnchua frisin rígh
3037] comha shidha do bhreith uadh do Chennsealach, & muna gabad cath
3038] d' fhuacra fair. Ge rucadh coma shídha gu Cennsilach nir' ghabh nach ni
3039] acht Dun os Berba dh' arguin aramhárach. Gabais ferg & fuasnad an clerech
3040] dhe sin, & do-badh fhearr lais cu faghbhadh cath in uair-sin. Córaighter
3041] iarum a chath la cechtar dhe, cur' bat comdlúthta,{folio 70rb} comharda iat.
3042] Teit Finnchua i tús in chatha, & ro eirig a barann & a bhorrfad, & ro línustar
3043] tonn danatais a criche & a cheiniuil 'mon am-sin, et ro ghabh a cosa & a lamha
3044] & a súili for slogh Ceindsealaig, cu nar' thualuing n-imghona iat a n-agaid a
3045] námhut. Tic iar sin tonn diadhachta co Finnchua, & as-bert friu gialla &
3046] aidide do tabairt do righ Laigen, & nír' fhaemhsat inní sin eitir. Ad-rachtatar
3047] Laigin a n-oein-fecht lasin clérech isin cath, et as-bert Finnchua na briathra so: ‘A
3048] Laighne, nom-lenaidh-si’, et reliqua. Ro cuired iar sin in cath gan choicill, &
3049] nir' fagbhudh mac righ 'na shesamh ann acht Cennsealach a oenar, et tucadh
3050] .L. mac righ dhibh co Dun Os Berbha, conadh Dinn Rígh ainm an inaid sin
3051] o sin ille. O ra h-aincedh Cennsilach ro edhbair dilsi a clainne & a ceiniuil &
3052] a iardaighi do Finnchua, & ced da gach chrudh gacha sechtmad bliadne
3053] fein & d' fir a inaid o righ Laigen & o h-Uibh Cennsilaig do gres. Facbhuidh
3054] Finnchua buadha do righ Laigen & do righ Ua Cennsilaig .i. genus ina
3055] righnuibh & ana mnaibh, & naire 'na n-ingenaib, & firinde 'na b-feruibh.


3056] Cuinghes ri Laigen for Finnchua Finntan a mac d' facbail aigi ina crich
3057] fesin, et ceduighius Finnchua dó sin, & tuc bennacht dia dhalta, et do-bert a
3058] dhalta i fosugud ann, & do- bert a rogha dia dhalta in loechdacht no an


p.92


3059] cleirchecht, et ruc in dalta do roghain in cleirchecht, et do-bert ferann dó
3060] iar sin .i. Cluain Irarrois frisa n- apar Cluain Eidhnech inníu, et cumthar trian
3061] cuarta in baili-sin d' Finnchua do gres.


3062] Conad iat sin gnimartha & ferta Finnchua i Laighnib, & do-roich iar sin
3063] co adhbha fein i Mumain.


3064] IS é ba ri for Ulltaib in tan-sin, Eochu Croibh- derg mac Scannlain meic
3065] Dunadaigh, et ba h-i a baincele, Moinginn ingen Daire meic Finnchaid d' feruibh
3066] Mumhan
; et nir' ghabh o a fer gan techt a Mumain do cosnumh righi dia
3067] macuibh .i. Cas & Cian & Cingid, & gabhaidh in ri do laim sin. Foillsighter
3068] d' Finnchua inni-sin .i. aslach Diabuil do tabairt da mnai for righ Ulad um
3069] thoidhecht i cenn catha i Mumhain cen fhotha. Et gabais ceim conalbais
3070] Finnchua annsin uma crich fein gur' cuir fesa i n-agaidh{folio 70va} righ
3071] Uladh, uair nir' ail dó a mharbad i crich Mhuman fria linn, & dia tised tara
3072] sharugud cu fuighbhedh bas & aidhedh anabuidh. Tancatar arai sin
3073] Ulaid tria gresacht na mna cu riachtadar Mairtine Mor Muman gan airiugud
3074] do righ Muman, cor' ghabsat sosad & longphort a n-Ard na Righraidi frisi
3075] n-apar Cnoc Samna iniu. IS ann immorro do bi Cathal mac Aedha Flaind
3076] Cathrach
ri Muman & Mumu ingen Fiacrach a baincele a n-Dun Eochair
3077] Mhaighi
in tan-sin, & at-ciat ar n-eirghi doibh na samhlacha i Cnuc na
3078] Righraidi
riu anes .i. na mergedha ana etarbhuasacha & na pupla do breacsroll
3079] righda isin tulaig 'arna tocbhail. Lotar fesa o righ Muman dus cia
3080] ro bhai isin tulaig. ‘Ri Ulad’, ar siat, ‘& Moingfhinn ingen Daire ic iarraid
3081] righi Muman dia macuibh’. O ra h-indised do righ Muman sin at-berat a
3082] chomhairlig & maiti Muman: ‘Tiaghar uainn ar cenn in chathaige mharbhthaigh-sea
3083] rind anes .i. Finnchua Bri Gobann, uair do-gheall dam-sa geb e
3084] tan no bheth éicen catha form co ticfad a cenn catha leam dom chabhair &
3085] in Cennchathach lais .i. a bhachall fesin’. Lotar na fesa gu Finnchua .i.
3086] Ger & Tualaing & Turscur, tri ghille in righ, & ad-fiadhat dó Ulad do
3087] tiachtain tara sharugud-sumh isin Mhumain. Gluaisis Finnchua andsin ana
3088] shomhulrith charpuit, & a bhachall 'na laimh, gan airisium ria cleirchibh
3089] idir, cu riacht Dun Eochair Maighi, baile a raibhi Cathal mac Aedha.
3090] Ferthar failti fris on righraid. As-bert in ri sin fria Finnchua dul do
3091] tabairt comhadh do Ulltaib, & o nár' thoich dó righi Muman nach fuighbhedh
3092] h-i. Luid in clérech fris- sin, & do-bert Moingfhinn aithne fair uaithe, et at-bert


p.93


3093] fria macuib deabaidh logaissi .i.bregi do dhenamh ardaigh co tised in clérech
3094] dia n-etrain, & cu ro mharbdais a meic-si h-e, uair dob egal leo in clérech do
3095] bhrised chatha forro, & dia marbhtha-som robo bec brigh Muimnech leo. O
3096] dho-rocht Finnchua cusan longphort ro fhiafraig: ‘Cia deabaidh sut do- ciam’?
3097] ar se. ‘Mo meic-si sut’, ar Monginn,{folio 70vb} ‘oc deabaidh um righi
3098] Muman, & eirg-si dia n- etrain’. ‘Ni thó emh’, ar Finnchua, ‘áir bat sidhaigh
3099] meic Moinginne’. Ni ro foemhad tra o Finnchua in comha frissa n-dechaid
3100] co righ Ulad, et geibhidh ferg & fuasnad h-e, & tic co righ Muman, & at-fet
3101] na ro gabhudh comha uadh etir. ‘DENUIDH’, ar Finnchua, ‘cippe com dhaingen
3102] catha dhibh o do-rochtabair oen mhaigin’. Teit iarum Finnchua i tús in
3103] chatha-sin, & in Cenncatach ina laimh .i. a bachall, & ten- naidh in comhairle
3104] & nertaidh in cath, & tic fo tri deisiul in t-sluaigh, & a bhachall 'na láimh, &
3105] cia ro cuindigh in in bachaill 'na láimh ní tard Finnchua dho. Cumad
3106] air fesin no beth maisi in catha do brisedh dara eisi. INnlit Ulaid iat fein
3107] a n-aghaid Muimhnech annsin, & gabhuit a n-arma irghaili. Ro bhúirset &
3108] ro beicset amal damhu damhghaire, & tiagait a mullach an cnuic. Saighidh
3109] in clérech in fán tarrsa, & leicidh in cnoc doib-sium. Cromsait Ulaid co
3110] dicra do cur in catha. O 't-connaic Finnchua sin tarraid iat fon suidigud-sin,
3111] conar' leic eirghi dhoibh sech a n-gluinib suas etir, & moidhid an cath forro
3112] a n-agaid an aird. Cor' fhacuibh Finnchua do Muimhnechaib maidm rempa
3113] i n-agaid in aird o sin amach co bráth a n-agaid allmurach, & gach sloigh arcena,
3114] & iss ed chomalltar iarfír. Do-rochuir ri Ulad & a shetig Moingfhinn
3115] cona tri macuibh leo isin cath-sin, co fuilet a bh-ferta & a lighi isin tulaig
3116] da n-eisi.


3117] Tecait a tri daltada co Finnchua iar sin .i. Coimde & Conmhach & Concraidh,
3118] & do-berat a lamha for a gualainn, & at- bertsat fris: ‘As dith fine, as
3119] forba fás, as sechna thire & talman duit a n- do-ronais aniu, & inní rob ail duit
3120] do dhenamh .i. do bhraith-bheimenna do bein for Ulltaib’. Tairisis iar sin
3121] menmha in clérigh & tairisid a aicned, & ainicer in t-sluaigh, co n-dechatar da
3122] einech imlan uadha. IMpoidh iar sin co feruibh Muman co tarladur dhó
3123] ara chinn i crolighi .i. Cairthenn Finn & Cairthenn Donn, & secht meic
3124] Forannain de h-Uibh Cassin, & Fermac & Ifernan, & aitchit in clérech uma
3125] chabhuir,{folio 71ra} & do-berat a bhreith féin dó. IMpóidh iarum
3126] Findchua friu, & bennachais iat, & slánaighidh triana fheartuibh & adhamhraibh
3127] cor' bhat slaincrechtaigh dia eis, et ordaighit sein a cuarta dhó .i. .L.


p.94


3128] ech allmardha a h-Uibh Toirr(del)baigh & .L. corn buabhaill a h-Uib Caisin
3129] & .L. sitheal aircdidi o mhaithibh Dail Cais. Do-roich iar sin Finnchua cosin
3130] righ, & do-berur a bhreth féin do .i. bó cech lis on Ardchnoc .i. Cnocc
3131] Brenuinn
, co Dairinis ic Imliuch, & bo bhith-blicht do clérech a bhachla cech
3132] tan bérthar i ceann catha h-í, & coimeirghe re bh-fear a inaidh do gres ó righ
3133] Muman. Facbhais Findchua bennachtain oc on righraid & oc feruibh Muman,
3134] & tic roime dia adbha fesin iar m-buaidh bh-fert & mirbuile.


3135] EIRGHEAS iar sin cogad allmurach i coicedh Connacht re linn Fhinnchua.
3136] Tomaltach mac Muiredhaigh ba Connacht in tan-sin. A n-indmhusa immorro
3137] no bertis allmharaig uatha gacha bliadne tar muir sair, gur' fhacuibhset gorta
3138] & terce bidh isin coiceadh. Lotar fesa o Thomaltach co Finnchua cu ro dhingbad
3139] na h-allmuraig dhe & a breth fesin do. Luidh Finnchua lasna
3140] techtaibh gu Cruachain Maigi h-Ai. Batur failtigh Connachta roime. Batar
3141] dono na h-allmuraig i bh-fosadhlar longpuirt ina bh-farrad i Cuil Fedha, frisi
3142] n-abar Cul Cnam Rois inniu. ‘Cidh as ail dúibh friu sut’? ar Finnchua.
3143] ‘Cath do thabhairt doibh’, ar Connachta. ‘Din-gebhut-sa in cath’, ar Finnchua,
3144] ‘dar cenn mu riara’. Geallait Connachta a breith fein do-sum. Teit
3145] Finnchua leo a ceann in catha & ad- cí na h-allmuraigh uadha. Geibhidh
3146] iarum teasbach dermhair na h-allmuraig annsin tria cumachtaibh an cleirig
3147] a medhon a longphuirt dona sonnuibh iarnaidibh batur i timcheall an longphuirt
3148] imacuairt, conná frith dibh aramharach acht a cnama & a taisi a medhon
3149] a longpuirt, & frasa dia n- armaib 'na bh-farrad: conadh Cuil Cnamh Rois ainm
3150] ann inaid o sin ille. Tairisnighit Connachta iar sin{folio 71rb} a mhirbuilibh
3151] an cléirig, & ordaighit a cana & a cuarta dho, & ech gach deg-duine & screabal
3152] gach aenn duine & erradh rígh Connacht o mhullach co lar gacha bliadne dhó.
3153] FACBHAIS Finnchua iar sin buaid catha la righ Connacht, & buaid n-gnima &
3154] buaid marcachuis, & nach gebhadh nert allmharach crich Connacht cu brath
3155] da eisi, conud h-e sin fotha Finnchua a Connachtaibh tria bhithu. Ceilibraid
3156] Finnchua do Connachtaib iar sin, & tic có a mennat fesin i Feraibh Muighi.


3157] AS e ba ri Ciarraige in tan-sin, Mothla mac Floinn meic Aenghusa. Bai
3158] mac brathar aigi-sein .i. Ciar Cuircheach o raidhter Ciarraigi Cuircheach.
3159] Ocus as-bertadar comaltada in righ marbad an meic-sin a bhrathar cu nach
3160] tised fris, et cedaigius in ri a mharbad amuich in tan no bhiadh oc seilg.
3161] Acht ní ro-siacht leo gia ro gabsat do laimh. At- fiadhar sin don righ, & do-berar
3162] linn somheasctha soola gusan n-gilla .i. Ciar Cuir- cheach, gur' cuired 'na chodlad


p.95


3163] h-é, & do-cuiredh a curach aen-shluaisti for muir, & seolaid gaeth é gu h-Inis
3164] Fuamnaighi
, bhaile i raibhe Magor Dub- loingsech do allmharchaibh. Gabhar
3165] aigi-sein Ciar Cuircheach isin churuch & innisidh a imthusa do Mhagar, &
3166] ainicis Magar h-é o 't-cuala a scela, & ise luach anacuil ro chuinnig fair .i. eolus
3167] cusan crich asa taínic cu ro airgeadh h-i, ar ni bhídh arbhur na treabhad aige
3168] 'na innsibh eidir. Lotar iarum i Ciarraigi fria re tri bh-faghmhar, gu rucsat
3169] a h-arbhur eisdi ana m-barcaibh iarna crechad, co ro fhas gorta mor a Ciarraige
3170] uili dhe sin. As-bert Mothla mac Flainn: ‘Eircter uainn ar cenn ar m-bráthar
3171] bunad-chineoil .i. Finnchua Slébi Cua, cu ros-foire sinne amail fhoires cach’.
3172] Teacat na techta aniar co Finnchua, & at-fiadhat dó a tosca. LUID Finnchua
3173] i Ciarraigi iar sin d' fóiridhin a bunad-cheiniuil, et ba si sin adaig thangatar
3174] na dibercaigh isin tir, & gabhsat a bh-Findtracht Cind Maghair. Fiafraigidh
3175] in ri d' Finnchua, cidh do-genduis friu.{folio 71va} Fiafraigidh Finnchua
3176] don righ cia h-olc do-ghnítis gacha bliadne isin tír? ‘Ni fhacbaít’, ar in ,
3177] ‘a bec do arbur isin crich dia n-eis’. ‘Leagur scailed dhoib’, ar Finnchua, ‘cu
3178] ro ghabhat a n-oireda forru, & tecam-ne isin traigh tara n-eis, & is ced lim-sa gan
3179] ar bh-faicsin doibh cu tisat chucainn 'nar cenn’. Nir' bó cian iarum gu
3180] bh-facatur cuca iat isin traigh, & a n-oireda furmada forra. Ro eirigh immorro
3181] a bharann & a bhorrfad in cleirig, amail lanna derglasrach no amail thoichim
3182] tuindi fria tír. Ba h-e tricce & tindisnigi do- thoet Finnchua a cath a brathar
3183] in lá-sin tre bhaidh cur' bho meidightir airdigtir fria seol primh-luingi uas
3184] fheth-fhairrgi ferta & cumachta De tre ghuidhi in naeim i n- agaid na n-allmurach
3185] in la-sin, cu ro eirgetar tonna Eirenn fris. Ro ghabh tra scemhdhacht
3186] & leadarthaighi chon h-e ina gaiscedh in la-sin. Gengu betis Iaeich ag cur in
3187] chatha acht esiumh a aenur is roime no mhoidhfeth, áir is cuma no theascad
3188] da arm & da fhiaclaibh na h-allmurchu. Conadh de ro lil Finnchú de .i. amail
3189] choin in la-sin h-e. Et tucsat in sluag Ciarraighech a n-aigti uili re h-agh &
3190] re gaisced in tan-sin, cu ná terna dona h-allmharchaib cen ghabail no cin marbad
3191] acht Ciar Cuircheach a aenar. Et is h-e Finnchua ro ainic esein. Ro com- maidhed
3192] an gnímh-sin acu iar sin, & ro móraid ferta De & Finnchua cuna gabann nert
3193] allmurach gana duthaig budhein innti acht gu cuimnedar Finnchú oc tabairt
3194] in catha & a thabhuirt a n-ainm Dhé & Finnchua & a chana dh' fir a inaid da eis.


3195] AS-pert in fris: ‘Beir do breith, a cleirig, & ben do beim císa orainn
3196] infecht-sa, uair bidh manuigh dhilsi duit-si & d' fir h' inaidh inne do gres’. ‘As í
3197] mo breth’, ar Finnchua: ‘miach bracha gacha baile dhamh, cona furrthain do


p.96


3198] bhiudh cacha bliadne’. Ro chinnset-som cu tibritis. AS- pert iarum in
3199] nach fuighbhedh Ciar Cuirchech failti oca & no cheaduighfed d' Finnchua a
3200] bhreith laiss.{folio 71vb} LUIDH iarum Ciar Cuircheach la Finnchua
3201] .xxx. .i. a bh-fuair dia chairdibh & dia choiceilib isin tir. CEILEabhrais Finnchua
3202] iar sin don righ & don righraidh, & facbais bennachtain acu, & teit gó a aras
3203] fesin. Et cuiris Ciar a Ciarraigi Cuircech, conadh uadh ro sloinned. Et dligid
3204] Finnchua gacha bliadne .xxx. torc o Ciarraigi Cuircech.


3205] TEACAIT iar sin re linn Finnchua Clanna Neill in tuaiscirt do ghabail
3206] righi Muman, uair at-cualatar in tír ina folmaisi & Leth Mogha 'ar bh-fagail leoin
3207] ima righuibh & ima codhnachuibh, & gan rígh diles orra. Gabhait iarum
3208] longport oc Loch Sighleann i n-Gurt Clainni Neill aníu, & nír' bacad dibh,
3209] uair nír' bhe airdrí for Mumain in tan-sin acht comard oirrig. Do-cuadur
3210] immorro Muimnig a muinighin a noem um coscur Clainni Neill do breith,
3211] uair ni rabhatur cuingid chatha acu 'na n-agaid. Do- bhí tra mac rígh acu
3212] in tan-sin .i. Scannal mac rígh Ua Cairbre. Erlamh airmhitnech do shil
3213] Eogain esein, & adubairt gu ticfadh moirsheiser naem do cur in chatha acht
3214] gu m-beth aen-laech do Clannaibh Eogain roime do mac rígh no rigdamna.
3215] At-cuas d' feruibh Muman cu raibhi fer calma don Mumain .i. Cairbre Crom
3216] mac Crimhthain t-Sreib meic Echach meic Aengusa meic Nat Fraeich, & fa
3217] mac righ & righna, & fa h-adhbur righ acht gu righdais tuatha & fine é, &
3218] ro h-inniseadh doibh-sium a bheith ac seilg a n-droibheluibh & a b-fasaighibh &
3219] a bh-fheduibh .i. ar mhucaibh & aigib, & lotur fesa uathaibh ara chenn,
3220] & adubratar fris no bherdais righi dó ar tiachtain a cenn chatha leo.
3221] At-bert-sum friu ná raghadh no gu tised in cathaighi calma bai i Mumain
3222] lais, .i. Finnchua Slébi Cua. Berar a fhis sin dona naemaibh út, & tecait
3223] sein ar ceann Finnchua gu maithibh Muman leo da breith don chath.
3224] ‘Caidhi’, ol Finnchua, ‘in lucht ros- gabh do láimh in cath. Ní nert leo itir
3225] cu raibhais-si ica thabairt leo aroen fria Scannal. Do-ruménar- sa ris’, ol
3226] Finnchua, ‘gidh leasc leam’;{folio 72ra} et tainic leo cu riachtatar Loch
3227] Silenn
gu comthinol Muman. Et do-riacht Cairbre Crom chuca cona
3228] shochraite amail ro gheall in tan ad-cuala Finnchua do techt ann, et ad- conncatur
3229] Clanna Neill uatha ag eirghi gu moch isin matain ina longport ina
3230] m-broin adhbhail ildathaigh. Locuid fir Mhuman in cath re gráin Clainni
3231] Néill
& ar imut a laech & a trealaim, acht Finnchua a aenar. Et comairliged

Lineation jumps from 3231 to 3242. Ten empty line-breaks have been inserted.


3232]
3233]
3234]
3235]
3236]
3237]
3238]
3239]
3240]
3241]

p.97


3242] Finnchua Fir Mhuman, & adubairt nach leicfithe baile dia b-ferunn doibh
3243] damad locad leo. Do-raidhset Fir Muman: ‘Atait Clanna Néill ar tri
3244] coimlín-ne’. AS-pert Finnchua a n-imarcraidh do shlaidhi comtis coimlina,
3245] eto ro bheitis coimhlín cach do mharbhadh a fhir chomhlainn iar sin. Cidh tra,
3246] ro gress & ro nert Finnchua & Cairbri Crom fir Mhuman 'cum an chatha, áir
3247] ni raibhe Cairpre ara imghabáil. Ro aemsat fir Mumhan in cath tria naire
3248] & tria nertadh Finnchua & Cairbri. IS ann sin ro choraighset Clanna Neill
3249] iat fein 'cum an chatha, & tancatar a n-dail fher Muman cu dian & cu dasachtach
3250] .i. doiri dia n-armaibh uasa cennuibh & leibheann da sciathaibh
3251] 'na timceall. Eirghit Muimnig 'na n-agaid iarum & a naeim leo, et ger' sat
3252] liu do Clannaib Néill ro sraeinedh in cath forra a nertuibh naemh & curadh, &
3253] leantar in maidm, & dichenntar móran dibh, & tinoilter a cind a n-aen-inadh,
3254] & do-berur i l-Loch Silenn frisa n-abar Loch Cenn aníu. Et righthar
3255] Cairbri Crom mac Crimhthain for Mhumain. Et aitchidh Finnchua Dia
3256] um deilbh mhaith do thabairt fair, uair ba scairbighi a dhenamh, & fuair
3257] Finnchua ó Dhia a rogha dealbha dhó, conad Cairpre Caemh at-berthea fris
3258] iar sin iar n-aithearrach crotha & datha. A Cill Crom-ghlaise ro h-ailed in
3259] Cairpre sin ac Sceallan Chael, conad de ro lean Cairpre Crom dhe, amail
3260] as-bert:
    1. 3261] Fa direch o chinn go bonn
      3262] ge at-bertea fris Cairpre Crom:
      3263] as de run-geibh ainm re ais
      3264] ara altramh a Cromglais.

3265] Beannachaidh Finnchua fir Mhuman & rí Caisil annsin .i. Cairbre{folio 72rb}
3266] cona shil, & do-rinne in cadach fria Finnchua do fein & da shil, &
3267] sraeined catha ria Clainn Cairpre in tan do-bertais a n-ainm Dhe & Finnchua,
3268] no minn dia mhinnuibh oca ag dul a n-deabaidh, & bhidh leo a buaidh; et
3269] geallais Finnchua nach cuirfedh cath o sin amach. Cinnit Muimnigh ima
3270] rígh cana Finnchua forru .i. in cet laegh & in cét uan & in cét arc d' Finnchua
3271] & d' fir a inaidh o feruib Muman, & coimhet a inaidh ar Clannaibh Cairpri
3272] do gres. Et almsa as cech sroin o Feruib Muighi d' fir a inaidh, & a ghuidhi-sium
3273] dhoib-sium ind am eicne, & guidhfed-sium Dia um shlicht Coirpri &
3274] Chathail d' foirithin iar bh-fir.


3275] TEIT Finnchua iar sin dia mhennat fesin; & teitt iar sin do Roim, uair rob
3276] aithrech leis na catha do-chuir & na gnimha do-roine ar connailbhe & ar
3277] bhaidh brathairsi. Ocus ro chan na runna-so sis:


p.98

Lineation error, line 3277 duplicated. The duplicate is here rendered 3277a.

    1. 3277a] SEACHT catha ro chuires-sa,
      3278] as me Finnchua cin meabhuil,
      3279] o chath Duine Dubhchomair
      3280] gu cath Finntraicht Cinn Maghair.
    2. 3281] Cath i Temhraig thucus-sa,
      3282] cath i Laignib lem crabhad,
      3283] cath a Mumain mhedhonaigh
      3284] do-radus h-e cen gabhadh.
    3. 3285] Cath Locha Cenn comramhach
      3286] ar Clannuibh Neill cin mheab- hail,
      3287] cath Cruachna Ai ollbladhach
      3288] as romam-sa ro mheamaidh.
    4. 3289] Mu thachar fria Muimhnechaib
      3290] le mac Aedha lem fhertuibh,
      3291] mu chatha re cuimnechaib
      3292] coir a n-airimh 'na sechtuibh.
    5. 3293] Co Roim Letha mh' ailithre
      3294] for sligid Poil is Petair,
      3295] i mainistir Bronaidi .i. Buidi meic Bronaigh
      3296] rom-airmidter 'na sectaibh.

3297] Conadh iat-sin gnimhradha & geinemain Finnchua & a chatha & a conghala
3298] & a thurusa o do-labuir a m-broinn a mháthar no gu n-dechaid do Roim
3299] Letha
, cu raibhi fria re m-bliadne innti oc aithrighi, amail ro scribh fesin i
3300] Leabhur Mainistreach Baidhi Meic Bronaig.


3301] 1.


3303] Finit re Fionnchua.


p.99


3304]

Betha Brenainn meic Fhinnlogha


3305] BEATUS UIR QUI TIMET DOMINUM, IN MANDATIS EIUS uolet nimis’’

Ps. 111:1

.
3306] IS fechtnach & as firén foirbhthe in fer forsa m-bi ecla & imuamon an
3307] Coimded cumachtaigh & accobhras co dermhair timna & forceatal De do
3308] comallad, amail luaitter i canoin petarlaice & nu- fhiadnissi in t-aithinse-so.


3309] Sochaidhi tra do uasal-aithribh & d' faidibh & d' apstalaib & do
3310] deisciplaib in Choimdhedh, frisi n-debhradh i petarlaic & i nui-fhiadnissi
3311] in t-aitheasc-sa .i. a bheith fechtnach firen forbhthe forasta ar accobor & ar
3312] ailgius leo na timna & in forcetuil diadha do com- hallad, & ar imecla in
3313] Coimdedh co foirbhthe 'na cridibh & 'na menmannaibh cen scrutain aili acht
3314] mad sin.


3315] A oen iarum don luct-sin in nui- fhiadnissi,
3316] intí diata lith & foraithmet ind ecmong na ree-sea & na h-aimsiri .i.
3317] h-i .uii. kl. Iuin .i. Brenainn mac Finnlogha do shlicht Ceir meic Fherghusa.
3318] Ceann creitme & crabhaidh ermhoir in domuin uili inti noem Brenainn .i.
3319] amail Abraham n-irisech. Sailmchetlaid primh-fhathacdai amail Daibith mac
3320] Iese. Ecnaid derrscaightech amail Sholmain mac n- Daibid. Rechtaidhi
3321] amail Mhoysi mac Amhra. Tintodhach tidhnaictech amail Hieronymus Cirine fáidh.
3322] Intliuchtach amhra amail Aguistin. Mor- leighnidh primh-coitcheann amail
3323] Origin. Ogh amail Eoin bruinne-dalta in Coimdhed. Soiscelaigthe amail
3324] Matha. Foircetlaid amail Pol.
3325] Cend dithreabhuch amail Eoin Baitsi. Trachtaire amail Grigoir Roma.
3326] Techtaire treabar mara & tire amail Noei mac Laimech. Uair amail
3327] ro thocaibh Naei in n-airc uas tonnghor na dilenn ind airdi, as amlaid sin
3328] toicebus Brenainn a mhancha & a mhuinntera{folio 72vb} a n-airdi úas
3329] teinid bhrátha, cuna ria dé na ceo na crithir iat tre cumhachtaibh &
3330] caen-crabud Brenainn meic Finnlogha.


3331] A n-aimsir immorro Aengusa meic Nat Fraeich righ Muman, is ann
3332] ro genair intí noemh Brenainn. Do Chiarraigi Luacra dhó .i. do Alltraigi
3333] Caille
do-shainnred.


p.100


3334] Bá fer saer socheneoil craibhdech irisech a athair in meic-sin .i.
3335] Findlogh. IS amhlaid batur in lanamhain sin, i smact & i coibligi
3336] dlighthigh fo riagail espuic Eirc. At-connaic máthair Brenainn aislingi
3337] resiu ro genair Brenainn .i. lan a h-ochta dh' ór glan do bheith aice & a ciche
3338] do taitnemh amail t-snechta. IAr n-indisi na h-aislingi d' espoc Eirc adubairt
3339] gu n-geinfeth uaithi gein chumhachtach bhudh lán do rath in Spirta Nóemh
3340] .i. Brenainn.


3341] ARAILI fer saidhbhir bai i n-aitreibh co fada ó taigh Finnlogha, Airdi
3342] mac Fidhaig a ainm. Tainic primh-fhaidh na h-Eirenn in tan-sin co tech
3343] Airrdhe meic Fidhaig .i. Beg mac . Ro fiafraigh Airrdhe do
3344] Bec: ‘Cid ni is nesa dún innosa’? Adubairt Bec: ‘Geinfidh do dilis
3345] dingbhala fein eadrat & muir inocht, & bidh sochaidhi do ríghaibh & do
3346] ruirechaibh aidheorus he, & berus leis docum nime.’ ISinn adhaigh- sin
3347] gene Brenainn rucsat trichatricha laegh ag Airrdhe mac Fidhaig.
3348] IAr sin ro éirig co moch arnabarach Airdhi, & boi oc iarrad in
3349] toighi a rucad in mac beag, & fuair tech Findlogha, & in naidhiu ann, &
3350] ro shlecht co duthrachtach 'na fhiadhnusi, & ros- edbair in tricha loilgech cona
3351] laeghaibh dhó, et ba si-sin ced-almsa Brenainn. Ro gabh iar sin an brugaid
3352] in mac ana laim, & adubairt: ‘Bidh dalta dam-sa in mac-so tre bithu na
3353] bethad’, ol se.


3354] A n-adaig immorro ghene Brenainn ad-connaic espoc Eirc Alltraigi
3355] Cailli
fo aen-lasair dermhair amail na aices riamh roime, & timtirecht examuil
3356] na n-aingiul i n-edaighibh glegheala imon tír immacuairt. Eirghius espoc
3357] Eirc
gu moch aramharach, & tainic gu tech Finnlogha, & ro ghabh in mac ina
3358] laim, & adubhairt fris:{folio 73ra} ‘A dhuine Dhé’ .i. duine fhoigenus do
3359] Dhia, ‘gabh mhisi cucat amail mhanach n-dilius; et cidh sochaidi is forbhfhaeilid
3360] friat ghein as forbhfailid mu cridi-si & mh' ainim’, ol espoc Eirc. Iar sin
3361] ro shlecht 'na fhiadhnusi & rochí co dermhair i comurtha fhaeilti, & ron-baist
3362] iar sin, & tugad Mo Bhí fair mar ainm artus o a thustidhibh. {BN§}ut dixit poeta:

    1. 3363] Mo Bhi a ainm-sium ar tus
      3364] o thustidhib, caomh a rus:
      3365] macaom sluaghach, sirthech, seng,
      3366] ba cobair d' Feraib Erenn.
      §

3367] IAr sin ro fherastar broen find .i. ciabhor fhinn, cu ro lín in

p.101


3368] Fhianann uili. As de-sin bha Broenfinn a ainm-sium. Finn immorro
3369] do-radh fris, ar ba find o churp & o anmain: {BN§}ut dixit:
    1. 3370] Braonfind a ainm-sium iar sin
      3371] o curp ocus o anmain
      3372] on braon-sin fuair slain
      3373] o epscop Eirc a aon rain.
§


3374] IS ann sin ro scennset tri muilt corcra as in topur fiacha baistigi
3375] Brenainn. ut: {§}

    1. 3376] Tri muilt corcra, suairc in tred,
      3377] fiacha baistigh Brenainn beg,
      3378] ro sgeinnset, ba caom an cor,
      3379] as in topur an aonor.
§


3380] Rucsat a mhuinnter leo h-e cu m-boi bliadan occa iar sin ica altrum.
3381] I cind bliadne iar sin
ruc espoc Eirc lais h-e ar amus a mhuime fein .i. Íta, &
3382] bai coic bliadne oc Ítta, et tuc in chaillech gradh n- dermair dou, áir it-ceth
3383] timtirecht na n-aingel h-uasa & rath in Spirtu Nóim fair co follus, et
3384] no bhith Brenainn, oc sir-ghaire frisin caillig cech tan at-cídh h-í. ARAILI
3385] la ro fhiarfaig Ita dhe: ‘Cidh do- gní faeilti dhuit, a naeidhiu
3386] noemh’? ol si. ‘Tusa’, ol se, ‘at-cím oc labra frim choidhchi & ogha imdha
3387] ele amail tusa, & siat acum comhaltram as cech laímh diachéle’.
3388] Aingil immorro batar annsin i n- dealbhuibh na n-ogh.

    1. 3389] Aingil i n-dealbhaibh ógh fhind
      3390] badar ic altram Brenainn,
      3391] as cech laim ina cheile
      3392] don naoidhin cin mor-mheile.


3393] Iar sin ro legh oc espoc Eirc a shalma co gressach i cinn .u. m-bliadne, & ba
3394] fada la h-Ita beith 'na ecmais. Ni rabha immorro bó blicht oc espoc Eirc,
3395] áir ní gabhudh almsana o neoch acht becan o dhainibh riaghalda. Ro boi-siumh
3396] tra i n-araile la occ iarraid bainne for a aidi. ‘IS tualaing Dia ón, a
3397] mic
’! ar espoc Eirc. IS iar sin ticedh ind agh allaid cech lái do Shleibh
3398] Luachra
cona laegh le, co m-blighthe do-sum h-i, & teighedh a h-oenar isin sliab
3399] iarna bleagonn.


3400] IS annsin boi Bríg inna farrad-sum .i. derbhshiur dhó, & ba dermhair
3401] méd a grada lais, ár ba follus dó timtirecht na n-aingel fuirre, & ro fhegadh
3402] gnúis a aidi amail ruithen n-grene samhrata.


p.102


3403] ARAILI la do-chuaidh espoc Eirc do proicept. Luid-seom{folio 73rb}
3404] lais isin carput, & ba h-aesach deich m-bliadne Brenainn in tan-sin. Facabar-somh
3405] a aenar isin charput iar n-dul don clérech don proicept. Suidhius Brenainn
3406] isin carput & se oc gabail a shalm a áenar. IS annsin do-riacht
3407] ingen min macdachta mong- bhuidhe, do cenel rígda, gusan carpat cuici-siumh,
3408] & sillis fair, & feghaidh a ghnúis aluinn edrocht, & fuabrais leim chuice isin
3409] carpat fo chedoir & a cluiche do denamh ris. IS ann as- pert fria:
3410] ‘Imthigh dod tigh & beir mhiscaidh cidh dod-fucc ille’, & geibhidh-sium
3411] ialla in carpait, & gabhuidh for a sraeighled cu cruaidh cu raibhi ic cai & occ
3412] diucairi, cu riacht gu h-airm a raibe a máthair & a h-athair .i. in & in rigon.
3413] IMpoidius iar sin espoc Eirc, & gabuidh ica cairiughudh-sum cu gér im bualad
3414] na h-oighi neimelnidhi. ‘Do-gen-sa aithrighi inn’, ar Brenainn, ‘& abair-si h-í’.
3415] ‘Tair isin uamaidh-sea co maduin’, ar espoc Eirc, ‘& bí at aenar inntí cu
3416] torus-sa cugut imarach’. Suidhis Brenainn isin uamaidh iarum, & gabhais a
3417] shalma & a immna molta don Coimdhid innti. Oirisidh espoc Eirc i bh-farrad
3418] na h-uamadh ic eistecht ra Brenainn cen fhis dó. At-clos tra foghur gotha
3419] Brenainn ag gabáil a shalm míle ceimeann for cech leth. Do-cluinti foghur
3420] gotha Coluim Cille in comhfhad cetna in tan no bhith ic cantain a shalm & a
3421] immunn.

    1. 3422] Foghar gotha Brenainn bhinn
      3423] isinn uama 'con fhiannaind,
      3424] mile ceimend in cech dinn
      3425] at-cluintea a ard-guth alainn.

3426] IS annsin ad-connuic in clérech buidhne aingel súas cu nemh & anúas co
3427] talmain immon uamhaid co maduin. O sin imach immorro nír' chumhaing
3428] nech gnúis Brenainn d' faicsin ar imad na ruithne n-diadha acht Finan
3429] Cam
a aenar, áir ba lán do rath in Spirta Nóim éisidhe, & is edh fo-dera do a
3430] fáicsin-sium seoch cach, ut dixit:
    1. 3431] Silledh for aghaidh m-Brenainn
      3432] ni cumgaid nech a n-Eirind
      3433] acht Fínan Cam, caom an modh,
      3434] ar met a ratha a aonor.


3435] ARAILE la batar oc imthecht for an sligid .i. Brenainn & espoc Eirc.
3436] Do-rala oen óclach ina cuidechta for an sligid. Teacmhuidh didiu namhait


p.103


3437] batur aigi dhó .i. moirsheser laech, & gabhais ecla mhor in t-oclach, &
3438] adubairt: ‘Muirbhfit sud mhisi innosa’.{folio 73va} ‘Eirg becan ar
3439] scath in chairthi cloichi ucut’, ar Brenainn, ‘& sín ara scath tú’. Do-ghní-sium
3440] tra amlaid sin, et tocbhuidh Brenainn a lama fria Dia, & do-ghní
3441] ernaighthi, co ro soeirtea in t- óclach i rict coirthi cloichi. Teacait iarum a
3442] namhait-sium cosin coirthi, & benuid a cenn de ina richt-som, & gonait in
3443] coirthi 'na thoebh, & faccbhait in cloch 'arna dicennad, & berait in cenn leo
3444] a rict cinn a namhat. Et maraidh beos in cloch sin isin luc cetna.
3445] Conudh annsin do-roine Brenainn cloich don duine &
3446] duine don cloich. ‘Denaidh aithrigi’, ar escup Eirc, ‘uair ceann na cloiche
3447] fil occuibh, & ro imthigh bur namha imshlan uaibh’. Do-gníat iarum aithrigi
3448] n-dicra fo riaguil espuic Eirc o sin immach.


3449] IAR b-fogluim immorro canone petarluice & nui- fiadnaisse do
3450] Brenainn, dob ail dó riagla noem i n-Eirenn do scríbadh & d' fogluim.
3451] Cedaighis tra espoc Eirc do-sum dul d' fogluim na riagla-sin, ár ro-fhitir
3452] gurup o Dhia ro bui do-somh in comairli-sin. Et adubairt espoc Eirc:
3453] ‘Tar doridhisi cucam-sa, & na riagla-sin leat, cu ro ghabha tú gradha uaim-si’.
3454] IAr n-dul do-som d' agalluim a muime .i. Ita, is ed adubuirt in cedna fris .i.
3455] riagla naemh n-Eirenn d' fogluim, & adubhuirt ris: ‘Na dena foghluim ag
3456] mnaibh na ac óguibh cu nach derntar h' égnach. Imthigh’, ar sí, ‘& teicemhaid
3457] laech suaichnidh sochenelach dhuit ar an sligid’. Ecmaing, dano, ba h-é
3458] mac Lenin in laech-sin. IAr n-imthecht immorro do Brenainn do-rala mac
3459] Lenín dó. IS ann do-raidh Brenainn fris: ‘Dena aithrigi, ar itá Dia ocut
3460] toghairm, & baat mac dilius dó o sunn amach’. IS annsin ro-soei Colman
3461] mac Lenin cusan Coimdhi, & cumhduighter eclas lais fo cédair, ut dixit
3462] Colman:

    1. 3463] BRENUINN breo betha buadhaig
      3464] beim in ael airimh aenuigh
      3465] siar cu h-airbhire in aenuigh
      3466] Thíre Tairngire taebhuigh.
    2. {folio 73vb}
    3. 3467] Ní taebh fri fann na feles,
      3468] coemh a cland cubhaidh ires,
      3469] mac fial Finnlogha re bas
      3470] dim cech dindrogha dliges.
    4. 3471] Dlighidh midh modh nad maidim,
      3472] aibinn modh mag nat senaim,

      p.104


      3473] ard-urdaig Mhuman magda
      3474] cli cumdaig Banba Brenainn.

      Br.

    5. 3475] Mu chin bhias ina dhírim
      3476] lir lebinn domuin dedhuinn,
      3477] fir Eirenn tar ler lilit
      3478] co Brighit is co Brenuinn.

      Brenainn.

    6. 3479] Colum Cilli ceall ualann
      3480] inmhain inne ina shenaim,
      3481] rad b-fer n-Eirenn a h-innair
      3482] in flaith a birraib Brenainn.
      3483]

      Brenainn, breo.


3484] IAR SIN ro-siact Brenainn crich Connacht fo clú araili fir craibdhigh
3485] bai ann .i. Iarlaithe mac Logha, meic Trena, meic Feic, meic Macta, meic
3486] Bresail, meic Sirachta, meic Fiachach Finn. Et ros-foglaim- sium .i.
3487] Brenainn, na h-uili riagla naom Eirenncha aici-sein. Et as-bert fria Iarlaithi:
3488] ‘Ni h-ann so bias h' eiséirgi etir’, ar se. ‘A meic noeim’, ar Iarlaithi, ‘cid
3489] uma bh-folcai forainn ratha diadhai in Spirta Nóibh filet innat cu follus &
3490] cumachta díairmhidi in Choimdhed cumachtaigh fil gu h-incleithe it menmain
3491] neimellnidi? TUSA tra do-riacht cucam-sa do fhoghlaim occum’, ol Iarlaithi.
3492] ‘Misi immorro bias ogut-sa o sunn amach, acht geibh misi it mhanchaine
3493] tria bithu na bethad. Act cena’, ar Iarlaithi, ‘abuir frim cait i m-bia mo
3494] eiseirghi’? At-bert Brenainn: ‘Dentar carput nua leat’, ar se, ‘ár is
3495] senoir thu, & eirg inn for an sligid. Ocus cipe inadh i mebsat dá fhertais an
3496] carpait, is ann bias h' esseirghi & eiseirghe shochuidhi immaille frit’.
3497] IAr sin tra teit in seanóir isin carput, et ni cian rainic in tan ro mebsat da
3498] fhertais in carpait; et as é ainm an inaidh-sin, Tuaim Da Ghualann. IS ann
3499] sin do-ronsat a n-dís in laidh-sea eturra, ic feghudh na reilgi uathaibh, &
3500] timtirecht na n-aingel co follus dí; & as-bert Brenainn na .u. cét rainn di &
3501] as-bert Iarlaithi iar sin:

    1. 3502] ARD reileac na n-aingel n-an
      3503] at-cim tar mo shuil,
      3504] ni tadhbhaister ithfern uar
      3505] anas tardtar ana h-uir.
    2. 3506] Comad oin iar tairceall cros{folio 74ra}
      3507] Do-ro in fotan glas
      3508] niba h-aitreabh dheaman n-dúr

      p.105


      3509] taithfentar dhun ass.
    3. 3510] Bidh aird-ceall cu n-imut cliar
      3511] i m-bíat senadh mor,
      3512] bidh lighi tren ocus truagh,
      3513] bidh sligi do shlóg.
    4. 3514] Diultfait do manaig do cill,
      3515] bid beir tabair treall,
      3516] olc in comha ros-bia inn
      3517] tadhall ithfrinn tall.
    5. 3518] Ticfat do braithre biaidh uair.
      3519] du-roichset do chein,
      3520] bidh tusa bhus fuighleoir dhoibh,
      3521] do-genat do reir.
    6. 3522] IN airet donet mu riar
      3523] mairet in da clar,
      3524] cuirfit a naimdhi i cein,
      3525] lasfait amail grein.
    7. 3526] IN airet do-net mu reir
      3527] budh fir dhamh an rann,
      3528] betit a meic tara n-éis,
      3529] ni biat i pein tall.
    8. 3530] Mo-genar thoghfas in clar
      3531] ard na n-iubur n-úr,
      3532] ni ba h-itfernach iar m-brath
      3533] neach ro-sia 'na h-uir.
    9. 3534] Ni budh bairnech a mheic Dhuach
      3535] rot-fia lim-sa a luach,
      3536] neam ocus tuile cen tlath,
      3537] mo chuile cen crich.
    10. 3538] Buaidh rígh is cleirech dod shil
      3539] i cein bed dom reir;
      3540] nocha cirrfa nech do giall
      3541] cindfet tar gach reir.

      et reli- qua.


3542] IAR b-facbail Iarluithe annsin do Brenainn gabais roime for amus Mhuighi
3543] h-Ai
. Do-rala immorro aingel do for an sligid, & is ed as-bert fris: ‘Scríbh’,
3544] ar se, ‘briathra in crabhaid uaim-si’. Scribhais Brenainn annsin oc onn
3545] aingel ind uili riagail n-eclusdai noemdha, et maraid bheous in riagol sin.
3546] IN tan immorro batar oc imthecht in muighi co n-aicet in fuat, & duini marbh
3547] fair, & a charait icá cháiniudh. ‘Tairisnigid isin Coimdhid’, ol Brenainn,

p.106


3548] ‘ocus bidh beo in duine fil ocuibh’. IAr n-denum ernaighthi co Dia do
3549] Brenainn eirghes in t-ocláech acedoir, & berait a muinnter leo h-e co
3550] bh-faeilti n-dermhair. Iar sin tra geibhidh cach ica fhegad- somh cu mor, &
3551] berait leo h-é cu righ in mhuighi. Et tairgidh in ferann do in bhaile in
3552] bhudh ail do isin maigh-sin, & nír' ghabh uadha, ár nír' bail leis beith isin
3553] magh-soin.


3554] IAr scribeann tra riaghla ind aingil & riagla noemh n-Eirenn cona
3555] m-besaibh & cona crabud do Brenainn, impais co h-espoc{folio 74rb} Eirc,
3556] & gabais gradha uaidh. IS ann at-cualaidh-siumh isin t- soscéla: Qui
3557] relingquit patrem aut matrem aut sororem aut agross centuplum
3558] in praesenti accipiet et uitam eternam posidebit’’

Mt. 19:29-30

. IS iar sin tra ro fhás gradh in
3559] Coimdhed co dermhair ina cridhi-siumh, & ba h-ail dó a thir & a talam & a
3560] thustidhi & a athardha dh' facbail, & ro thothlaigh co duthrachtach ar an
3561] Coimdid cu tarda thalmain n-derrit n-diamhair n-inill n- aluind n-etarscartha
3562] dhó o dhainib. IAr codlad immorro do-sum in adaigh-sin cu cuala guth
3563] in aingil do nimh & at-bert fris: ‘Eirigh, a Brenainn’, ar se, ‘& do-rad Dia
3564] duit inní ro cuinghis .i. Tir Tairngire’. EIRghis Brenainn iarum, & ba maith
3565] lais a menma on aitheasc-sin, & teit a aenar i Sliabh n-Daidche, & feghais
3566] ind aicen n-dermair n- dofholachta uadh for cech leth, et is ann sin at-connuic-sium
3567] an innsi n-aluind n-airegda co timtirechtaib na n-aingeldi. Iar sin tra
3568] anaidh-siumh tredhenus annsin, & codlais doridhisi. Tic aingeal
3569] in Coimdhed dia acallaim annsin, & at-bert fris: ‘Biat-sa’, ar se, ‘o sunn imach
3570] maroen friut tria bhithu na bethad, & múinfet-sa duit an innsi n- álainn
3571] at-connarcais & is mian lat d' faghbail’. Cíís Brenainn annsin co dermhair
3572] ara fhaeiltighi leis aitheasc in aingil fris, & do-ghni atlaigthi buidi do Dia.


3573] EIRghes iar sin Brenainn as in t-sleibh, & tic co a muintir, et at-bert friu:
3574] ‘Dentar tri longa mora libh’, ar se, ‘& tri sretha do rámhadhuibh for cech
3575] luing, & tri seola do croicnibh, & tricha fer an cach luing’, acht nír' bhat cleirig
3576] uile. ut dixit poeta:

    1. 3577] Tri longa seolais in saoi
      3578] tar tonngar mara romaoi
      3579] tricha fer in cech luing lais
      3580] tar treathan mara mongmais.
    2. 3581] Tri sretha do ramaib leo
      3582] ar gach luing dib, caom an gleo,

      p.107


      3583] seol croicenn go loinneolais
      3584] isna tri longaib seolais.
    3. 3585] Nochu cleirchiu luid uile
      3586] for loinges, caom in chaire,
      3587] munter h-(uathad), lom a lí,
      3588] isna tri longaib seolai.


3589] SEOLAIS tra Brenainn mac Finnlogha annsin for tonnghor in mara
3590] mong-ruaidh & for treathan na tonn toebh-uaine & for beluibh ind aicein
3591] ingantaigh adhuathmhair agairbh, airm a b-facatar ilar na m-biast
3592] m-beil-derg muiridhi; et fo- geibhdís ailena
3593] aille ingantacha, & ní tairistis inntibh sin beos.


3594] BATUR tra amlaid sin fria re .u. m-bliadan{folio 74va} for an aicen
3595] n-ingantach n-anaithnidh n-aineolach dhoib-sium; et ni tharla duine dhoibh
3596] frisin re-sin, & ni roibhi esbaidh dhuini dia popul forru, & ní ro frithortadh
3597] corp na anum duini dib; et ba h-ingnadh inní sin, ar ni ro leicc Brenainn
3598] doibh lon do breith leo, acht at-bert ba tualuing Dia biadh doibh in cech
3599] dhú i m-beitis, amal ro shasastar na .u. mile dona .u. aranaibh & don dhá
3600] n-iascaib.


3601] IN tan immorro ba comfhocraibh don chaisc, batar a muinter icca radh
3602] fria Brenainn dula for tír do cheileabhrad na casc. ‘As tualang Dia’,
3603] ol Brenainn, ‘talam do thabairt duin in gach inadh bus ail dó’. IAr
3604] toidhecht immorro na casc toccbhais in mil mór muiridi a fhormna a
3605] n-airdi uas treathan & uas tonnghar in mara, cur' bho talam com-trom cobhsaidh
3606] amal faichthe choimh-reidh chomh-aird. Et tiaghait-sium forsin talmain-sin, &
3607] ceileabrait in caisc ann .i. oen la & da oidhchi. Iar n-dul doibh-sium ana
3608] longuibh sceinneas an bledmil fon muir fo chedair. Et ba h-amlaid sin do-ceileabraitis
3609] in chaisc co cenn secht m-bliadne for druim in mil moir, amail
3610] at-bert Cundedan:

    1. 3611] Carais Brenainn buan-chrabudh
      3612] do reir shenuid is shamhaidh:
      3613] secht m-bliadne ar druim in mil mhoir
      3614] ba docair in coir chrabaidh.

3615] Uair in tan ba comhfhocraibh don chaisc cacha bliadne no thocbhadh in mil
3616] mor a druim co m-ba talam tirim techtaidhe.


p.108


3617] ARAILI laithe dhoibh for an aicen n-ingantach co bh-facadar srotha
3618] doimne dubha in mara mong-ruaidh, & as
3619] inntibh-sin do-rimartus a longa dia m-badhudh ar mhet na h- ainbthine.
3620] Gabhuidh cách iar sin ic fegad i n-agaid Brenainn, ár ba dermhair met in
3621] gabhuidh i r-rabutur. Tocbus Brenainn a ghuth cu h-ard, & at-bert: ‘AS lor
3622] duit, a mhuir mor-sa’, ar se, ‘mhisi m' oenar do badhadh, & leicc uaid in lucht-so’.
3623] IS ann sin tra ro fhethnuig in mhuir, & toirnes fethedha i na soebchoire
3624] fo cetoir. O sin imach{folio 74vb} iarum ní ro erchoitset do neoch aile.


3625] ARAILI laithi batar forsin muir. Tainic Diabol a n-deilbh shenta
3626] adhuathmhair aidheidig inglain ithfernaidi co n-deisidh for seol na luinge a
3627] bh-fiadhnuse Brenainn, & ní fhaca nech acu-som h-e acht Brenainn a oenar.
3628] Fiafraighis Brenainn de cidh má táinic riana aimsir choir .i. ria n-aimsir na
3629] h-esseirghi moiri. ‘IS airi tanac’, ar Diabul, ‘d' iarrad mu phianta i clusaluibh
3630] doimhne in mara duibh dorcha-sa’. Iarfaigius Brenainn do-sum: ‘Cidh on,
3631] cait i b-fuil in locc ithfernaidi sin’. ‘Truagh sin’, ar Diabul, ‘ní chumaing
3632] nech a faicsin & se beo iar sin’. Cidh tra foillsighis Diabul annsin
3633] dorus ithfrinn do Brenainn. ET fegais Brenainn in carcair n-gairbh n- guirm
3634] lan do brentaidh, lan do lasair, lan do mhosair, lan do longportaibh
3635] na n-deman neimhnech, lan do ghol & d' eighiumh & d' urchoit, & gaire truagha
3636] & nuallghotha mora & golfadach, & basgairi na tuath pecthach, & betha
3637] dhubach bronach i cridhibh pene, i carcraibh teneadh, i sruamuibh na
3638] sreath sír-theined, i cailiuch bith-broin, i lathachuibh dubha dorcha, i
3639] cathairibh trom-lasrach, i n-imut bróin & bais & riagh & cuibrech & troimthres
3640] n-dichumhaing cu m- blaedhail adhuathmur na n-deman neimhnech, i n-aite
3641] bhith-dorcha, bith-fhuair, bith-brein, bith-shalaig, bith- ciamair, bith-ghairbh,
3642] bith-foda, bith-mhúichnig, marbhthaigh, mhalartaigh, muchna, mhoing-teinntidhi
3643] ichtair adheitig ithfrinn. For sleasaibh sliabh sir-theined, cen anad,
3644] cen airisium, acht sluaigh dhemhna ica tarraing i carcraibh troma,
3645] teinntidhi, dorcha, doimne, diamra, doera, dubha, deinmeacha,
3646] sir-dheabtacha, sir-throtacha, sir-scithaigh, sir- marbhthaigh,
3647] sir-bheogholaigh, gaethach, golfartach, grechtha
3648] geranach, gothach ghoirt, ghudhamhnach, cruma, croma, cruaidhe, calma,
3649] cend-mhora: & biasta buidhi, bel-mhora{folio 75ra} . Leomain lonna
3650] léitmecha. Dracuin derga demhnacdha. Tigri trena tangnacha.


p.109


3651] Scoirpi gorma gimacha. Seabhuic ruadha, ro-arda. Gribha garba, goib-ghera.
3652] Daela dubha, dronn-mhora. Cuili gera, guilbnecha. Creabair croma, cnamh-ghobacha.
3653] Farcha troma, iarnaidi. Susta senta, sen-garbha. Claidib gera.
3654] Gai ruadha. Deamna dubha. Teinnti brena. Srotha neimhe. Cait ac scripadh.
3655] Coin ic letrad. Gadhair ic tafunn. Demhna ic glaedad. Lochu brena. Lathacha
3656] mora. Cuithi dorcha. Gleanna doimne. Slébti arda. Creaca cruaidhi.
3657] Longphort salach. Pianad cin anadh. Saithi sanntach.
3658] Tachar menic. Troit cin fhuirech. Demhna ac pianad. Betha
3659] bronach. Airm i fuileat srotha secdha serbha sir-brena
3660] lobhtha leaghtha loisctecha loma luatha lain-theined cumhga
3661] cruaidhi cairrgecha. Fada fuara fodhoimhne.
3662] Muighi loma loiscnecha. Tulcha corra gimhacha. Glennta
3663] cruaidhi crumhacha. Mointi garbha deilgnecha. Caillti dubha teinntidhi.
3664] Slighthi salcha biasdaidi. Mara techta tuilbrena. Cloithe aidble iarnaidi.
3665] Uiscedha dubha domillsi. Aitte imda ecsamhla. Samhadh salach sir-dhubach.
3666] Gaetha goirti geimhreta. Snechta secdha sir-shilti. Lanna derga
3667] teinntidhi. Gnuisi doera dor- chaidi. Deamhna luatha leitmecha. Piana
3668] aidble ecsamla.


3669] IS annsin ro fiafraighset a muinnter do Brenainn: ‘Cuich agailli’? ol
3670] iat. Do-innis Brenainn doibh cu rub Diabul boi oca agalluimh, & ro indis
3671] doib becan dona pianuibh ad-connaic, amail adubhramar amal frith
3672] i sein scribheannuibh na petarlaici.


3673] IS annsin as-bert fer dia muintir ra Brenainn: ‘Leicc dam-sa’, ar se,
3674] ‘cun n-facar ni dona pianuibh-sin’. IArna chetugud do ith- fern cona
3675] ilpianaib d' faicsin ba marbh acétoir, et is ed as-bert ic ecc: ‘Mairg, Mairg,
3676] Mairg’, ar se: ‘tainic & ticfa & ticc isin carcair-si’! iar sin tra do-gni{folio 75rb}
3677] Brenainn ernaighthi, & aith- beoaighter in fer sin ba marbh da muintir.


3678] Nir' bho cian do-chuatar as sin in tan fuaradar an inghin min, macdachta,
3679] mong-bhuidhi. Gilithir snechta uan tuinne, & sí marbh iar tabairt buille
3680] do ghai trena formna, co n-deachaid itir a da cich. Ba dermhair immorro
3681] mét na h-ingini sin .i. cét traiged ina h-airdi & nai traighthe itir a da cich &
3682] secht traighid i bh-fot a meoir medóin. Taithbeoaigi Brenainn h- é fo chedair,
3683] & ro baist iar sin, et ro fhiafraig a cenel di. ‘Do aitreabtachuibh in
3684] mhara damh-sa’, ar si .i. don lucht oilit & ernaidit eiseirgi doibh. Fiafraigis
3685] Brenainn di cidh ba h-ail le: ‘In docum nimhe ragha fo chedair, in docum


p.110


3686] h' athardha’? Do-freagair an ingen tre berla nar' thuic nech aili acht
3687] Brenainn, & is ed adubairt: ‘Docum nime’, ar si, ‘uair do-cluinim gotha
3688] na n-aingel oc molad an Choimdeth cumhachtaig’. IAr caithium immorro
3689] chuirp Crist & a fola don ingin at- bath cen nach snimh, & adnaicter co h-onorach
3690] h-i la Brenainn annsin
.


3691] ARAILE la do-batar forsin muir co soinmhech, & siat oc imramh, co n-accatar
3692] araili inis álaind, & si ard, acht cena ní fhuaratur port reidh.
3693] Batar cu cenn da la dhec uimpi immacuairt, & nír' fhétsat dula innti frisin
3694] re-sin. At-cualatar immorro gotha daíne innti ag molad in Choimded, &
3695] ad-conncatar eclais n-aird n- airegda n-aibinn innti. IAr cloistecht doibh-siumh
3696] fhoghuir lochta na h-innsi, cotlaidh Brenainn cona mhuinntir
3697] acedoir ina suan spirtalda. Uair nar' leicit-sium tra docum na h-indse
3698] cuirthear clar ciartha dhoibh anuas & se scribtha, & is ed bai ann: ‘Na
3699] denaid soethar frisin innsi-sea do tiachtain innti, ár ni ticfaidhi do gres, acht
3700] an inis iarrthai fo-gebhthai, & ni h-í so h-i, & eirg dod thír fein & dod talmain,
3701] ár itá sochuidhi ann ocut iarraid, & las bhudh ail h' faicsin, & túir na scriptuire
3702] noemdha, quibus dictum est mansiones Dei multae sunt’’

Jn. 14:2

. Amal bidh edh
3703] ad-bereadh:{folio 75va} as imdha aitti & adba aili oc on Coimdhi a n-ecmais
3704] na h-indsi-seo’. IAr sin tra impait-sium on innsi-sin, & berait leo in tabhuill
3705] ciartha út i comartha failti & deithiten lochta na h-innsi thuc dhoibh, et
3706] no h-airleghtha cach dia aca-sum amal bidh o Dia no bertha dhoibh.


3707] ARAILE la batar oc imram in mhara. Gabhuis íta dermhair iat,
3708] cur' ba comhfhocraibh bás doibh. IS annsin at-conncatar na srotha aille
3709] eocharglana usqui ic teipersin & ic snighi as in carraic. Fiafraighit na
3710] braithre: ‘In ibham in t-usce’? ar siat. ‘Bennachaidh ar tus h-e’, ol
3711] Brenainn, ‘dia fhis cret h-e’. IAr m- beannachad immorro in uisqui, & iar
3712] cantain alleluia h-uasa, traighid fo chedoir na srotha, et ad-conncatar iar sin
3713] in Diabul ic sceirded na n-uiscedh uadh & ic marbad in lochta nous-ibheth.
3714] Saerthar-som tra annsin tre cumhachtaibh Brenainn, & irchraidhis a n-íta
3715] fo cétoir. For-iattar immorro in loc-sin for Diabul, cu nach derna olc fria
3716] duini na fria h-anmannuibh eli o sin amach.


3717] IAR m-BEITH immorro do Brenainn secht m-bliadni for loingius,
3718] impáis doridhisi co a thir & co a thalmain fein amal ro for-congradh fair isinn
3719] innsi. IS annsin do-chuatar lucht a thire & a thuaithi fein 'na agaid, & batar


p.111


3720] ica fhiafraigid de cidh poind boi dhó dia loingius; & tucsat máine & ascadha
3721] dhó amal do-bherdais do Dhia. Iar bh-facbáil immorro in t-saeguil do ilibh
3722] dhibh leanait iar sin Crist, & do- ghni-sium ferta & mírbuili imdha annsin, &
3723] do-shlanaigh aos galair & cuimhrighthi, & ro innarb demhna & duailche.


3724] ACCaillis iar sin a aidi .i. espoc Eirc. Tainic iar sin co du a m-bui a
3725] mhuime .i. Íta, & iarfaigius di cidh do-ghenadh fría loingius. Feraiss Ita
3726] foeilti fris amal no feradh fria Crist cona apstalaib. Et is ed at- bert fris:
3727] ‘A meic inmhain, cidh dia n-dechadhais for longais cen a chomhairle frium-sa,
3728] uair in talam ica tái iarradh ar Dhia nocha n- fhaghbhai h-i iarsna croicnibh
3729] marbhaibh mochlaigibh-sin. Uair talam noemh cosecartha h- í, & ni ro doirted
3730] fuil duine riam innti. Acht cena’, ar si, ‘dentar longa crannda lat,{folio 75vb}
3731] & is doigh is amhlaid sin fagheba in talamh shire’.


3732] IAR SIN tra luidh Brenainn i crich Connacht, & do-gniter long mor
3733] mhírbulla aice ann sin, 'sí derscaightech dermair, & teit innti cona mhuindtir
3734] & cona phopul, et beruit luibhi & sila ecsamhla leo da cur innti, et dano
3735] beruit soera & gobhuinn leo iar n-atach Brenainn doibh ima leconn maroen
3736] ris. IS annsin tainic in crosan cu Brenainn, & sléchtais ina fhiadhnusi, &
3737] is ed at-bert fris: ‘A Brenainn’, ar se, ‘geibh ar Dhia mhé, & airchis dom
3738] troighi co n-dighser lat’. Beris Brenainn lais h-e iar sin; & teit isin luing
3739] leo .LX. fer immorro ba seadh a l-lin, & batar uili ic molad in Coimdhed &
3740] a menmana cu Dia, amail at-berat na scribhinn.


3741] IS e, immorro, leath tóisech ro ghabsat, for amus Áirne, co dú i m-bui Enne
3742] & Pupu & Rochath; & batar re h-edh mís ana bh-farrad.


3743] IAR n-DULA, immorro, doibh sealad siar o Araind at-ciat in t-ailén mor
3744] n-ard n-airegda n-alainn. IS AND sin immorro ro batar lochait amail
3745] mhur-chata, & linuit in tracht fo cétoir dia slucudh-som. IArfaighit, immorro,
3746] na braitre do Brenainn: ‘Cidh áilgidit na lochait-si’? ar siat. ‘Ar n-ithi-ne
3747] & ar slugud’, ar Brenainn. IS annsin dano at-bert Brenainn frisin
3748] crosan: ‘Eirg’, ol se, ‘& caith corp Crist & a fhuil, & eirg iar sin docum na
3749] bethad suthaini, ár at-cluinim-si clascetal aingel icot togairm cuca’. Ba
3750] maith lais-sium sin, & is ed as-bert: ‘A Thigerna’! ar se, ‘cia maith do-ronus
3751] in tan dom-berur acedair docum nime’? IAr caithiumh tra cuirp Crist & a
3752] fhola don crosan, lingidh fo chedair co faeilti dermhair, co n-duatar na mur-chata
3753] h-e uile acht beg dia chnamuibh. Et adhluicter leo-sum sin, & scribhthar a
3754] ainm a martralaic, ár ba mairtír amra h-é. IS follus as sin connaircle in


p.112


3755] Coimdhed ar in follus-pectach tháinic fa dheoidh isin luing do thogha
3756] ar tus dochum nimhe. IS amhlaid sin tra bias cech caen- duthrachtach
3757] deidhinach thicfa isin eclais cu ragha ar tus docum nime tre imarcraidh
3758] caen-duthrachta sech in lucht batar rompa: ut Christus ait: nouisimi primi,
3759] primi nouisimi’’

Mt. 19:30

.


3760] IAR bh-facbáil immorro doibh na h-indsi-sin gabais galar opunn in
3761] gabhuinn cu m-ba comfhocus bas. At- bert Brenainn fris:{folio 76ra}
3762] ‘Cidh mhachtnuighi’, ar sé, ‘eirg dochum na flatha nemhdha amal ro thúiris
3763] duid cusaniu, mad ail lat beith isin t-saegul beous, do-gen-sa ernuighthi fort
3764] co Dia, & fo-ghebha slainti’. At-bert in gobha: ‘At-cluinim’, ar se,
3765] ‘guth in Coimded ocum togairm;’ et iar caithimh cuirp Crist & a fola dhó,
3766] teit docum nime. BAI, tra, ceist mor itir na braitribh 'mon corp do beith
3767] gan adhnacul, ar ni raibhi talam 'na bh-farrad. IS annsin do- raidh Brenainn
3768] a adhnacul idir tonnaibh in mhara, ár in té do- róine nemh & talmain & na
3769] duili arcena, is tualang h-e tonna in mara dh' fastúdh in cuirp inntibh co nemchumhscaigthi.
3770] Cidh tra acht adhnaicit-sium in gobainn itir tonnuibh in
3771] mara, cen rochtain cu talmain, sis, cen eirghi ar uachtar shaile, cen chumscugud
3772] anunn ille, acht amal bidh a talmain no beth; et biaidh annsin cen
3773] truaillnedh cu tora la an mesraighthi.


3774] IAR bh-Facbáil immorro dhoibh-sium an inuidh-sin ad- conncatar talmain
3775] m-bic n-deroil. IAr n-gabail doibh phuirt annsin líntar in port forru do demnaibh
3776] i n-dealbhuibh abhac & luchrapan, & a n-gnuisi com dhubh fria gual.
3777] IS andsin at-bert Brenainn: ‘Cuiridh ind ancaire imach, ár ni fhétfa nech
3778] dul isin tir-si, acht intí gnifes catha fria demhna & doirtfes fola
3779] toraibh’. Batar tra annsin cu ceann secht la cona n- oidhchibh, & nír' fhétsat
3780] a n-ancaire do thocbail anís. Et facbuit annsin h-e idir na cairrcibh i leanmain,
3781] & imthighit ass iar sin. BATur som, tra, a n-documal mor d' esbaidh an
3782] ancuiri & d' ecc in gabunn, ár ni raibi acu angcaire na gobha do-gneth doibh
3783] h-e. IS ann sin adubairt Brenainn fria sacart da muintir: ‘Dena-sa feidm
3784] gabunn gu ceann in mís so’. Beannachais tra Brenainn lamha in t-sacairt,
3785] ar ni ro fhoghlainn gaibhnecht. IS annsin do-roine in sacart angcaire n- derscaightech
3786] nach frith roime 'na dheagaid a com-maith.

{folio 76rb}


3787] IMrait iar sin forsin aicen seal siar, et fo-ghabhat an
3788] indsi m-bic n-aibinn n-aluinn co n-imat eisc aireghdha iarna fhacbhail


p.113


3789] don mhuirtraigh i cusalaibh i caislibh na h-innsi airdi-sin. A m-batar ann
3790] iarum imonn innsi imacuairt co n-fhaicet eclais clochdha innte & senoir etlaidhi
3791] aighedh bhan ic ernuighthi innti. As amhlaid bai in senoir-sin, cen fhuil, cen
3792] fheoil, acht leathar tana truagh forsna cnamhaibh cruadhloma- sin. IS ann
3793] at-bert an senoir ut: ‘Teich, a Brenainn’, ar se, ‘co luath. Fil immorro mur-chat
3794] mor sunn amail og-dam no ech trebliadhnaidi iarna fhorbairt do iasc
3795] na h-indsi-sea. Imghabhaid-si h-é’, ar in senoir. Gabait-sium
3796] ina luing fo cétoir, & imrait forsin aicen cu h-athlumh iarum. AMUIL batar
3797] ann co n-fhaccatar in m- biast-cat muiridi ic snamh 'na n-diaidh: meidightir coire
3798] n-umhaidi cechtar cech ruisc dhou. Fiacla torcdha lais. Guaire aitenndai
3799] fair. Craes onchon aga, co nirt leoman, cu confad con. IS annsin gabus
3800] cach dib-som for ernuighthi fri Dia ar met na h-ecla rotas- gabh. IS ann
3801] as-bert Brenainn: ‘A Dhe uilichumachtaigh, tairmisc do phiast dind ná
3802] ron-ethad’! Eirghis iar sin bleidhmhil mor muiridi
3803] & gabus cach dib oc badhudh a celi & for cathugud cu cruaid, cu ros-baidh
3804] cach a cheli dhibh i fudhomain in mara, & ni facus nechtar dibh o sin
3805] imach. Do-gniat immorro Brenainn & a muinnter atlaighi buidhi do Dia,
3806] & impoidhit aridisi co du i m-bui in senoir, et ferais in senóir failti friu, & cíis
3807] ar met na faeilti, et do-rinne na runna beca-sa ic ferthain failte ra
3808] Brenainn:
    1. 3809] Dia do betha, a Brenainn, sunn &rl
      3810] {BN§}for creatha denaim na tonn:
      3811] fota atú 'cot íarraid ann,
      3812] buide lem t' iadhad 'mun fhonn.
    2. 3813] Di feraib dec bamur sunn,
      3814] do-cuadar éc in samad sunn:
      3815] acht misi ro facbad dib
      3816] ba maith in lín badur ann.
    3. 3817] Lodamur-ne d' iarraid nimhe,
      3818] dirim a h-Eirinn ili,
      3819] tar tonnaib in mara mir,
      3820] conair ro bad coir d' iarraid.
    4. 3821] Fuaramur innsi n-fhuair n-aird
      3822] uas trillsib na tonn trengairg,
      3823] seisem innti sealaib sealg
      3824] erramaid eséirghi a h-aon aird.

    5. p.114

    6. 3825] Dabucsum linn in cat m-bec,
      3826] rinn ni tainic cen cor lac:
      3827] da-rorbair for cnamaibh eisc
      3828] angbaid in beist amlaid ro fhast.
    7. 3829] Faeilidh mo craidhe co n-drucht
      3830] frisna h-aoighedaib dom-riacht:
      3831] mithig dam-sa tocht fo lía
      3832] imthiges dia for a sét.

      Día

§
3833] ‘Do feruibh Eirenn damh- sa’, ol in senoir, ‘& da fhear dec do- dechamar diar
3834] n-ailithri, & do-rat-sum in mur-chat m-biasdaidi ut linn ana én bhic, & ba
3835] h-inmain linn h-e cu mor, & ro fhorbair iar sin cu mor, & ní ro erchoit duinne
3836] riam,{folio 76va} et isat marbha aein-fher dec dhibh, & itu-sa sunn m' aoenar
3837] agut irnaidhi-si cu tarda corp Crist & a fuil dam & dula iar-soduin docum
3838] nime’. Foillsighius immorro in senoir doib-sium in talmain icca rabutar iaraid
3839] .i. Tir Tarrngairi. IAr caithimh tra cuirp Crist & a fola don t-senoir, luidh
3840] docum nimhe, & adlaicter annsin h-e maroen ria braithribh cu n-onoir &
3841] co n-airmhitin móir acus cu salmaibh & cu n-imnaibh, ind ainm in Athar
3842] & in Maic & in Spirta Nóimh.


3843] IAr sin tra ro-siachtatar-som in talmain ica rabatar iarraid fria re
3844] secht m-bliadne .i. Tir Tairngire, amal ita in prouerbio, qui quaerit inuenit’’

.
3845] IAr rochtain immorro doib-siumh i comfhocraibh in tiri-sin, & ba h-ail doibh
3846] port do ghabail ann, at-cualatar guth araile senorach, & is ed at-bert friu: ‘A
3847] dhaine lan-shaethracha, a oilithrecha noemhdha, a lucht ernaighit na logu
3848] nemhdha, a bheatha bith-scith ic ernaidi in tiri-sea, ernaidhid bican da bar
3849] saethar coleic’. Iar m-beith immorro doibh-sium seal annsin ina tost at-bert in
3850] senoir ut friu: ‘A braithre inmuini’, ar se, ‘cidh nach faicthi-si in talmain
3851] n-airegda n-alaind-sea arnar' doirtedh fuil duini riam, & nach imchubaidh
3852] do adhnacul pectach na droch-dhaine ann. Facbhuidh didiu in bhar luing
3853] cech ni fil ocuibh cenmothá becc n-etuigh umaibh nama, & tecaidh anís’.
3854] IAr tiachtain immorro doibh-sium for tír pocais cach díbh a chele, & cíis in
3855] senoir cu mor fria met na faeilti. ‘Siridh & feghaidh’, ar se, ‘brughe parrthais &
3856] muighi milidhi in tiri solusta, suaichnidh, socharthanaig, socharchain, n-aird,
3857] n-aireghdha, n-aluinn, n-oeibhinn. Tir boladhmhar, blathmhin, bennachtach.
3858] Tir ilcheolach, airphetech, nuall-fhaeiltech, nemh- thoirrsiuch. Airm i bh-fuighbhidh’,
3859] ar in senoir, ‘slainte cen galar, aeibhnes cen imrisan, aoenta cen
3860] tachor, flaithes cen scailedh, sáimhe{folio 76vb} cen dímhaine, soeire cen

p.115


3861] saethar, aenta solusta aingel, airerdha parrthais, timthirecht aingeal, fleadhugud
3862] cen airdhidhbhadh, seachna phene, aighthe firen, tochaithium na
3863] mor-casc, betha bennachtach, coir, chumdaighthe, moir, mhilidhi, saeir, saim,
3864] sorcha, cen dubhai, cen dorchai, cen pecad, cen aimnert, i cor- paibh edrochtaibh
3865] nemh-truailnidib, i sostaib aingeal for bruighibh Tiri Tarrngiri. IS
3866] adhbhul a soillsi & a suthaighi na h-indsi-sin, a saimhe, a sercaighi, a caeimhe,
3867] a chobhsaidi, a fostacht, a loghmaire, a reidhi, a ruithnigi, a glaine, a gradhmhaire,
3868] a gile, a cheolbinni, a noeimhe, a niamglaine, a soeire, a sádhaile, a
3869] h-aille, a h-ailgine, a h-airdi, a h-edrochta, a h-airmhidiu, a lanshidh, a lan-aenta.
3870] Mo-genar, tra, bias co n-degh-airilliud & co n-dech-ghnimaib, & gairfeas Braen
3871] Find
mac Findlogha ina aentaidh isin leth-sin’, ar in senoir, ‘do
3872] bhith-aithreibh na h-indsi i tam tre bithu na bethad’.


3873] IAr bh-faicsin immorro doibh-sium in pharrthais sin etir ton- nuibh in
3874] mhara, machtnuighit & ingantaighit cu mor mírbuili De & a cumachta, & anoraighit
3875] in Coimdhi cu mor iar bh-faicsin na moir-mirbal-sin.


3876] IS amlaid immorro bai in senoir noemh sin, cen etuch n-daenna etir, acht
3877] ba lan a corp uili do clumuibh gleghealaibh amail cholum fhailinn; & ba
3878] h-erlabra aingil acht bec bui aice. Ceileabharthar in teirt leo iar m-bein a
3879] cluicc. Canait atlaighi buidhi do Dhia & a menmana tudmidi ind. Ni ra laimset
3880] ní do fhiarfaigi, & no aemdais a n-anmcairdine dho la
3881] turcbhail soiscela.


3882] IS e dano proicept ba menca do-gníth Petar & Pól & na h-apstail noemhdha
3883] olceana, in proicept-so na pian & na fochraice, ar ro aibhsighthea dhoibh
3884] fon cuma cétna. IS e dano proicept do-rindi Siluestar ab Roma do Consantin
3885] mac Elena, d' airdrigh in domain, isin mor-dail dia ro edbair Roimh do
3886] Petar & do Pól. IS e so proicept do-righne Fabian comarba Petair do Pilip
3887] mac Gordian, do rígh Romhan,{folio 77ra} dia ro creid in Coimdhidh &
3888] dia ro creitsett il-mhile aili annsin; et ba h-essidhi ceid ri do Romanchaib
3889] do-creit in Coimdi Issu Crist. IS e so, dano, proicept gnathaighius h-Ely do
3890] dhenumh do anmunnuibh na bh-firen fochrunn na betad i Parrthus.
3891] IN tan iarum osluicis h-Ely an leabur don proicept tecuit annsin anmunna
3892] na bh-firen i rechtuibh en n-glegheal cuice da cech aird. Indisid dano dhaibh
3893] ar tús fochraice na firen; aibnes & airera flatha nime, et at forbhfhaeiltigh-sium
3894] ind airet-sin. Indisidh iarum doib piana & todernama itfrinn & erbhadha


p.116


3895] laithi bratha. IS follus cu mor gne m-broin forra-som fesin annsin .i.
3896] h-Eli & Enoc, conad h-e sin Da Bron Flatha Nime. IAdhuidh h- Eli iarum
3897] a leabar proicepta. Do-ghniat ind eoin nuallghubai dermhair in uair-sin, &
3898] tennait a n-eittiu fria curpu co tecat srotha fola eistibh ar omun pian ithfrinn
3899] & laithi brátha. IN tan iarum is iat anmunna na noem dianad erdhalta sir-aitriubh
3900] flatha nime do-gniat an gubai sin, bad deithbhir do dhainibh in
3901] domain ciamdais déra fola do-ghnetis oc airichill laithe bratha.
3902] Bete immorro uilc imdha & imnedha isin laiti sin .i. i l-laithi
3903] bratha.
3904] IS andsin icfus in Coimdi a commain fein ria cach aen n-duine isin domun: pian
3905] lais dona pectachuibh, fochraic dona firenuib. Cuirfitir iarum na pecthaigh
3906] annsin i fudhomhain na pene suthaine for dos-iadhta glas breithri De
3907] fo mhiscaidh bretheman bratha. Berthar iarum na naeim & na fireoin, lucht
3908] na desheirci & na trocuiri, for deis De Athar, do bith-aithribh flatha nimhe.
3909] Beit iarum isin mor-gloir sin ind aontaidh dheeachta & daonachta Meicc De,
3910] ISind aoentaidh is uaisli cech aentaid .i. ind aentaid na naoimh-trinoiti uaisli
3911] uilicumachtaighi, Athar & Maic & Spirta Nóimh.


3912] Ailim trocuiri De uasail uilicumachtuigh tre impidhe noeimh Brenuinn,
3913] ro airiltnighium uile ind aentaid- sin, roissam, ro aitreabum, in saecula
3914] saeculorum!


p.117


3915]

Betha Ciarain Clúana Mac Nois


3916] OMNIA QUE CUMQUE UULTIS UT FACIANT HOMINES UOBIS ITA et
3917] uos faciatis illis’’

Mt. 7:12

.i. Cech maith as ail libh do dhenamh dhuibh o
3918] dhainibh bidh amlaid sin ra ghnéthe dhoibh. Haec est enim lex et
3919] prophetae, uair is é sin rect & faitsine.


3920] Tairmeascaidh cecha h-uilc immorro, fuacarthaidh cecha maithiusa,
3921] sídhuighi Dé & dáine, Issu Crist mac Dé bhi, sláinicidh ind uili dhomain,
3922] IS é ro raidh na briathra-so do thinchosc a apstal & a deiscipul & na h-uili
3923] ecalsa im comhlud na desherce .i. co n-derndais na daine do mhaith & do
3924] dheirc fria coibnesom ind uile do-ghendais doibh fein. IS do sin at-beir
3925] Issu: Omnia quae cum- que uultis’’

Mt. 7:12

. Matha immorro mac Alfei, in sui
3926] forbhurach de Ebhraib, in cethrumad fer ad-cuaidh in soscéla coimdheta, is e
3927] ro scribh na briathra-so i curp shoscela, co n-apair for slict a maigistreach .i.
3928] Issu: Omnia quae cum- que ’’

Mt. 7:12

.i. Mad do-berthi-si an bhar n-dainibh maithe da bar
3929] clannuibh as mo cu mor do-bera in t-Athair nemhdha maith dia macaibh
3930] non-guidet, conad for slict na m-briathar-sa do-ráidh Issu in comairli-si.
3931] Omnia que cumque et reliqua’’

Mt. 7:12

. Uair aithnidh rect & fáitsine gradh do tabairt
3932] do Dia & don coibnesam. Uair as é clethe & forair in forcetuil diadha in derc,
3933] uair is si in derc sualaig dhilius na cristaidi, uair na suailche arcena bite oc
3934] degh-dhainibh & oc droch-dhainibh. Ni tectann immorro in deirc acht
3935] deg-daine nama, conadh air sin at-beir Issu: ‘IS ann ro-fhinnfat na h-uili
3936] daine conidh dom muinntir-si dhuibh, dia cara cach uaibh araili amal
3937] ro carus-sa sibh-si’’

Mt. 5:46, Lk. 6:32

’.


3938] Sochuidhi immorro do macuibh bethad, etir apstala & desciplu in
3939] Coimdedh, o sin ille ro comhaillset cu duthrachtach & cu leir in comairli-sin
3940] tuc Issu doibh{folio 77va} um comhallad na derce feibh ro comuill & tuc
3941] saeingradh don deirc sech gach sualuigh in t-apstal uasal oirmitnech, in
3942] t-anmchara, in oeibelteoir, in fer dia ro las iarthar in betha a bh-fertuib & a
3943] mirbhuilibh, a suailcibh & a so-ghnimhaib .i. Sanctus Ciaranus sacerdos et
3944] apostulus Christi, In t-uasal-sacart & in t-apstal, inti noeim Ciaran mac in


p.118


3945] t-Saeir
. Mac ón in t-Saeir do-roine nemh & talmain cusna h- uilib filet inntib,
3946] mad iarsan geinealach nemhdha. Mac in t-Saeir denmha carpat & cech
3947] saeirsi arcena h-e iar sin n-genealach talmanda.


3948] IS ann didiu airmitnighit ind irisigh lithlaithi in uasail-sin, i quingtidh
3949] septimper arai laithi mis grene, isin laith-si iníu arai laithi sechtmaini.


3950] At-fiadhat didiu taithmet cumair dia fertuib & dia mhirbhuilib in
3951] craibhdhig-sin ar airfited anma na n-irisech, & dia ghenelach collaidi & dia
3952] coimpert bhith { caith & don fhorbadh do-rat for a rith m-buadha isna talmandaibh.
3953] Fer didiu onoiri móire ic on Coimdhid in fer-so. Fer dia ro congaib
3954] Dia a chathraig .L. bliadne rian a geinemain. Fer fil a n-urd apstal la Crist
3955] isin domun-so, amal ro ráidh Colum Cille: Quum tu Christi apostulum
3956] mundo missisti hominem’’

'Alto et ineffabili' Lib Hymn I, 157

. Locharn didiu h-e for lasadh co soillsi ecna &
3957] forcetuil amal ro raidh Colum Cille: ‘Lucerna huius insolae, lucens .l.
3958] mirabili’’

’. Fear ro fhothaighistair aird-eclais asa rucad greim riagla & ecna &
3959] forcetuil do uilib ecalsaibh na h-Eirenn amal ro raidh in t-ecnaid cetna:
3960] Custodiantur reg- mina’’

et caetera .i. Coimhéttar oc sruithibh na g-cathrach-so
3961] na ríagla & na forcetla & na bésa arichta on maighister, o Ciaran, conid
3962] iat-saidhe ríagla & besa ro scailtea & ructha do uilibh cathrachuibh noebh
3963] Eirenn, ár is aisti berar ríagla & besa fo Eirinn uili. }


3964] Fer fil a n-urd na primh-fhaithe oc on Coimdid isin domun-so amal
3965] ro ráidh in fáidh cétna: Profeta qui nouisimus’’

, et cetera, ár bai dia uaisli & dia{folio 77vb}
3966] airmhitnigi oc on Coimdhid cu ro tirchanadh o fhaidhib foda riana
3967] genemain, amal ro thirchan Ysac & Eoin Bauptaist Issu, et a n-is uaisli and.
3968] Ro tircan cetus Patraic mac Calpuirn i Cruachan Oighli, iar n-dunad in
3969] crainn imma thaisib isinn inad i ta an cathair-sin aniu. Ro thirchan
3970] Brighit o 't-connaic in lasair & in t-aingel .L. bliadne ria Ciarán isinn inadh
3971] i tat crosa Brighdi indiu. Ro thircan Bec mac De co n-debairt: ‘Andsin, a
3972] meic in t-Saeir, it casair chaeimh cot clasaibh, cot coraibh, cot cairpthibh, cot
3973] ceolaibh’. Ro thirchan Colum Cille i n- Ard Abla do Aedh mac Brannuib no
3974] Brenainn.


3975] IS e so didiu genelach Ciarain: CIARAN mac Beoit meic Olchain meic
3976] Dichon meic Cuirc meic Cuindenn meic Cuinneadha meic Feic meic Maeil
3977] Cathrach
meic Lairi meic Lairne, meic Cuiltri meic Gluinig meic Coirpri


p.119


3978] meic Logai meic Meidle meic Duibh meic Lugna meic Feidlimid meic
3979] Echach, meic Bresail meic Deghadh meic Reo Soirche meic Reo Doirche
3980] meic Tighernmhais meic Follaigh meic Eithreoil meic Ireoil Fáidh meic
3981] Eirimhoin meic Mhiled Esbaine.


3982] Beoid dano mac Olchain do Latharnaibh Maighi Molt do Ulltaib a
3983] athair talmanda inti Ciarain. Dar Erca ingen Ercain meic Buachalla a
3984] mathair-sium, ut dixit Ciarán:

    1. 3985] Dar Erca mu máthair-si,
      3986] nírbo bannscal olcc,
      3987] Beoit soer mo athair-si,
      3988] do Latharnaibh Molt.

3989] Do Chiarraigi Irluacra didiu dia máthair .i. do Glasraigi insainnriud. Glas
3990] fili
didiu a senathair. Ba h-í fochonn a n-acomail na deisi sin. Dia n-dechaid
3991] Beoid do thorruma a brathar batur i crich Ceneoil Fhiachrach, o 't-connac-sium
3992] an ingin .i. Dar Erca, for a cinn ro chuindigh for a tuisdidhibh cu tucad
3993] dó h-i iar bh-fír. Et ruc coicc macca dhó iar sin, & is e so ord ara rucaid .i.
3994] Lucoll a primh-gein, Donnan in tanaisti, Ciaran in treas, Odran in cethramad,
3995] Cronan an cóiced, & ba deochain, uasal-shacairt immorro na cethra meic
3996] aili. Ruc didiu teora ingena do, & batar di óigh dibh-saidhi .i. Lugbec &
3997] Rathbeo. Pata immorro in tres ingen, & ba feadhbh craibhdech iside. IT e
3998] inso relge i tat taisi na naemh-sin .i. Lucholl & Odhran i n-Isil Ciarain;
3999] Donnan & Ciaran i Cluáin Mac Noiss. Cronan deochan{folio 78ra} &
4000] & Beoit & na tri h-inghena i Tigh Meic in t-Saeir.


4001] BAI, tra, ecraibhdech in tan sin i Crich h-Ua Neill .i. Ainmiri mac
4002] Colgan a ainm-sidhe. No ordaighedh-sidhe na tuatha & na cenela fo chíss
4003] ro-trom. Luidh didiu Beoid for teiched in righ-sin i crich Connacht cu
4004] Cremhthann mac Lughdach meic Dallain .i. ri Eirenn, co Raith
4005] Cremthainn
a Muigh Ai.


4006] IS ann ro coimpredh Ciaran, i sex kalainn Iuin, & ro genair i sex kalainn
4007] Marta. Ro tirchanad gein Ciarain o Lugbrann .i. o druidh in righ
4008] remhraidhti. Dixit in drui:

    1. 4009] Ró ic gabair Aenghusa
      4010] dia raibi i cris i cliaban
      4011] tucad i sog n-aen-lo-sa
      4012] o Dhia in firt-sin do Ciaran.

p.120


4013] O ro-chuala in drai i n-araili lo fogar an carpait, ‘Fogur carbait fo rig annso’,
4014] ar se. O 't-cotar na gille imach ni fhacatar acht Beoid & Dar Erca isin carput.
4015] O ro faitbiset na gille imon n-draidh, is ed ro raidh: ‘In mac fil i m-broinn na
4016] bannscaili’, ol se, ‘bidh ri mor h- e, et amal do-aitne grian idir renda nimhe
4017] do-aitnebha-sum i bh-fertuibh & i mirbhuilib diaisnéidhi isna talmandaibh’.


4018] Ro genair didiu iar sin noemh Ciaran i Maigh Ai icc Raith Crem- tainn.
4019] Ro baisted o deochain Iustus, uair rob imcubaid cumad o fhiren no baistfithe
4020] an firén.


4021] I N-araili lo at-bath ech Aenghusa meic Cremthainn cu ro gaibh toirsi
4022] moir do ecuib a eich. O ro chotuil tra Aenghus ro artraig aingel De dhó
4023] ind aislingi, & is ed ro raidh ris: ‘Ticfa Ciaran mac in t- Saeir & to-duiscfe h' ech
4024] dhuit;’ & is ed on ro comhailled, ar tainic Ciaran la breithir ind aingil & ro bennach
4025] uisce co tucadh darsind each, & ad-racht fo cétoir a bas. Do-rad
4026] immorro Aenghus ferann mor do Dhia & do Chiaran ar thoduscadh an eich.
4027] Tír na Gabrai ainm in fherainn.


4028] I N-araili lo ro chairigh a mháthair esium. ‘Do-berat, tra’, ol si, ‘gille
4029] bheaca in baile mil leo amuich as na miltenuibh dia muindteraibh, & nocha
4030] tabrai-si dhuinne’. O 't-cuala Ciaran inní-sin, luidh co araili topur, & línaid a
4031] leastar as, & bennachaidh cur' bhó mil togaide, & do-beir in mil-sin dia
4032] mháthair cur' bo buidhech. Et as í sin mil-sin rucad do deochain Uis i
4033] lógh a bhathis-sium.

{folio 78rb}


4034] I N-araili lo ro ghresset droch-dhaine coin fheochair co
4035] Ciaran da letrad. O 't-connaic Ciaran in coin, ro chan in fersa-so: Ne tradas
4036] bestís animam confitentem tibi’’

Ps. 73:19

. Et o ro ráidh-seom sin ad-rocuir in cú fo cetoir
4037] & nocho n-erracht o sin.


4038] Ba h-e immorro monur do-bertis a thustidhi fair-sium .i. inghaire, fo
4039] cosmailius Dabid meic Iese & Iacoip & na sruithi anall, ár ro-fhitir Dia
4040] cumad bhuachail treabhuir do moir- tretuibh eisium .i. treta na n-irisech.
4041] IAr sin for-caemhnacair ní adhamhraighthi icc Raith Cremhthainn i Muigh
4042] Ai
, eisiumh oc coimet indile a aidi .i. deochain Uis oc Fidharta, & sist
4043] fhoda etarra. Ro-cluineadh-som immorro inni it-bereadh a aidi amal no betis
4044] toebh fria toebh. IS ann sin táinic sindach co Ciaran as in coill, & gníth
4045] cennsa fris. Do athaighedh co menic chuigi, cu ro erail fair umaloit do
4046] dhenamh dhó .i. a leabar salm dh' imochar etarra & a aidi .i. deochain Uis.


p.121


4047] Uair in tan at-bereadh oc Fidharta: abair so a n-ainm ind Athar & in Maic
4048] & in Spirta Nóimh do-cluineadh Ciaran ic Raith Cremthainn otha sin cu
4049] deredh in aicepta, & no bhídh in sinnach gu h- umul oc irnaidi in aicipta, co
4050] tairseadh a scribenn i ceir cu tabhradh lais iar sin cu Ciaran. FEACHT ann
4051] mebhais a thangnacht aicinta triasin sinnach gur' fhobair for ithe a liubhair,
4052] uair ba sanntach um na leadhbuibh batar uime dianechtair. O ro bhai-sium
4053] oc ithi in liubair, is ann tainic Aenghus mac Cremhthainn gu céitheirn
4054] & gu milconuibh cuici, cu ros-toifnetar h-e, cu nach fúair a dhín a n-inad,
4055] co n-deachaid fa chochull Ciarain. Ro morad ainm De & Ciarain tre anacol
4056] in liubair ar in sinnach, & tria anacul in t- sinnaig ar na conuibh, et is e in
4057] leabar-sin Polaire Ciarain aniu.


4058] IS friu as cuibhdhi sin fria droch-dhainib bite i comfhocraib don
4059] eclais, & fo-gabut torba na h-ecalsa, eter comuinn & baithius & bhiadh &
4060] forcetul, & arai ní anat-sum oc ingreim na h- ecalsa, cu tic mortlaid & galar
4061] anaithnidh chucu,{folio 78va} conadh andsin { as eicen doibh tuidhecht fo
4062] diten na h-ecailsi, amal do-chuaidh in sinnach fo cochull Ciarain. }


4063] I n-araili la do máthair Ciarain oc denumh glaisne cu ro-siact co tabuirt
4064] eduig innti. IS ann ro raidh a máthair fris: ‘Amach duit, a Chiarain! Ni
4065] h-ada leo-sum fir a n-aein-tigh fria dathugud eduigh’. ‘Sriabh odhur ann-sumh
4066] on’, ol Ciaran. Do neoch tra do educh tucad isin n-glaisin ni raibhi nach
4067] n-etuch dibh cen sreibh n-uidir ann. Do-gnithir dorisi inn glaisin, co n-debairt
4068] a mháthair fris-sium: ‘Eirc-si imach dano infecht-sa, a Ciarain, & na bidh
4069] sriabh odhur ann, a Chiarain 'nósa’. IS annsin do-raidh-sium:

    1. 4070] Alleluia Domine,
      4071] rob geal glaisin mo muime!
      4072] cech tan ti am laimh
      4073]
      rop gilither cnáimh,
      4074] cach tan ti a bruth
      4075] rop gilithir gruth!

4076] Cech edach, didiu, do-ratad innti rob aen-geal iar sin. Do- gnither an treas
4077] fect in glaisin. ‘A Chiarain’, ol a máthair, ‘na mill umam innosa in
4078] n-glaisin, acht bennachthar lat h-i’. O ros-bennach immorro Ciaran ni dernad
4079] roimpi na 'na diaidh glaisin bhudh com maith ria, ar cidh edach Ceniuil
4080] Fiachrach
uili do-berthi ina h-iarcain nos-gormfadh; & no gormadh fadeoidh
4081] na conu & na catu & na crunda frisa comhraiced.


p.122


4082] FEACHT do-sum oc inghaire bhó. Do-táet cu allaid ro-trúagh cuici. Iss
4083] e arosc m-breithre no bidh aice-sium .i. ‘don-fair trocuire’! ‘Eirg & tomuil in
4084] laegh, & ná bris & na h-ith a chnámha’. Do-chuaidh in cu & do-righne
4085] amhlaid. O rogheis in bó oc iaraidh in laeig, is ed ro raidh a máthair
4086] fris-sium: ‘Innis, a Chiarain, cia airm i ta laeg na bo-so, toircedh uait in
4087] laegh cibe aided i n-dechaid’. Do-chóidh Ciaran cusan inad a n-duaidh in
4088] cú in láeg, cu ro tinoil cnama in laeigh, & do-rat i fiadhnusi na bo, & ad-ract in
4089] laeg & ro sheasaimh.


4090] In araili lo tancatar foghlaid a h-Uaibh Failge do mharbad daeine
4091] i Ciniul Fiachrach, cu b-fuaratur inti naeim Chiaran oc leighinn ica indilib, cu
4092] ro triallsat dia marbhad, acht cena ro benuit-som o dailli,{folio 78vb} & ni
4093] caemhnacair cor do cois na do láimh doibh no gu n-dernsat aithrighi, & cur ro tuasluicthea
4094] tre breithir n-De & Ciarain iat.


4095] FEACHT aili ro fhaidh a athair eisium do idhnacul coiri don righ .i. do
4096] Fhurban, co nus-tarlatar boicht dó forsin conuir & atn-aig cairi in righ dhóibh,
4097] cor' cuibrighed-som annsin, & tucad daeiri fair ac un righ, & ba h-e monar
4098] no h-erbtha fair, bró do bleith. For-caemhnacair mirbhuili mora annsin .i.
4099] in tan ro triall-som bleith na bron no impa a h-aenar, & do-gnith samlaid
4100] do gres, et ba h-iat aingil in Coimdhedh no mheiled dia raith-seom. Nir' bhó
4101] cian iar sin cu tancatar gobuinn a tiribh Muman, & teora cairedha leo do
4102] Chiaran a n-almsain, cu rub amhlaid sin ro saerad Ciaran o fhognum in righ.


4103] IArsna h-iibh sin, tra, ba mithig la Ciaran teact for scolaidhecht
4104] d' fhogluim ecna cu Finden Cluana h-Iraird. Ro chuinnig immorro bhoin
4105] for a máthair & for a athair dia breith lais dia fhoglaim. At- bert a
4106] mháthair na tibhred do. Ro beannach-som boin dona buaibh .i. Odhur
4107] Ciarain
a h-ainm o sin amach, et do-dhechaid cona laegh a n-diaidh Chiarain
4108] otha sin gu Cluain Iraird. Do-rat-som iarum tí dia bhachaill eatarra, ár ní
4109] roibhi airbhe etarra, & no bhith in bo oc lighi in laeigh, & ní ticeadh cechtar
4110] dhibh tarsin toraind. Loim immorro na bo-sin no rannta etir in da espoc
4111] dhec-sin cona muinnteruibh & cona n-áigheadhaibh, & nos- folartnaiged uili
4112] iat, ut dixit:

    1. 4113] Caeca for cet comlana
      4114] no biathadh Odhar Ciarain,
      4115] la h-áidhib, la lobhrána,
      4116] la lucht proinntigi is grianain.

p.123


4117] Ata immorro sece na h-Uidhre i Cluain Mac Nois, & gebe anum scarus ria
4118] corp don t-seichid-sin aitreaba in bethaid suthain.


4119] BAtar didiu da esboc dec na h-Eirenn a scoil Findein i Cluain Iraird,
4120] ut dixit:


    4121]
    1. .r.
      Da Fhinnen, da Cholum caidh,
      4122] Ciaran, Cainneach, Comghall cain,
      4123] da Brenainn, Ruadhan co li,
      4124] Nindedh, Mo Bi, mac Nat Fraeich
      4125] .i. Mo Laisi Daminnsi.

4126] IS e ord no bhith acu .i. cech espoc dibh do bleith na bron a la. Aingil didiu
4127] no mheiled in m-broin do-raith Ciarain in la ba leis.


4128] Tucadh ingen righ Cualann fechtus cusin Finnen{folio 79ra} do
4129] léghadh a salm iar n-idhbairt a h-oighi do Dhia. Ro erb Finnen ra Ciaran
4130] an ingin, cumad aigi no leghudh a salma. Ni fhaca tra Ciaran do curp na
4131] h-ingine cein batar immale acht a traighthi nama.


4132] TANCATAR didiu dá clamh dhéc cu Finnen, dia n-ic. Faidhis Finnén
4133] iat cu Ciaran. Ferais Ciaran failti friu, & luidh leo on cill siar, & beanaid
4134] fótt as in talmain cur' mhemhaid sruth uisqui glain as. Do-rat-sumh tri tonna
4135] donn usqui tar cech bh-fer dibh, comtar óghslana fo chedoir.


4136] ISin scoil-si beous no athaiged damh allaid cu Ciaran, cu tabrad-sum
4137] a leabar for congnaibh an daimh. Laithi ann at-cuala Ciaran an clocc.
4138] Ad-raigh suas co h-opunn risin cloc, araidhe ba dene ad-racht in t-agh allaidh,
4139] & luidh as cona leabhar for a congnaibh. Ciar' bhó fliuch in la-sin & inn
4140] adaig, & ciar' bho oslaicthi an leabar, ni ro fliuchad oen-liter ann. Ad-racht
4141] in clérech iarnamharach, & do-riacht in t-agh allaidh cona libur imshlan do.


4142] ISin scoil-sin didiu tainicc Nindedh Saebh- ruisc o Lochuibh Eirne do
4143] legadh cu Finnen, & ní raibhi leabar oca. ‘Essidh leabar’, or Finnen.
4144] Rola Nindedh cuairt for an scoil, & ni fuair o neoch dhibh libar. ‘In
4145] ranacais in moethóclach fil i tuaisciurt na faighthe’? or Finnén. ‘Raghat
4146] innousa’, or Nindedh. In tan iarum rainic Nindedh, is ann luid Ciaran tar
4147] teistemain medhonach liubuir Matha: Omnia quecumque uultis ut faciunt
4148] homines uobis ita et uos faciatis illis’’

Mt. 7:12

. ‘Tancas do iasacht liubhuir’,
4149] ar Ninnedh. ‘Don-fair trocuire’, ar Ciaran, ‘as fris leghaim-si & iss ed as-beir
4150] in teistemain frium cech ni budh maith dam do dhenamh dhamh co
4151] n-dernaind do neoch. Beir-si in leabar’, ol Ciaran. Ro fiarfhocht a aes cumtha

p.124


4152] de aramárach occ denamh in aicipta, cait i m-boi a leabar?{folio 79rb}
4153] ‘Dos-fuc dhamh-sa’, ar a Ninnidh, ‘bídh Ciaran leth Matha a ainm, ar fer don
4154] scoil. Acc, ar Finden, acht Ciaran leith n-Eirenn {e uili,}’ ut dixit Finnén:
    1. 4155] Oc Finnen ro leghastur
      4156] Ciaran craibdhech gu n-greische,
      4157] leath liubair leis cin léginn,
      4158] leth Eirenn dó da esse.

4159] IS uadh sin rucadh in m-breithir n-urdraic co Roim co h-Alaxander .i. non
4160] legam Marcum quo usque compleueram Mattheum.


4161] Do-rala tra iar sin teirci arbha & fhuluing don scoil- sein, cu m-ba h-eicen,
4162] fer maith dibh for timcheall do choimet in builc arbha do- berthea don mhuileann.
4163] Do-rala do Chiaran iar n-urd timchill, bolc corcai do breith don
4164] mhuilinn. Ro raidh-siumh oc oscailt in builc-sin: ‘A Choimdhe’, ol se,
4165] ‘ro badh maith lium cumad cruithnecht chaein, & comad shásad adhbhul,
4166] ailghen, oirmhitech so dona sruithibh’. For-caemhnacair amhlaid sin .i.
4167] aingel De ro tairbired in muilenn ina laim-sium, & esium oc gabhail a shalm
4168] gu n-glaine cridhi & menman, & in coirci do- berthea inn ba cruithnect
4169] togaide oc toidhecht as. Tic didiu inghen airchinnigh in mhuilinn cu raibhi
4170] ic saichthin for Ciaran, & cu tart gradh dhó, ár ba h-ailli a dhealbh oldas cech
4171] duine a com-aeis { didiu duit, ol Ciaran, ‘nách edh do-beri dot aire ercra
4172] in t-saeguil & laithi bratha & piana ith- frinn ara n-imghabail & fochraic nime ara
4173] rochtuin’? O do-chuaidh an ingen dia tigh innisidh in scel- sin dia h-athair &
4174] dia máthair. Tancatar saidhe & tarcatar an ingin do Ciaran. ‘Dia n-edbra
4175] a h-oighi do Dhia’, ol Ciaran & dia bh-fogna dhó, baam aentadach-sa fria.
4176] Ro idpair didiu an inghen a h-oighi do Dhia & do Chiaran, & ro idhbuir-sum a
4177] muinntir uili a m-bith-fhoghnum & a m-bith-dilsi do Chiaran o sin amach. O
4178] do-chuatar dia tigh tucad cuibrenn uata do Chiaran .i. tri bairgena cruithnechta
4179] cona bh-furrthain do (sh)aill, & d' feoil leo, & leastur lan do lind{folio 79va}
4180] O ro fhacoibhset na timthirigh sin, & o rucsat bennachtain, ro raidh-sium:
4181] ‘Don-fair trocuiri’, or se, ‘ni cubhuidh dúinne so do caithimh seach na
4182] braithribh aili’. Fo-ceird iar sin an biadh uili iarna mhiniugud cusin muilenn,
4183] & fo-ceird in linn co n-derna min cruithnechta dibh uili. O ro airigh Ciaran in
4184] timthirid ica forchoimhet frisin cleith, do-rat breithir fair co n-debuirt fris:
4185] ‘Rom-bera corr’, ar se, ‘do shuil as do cinn’! For- caemnacair amlaid iardain,


p.125


4186] uair benais peta cuirri a shuil asa chinn cu rabha for a gruaidh oc dul dia
4187] thigh dhó. Tainic in t-aircinnech acedair maille frisin timthirid cu ro shlechtsat
4188] do Chiaran, & ro edbuir in muilenn cona fherann uili do Ciaran ar
4189] ícc in gilla. Tard Ciaran a dernuinn frisin súil cu rola 'na h-inad, & tard
4190] sigin na croichi tairrsi cur' bhó oghshlán. }


4191] O ro scaich tra meilt in arbha frith cethra builc lána do cruithneacht
4192] cossecartha annsin tria rath De & Ciarain. O ro-siact-sum dia thigh cona
4193] arbhur lais do-righne tuara dona sruithibh. Tuara on ba ferr thucad dhoibh
4194] riamh. Or on aimsir frith an mainn rundai tall ic macuibh Israel ní frith
4195] samail in tuara-sin, ár is amlaid ro boi, gu m-blas cacha degh-bhidh, etir
4196] mhidh & fhín, cu ro shas & cu ro slanaig iat uili. Uair gach duine galair bai
4197] isin cathraig uili di neoch ro chaith ní dhe ba h- oghshlan fo chedair.


4198] Ni ro airigset na sruithi ind iarmeirghi in adaig-sin cu primh iarnamarach.
4199] O ro fiafraig Finnén do Ciaran in mhirbhoill for-caemnacuir ann
4200] ro innis Ciaran uili o thosach co tidhnacul in mhuilinn & in fherainn cona
4201] aidhmibh no cona dhainib dhó a n- idhbairt, ‘et ac sin duit-si in ferann-sin
4202] uili, a Fhindein’! ar Ciaran. IS annsin do-rat Findén a bennacht co duthrachtach
4203] do Chiaran. Ut dixit Finn:

    1. 4204] A Ciarain, a cridhican!
      4205] ar do noeime not-caruim.
      4206] dot-ria rath a dhilican
      4207] imut flatha ocus feruinn.
    2. {folio 79vb}
    3. 4208] A Chiarain uais oirnidi ollbladaigh!
      4209] duit rop soma gach freacra,
      4210] cu rab it cill comhramhaigh
      4211] imut orduin is ecna.

4212] Do-ratad tra in bennacht-soin co dúthrachtach do Chiaran tria ro-gradh & tria
4213] meisci spírtalda. Conad annsin for-fhacuib leth derce & ordain & ecna fria
4214] firu Eirenn do Chiaran & da cathraigh. For-fhacuib didiu Ciaran ana aice-sium
4215] & ara cathraig, conadh de sin ata ana Fhindein. For-erlangair didiu in
4216] t-arbar-soin samhad Findéin gu cenn .xl. la cona n-oidhchibh, et ro taiscedh
4217] a trian do aes galair, ár ro ícadh cech n-ainces, & ni ro lamh luch na peist
4218] a mhilled co n-derna cre dhe fa dheoidh, & no icad cech n-galar for a
4219] taburtha.


p.126


4220] LAITHE n-oen do Chiaran oc tinol meithli buana cu tarla dhó araili
4221] ocláech dár' ainm Clúain. ‘Tabair cabhuir dhún ic on buain amarach’, ol
4222] Ciaran. ‘Do-bhér’, ar Cluain. O dho-chuaidh immorro Cluain dia thigh,
4223] at-bert fria muinntir: ‘Abraidh-si’, ar sé, ‘mo bheith-si a n-galar dia tistar
4224] ar mo chenn o Ciaran’. O ro h-indised don gilla do dhechaid ara cenn-som
4225] sin, at-chuaidh do Ciaran inní sin. Faitbes Ciaran ica cluinsin, & ro tuic
4226] conadh for togaeis ro bai Cluain, uair rob fhaidh De íarbhfír Ciaran. O
4227] do-chuatur tra muinnter Cluana dia dhuscad is amhlaid fuarutur h-e, cin
4228] anmain. Ro chaeinset a mhuindter cu mór h-e, & tancatar lucht an imfhoraidh
4229] fai cur' fhiafraighset dibh fochunn na h-accaine. ‘Cluain’, ar siat, ‘do-chuaidh
4230] imshlán ina leabhaid & marbh anosa h-e, & is é Ciaran ros-marbh ona breithir,
4231] o nach dechaid don bhuain lais’. Tiaghuit in lucht-sin uili do etarghuidhi
4232] Ciarain um thaithbheogud in mhairbh. ‘Do- ghenum-ne uili’, ar siat, ‘buain
4233] duit-si, & do-béram ar mainchine & ar bh-foghnamh duit & do Dia cu brath,
4234] dia n-duisce dhun in marbh’. IS annsin at-bert Ciaran fria scoloic: ‘Eirg-si’,
4235] ol se, ‘& beir mu bhachaill lat docum in mhairbh, & tabair sighin na croiche
4236] don bhachaill for a ucht, & geibh in rann so:’

    1. 4237] ‘Rodháil Clúain
      4238] ‘aniu cucam-sa do bhuain,’
      4239] ‘ar is galar án forrich’
      4240] ‘beo ina thigh marbh fofhuair’.

{folio 80ra}


4241] Ad-racht iarumh Cluáin acedair, & do-riacht co luath
4242] dochum Ciarain. ‘Bendacht fort, a naemh Chiarain’, or se: ‘is maith ina
4243] n-dernuis frim, ar is buidhi lium tuidhecht ó ilphianuib ithfrinn. Anois
4244] ro-fhetamar tarbha na h-umaloite, & etarba na h- anumaloidi, & ro-fhetamar
4245] in mor-cataidh fhuil oc on Coimdid fort-sa, & fil ic muintir nime cu coitcheann’.
4246] Ro shlect iar sin do Ciaran, & do- rat a mhainchine dhó.


4247] Ro fhiafraigset araili dona cleirchibh do Fhinnen cia no taispenfadh in
4248] irnaigthi in tan nach beth Finnen i bhus. ‘In t-ocláech út’, ar Finnén, .i.
4249] Ciaran, ‘esidhe’. ‘Abdhaine do-bere dhó’, ar Brenainn seoch chach. ‘Do-radad,
4250] do-berar, do-bertar’, or Finnén. Format didiu lasna naemhu inni-sin cenmota
4251] Colomb Cille.


4252] IS ann ro fiafraig araili dib-sum cia dona naemuibh budh mo fochraic a
4253] nimh. ‘Don-fair trocuire’! ar Ciaran, ‘ro-finnfaigter in ar congbhaluibh ar


p.127


4254] talmain’. IS ann sin do-righne Brenainn Birra faitsine dhó: ‘Gebmait-ne da
4255] congbail for Brenainn, for dib srothaibh itir prim-chathrachaibh, & in dethbir
4256] bias etir na da sruth biaidh etir met na cathrach’.


4257] IN tan immorro ba mithigh do Chiaran toidhecht o Cluain Iraird iar
4258] bh-foghluim léiginn & ecna, for-fhacuib in Uidhir oc Ninded noemh, acht
4259] as-bert-som a seche do rochtuin dó iardain, et at-bert Ciaran foss: ‘Gidh
4260] sochuidhi do-chabair dia blicht ro budh liu dia tibhreadh a seiche cabair’. Et
4261] as-bert-som: ‘Cech ainim raghus asa churp do sheichid na h-Uidhre nocha
4262] pianfaider a n-ithfrenn’.


4263] At-connuic Finden aislingi do-sum & do Colum Cille .i. da esca isin aier
4264] co n-dath oir forru. Do-chuaidh indalanae for fairrce sortuaidh os mhedon
4265] Eirenn. Colum Cille sin cu taitnemh a shaeiri & a socenelche et Ciaran
4266] cu taitnem a derce & a trocuiri.


4267] TEIT Ciaran iar sin d' acallaimh{folio 80rb} righ Eirenn .i. Tuathail
4268] Maeilgairbh
, do cuingidh fair chumhaili bai aigi. Do-rat tra Ciaran a
4269] dhorn imon m-broin ar deirc, & ro gheall cu bh- foighenadh deis na cumaile.
4270] Ro derluic Tuathal iarum in cumail do Dia & do Chiaran, & do-rad fos a etach
4271] rígda, & do-rat Ciaran do bochtaib fo cétóir.


4272] FEACHT ann do-luidh Ciaran do cuingidh cumuili aili cusin righ .i. cu
4273] Furbaidi. IS annsin tuc fer ele boin do-sum a n-edbairt: tuc araili brat dó,
4274] tuc araile aighen. Do-rat-sum uili do bhochtuibh fo chetóir isin lo cetna, et
4275] do-rat Dia tri h-edburta roptar ferr do Ciaran .i. coiri deis a aighin, da brat
4276] dec deis a aen-broit, da bai dec a n-inad a aen-bhó. O 't-connuic in inní-sin
4277] do-rat in cumail dó.


4278] O thainic tra co celeabhrad do-sum dia aiti targaid-siumh a chathraig
4279] do fhoghnum dho. ‘Acc’, ar Finden, ‘nir-ben do chathraig-si fri nech aili
4280] acht fri Dia do-rat sain-seirc duit sechainne uili’. Cíidh Ciaran, ar ba h-uasal
4281] lais a aite do thaircsin a chathrach dhó. ‘Biaidh dano aenta edrann cena’,
4282] ar Finnén, ‘& ni ba nimhidhech na talmanda intí millfeas ar n-aentaidh’. ‘Bidh
4283] amlaid’, ar Ciaran. Do-imthig Ciaran roime iar sin. Et is ann tuc Colum
4284] Cille
in test-si fair


    4285]
    1. rann
      Amhra ocláech teit uann siar,
      4286] Ciaran mac in t-Shaeir:
      4287] cen saint, cen uail, cen ecnach,
      4288] cen etradh, cen aeir.


p.128


4289] IAr sin do-cuaidh Ciaran co h-Aruinn do agallaim Enna, & at-condcadur
4290] aen-aislingi Ciaran & Enna .i. crann mor toirthech i farrad srotha for medhon
4291] Eirenn co n-didnad inis Eirenn, & ros-dechaid a thorad tar muir bai imon innsi
4292] amuigh, & ticdis eoin an domain gu m-berdis ní dia thorad. At-cuaid Ciaran
4293] in fhis do Enna. Ro raidh Enna: ‘An crann mor at-connacuis tusa fein 'sin
4294] áir it mor fri tua & doenaib, bid lan Eiri dot thanoir. Ditnebaidh
4295] fo scath do ratha an innsi-sea, & sasfuider sochaidi ó rath th' áine &
4296] th' urnaigti. Eirg didiu la breithir n-Dé for ur srotha & fothaig eclais ann’.


4297] Fectus do-san a n-Aruinn ac tíradh isin áith, & Lonan Cerr malle fris,
4298] & i frithbert no bhidh-se coidhci fri Ciaran, co facadur in naoi for nó- chombáthad
4299] 'na b-fhiadnusi. ‘Indar leam’, ar Lonan, ‘baidhfider inníu in nói út, & loiscfider
4300] in aith-sea le mét na gaeithi’. ‘Acc’, ar Ciaran, ‘in nói út loiscfider, & as
4301] bádudh baidfidh in aith-sea{folio 80va} cona h-arbhur’. Ocus iss edh ón
4302] ro comhailled, uair terlá lucht na nói & tucadh in nou i farradh na h-atha.
4303] Gabuis tene in aith & loiscter in nóu, atn-aig in gaeth sétedh forsin áith cona
4304] h-arbur isin fairgi, gur' báidedh tre breithir Chiarain.


4305] O do-dhechaid Ciaran a h-Aruinn tachraid bocht dó ar in conair. Atn-aig
4306] Ciaran a chasal lín dó & do-toet co h-Inis Cathaigh do ben- nachad do Shenan.
4307] O ro bhui-sium ina aen-bhrut ro foillsiged do Senán inní-sin, & do-chuaid 'na
4308] choinne, & casal lin fó ocsail, & do- raidh re Ciaran: ‘Nach nar’, ar se, ‘sacart
4309] do imthecht cen chochull’. ‘Don-fair trocuiri’! ar Ciaran, ‘airchisfid Dia
4310] atá cochull dam-sa fo choim mu senorach’. O do- rócht Ciaran gu Clúain
4311] Mac Nois
dob ail dó co ructha casal eli uadh do Senan. Ro leicedh in casul
4312] fri sruth na Sinna, & ro-siacht gen fhliuchad gu port Innsi Cathaig. Adubairt
4313] Senan re mhanchaib: ‘Eirgid don muir & fo-ghebaidh aeighidh ann, &
4314] tucaidh libh co n-anoir & co n-airmhitin’. O dha- chuatur imach na manaigh,
4315] fuaratar in casul forsin muir, is se tirim, & tucsat leo h-e co Senan, & ro ghni-sium
4316] atlugudh buidhi don Coimdidh, & as e sin casal Senan inníu.


4317] Do-dhechaid iar sin co a braithribh co h-Ísill, & do-rat Cobhthach mac
4318] Brecain Isel do Dia & do Ciaran, & do-aitreabh annsin maille na braithribh.
4319] Et do-bhi la ic denum a aicciupta immuich for in achad, do-chuaidh-sium do
4320] thorruma a aeighed, & for- facuibh a leabur oslaicthi co matain fon fliuchad,
4321] & ni rainic banna fliuch in lebur.


4322] Fechtus do-bhi Ciaran ag cur sil an Ísill. Do-taed bocht cugi. Atn-aig
4323] Ciaran mam don gran 'na ucht, & ro soudadh fo cétoir in gran a n-or.


p.129


4324] Tucadh carpat cona echaib do Ciaran o Aenghus mac Crimththuin.
4325] Do-rat Ciaran don bocht ar in ór, & ro soe in t-ór a n-gran, & ro sioladh an
4326] gort de.


4327] Ro bui immorro loch i farradh Ísill, & no aitreabdais aes tuaithi &
4328] daescarshlúag an innsi bui fair, & do- thairmiscedh nual & fogur in lochta-sin
4329] ad-tarbha um na clerchiu. Ro ghuidh Ciaran in Coimdi cor' alta asa h-inad
4330] in innsi, & do-ronad in ní-sin, & at- cither beos an t-inad a roibi isin loch re
4331] cuimnigud in fherta-sin.


4332] O ná caemnacatar immorro na braithri fulang deercí Ciarain ara mét, & o
4333] ron-gaibh format, do-raidhset fris: ‘Eirg uann’, ol siat, ‘ár ni ruibem a n-aein-inad’.
4334] Do-raidh Ciaran: ‘Diamad sunn’, ar se, ‘no beinn-si gidh Isel an
4335] t-inad-so arai luic, ro badh ard arai n-anoire & n- airmiten’.{folio 80vb}
4336] As ann ro raid-sium so:

    1. 4337] ‘Ciar-sa isiul ro badh ard’
      4338] ‘mina thísedh in fodhard:’
      4339] ‘in fodhard mina thisedh’
      4340] ‘ro badh ard gersa ísel.’

4341] Do-rat Ciaran annsin a liubhair for oss n-allaid. Ro comaithig-seom iarum
4342] in n-os n-allaid cech a tiged. Do-chuaid in t-agh roime-sium co h-Inis
4343] n-Angin
. Do-cuaid-sium isin innsi & nos- aitreabhann.


4344] Do-dechadur iarum a braithri cuigi-sium as gach aird. Ro bhui araili
4345] uasal-shacart isin innsi. Dainel a ainm, do Breatnaib dhó, & ron-greis Diabul
4346] gu ro formdigh re Ciaran. Rucadh iarum cuach rigda co tri h-enuib ordha o
4347] Chiaran do-sum i comartha n-dilgudha. Ro ingantaigh an sacart inni-sin, &
4348] do-ríne aithrighi, & do-shlecht do Ciaran, & do-rat an innsi dó.


4349] Fecht do Ciaran an Inis Angin gu cuala in gairm isin purt. Ro raidh
4350] risna braithribh: ‘Eirgidh’, ar se, ‘ar cenn adbhair bur n-abadh’. O rancatur
4351] an port ni fhuaradur ann acht moethógláech tuata. Raidhit fri Ciaran inní-sin:
4352] ‘Eirgidh arai sin ara chenn arís. Follus dam-sa for a ghuth co m-ba h-e bhus
4353] abb daib-si am degaidh’. Tucadh iarum in t-oglach isin innsi co Ciaran, &
4354] ro bherr Ciaran h-e, & ro legh aigi, & ba h-e sin Enna mac h-ui Laigsi .i. fer
4355] noebh adhamraigthi 'con Coimdidh, & is e rob ab iar Ciaran.


4356] Do-rala cu torchuir soscéla Ciarain isin loch o araili brathuir anfhaitech,
4357] & ro bhui cu fota fon loch. I n-araili laithi a n-aimsir samhraid do-cuadur bai
4358] isin loch gu ro len iris an t-shoscéla do cois bó dhibh, co tuc le gu port tirim.


p.130


4359] As de sin ata Port in t-Soscéoil a n-Inis Angin. O ra h-oslaiced immorro in
4360] soscél, is amlaid ro bui, glegheal, tirim, gan dith litri tre rath Ciarain.


4361] Tainic araili fer do Corca Baiscinn co Ciaran, Donnan a ainm, mac
4362] brathar do Senan mac Gerrginn, & in ann máthair dó & do Senan. ‘Cidh
4363] accobrai cidh theigi’? ol Ciaran. ‘Do chuingidh inaidh i tairisiur & i
4364] foighén do Dia’. For-facuibh Ciaran Inis Angin la Donnan. Ro raidh
4365] Donnan: ‘Uair as condeirc duit frium, facuibh ní dod comurthaib & dot
4366] minnaib agum’. Facbaidh Ciaran aigi a soiscél .i. an soiscél frith as in loch,
4367] & a clog & a fher imchuir .i. Mael Odran. Tri bliadne immorro & tri mís ro bui
4368] Ciaran a n-Inis Angin. Et is ed tainic iar sin co h-Ard Manntain i farrad na
4369] Sinna. O 't-connuic-sium aibhne an inaidh-sin, iss edh ro raid: ‘Madh annso
4370] thairismit’, ar se, ‘bidh imda saidbreas in t-shaeguil aguinn, & bid uaithti
4371] anmunna docu nimi as’. Tainic iar sin cusin m-baile-sa. Ard Tiprat a
4372] ainm in tan sin. ‘As sund immorro anfamit, uair bat imdha anmain docum
4373] nimhe as, & biaidh torroma o Dia & o dhainib coidchi forsin inad-so’.
4374] I n-ocht kalainn Febra ro ghabh Ciaran i Cluain, in dechmad esca, i sathrann.
4375] Ochtur immorro do-chuaidh leis. i. Ciaran, Aengus mac Nisse, Cael Cholum,
4376] Mu Lioc, Lugna mac h-ui Moga Laim, Colman mac Nuin. Amhra tra
4377] ro gabadh an congbhail-sin la Ciaran i Clúain cona ochtur iar d-daidhecht
4378] do thonnaib in uisce feibh ro ghabh Noe mac Laimhiach in doman cona ochtar
4379] iar tuidhecht do thonnuib na dilenn. As annsin ro clann Ciaran an cét cleath
4380] i Clúain & Diarmaid mac Cerbaill maille ris. At-bert Ciaran re Diarmait ic
4381] sádhudh na clethi: ‘Leic, a laeich, mu laimh uas do laim, & bia-sa uas fheraib
4382] Eirenn
i n-aird- righi’. ‘As ced lium’, ar Diarmait, ‘acht co tuca comarda
4383] dam aire sin’. ‘At-ber immorro’, ol Ciaran. ‘Cid at uathad-sa inniu baat ri
4384] Eirenn
in trath-sa imarach’. Ba fior-son, dano, ar ro marbadh Tuathal
4385] Maelgarb
rí Eirenn in oidchi-sin, & ro gab Diarmait rigi h-Eirenn aramhárach{folio 81ra}
4386] & ro edhbuir cét ceall do Ciaran. Conad dia forcell sin as-bert:

    1. 4387] At-bér co fír foirglidhi
      4388] cid uathad do dream dhámhach
      4389] bát rí Eirennrí aebhda oirdnidhi
      4390] Eirenn
      in trath-sa imárach.
    2. 4391] Marbadh Tuathal MaelgarbTuathail togaidhe
      4392] Maelgarbh
      bá gairm gun gloire,

      p.131


      4393] as de itá in rádh roghaidi
      4394]
      ba h-e a écht Mael Móire.
    3. 4395] Gen mhaidm is gan eirsclaidi
      4396] ro ghab Uisnech nír iar n- dál.
      4397] do-rat Diarmait derrseaighthi
      4398] cét ceall do Dhia 's do Chiarán.

4399] IAr sin ro shaidedh in cleth, & adubairt Ciaran ica sáthad: ‘Ac so’, ar se,
4400] ‘i rosc Triuin’ .i. Tren mac-sidhe ro bhui i n-Dun Cluana Ichtair ro triall
4401] anumaloit do-sum. Mebhuis fo cétair a aen-suil 'na cinn la breitir Ciaráin.


4402] Araili lá do-bhadur na braithri a n-ítaidh moir & siat ic buain i Cluain.
4403] Foidhit araili timtiridh uathaibh cosin clerech co ructha usqui doib
4404] isin gurt, conad ann is-pert Ciarán dia ro ghabhduis inniu for a n- ítaidh
4405] no imfhulaingfedh saidbreas mor in t-shaeguil dona braithrib thicfatis dár n-eis.
4406] As derbh eimh, ar na braithri, ‘as ferr linne ainmne ara tibertar fochraic
4407] dhuin fein do denamh, & dia ticfa les dona braithribh 'nar n-degaidh, inas sasad
4408] ar n-itad inniu’. Tucad telcoma lan d' fhin otha tire Franc cosin m-baili do
4409] Ciarán i logh na h-ainmne-sin, & ro mhair blagh don telcomu-sin sunn co
4410] h-aimsera déidhincha. O thainic immorro in fescur ro bennach Ciarán
4411] lestur lan d' usqui, & ro soudh i fín togaidhi, & ro dáiledh for na manchaib
4412] cona bai flaith ro derrscaig don fhlaith-sin. Ár do-dechadur muinter
4413] Coluim Cille o h-Í iar n-aimseraibh fodaib cosin cathraig-si. Ro fuiredh
4414] flaith doibh, & ro h-erdurcaiged triasin cathraig uili nach raibhi roimpi nach
4415] 'na degaid flaith a com-maith. As annsin as-pert senoir ro bui i tich
4416] sruithi: ‘Ro-fetur-sa’, ar se, ‘flaith ba ferr indas. Ferr in flaith do-ríne Ciarán
4417] dia mhanchaib dia m-batar a n- ítaid mhoir, cu ro-soi-sium in t-usqui i fin
4418] doibh. Narub scel cen comurdha duibh-si sin’, ar in senoir, ‘misi fein ro dail
4419] in fin-sin, & teighed mh' orda dar eochair in bledhi isin fin taiscid-si, & fin- naidh
4420] innosa boladh mh' ordan ara tuma isin fin an tan sin’. Tancatar & ro rasasta
4421] uili o bolad in meoir-sin. Ad-rubratar: ‘As ferr’, ar iat, ‘in fhlaith-sa ina cech
4422] flaith in flaith isa bolad mharus iar n-aimsir ro- foda for meor. Bennacht’,
4423] ar siat, ‘for Ciarán, & bennacht for in Coimdid ro dhanaigh do cech maith’.


4424] Crichidh Clúana, scoloc Ciaráin, do- cuaidh co Saigir, cu ro feidhligh fri
4425] re cian innti, cu ro aslaigh Deman fair in tene senta bui ic na manchaib isin
4426] cuchtair do bhadudh. It-bert Ciaran Saigri na caithfed biadh co tistais
4427] aeighid do-bhéradh teine dhó. Luid immorro Crichidh uaidib sealad bec
4428] sechtair in cathrach gur' marbsat coin allta & nochur' mhillset a corp.


p.132


4429] O ra-cuala Ciarán mac in t- Sair bas a ghilla, luidh co Ciarán Saigri dia
4430] chuinghidh. O ra-siacht is ed as-pert Ciarán Saigri: ‘Is ed tóisech ricthi a
4431] leas usqui dar bur cosa, acht ní fhil tene ocuinn do thégadh usqui dhuibh,
4432] acht tucaidh-si bur n-aidedha tened duin, ar is daeibh ro cinn Dia’. IS annsin
4433] tuarcoibh Ciarán mac in t- Shaeir a lamha docum nime, & do-róine ernaigthi
4434] n-dicra. Iar forbadh na h-ernaigthi tainic tene do nim co n-eisid for a ucht.
4435] Ro thimurc a uct imon tenid & dus-fuc lais cosin mainistir. Fo-ceird uadh
4436] in teinid for lar, & ni ro mill cid brothairne don casal bui ime. Ro tathbheodaig
4437] dano a gilla at-bath roime sin, & ro caith proinn malle riu-san. Do-ronsat a n-aeintaidh
4438] annsin na da Quiarán. ‘Saidbrius an t-saeguil’, ar Quiarán mac
4439] in t-Saeir
, i Saigir moir. ‘Ecna & ordan cen ercra i Cluain Mac Nois’, ar
4440] Quiarán Saigri. Nocu raibhi anim Ciaráin isin baili-sin acht fri re .vii. mis
4441] nama, co n-dechaidh docum nimi isin nomad la i míss{folio 81rb} medhonaigh
4442] fhoghmhuir.


4443] O ro-fhidir immorro Ciarán gur' chomhfhoicsigh laithi a eitsichta, do-roine
4444] faitsine gu toirrsi móir. Adubart ro budh mhor ingreim a cathrach o
4445] droch-dhainib fri deredh n-domain. ‘Cedh, immorro, do- ghenum-ne ind
4446] aimsir in lochta-sin’? ol na manaigh, ‘in ocut thaisibh-si anfamait in
4447] leth n-aili raghmait’? ‘Eircidh’, ol Quiarán, ‘& facbhuidh ma thaisi amhail
4448] fhacbaither cnama oiss re grein, daigh as ferr dhuibh aitreabh immalle
4449] frium-sa in nim innás feidhliugud icum thaisibh i bhos’. O ro chomhfoicsigh
4450] tra aimser a eitsichta dontí noeibh Quiaran ind eclais bic, isin tres bliadain
4451] .xxx. a aeisi, h-i quincid Sep- timber arai laithi mis greine, h-i satharn arai laithi
4452] sechtmaine, in ochtmadh decc arai esca, as ann ad-rubairt-sium: ‘Nom-berur
4453] in dinn bec’, or se. Et o ra fheghastar in nemh & ind aer n-ard uasa cinn, iss
4454] ed as-pert: ‘AS aghasta in set-sa suas’. ‘Nidait as aghusta’, ar na manaigh.
4455] ‘Ni fhetur-sa emh’, ar se, ‘nach ni do thimna De dar mo thiasainn acht cena
4456] ro imeclaigh cid Daibhith mac Iesse & Pol apstal in seut-sa’. As annsin
4457] rucad in t-adhart cloiche uadh ara h-aine. ‘Acc’, ar eisium, ‘tabair
4458] fomorno. Qui enim perseuerauerit usque in hiis .e’’

Mt. 10:22

’. Ro linsat tra aingil idir
4459] nem & lar i frithshét a anma-som. Tucad iar sin ind eclais bic, & tuarcuibh
4460] a lamha, & ro benduch a popul, & adubairt risna braithriu ind eclais do
4461] dhunad fair gu torsedh Coeimgen o Glinn Da Lacha. O do-rocht Coeimhgen
4462] iar tredenus ni uair lan-cennsa na g-cleirech fo chetair, uair ro batar i m-bron &
4463] i toirrsi mhoir deis a g-cleirig. Ro raidh Coeimhghen friu: ‘Foircsi gruamdhachta’,

p.133


4464] ar se, ‘foruib do gres’. Ro ghabh imecla iar sin na sruithe, &
4465] do-ronsat reir Coimhgen, & ro oslaic- sit ind eclais becc reme. Do-dechaid
4466] fo cétair spirut Ciarain dochum nimhe, & tainic arís ina churp do agalluimh
4467] Chaoimhgen, & ro fher failti friss, & badur on trath co araile andsin ic
4468] imacalduim & oc denumh an aentad. Bennachuis Ciaran iar sin Coeimhgen.
4469] Beannachuis dano Caeimhgen uisqui, & do-gní comman do Quiarán, conad
4470] annsin do-rat Quiarán a clog do Caeimgen i comurtha a n-oentad & i screpul
4471] a chomnae. As eiside Boban Coeimhgin inniu.


4472] Noeib Eirenn tra ro fhoirmdechsat re Quiarán ara fheabhus, co n-dechadar
4473] i muinighin Riogh nime cu ro gairdighthe a shaeghal-som. Rop é met in
4474] formait ros-gabsat fris co n-debairt cidh a fhír- chumthach fein .i. Colum Cilli:
4475] ‘Bennacht for Dhia’, ar se, ‘ruc inti noeib Quiarán, daig da maradh co m- badh
4476] senoir ni fhuicfed inad da ech charpuit ind Eirinn na bhudh leis’.


4477] IS sunn tra ata Quiarán cosin ochtur ro ráidh-sium co n-il-mhiltib naomh
4478] archena. IS sund itat taisi Poil & Petuir for-facuibh Benian & Cumlach isin
4479] crund chocai i bhos. IS sund itat taisi in meic dhaill .i. deiscipul Peca. IS
4480] sund dano ita scrin ind aiged .i. Peca, is eiside it-connairc araili craibdech
4481] d' imorchur d' ainglib co h-adnacul Ciaráin. Tri inganta{folio 81va} i bhoss
4482] in oidche-sin, in tech n- áeigedh gan teinidh, gan aeigidh, gan ernaighthe,
4483] ár robu lór Peca do theinidh & d' aeighidh & d' ernaighthe.


4484] Ni fil, tra, do-ruirmeadh gu leir a n-do-róine Dia di fertaibh & mírbhuilib
4485] ar inhíí noeib Quiarán, daig as lia tuiremh & aisneiss dib. Daigh ni
4486] ro génair iar taidhecht Crist i coluinn nech budh mho déeirc & trocuire, budh
4487] mó saethur & aine & ernaighthi, bhadh mo umhla & caen-duthracht, badh mo
4488] cennsa & ailgine, bhadh mho deithitin & iret im eccluis n-De, bad mo saethur
4489] laithidhi & fritaire aidhchi. IS é na tarat nach n-inmar no nach ní mesc
4490] ina churp riam o ro ghabh crabud. IS e na h-eissibh loim na linn no gu m-beth
4491] a trian d' uisqui. IS e nar' chaith ar an no gu m-beth trian do ghaineam trit.
4492] IS e nar' cotuil co comuirsedh a thaebh re h-úir nocht. IS fo chinn na raibhi
4493] acht cloch do ghnath do adhurt. IS fria chnes na ro chomhraic lion ná olunn.
4494] Fer é cu lánedpartaib toghaidhi toltanchaib don Choimdidh, amail Aibel mac
4495] n-Adaim. Fer co n-depracoitibh dichraibh don Dia, amail h-Enocc mac n-Iareth.
4496] Luamuire lan-fholartnaighthech do airc na h-Ecuilsi etir thonnaibh in


p.134


4497] t-shaeguil
, amhail Noei mac Laimhiach. Fír ailither co sonairte irsi & creitmhe,
4498] amail Abraham mac Tharae. Fer búidh bláith dilghedhuch o cridhi, amail
4499] Moyse mac n-Amhrae. Fer feid- hil foiss i fulung fochaidhi & trebluidi, amail
4500] Iob fochadhach. Salmcetlaidh lan-bhind lan-airpeitech do Dhia, amail Dabid
4501] mac Iese. Estadh fir-ecna & fír-eoluis, amail Solmain mac n- Dabid. Ail nemchumhscaighthe
4502] for a fothaigter ind Eclas, amail Petur n- apstal. Primh-proiceptoir
4503] coitcenn & lestar toghai ic foera firinni, amail Pol n-apstal. Fer lan
4504] do rath in Spirta Nóimh & d' óigi, amail Eoin m-bronn-dalta. Fer lán do cosmailius
4505] o ilmoduibh re h-Issu Crist, re cenn na n- uile. Ar do-ríne an fer-sa
4506] fion don uisce dia mhuinntir & dia áigeduib isin cathraig-si amail do- ríne Issu
4507] fin togaidi don usqui ic fleidh Cannan Galale. Mac saeir dano at-berur frisin
4508] fer-sa amail aderar mac saeir re Crist isin soscél .i. hic est filius fabri’’

Mt. 13: 55

.i.
4509] Ioseph. Tri bliadni .xxx. i n-aeis ind fhir-si amail asat .iii. bliadni .xxx.
4510] i n-aeis Crist. Ro bui eiseirgi dano don fir- sa iar treidenus i bhus ina imdhai i
4511] Cluain do acalluim & do chomdhidnad Chaeimgen, amail ro bhui eiseirghi do
4512] Crist iar tredenus as in adhnucul ind Iarusalem do comdhidhnad & do nertad
4513] a mhathar & a dheiscipul. Conid arna maithib-sin & arna maithibh imdhaib
4514] ailib ata a ainim ag muinntir nimhe. Atát a rélce & a thaisi i bhus co n-anoir
4515] & co n-airmheitin, co fertuibh & co mírbhuilibh cechlaithidhe. Et cid
4516] mor a anoir coleic on mhudh-soin bidh mó a anoir i n-aentaidh naoibh
4517] nemh-truailligthi a chuirp & a anma i m-mor-dhail bratha, in tan bus brithem
4518] for toradh a foircetuil inti noibh Quiarán{folio 81vb} immálle re h-Íssa Crist
4519] dia ro fhoghain. Biaidh immorro isin ma { moir-sin, i n-aontaidh uasal-athur
4520] & fhatha, i n-aontaid apstal & deiscipul in t-Shlánicedha Issu Christ, i n- aontaid
4521] .ix. n-grad n-aingel na tairmdhechadur, i n-aontaid déechta & daenachta
4522] Mheicc Dhe, isin aentaid as uaisli cech n-aentaid, i n-aentaid na noeib-trinoidi,
4523] Athar & Meic & Spirta Noimh. }


4524] Ailim trocaire n-De uasail uilecumhachtaigh tre impidi noib Quiaráin
4525] co risem in aentaid-sin. Ros-aitreabham in saecula saeculorum!


4526] 2


p.135


4528]

Riaghail Patraic inso


4529] Soerad eclasi De co m-baithus & g-comnai & gabhail n-ecnairce, co macuibh
4530] do leighiund, co n-edbairt cuirp Crist for cach n-altoir.


4531] Ni dleagur dechmada na bó cennaithe, na trian annoiti, ná dire sét do
4532] mhainib, mane bhe a frithfholad na h-eclasi do baithius & chomnai & gabail
4533] n-écnairce a manach itir biuu & marbhu, & co raibh oif- friunn i sollumnaib &
4534] domnuighib, & co rabhut aidhme og gach n-altoir dib mar aderur &rl.


4535]

Cosc Mo Colmoc maic ui Beona


4536] Cidh as imgaibthe do duine? Ni anse. Fergughudh menic. Mordata
4537] cen dan. Discire fri senoir. Moille fri clocc. Coicce fri h- antesda. Immat
4538] forluaman. Faitphed briathar. Briathra inglana. Agairbhe taitheisc.
4539] Tairisiumh fri secnapaid. Sithe fri cursachad. Commarbai do mhanchaib.
4540] Mence chestaigthe.


4541] Ceist, cid as inleanta? Ni cundtabart. Foss occ etlai. Enfaitiu m-briathur.
4542] Briathra ailgena. Riaghail do chudnodh. Eirghi la ceit-breitir.
4543] Ceim n-urlatad ar Dhia. Diuide cride. Combádudh toile. Traethad
4544] aicnid. Ainmne fri fochaidhe. et caetera.


4545]
  • 4546] 1] AS doilghi leam ina in t-écc
    4547] 2] do-techt idir adám dét
    4548] 3] an cuire ticfus ar m' eis,
    4549] 4] a m-beth uili for ainsheis.
  • 4550] 5] Olc in aimser thicfa ann,
    4551] 6] format, fingbal, forrach fann,
    4552] 7] toidecht gach uilc co h-éimech,
    4553] 8] gan fhír-laech, gan fhir-clérech.
  • 4554] 9] Gan righ damus cert ná cóir,
    4555] 10] gan espoc óg uas altóir,
    4556] 11] gan brugaidh gebhus dechmaidh
    4557] 12] da crudhaibh, dá choem chethruibh.

  • p.136

  • 4558] 13] Sruithi bitis do dheoin Dé
    4559] 14] i tosach na h-aimsiré,
    4560] 15] ces loma clama cechra,
    4561] 16] nirsat bailce bloingecha.
  • 4562] 17] Lucht na foghluma feighi
    4563] 18] fo-gnitis do righ grene,
    4564] 19] ni thairmesdais mec nait mná,
    4565] 20] robsat glana a n-aicenta.
  • 4566] 21] Leinti beca, bruit mhora,
    4567] 22] cridhi triamura trogha,
    4568] 23] pudralla gerra garbha,
    4569] 24] ocus riagla ro-gharbha.
  • 4570] 25] Dot-icfad sunn iar sodhuin
    4571] 26] sruithi deridh in domuin
    4572] 27] co m-brat, co m-buar, co m-bennuibh,
    4573] 28] co failghibh, co fitchellaib.
  • 4574] 29] Co sida is siric is srol,
    4575] 30] gu coilcibh caemha iar n-ol,
    4576] 31] co n-dímhes ecna Dhe dil,
    4577] 32] beit i seilbh dilis Diabuil.
  • 4578] 33] At-berim fri siol n-Adhuim
    4579] 34] ticfat lucht an fhuar-chrabuid:
    4580] 35] gebait orra dealbha De
    4581] 36] na sleamna, na sladuighé.
  • 4582] 37] INann luas imthighit ass
    4583] 38] fér ocus fochon fonnghlas:
    4584] 39] amhlaid raghuit immale
    4585] 40] ocus blath na m-brogaire.
  • 4586] 41] Bregaire deridh dhomain
    4587] 42] raghait uili i n-aen-conair,
    4588] 43] i n-glaic dhiabuil do dheoin Dé,
    4589] 44] a b-phianuib dorcha doilge.

    A. d.


  • p.137


    4590]

    Betha Mo Chua Balla


    4591] HOMO PROFICISCENS UOCAUIT SERUOS SUOS TRADIDIT ILLIS bona
    4592] sua’’

    Mt. 25:14

    . O dho-chuaidh in fer maith for turus ro congair a mhogada &
    4593] ro fhodhail daib a indmusa. Ocus as ecsamail amuil ro fhodail doibh na
    4594] h-innmais sin .i. do-rat cuic tallne dh' fir, & a dhó dh' fhir aili, & aen-talland don
    4595] fhir déidhinach.


    4596] Matha immorro mac Alpei, in sui Ebhraidhi, in cétna fer ro scribh in
    4597] soscela coimdheta, is é ro scrib i curp soscéla ind aisneis noeim-si dia chuimniugud
    4598] don eclais amail dailius Mac in Athar nemhdha dána ecsamhla in
    4599] Spírta Nóimh da cech aen isin eclais.


    4600] IS e immorro in duine at-berar do dhul i l-leith aili ann .i. Issu Crist
    4601] Mac Dé bhi do-dhechaid do chabair in chinid daenna cu ros-ben a glaic
    4602] Dhiabuil & cu ro freasgabh iar sin for nimhibh noemhdha ar amus in Athar
    4603] neamdha, & ro congair cuice a apstola cu ro fhodhuil doibh dana écsamhla in
    4604] Spirta Nóim amail rop fhollus do chách isin cincdighis. Ocus cu tidhnaic
    4605] na dana cetna dona noemaibh & dona firenuibh fo ind t-samail na n-abstul tria
    4606] forceatal na screaptra n-diadha.


    4607] Na cuic tallanda immorro at-berar sunn iar siens coic cetfada cuirp &
    4608] anma sin ro tidhnaicedh o Dhia don cinedh doenna dia fhoghnamh fein &
    4609] d' fegad De trompa.


    4610] Na da thalland immorro it-berur sunn, iss ed do-fhornet in t-etarcnugud
    4611] & in tuicsinugud do-berut na noeimh & na fireoin for an Coimdhid gu cumaid
    4612] a n-degh-ghnima fon n-etargna sin.


    4613] IN oen-talland immorro iss ed do- forne, in dliged derrscaightech fil isin
    4614] anmain doena, triasa bh-feghann h-i fein & na duili aili filet i talmain & renna
    4615] & firmamint & in sosad ainglecda & in Trínoit{folio 82rb} uilichumachtach.


    4616] No as iat na cuice tallanda at-berur sunn. i. coic liubair rechta Moysi;
    4617] ár foghnaidh a nemh-forbunn-side do luct núi- fhiadhnusi, ár fo-gabur amlaid-so
    4618] aenta petarlaici fria nui- fhiadhnusi .i. rechta fria soscéla: uair dia tarta nech
    4619] leis na coic fa dhó is a deich fhásas dibh. Dia tuctha dano na deich fo cethair


    p.138


    4620] is .xl. fhásas dibh. As inann sin iarfír & coic liubair Moysi co n-deich
    4621] timnuibh in rechta diadha do accomhal do ceithir liubur in t-soiscéla dia
    4622] bh-foghnum don duine thoirises on cethar dhúil & cu bh-foghuin an duine-sin
    4623] don fhir Dhia do-rat rechta & riaghla ecsamla dona h- ecnaidib.


    4624] A h-aithli immorro rechta & riaghla na coic n-aimser rem-techtach tainic
    4625] Issu sunn isin domun cu ro chum-sidhe rechta & riaghla tria forcetal soiscéla
    4626] don chiniud doena & dona h-apstalaib seoch chách, & ro for- chansat-sidhe
    4627] a fothoscaighthe & a n-deisciplu noemhu tara n-eisi imna riaghluibh-sin.


    4628] Sochaidhe, tra, do noemuibh & d' fhirenuibh ro comaillset na rechta-sin
    4629] & na riaghla in Coimdhed na n-dula & na ro leicset i mudha a taillne. Amhail
    4630] ro comuill in noem uasal oirm- heitnech dia tá líth & foraithmet i n-ecmong na
    4631] ree-sea & na h-aimsiri .i. in grian t-solusta & in rétla loinnerdha & in tene
    4632] thaeidhliuch & in ruithen rathmur ro fhaidh Grian na Firindi isin domun cu ro shoillsigh
    4633] i bh-fhertuib & i mirbhuilib coiced Connacht .i. Mu Chua Balla. I teirt
    4634] Kallaind Mharta immorro gacha bliadne indister ní dia fhertuib & dia mirbhuilib
    4635] & dia ghenealach collaidi & don fhorbadh do-rat for a rith m-buadha i bhus
    4636] isin t-saegul freacnairc .i. Mu Cua Cronan a ainm dilius mac Becain mic Bairr
    4637] mic Nathi mic Luighdhech, Caindech immorro mac Luigdech mic Liligdech mic Dalann, o taat I Luigdech, mic Dalann do Ultaibh.
    4638] Cumne immorro ingen Conamhail mic Machdain, do Dhail m-Buáin, a
    4639] mháthair. Briunsech & Lucait{folio 82va} & Tuideall a tri derbhshethracha.


    4640] I n-araili aimsir immorro tainic Comghall Bendchair do thigh Becaín
    4641] remraidti, et at-connaic timtirecht aingiul os cinn in tighi, & ro fhiarfaig do
    4642] Bhecán: ‘Cidh fil ocut-sa do macuibh’? ‘A dho do neoch is áirmhighthi’, ar
    4643] Becán, ‘& macán lasc bec fil oc na caeirib, & ni h-airmhighthi h-e’. ‘Tabar isin
    4644] tech co n-fhacamar h-é’, ar Comgall. Tuccad ón. IS ann sin ro raidh Comgall:
    4645] ‘As forbhfhaeilid m' anam-sa resan mac-so, ár ita rath in Spirta Nóimh 'na
    4646] comuidecht’. Ruc iarum Comgall Mu Chua leis cu Bennchar, cu ro légh
    4647] canoin phetarlaici & nui-fiadnissi ann, & ind ord n-eclusdai, et do-ghnídh-somh
    4648] ferta & mirbuili isin inad-sin, ina gillaid- hecht.


    4649] FEACT ann tainic ben aimrit dia atach-som dia soerad ar an aimrite.
    4650] IS ann sin do-rala do-sum bheith oc cái iarna bualad dia oidi, & ni thuc
    4651] freacra fuirri. IS eadh do-róini in ben, do-chuir a bas fo a dheoruib-sium
    4652] cu tard ina beolu, cu ro thuisim fo cétoir, & co ruc mac .i. Dabiu mac esidhe
    4653] iardain.


    p.139


    4654] IS brect immorro, & is ecsamail innisit na h-eolaig fatha tuidhechta
    4655] Mu Chua a h-Ulltaib, ár iss ed at-berut foireann con- ad araili baili ruc Comgall
    4656] uadh, cumad h-é fochunn a dheabtha. No is e in fotha iar bh-fir .i. araili
    4657] aimser ruc a mháthair le Mu Chua do thorruma a h-athardhai .i. Dal m-Buain,
    4658] & a coibnesta; et o 't-conncadar-sum esseom ro anóraighset h- é, & ro treicset
    4659] cach airi. Ro bai immorro senoir uasal don cinedh-sin .i. Coman sacart meise
    4660] Fiachna mic Baetain; et is ed at-bert-sidhe rá Mu Chua: ‘Ro bentar anóir
    4661] h' athardha fort amail ra benuis-si form-sa’. O ro bhatar .i. Mu Chua & a máthair,
    4662] ic toidhecht do Bennchar for cula do-ralatar macaimh Fiachna mic Baetain
    4663] doibh, cu m-batar ic fanamhat imon clérech, & iss ed at-bertis: ‘Clérech lascc’.
    4664] ‘Meic cen casc’, ar Mu Chua. Ro fhergaiged iarum friu cu mor, gu ros-cuir fon
    4665] talmain. Cu ro cosait Coman{folio 82vb} & Fiachra mac Baetain fria Comgall
    4666] in gnimh-sin. IS ann sin at-bert Comgall cona biadh Mu Chua in Ulltaib, et as i
    4667] briathar Comain fa-dera sin. ‘Os 'gum innarba dhuit’, ar Mu Chua, ‘tabair
    4668] comhartha dhamh triasa tuiceabh bhaile i bh-fothaighiubh reclés’. ‘Ni fhil
    4669] comhartha ocum’, ar Comgall, ‘acht mana bera lat in topur-so’. ‘Is tualaing
    4670] Dia cidh edh on’, ar Mu Chua. O do-chuaidh immorro Mu Chua a Bennchar
    4671] amach ro dhechsat a coimmite dara n-eisi, & at- conncatur in nell uiscidi ina n-diaidh
    4672] cech leth no theighdis. ‘IS é in topur sút’, ar Mu Chua, ‘& ernuighium
    4673] fris curub é bias remhainn & bus treoraigi dhun’. Et fo in t-samail Moysi mic
    4674] Amra riasa rabha nell solusta ic tiachtain a h-Eigipt at-bert-som sin. Ra-siacht
    4675] Mu Chua as sin gu Gael, cathair sin i bh-Feruibh Rois, & Gabrin espoc do
    4676] Bretnaib innti-sein, & tarcaidh-sium in cill do Mhu Chua, ar bat comhaltadha.
    4677] Ro thuit immorro bainne as in nell-sin co n-derna topur isin bhaili dhe a
    4678] comartha a n-aentad.


    4679] Ro-siacht iar sin Mu Chua co Fobhar Feichin. Is í sin aimser a n-dernad
    4680] muilenn ac Feichin, & ní raibhi uisci aigi, & as i comairli do-ronsat na cleirig:
    4681] ‘O dho-rócht’, ar siat, ‘Mu Chua cucainn, tiagham gu Loch Lebinn dus in
    4682] bh-fuighbim uisci as’. ‘IS torathar comhairli sin’, ar in soer, ‘ár ita in sliab
    4683] lan-mhor eatraibh’. ‘IS tualuing Dia cidh edh on’, ar Mu Chua. O ro-siachtatar
    4684] tra na cleirig in loch ro lá Mu Chua a bhachaill isin loch, gu ro tholl
    4685] roimpe in sliabh. Do-róine dano Feichin in cétna & na cléirig arcena, co
    4686] frith amlaid sin uisqui don mhuilinn. Do-ronsat a n-aentuidh iar sin Feichin
    4687] & Mu Chua.


    p.140


    4688] TEIT iarum Mu Chua as sin cu Tech Telle i termann Durmaighe, et iss ed
    4689] rob ail do-som cathair d' fothugud i farrad an inaidh-sin, & araidhe nir' h-etadh,
    4690] ár ní ro thoirinn in topur.


    4691] LUID iar sin Mu Chua tar Sinainn i crich Connacht. Ceallach mac
    4692] Ragalluigh ba ri Connacht in tan sin. IS eadh immorro do-rala do Mhu Chua
    4693] dula i Soghan Ua Maine, et ro{folio 83ra} shlechtsat uili dhó ar connailbhi,
    4694] ár do Ulltaib a m- bunadus. Ro anoraigh dano rigan craibhdhech bai isin
    4695] tír esiumh cu lánmor, Baill-gel a h-ainm-side. Bai tra Mu Chua cethracha in
    4696] carghais isin tir-sin, & ro fhuabratar a fhostad acu do gres. ‘Ticfa immorro’,
    4697] ar Mu Cua, ‘uaib bodhein mac bethad dia bh-foighentai’. Comman dano
    4698] ro tarrnguired annsin.


    4699] IMthighis uathaibh iar sin, & facbhus bennacht foraib & for a n-daltuibh
    4700] & fora macuibh sethar, sicut at-bert:

      1. 4701] Bendacht for a n-daltuibh
        4702] da m-beat do reir riaghla:
        4703] mu bennacht cu dermhair
        4704] ara n-degh-mhnaibh diadha.
      2. 4705] Gach gilla is gach garmac
        4706] bias dom réir cu ro ghar,
        4707] biaidh doibh 's ni bhá falumh,
        4708] talam cona thorad.


    4709] LUIDH Mu Chua iar sin cu Loch Cime. IS ann ro bui Cellach mac Raghallaig
    4710] ri Connacht oc seilg. Luid in fiadh isin loch, cu ro an for cloich moir ann,
    4711] & nír lamad dul 'na dhiaidh, ár ro bui peist isin loch no erchoidiged cu mór
    4712] dona dainibh. IS ann sin do-raidh in ri re Mu Chua: ‘Da mad dana lat fer
    4713] dar muinntir do dul i n-deghaidh in fiadha for do comairci riasin peist
    4714] no ragad’. ‘Is tualaing Dia cidh edh on’, ar Mu Cua. Luidh in fer iar sin
    4715] isin loch cu ro mharbh ind agh n-allaid bai forsin leic, & iss ed ro raid. ‘Roba
    4716] maith’, ar se, ‘an t-inad innsi so’. Tainic iar sin in t-ocláech isin snamh cu
    4717] ro shluic in peist 'na oen-mhír esidhe, cu ro aithisigh in do Mu Chua.
    4718] Ro fergaig immorro in clérech risin peist, cu ro sceith ind ocláech n-oghshlan
    4719] i bh-fiadhnusi na slóg, & ni ro erchoidig do neoch riamh iar sin. Ro morad ainm
    4720] De & Mu Chua triasin bh-firt-sin, et ro shlecht in & urmhor na slóg do
    4721] Mu Chua. Et ba h-e sin tosach a ard-ratha a cuiced Connacht.


    p.141


    4722] Luidh Mu Chua iar sin tar Odhbha bu thuaidh i crich Cera, cu riact cu
    4723] Ros Dairbriuch, ut dixit:

      1. 4724] Ros n-Dairbhrech cathair Mu Chua
        4725] re n-abur Balla bith-nua,
        4726] inmain dos ainglech idhan {folio 83rb}
        4727] Ros n-Dairbrech na noeimh-ibur.
      2. 4728] Balla ag dainibh noemhdha anú
        4729] in t-ainm coitchenn gu coemh-clú:
        4730] Ros n-Dairbhrech rob edh a aimm
        4731] re linn Tuathail Treathanghairbh.
      3. 4732] O crich Benncuir na n-ath n-uar
        4733] gu clar Cera na caemh-shlúagh,
        4734] a tir Fher n-Domhnann na n-dos
        4735] ro fhaidh Comhghall gu coem-Ros.

        Ros.


    4736] Anaid adaigh isin dú-sin. O ro fheghsat immorro in coimmite os a cinn
    4737] aramharach ní fhacatar in topur. Do-raidh Mu Chua friu in topur dh' iarrad.
    4738] IS and do-raidh scoloc friu: ‘Ata topur ball-aluinn tisana’. ‘Bidh uadha sin
    4739] ainmneghthar in baili’, ar Mu Cua: amail as-bert fesin:
      1. 4740] Bidh Balla ainm in bhaili
        4741] ár do-rala for mh' airi:
        4742] bid h-e a ainm o sin imach
        4743] cu tí in dine déidinach.

    4744] Ro altuigh-sium do Dhia inad a reclésa dh' fhoillsiugud dó. Coic bliadna
    4745] trichat immorro robo slan do Mu Chua in tan sin, & bliadan ar fichit do oc
    4746] foghnum don Choimdhid isinn inad-sin, co n-dechaid docum nime:

      4747]
      1. Rann.
        Bliadain ar fichit gan acht
        4748] do Mu Chua a coiced Connacht,
        4749] fraigh uiri ic tarainn a thaeibh
        4750] fa dúire crabhuidh cnes-chaeil.

    4751] Tainic immorro Eochaidh Minnech, flaith Clann bh-Fiacrach, do diultadh
    4752] resin clérech. Ro foillsiged, dano, dhó aingil ós cind in dairi i r-roibi
    4753] Mu Chua
    , & o 't- connaic in clérech ro thairinn dó fo chedoir. As amlaid
    4754] immorro do-bhui Mu Chua in tan sin, i carcair cloichi. Do-riacht Eochaid ar amus
    4755] in cleirig & cét do maithibh a muinntiri 'na fharrad .i. Maine cona secht

    p.142


    4756] macaibh & Domhnall & Feradhach & Mael Cathaigh & Ronan & Suibhne &
    4757] Finntan Finn & maithi Clann Fiacrach. Et cidh marbad in cleirig ro triallsat
    4758] is í a reir do-rónsat, ár ro thaitnighset na ruitne spirtaldai & ind fhoghnuma diada
    4759] as a gnuis. Ro idbairset dó in baili iar sin cona ferann do dheoin
    4760] Cheallaig mic Raghallaig, conadh dia fhothugud-sin ro chan in seanchaid:
      1. 4761] O Clugh Chuiri Calgaigh curaidh
        4762] co Móin fri h-Adhradh atuaidh,
        4763] o Mhuigh Moetla cona moin
        4764] gu Croit Cualachta cleth mhoir.
      2. 4765] IS amhlaid thuccsat a tír{folio 83va}
        4766] Clanna Rosa gu roibrigh
        4767] gan ainbhthine 'na n-anmain,
        4768] ga mainchine mor-adhbhail.
      3. 4769] Gu cuairt gach treas bliadan balc,
        4770] itir fhir is mhnái ocus mhac,
        4771] do Chua na carcrach caeili
        4772] re atach, re ecaine.
      4. 4773] Bo gach fir feramail uili,
        4774] idir righ is rodhuine,
        4775] do Chua chedach na fharrad,
        4776] edach gacha h-ollaman.
      5. 4777] Muc mhor gacha tighi thuaidh.
        4778] o Traigh Eothuili cu Muaidh,
        4779] screpul gach teineadh cin tart
        4780] do neimeadh Coicidh Connacht.
      6. 4781] Robo le Mu Chua gan ces
        4782] o Odhba na n-drong n-diles,
        4783] roba tairptech a tuili
        4784] cu traigh n-ainbhtech n-Eothuili.


    4785] RO fhothaighesdar amhlaid sin a cheall & a con- gbáil, et tuc tri h-espaic
    4786] do coisecrad a releac & a reclés & do roind in feruinn dia manchaib.


    4787] BA do fertuibh Mu Chua. Aroile ben aimrit tainic cuigi, cu ro bennach
    4788] da ghas bilair dhi, & cu ro coimper fo cétoir mac & ingin .i. Luicenchair
    4789] Craibdech
    & Scannlan iat-saidhe.


    4790] FIRT amra aili bheous .i. Mu Chua do-dechuidh gu Loch Cime,
    4791] gu r' indisetar na timtirigh do Cind Fhaeladh mac Colcan, ár is e ba


    p.143


    4792] Connacht in tan-sin: ‘Ata’, ar siat, ‘anmhchara Cheallaig mic Raghallaig
    4793] amuigh’. ‘Ni dochaidi linn h-e’, ar Cend Faoladh, ‘a bheith 'na anmcaruit ag
    4794] Ceallach mac Ragallaig, & ní thargha isin n- innsi-si’. IS ann sin tuc Mu Chua
    4795] in loch tarsin n-indsi. Do-chuaidh in ri ar eicin a n-ethar a n-degaid Mu Chua.
    4796] & tuc h-e fein & a mac & a ua a n-daeiri dhó, & inn inis do shoerad, & ro
    4797] soerad iar sin.


    4798] BA do fertuib Mu Chua .i. Sil Muiredhuigh ro bui isin Buidhi Connaill,
    4799] cu ro shirset cleirigh coicidh Connacht dia bein dib, & ni fhuaratar, cu
    4800] tancatar airm i m-bui Mu Cua, cu ro ic-sidhe iat, & cu tuc in dath bai orra for a
    4801] bhachuil, et tucsat iar sin a maincine dhó: conudh dia dathugud-sin as-bert in
    4802] senchaid:

      1. 4803] RO shirset Sil Muiredaig
        4804] tuatha Eirenn isalla
        4805] da n-din ar an duinebaidh
        4806] cu tancatar cu Balla.
      2. 4807] Ro gheallsat Sil Muireadhaig
        4808] riar an cleirig gil glanna
        4809] cumadh lir fri duilleabur
        4810] a n-indmhussa do Balla
      3. {folio 83vb}
      4. 4811] Do-rat for a naemh-bachail
        4812] galar na tuaithi uile,
        4813] conadh edh for-caemhnacair
        4814] is de ata in Bachal Bhuidhe.
      5. 4815] Cuic cét fa chúic thancabar
        4816] d' feruibh arm-ghlana uailche,
        4817] cu brath dia nam-riaraidh-si
        4818] ní bete ni bus uaitte.
      6. 4819] Gach eicen dos-ficfa-si
        4820] guidhidh m' ainm co Dia
        4821] choidhche ni bar-ricfa-si
        4822] anmforlunn 'na dhiaidh.


    4823] BA do fhertaibh Mu Chua. Fecht do- chuaidh a crich Muaidhi cu riacht
    4824] cu h-Inis Amhalghadh, & ní tucadh ethar cuigi. ‘Ni ba eicin feasda’, ar
    4825] Mu Chua, ‘ethar d' iarradh innti’. Tuarcaibh iar sin an talam cu tiaghar do
    4826] chois innti o sin cusaniu.


    p.144


    4827] FEACT n-oen do-chuaidh-sium cethrar cu bru Mhuaidhi. Tucsat na
    4828] h-iascairidi era fair. ‘Dia m- beth’, ar esium, ‘timthiridh Dé tis no bered
    4829] dhuinne’. As ann sin do-chuir in ron cethra bradana dhoibh-sium for tír.


    4830] FEACT aili do-cuir Mu Chua a timtiridh d' acallaim Foelain. O ro-siact-sidhe
    4831] cu h-All in Cleibh tancatar chuice da ban-gaisgedhach batar issin tir .i. Bec
    4832] ingen Con Choraig & Lithben ingen Aitreabhthaigh, et iss é reabrad dodeitbir
    4833] do-gnitis-sidhe, in duine teched sechu do-bertis essidhe i cliabh & da théit
    4834] as-side & a imluadh tar an allt n-adhuathmhar. Ro faillsiged do Mu Chua a gilla
    4835] do chur isin clíab. Luidh Mo Chua cu riacht an t- inad. Ro riaruig Lithben
    4836] ingen Aitreabhthaigh h-e fo cétair, & ní ro leic Bec uaithi an gilla co tard an
    4837] clérech a chochull di. Ro lassidhe ima lamuibh & ro riaraig in clérech iar sin.
    4838] Et ro agaillset na h-ingena an da n-athair cu tardsat do shaigid Mu Chua, &
    4839] cu r-ro baist
    Mu Chua iat iar sin. Táinic immorro in Bhéc-sin cu m-boi secht
    4840] m-bliadna ic fognum do Mu Chua, cu raibhi i n-araili tan ic acaine beith cen
    4841] claind & is ed a cetna dano do-raidheadh Coel mac Aedha, sen Ceneoil Aedha,
    4842] & tancatar a n-dis co tucsat a maincine do Mu Chua do gres.


    4843] Aillsi dano ro bai for Taithleach mac Cind Fhaelad. Ro íc Mu Chua h-e, &
    4844] ros-cuir ara cloc fein, & ata fair fos do derbhadh na mor-mirbuile-sin.

    {folio 84ra}


    4845] Araili aimsir shamraidh do-cuired Mu Cua do coimhet na
    4846] n-uan. Ro bui-sium immorro ic gabhail a bhiaide ina bh-farrad. Ro choimhrithsat
    4847] na h-uain ar amus a maithrech, ár ní raba fal eatarra. Tainic Mu Chua
    4848] & ro tarraing a bhachail 'na dhiaidh forsin talmain, & ni ro lamh uan dona
    4849] h-uanaib toct tar slict na bacla, acht cach dhe oc dechsoin a cele tarsin slict
    4850] anunn.


    4851] I n-araili la tucadh gu Mu Chua gilla anfhabrachtaidi nar' fhet a lamha na
    4852] a cosa na a uile bulla arcena do gluasacht. Ro tadaill Mu Chua o a laimh a uili
    4853] bhall ind gilla, & adubairt fris: ‘Eírig a n-ainm Issu, & fegh in n- grein, &
    4854] imthigh;’ & ro eirig fo cétoir & ro morad ainm De & Mu Chua de sin.


    4855] Feact aili tucad duine demhnach cu Mu Chua. Ro innarb-som in demon
    4856] uadh ind ainm na Trinóite.


    4857] I n-araili aidhchi tainic araili merleach do ghait cruithnechta Mu Chua.
    4858] O ro tocuibh in merlech in t- oire fair ro fheodhaigh fo cétoir, & ní ro-fhet
    4859] imtheacht na a oiri do cur dhe, no gur' bennach Mu Chua iar sin.


    4860] FEACT aili tháinic fer saegulla & mac bodur lais cu Mu Chua, &
    4861] ro ghuidh h-e cu ro slanaiged a mac dhó, & ro guidh Mu Chua in Coimdhe fair,


    p.145


    4862] & ba slan in mac do chumachtaibh Dhé & do guidhi Mu Chua, & ro morad
    4863] ainm De & Mu Chua dhe sin.


    4864] IS e immorro in fer-so .i. Mu Chua do-rat a uili fhoghnuma o thosach a
    4865] bethad fria ecna & crabhudh. IS e ro imeaclaig in Coimdhi as a naidinacht.
    4866] IS e ro traeth cech pecad. IS é ro bhaidhestar ann fein airfitedh in
    4867] t-saeguil frecnairc. IS e ro traeth fuailfedh a cholla. IS e ro dermuit na h-aibhniusa
    4868] freacnairc. IS e ná ruc a menmain na a innfheitiumh o th-sirfheghadh
    4869] na flatha neamhdha. IS e ro miscnigh na maithi aimserda marbhtis otraighi.
    4870] IS e ro imghabhudh onoire in domuin amail bás. IS e ro adhuathaig na h-indmhusa{folio 84rb}
    4871] & na maine. IS e no comainsighedh in t-airfited collaidi
    4872] mar badh neim. IS e na tuc gradh don brentataidh collaidi. IS e do-rat
    4873] loghudh da gach aen do-ghníth olc fris. IS e ro traeth a corp & ros-tairbhir
    4874] frisin bh-foghnumh n-diada. IS e ro h-adhannadh o theinid gradha Dé &
    4875] no adhannadh-som on teinidh cétna cridhedha na n-daine aili. IS e
    4876] no charad in comhfhocus amail h-é fein. IS e no tarm- naighed do corpuibh
    4877] & d' anmannuibh na n-daine. IS e no charadh a naimdiu, amail no charadh
    4878] a cairde. IS e no ernedh na maithiusa do neoch cia mhiscniged
    4879] neach é. IS e do-ghníth ernaighthi tar cenn lochta a ingreama & a aithisighthe.
    4880] IS e ba foidhidechu fria fulang cech imnidh & cech fochaide.
    4881] IS é do-bereadh na máine diadha & doenna da gach aen non-athchuinged.
    4882] IS e no furtachtaiged do cech aen no bhith a n-eicin amail athair. IS e no thorramad
    4883] cech aen no bidh i carcair no i cuibrech, & nos- tuasluiced. IS e do-bheiredh
    4884] crodh do shoerad cech daeir & cech mogad. IS e do-bereth etach do bhochtuib
    4885] & aidilcnechaib in Coimdhed. IS e ba soma & ba saidhbre
    4886] dona bochtuibh ciar' bo bocht fein & ciar' bhó aidhilgnech é féin. IS e do-bereadh
    4887] biadh dona gortachuibh & deogh dona h-itaduchaibh & etach dona nochtuib
    4888] & failti coitcenn dona h- áighedhaib & do cech aen ricedh a leas. IS e no dhitnedh
    4889] na deibhlena & na fedhbhu truagha. IS e no shoerad na bochtu & na
    4890] h-amhfhanna o cumhachtaibh in t-saeguil. IS e na ro gradhuigh ór & arcat acht
    4891] amail clocha no luaithred. IS e na ro ghluais a bhel na a thengaid riamh
    4892] cu dimhaín. IS e na ro leic nach n-anairchius chuice riam triana eistechtuibh.
    4893] IS e no thaisced 'na cridhi cech ní no raidhedh Dia fris. IS e na facaidh ní
    4894] nar' bhu dir dhó do fhaicsin. IS e na ruc coisceim fria h- anbhfhorus riamh.
    4895] IS e ro traeth a cetfuidh o shanntugud na rét talmanda.{folio 84va} IS e


    p.146


    4896] no cengail indeithium a menman isna nimhib noemhdhai. IS é na ro leic
    4897] uadh nach n-uair dimhaín cen toradh. IS e na ro leic da cridhi dhul o Dhia.
    4898] IS e ro mhianaigh cu bh-fodhmadh cech ni ar Crist, ar dhaig gu roissed cusan
    4899] athardhai nemhdhai. IS é no fhuired an chumsanad suthain do fein tria
    4900] traethad a cholla ind oeine, ind apstanait, quia crucifixus est mundus illi
    4901] et ipse mundo’’

    Gal. 6:14

    .