Corpus of Electronic Texts Edition
Bethada Náem nÉrenn (Author: Unknown)

Life 13

{folio 168a}

Betha M' Áedócc Ferna.

Do boi duine uasal saidbir h-i c-Connachtuibh darb ainm Sédna mac Eirc, meic Feradhaigh, meic Fiacrach, meic Amalgaidh, meic Muiredhaigh, meic Cartaigh, meic Eirc, meic Eachach meic Colla Uais, meic Eachach Doimhlein, meic Cairpre Lifecair, meic Corpmaic, meic Airt, meic Cuinn Cetcataigh. Boi ben aicce dar bo h-ainm Eithne; & do shiol Amhalgadha meic Fiacrach meic Eachach Muigmedhoin di-sein. Ni raibhe oighre meic nó ingheine aca. Do-guidhetar Dia go diochra duthrachtach fá mhac diongmala d' fághail, do-gébheda n-ionad dia n-eisi. Do-ronadh dércae díáirme, & troisgthi, & tredenais leo fan adbar-sin. Ocus do-guidettar naoimh & fireoin léo, go f-faghdais a n-athcuinghe on aóin-Dia.

Battar a f-fochair a ceile iar sin .i. Setna & Eithne; & do-connairc Eithne aisling .i. mar do thuitfed rélta anúas do nimh ina bel; & do-connairc Setna féin an aisling cetna .i. relta do nimh do thuitim i m-bel a mna. Iar n-eirge doibh do innsetar da cheile a f-facatar. Ocus do innsettar an aisling do daoinibh glioca géir-eolchá. Asedh immorro adubratar sein ríu. ‘Rélta’, ar síad, ‘do theoraigh na riogha dochum Criost da adhradh, an tan ruccadh 'san m-Bethil é. Ocus trésan c-comarrdha c-cedna sin do foillsighedh daoibh-se, geinfider mac uasal onorach uaibh, & bidh lán do rath & do grasaibh an Spiorait Naoimh é’. As annsan oidhce cetna-sin do geinedh an nech naomhtha nert-cumachtach i m-broinn a mhathar .i. M' Aodhocc, & as ar an adbar-sin aderar mac na reltainne ris.

Do-coidh Eithne ina carpat do dul le toiscc la eiccin asa h-aithle sin, & h-i torrach ar Mh' Aodhócc. Tarla draoi fir-eolach di ar in sligedh. Ocus o 't-chualaidh-so torann & foghar an charpait cuicce, adubhairt: ‘As fo righ reithes an carpat-so cuccainn; no fo grasaibh an Spiorait Naoimh’. {folio 168b} Do-chuaid nech aca da fechain cia ro bai ann. Ocus do-connairc nac raibhe aoin-nech ele ann, acht Eithne 'na h-aonar. At-bert an draoi ria iar sin: ‘Berai si mac maiseach mor-chumachtach’, ar se, ‘bus lan do rath & do ro-grásaibh an Spiorait Naoimh’.

Ruccadh tra an mac-sin i n-Inis Brechmaighe for Magh Slecht go sunradach. Ro ba follus immorro comartha & airrdhe naomthachta ar an naoidhin nemh-urcoidigh sin iarna breith tre ghrasaibh an Coimdedh; óir an t-ionad ina ruccadh e, ni raibe easbhaidh soillse do lo no d' oidhce le h-aimsir fada and.


p.191

Ceid-fert M' Aodhocc iarna breith .i. an lec for a ruccadh da baistedh h-e, no bidis cach asteach & amach aga n-iomluadh uirre amhail gach n-artrach eile.

Fiort ele d' fiortaibh M' Oedocc .i. bacan na bainfighidh baoi h-i l-laimh Eithne ag breith an leinimh do maidhe cruaidh coimhfeodhaige cuill do beith fo dhuille & fo dhegh-blath ina dhecchaid, go f-fuil an coll-sin ina crann nuaidhe nem-arsaidh a c-comharta an fherta-sin i n-Inis Brechmaighe fós. Aderatt eolaigh na criche frisan c-coll-sin, an tan cuirter a úir eter braigdib et a n-iarann iarna cur fo naoi n-aifrennaibh, go n-élait gan fuirech as a h-aithle.

Conidh do cuimniuccadh na f-fert-sin do-ronadh an laidh-si:

    1. 1] A ceid-fert M' Aedocc na mionn
      2] Da eis go follus fuicfiom;
      3] A n-airemh as diom dlegar,
      4] Dligidh fili foillsiugadh.
    2. 5] Leac arar baisttedh Aodh ócc,
      6] An naomh miorbuileach M' Aodhocc,
      7] On purt go 'roile ag rochtain
      8] Si 'na h-ethar iomlochtaigh.
    3. 9] Fiort ele da fiortaibh-sin,
      10] Magh Slecht le h' athaidh d' aimsir
      11] Do ló 's d' oidhce, ceim coimsi,
      12] Se uile fa en-shoillsi.
    4. 13] Crann mna fighi frith istigh,
      14] I l-laimh Eithne re niodhnaibh;{folio 169a}15] 'Na mhaide coimhféoidhe cuill,
      16] Beith fo duille úr-álainn.
    5. 17] Ata an coll-sin 'na choll úr,
      18] As biaidh coidhce gan chlaochludh,
      19] Go n-dech crioch ar an c-cruinne,
      20] I n-Inis blaith Brechmaighe.
    6. 21] Do buadaibh chuill M' Aedhoicc moir,
      22] A uir 'na urchascc eloidh
      23] Biaidh ag eirge go brath m-becht,
      24] Tuilledh a c-cenn a céid-fert.

      Cét-fert

Ro baisttedh tra an n-oidhe naomhtha nós-oirderc sin le cruimter craibhtech caoimh-genmnaidh, & le h-aingeal a fhoircoimhetta iar sin.


p.192

Tuccadh da oilemhain & da altrom d' O Dubhtaigh e, .i. Dubhtach mac Duibh Da Crioch meic Brenainn, meic Fergna, meic Fergusa; óir as é, Dubhtach, an seisedh mac boi ag Dubh Da Crioch, mar derbhas an fili:
    Ocus bói acc tairngire M' Aodocc, co n-dubairt an laid:
    1. 1] Se meic Duibh Da Crioch ro clos,
      2] Dubtach, Doghran drech-solas,
      3] Maol Bennachtaidh, Murchad mas,
      4] Guaire, ocus Fannan folt-cas.

Ro h-oiledh go diochra duthrachtach le h-ua n-Dubhtaigh, & leis an c-cuid ele don lucht oilemhna an lenamh ni ba friochnamaighe ria aoin-nech ele, & do-rinnedh a coimhett o gach uile ni neim-dligtech, ar lasadh & ar soillsiucchadh an Spiorta Naoimh go h-iomarcach ann. Tuccsat a lucht oilemhna .i. a bhuime & a bhan-coimedaidhe tre seirc & tre gradh tormach & meduccadh anma go follus fair, amhail as bés do buimeadhaibh búidhe & buan-gradha .i. mo Aodh óg, aga gairm do gnath aca de. Conidh airesin ro len M' Aodhócc d' forainm fairseach na h-anmannaib ele.

Ro ba folls tra rath an Coimdedh cumhachtaigh forsan mac-sin .i. for M' Aodhócc, tar macaibh ele a aimsire. ‘Cían ámh ro bai aga tairngire’. oir do tairngir an faidh fire .i. Fionn mac Cumhaill, cenn fesa & faistine na h-Erenn, an tailgenn toccaidhe .i. M' Aodog mórdha miorbuilech, mac Setna, seal fada & aimsir imcian riana geinemain .i. aimsir fichet righ do rioghaibh Erenn .i. o aimsir Airt meic Cuinn Ced-cathaigh, go aimsir Ainmire meic Setna, meic Fergusa Cenn-fada, meic Conuill Gulban, {folio 169b} meic Neill Noigiallaigh, 'sa aimsir a ruccadh M' Aodocc; oir do bái an fad-sin eter Fhionn & eissiumh an tan ro tairngir a theacht, an tan ro marbh Goll mac Morna Ferna mac Cairill, mac rígh na n-Deisi Muman; & oglach gradha d' Fionn eisem.

Ocus aga adhlacadh fo talmain tucc Fionn a ordog fona déd fis, gur foillsicchedh fios fírinneach dó ina decchaid, & gur ceiledh ainffios fair. ‘Dar mo breithir’, ar se, ‘a Fherna meic Cairill, as mo-ghenar dhuit ro h-adhlaicedh 'san ionad-sin ar a mhed do cheolanaibh coimbinne & d' finn-leabhraibh eolcha, & d' iodbartaibh cuirp an Coimdedh bías os do cionn go deiredh domain’.

    1. 1] Ath Ferna,
      2] Áit a m-bia M' Aodocc feabda;
      3] Aniu cidh iomdha a cuana,
      4] Bidh iomdha a nualla nemhda.

    2. p.193

    3. 5] Ath Ferna na feorainne,
      6] Bidh feabhda an fer 'ga m-bia;
      7] Do-roiset ann anmcarait;
      8] Bidh ait ionmain le Dia.
    4. 9] Do-ria M' Aodhócc muinterach,
      10] Maisi greine tre ciotha;
      11] Do-ria mac na reltainne,
      12] Relta buadach tre bithi.

    1. 13] Do-ria M' Aodhócc muinterach
      14] Tar Áth Fionnglaisi Fiaa;
      15] Bidh tailgionn ros toirgeba;
      16] Bidh sroibh-gionn duine Diaa.
    2. 17] Bidh e an t-ionadh ainglidhe,
      18] A m-bia fian ban i folucht;
      19] Do-ria M' Aodhócc muinterach;
      20] Mochion rígh darab ro-lucht.
    3. 21] Bidh é an torc tren turcruthach,
      22] Bidh e an lasair bhorr-brátha;
      23] Do-ria M' Aodhocc muinterach;
      24] Bidh tonn tar iolar atha.

      A

Ro tairngir tra athair baitsi & buan-creidmhe f-fer n-Erenn .i. naomh Patraicc, an naoimh-erlamh cetna .i. M' Aodhocc milis-briathrach mor-cumachtach, an tan bói ag siubal droibel & ditreab O m-Briuin c-cualadh claiscetal coimmbind, comhcubaid na n-aingeal {folio 170a} ina foccus, & ceola iomdha iolarda, & airpeitedh ailghen ainglidhe, & nualla nemhda 'ga labhra & 'ga luath-cantain. Ro fhiarfaighettar na tri caocca naoimh-cleirigh battar i f-farradh Patraicc; ‘Cidh ar nach anmaid 'san ionadh ina f-fuil nuall & ceol na n-aingel, & aittreabh & comnaidhe do denamh 'san druim-si ata leth re h-an .i. leith re h-uiscce’.

‘Bidh é sin a ainm go brath’, ar Patraicc ‘.i. Druim Lethan. Acht ata ní cena; ní duin-ne ata a n-deonucchadh anadh ann, acht d' Aodh mac Setna .i. M' Aedócc Ferna, naom miorbuilech mór-cumachtach, cend & codhnach naomh Leithe Cuinn a c-coitcinne, & d' Oirghiallaibh .i. do clannaibh na c-Colla a chinel, & don Breifne foighenus, oir as innte geinfider é, amhail atá a t-tuicsi & a t-tairngire, a c-cionn trichat bliadan oníu i n-Inis Brechmaighe i Muigh Slecht Connacht. Ocus as dó atá a n-dan an t-ionad-so d' aitreabadh & d' aitiucchad. Ocus cidh aidbhseach libh-si an lion crann ata isin druim attaidh .i. Druim Lethan, ní lía íad-sein ina órtha & iomann, psalm & slechtain, almsa & aifriond


p.194

do-gentar ann re lind an erlaim uasail ainglich, & an fireoin fhoirbthi il-cumachtaigh, & an tailginn miodhchuir mór-chraibhthigh .i. M' Aodhog mac Setna, & fos ina decchaid go deiredh domhain’.

Ro bhaistt & ro bhendaigh Patraicc an baile re M' Aodhócc annsin. Ro fáccaibh rath & ro-chonach, sobharthan & sonus, soicheall & saidhbres, buaidh fosaici & fritholma fair, & a onoir os cach; go n-dubairt an rosc:

    1. 1] Foillsigim fios firinnech
      2] Daoibh, a cleirchi creidmecha,
      3] Ó Dhia dúinn do deimhnigedh,
      4] Ni damh-sa ro deonaighed
      5] Anmain isin ionad-sa,
      6] Druim Lethan, nach laimheochur;
    2. 7] Acht don tailgionn toccaidhe,
      8] Do Mh' Aodhóg fial ainglidhe,
      9] Cend naomh ocus naomh-erlamh
      10] Leithe Cuinn rea comhairemh;
      11] Do shiol Cholla chathbuadhaigh
      12] Airemh a glun n-genelaigh.
    3. {folio 170b}
    4. 13] A c-cionn trichat tren-bliadan,
      14] Ar Magh Slecht go sunnradhach,
      15] Geinfidher an glan-mac-sin,
      16] Mac rathmar na reltainne.
    5. 17] Go brath bidh h-é a fhorainm-siumh;
      18] Bennaigim-si an baile-si,
      19] A m-bía an firen foirglidhe,
      20] Suil tí M' Aodhócc moir-fertach
      21] Da caomhna, da chomfurtacht,
      22] Da coimett, da coisreccadh.
    6. 23] Biaidh onoir na h-áiti-si
      24] Ó Mh' Aodhocc acc médachadh,
      25] Go t-tí laithe an luan-bratha;
      26] Daoibh-si festa foillsighim.

      Foillsighim

'Ar m-beith do M' Aodhocc ina mhaccaomh occ anarsaidh iar sin, tainic Ainmire mac Setna, meic Fergusa Cend-fada, meic Conuill Gulban, meic Neill Noigiallaigh .i. rí Erenn, i n-Uibh Briuin d' faghail giall & braighdedh uatha, mar fa gnaith-bes ag na rioghaibh & ag na tigernaibh an tan-sin. Tuccadh M' Aodhócc do a m-braighdenus


p.195

ona athair.i. ó Shetna mac Eirc, a c-cuma caich, óir fa fer laidir lánconaigh an Sédna-sin.

Acc imtecht immorro d' Ainmire ar a ais, battar a braighde roimhe 'san slicched. Do foillsicched grasa an Spiorait Naoimh do ri Erenn for M' Aodhócc tar na maccaibh ele. Do raidh an rí 'arna faicsin sin: ‘As follus foirbhthe fír-grásamhail an mac-sa .i. M' Aodhocc’, ar se; ‘& bidh eiccen dó beith im fharradh-sa for an c-cuairt righ for a f-fuilim; no, madh ferr lais a leiccen amach, & dol dó tara ais, do-ghebha a rogha dibh’.

Do raid M' Aodhóc aga cloistecht sin: ‘Masa meisi as ail let do leiccen sáor uait, guidhim tú a n-onóir na naomh Trinoide go leicce na maccaoimh-si ele saór uait on m-braigdenus ina b-fuilet’. ‘Do-gebair-si an athcuinghe sin’, ar an ri. Do leiccedh doibh uile tionntudh dia t-tigibh iar sin. Do athain Ainmire e féin do M' Aedócc a n-anmcairdes, oir da tuicc sé gomadh colaman comhdaingen isin ecclais catoilice é iar sin, amhail ro comhailledh. Conid h-í céd-onoir {folio 171a} M' Aedócc cona maccaomhaibh annsin, grasaibh an Choimdedh ina coimlenmain.

La da raibe M' Áedhocc ag cluiche maille fri buachaillibh ar fud an fherainn, & sé ag coimhétt caorach a bhuime, tangatar ocht c-coin allta a n-aoin-fecht cuicce go mín muinterdha, & síad bocht, anfann, ocarach. Ro fhech san orra, & adubairt riu: ‘Toccbaid libh’, ol sé, ‘ocht muilt don tred, & ithigh iad’. Do-rinnettar na coin amhail do ordaigh M' Aodhocc doibh, & do-chuatar fon c-coill; & do ba le buime M' Aedócc na muilt-sin. Do-chuatar na buachailledha don baile go luath iar sin, & do innisettar do buime M' Aedocc an gniomh-sin.

Do eirigh an buime maille le feircc moir go M' Aedócc. Gabais éccla mór M' Aodócc aga faicsin; & adubairt: ‘A Dé na n-uile cumacht, & a Tigerna, a Iosa Criost, foir & fortaigh oram, oir as at onoir do-rattusa biad dona bochtaibh ocaracha’. Do bar follus an uair-sin ocht muilt dob ionann dath & mét & cuma risna ced-caorcaibh eter M' Aedhócc & a bhuime. Tangattar go min muinterdha mar na caorcha ele d' ionnsaighe an treda. Ní fidir neach fo nimh o sin alle cait as a t-tangattar don toiscc-sin; gur h-oirdercaigedh ainm De & M' Aedócc tresna miorbuilibh-sin.

Conidh da derbadh-sin do-rinne an t-ughdar an laidh-sin:

    1. 1] La do M' Áedhócc, fa mor rath,
      2] Da bhuime ag coimhétt caorach,
      3] Go f-faca lea taobh acc teacht
      4] Na h-ocht c-coin allta a n-aoin-fecht.

    2. p.196

    3. 5] Dona conaibh, cenn a c-cend,
      6] Gabhais trocaire an t-ailgend;
      7] Seach na h-ainminntibh ele
      8] Siad bocht, deroil, díblidhe.
    4. 9] ‘Óm buime, ettraibh as ecc,’
      10] Beiridh ocht muilt don mhór-tred
      11] ‘Ar son Dé’, diochra an t-oinech,
      12] Do raidh M' Aodhócc mior-builech.
    5. 13] Dith a caorach o 't-cualaid
      14] Buime an erlaimh iol-buadaigh,
      15] Ferc adbal uirre ar a son,
      16] Rer lion uamhan an t-erlamh.
    6. 17] Aodh mac Séttna, ar nar lér locht,
      18] Ar Dhia do iarr a furtacht{folio 171b}19] Ar fheircc a bhuime gan mes.
      20] 'Na h-acchaid nir iarr aighnes.
    7. 21] Do luach einigh Aodha óicc
      22] Fuair tiodlacad on Trínoid;
      23] Ocht caoirigh oile ar áon dath
      24] Ar cuma na c-ced-caorach.
    8. 25] Saorthar le cerd na cruinne
      26] Aod ócc ar feircc a buime;
      27] Mac Sétna fa treisi atá
      28] Ag Dia Athair gach en-la.

      La.

An tan tra at-connairc athair & mathair M' Aedócc méd na n-gras do tiodlaic Dia dó, do-chuir dochum leiginn é, go n-dechaid clú a crabaidh, & oirdercas a foghlama, a eccna & a aird-leighinn co comhcoitchenn fo cach.

La da raibe drong naomthach nemh-pectach ag guide Dé go dutrachtach fa foillsiughad doibh ionad a n-eiseirge, óir dob ail leo seirbis do denamh go duthrachtach do Dia ann, tainic an t-aingel da n-ionnsaighed, & do raidh riu dol mara raibe M' Aodocc, & go f-foilseochad sé doib inad a n-eiseirge. Do-chuattar san cuicce le breithir an aingil. Ro fhíarfaigh M' Aodhócc dibh: ‘An c-cualabair guth cluicc ag toidhecht annso daoibh’? ar se. Adubhrattar san, nach c-cualattar. ‘Teccaidh lim-sa, masedh’, ar sé, ‘go f-foillsigher ionad bar n-eiseirge daoibh’. Do-cuatar lais, & do thecaiscc doibh mara m-biadh a n-eiseirgi, gur mairettar ann go h-aimsir a m-bais i m-bethaid miorbuiligh mór-conaigh.


p.197

La ele do M' Aedócc i n-ionad seicréittiuch ag legad a psalm. Tainic fiadh curthe comhtuirsech cuice, & gadhair go tinnesnach aga tafann, & do-rinne comhnaidhe h-i f-fiadhnaisi M' Aodhóg. Do-thuicc M' Aodhócc gurab ag iarraid comairce do dénamh dó do bí sé. Cuiris M' Aodocc a paidrín fo codnaibh an fhiadha. Do lenattar na gadair an fiadh, & is amlaidh do foillsiged doibh, a bheith i n-deilb duine. Ocus nir lenattar na gadhair an fiadh; gur imthig gan urcoid do denamh dó, {folio 172a} iar c-cur an paidrin de. Gur moradh ainm Dé & M' Aedocc tresna miorbuilibh-sin.

Do ba companach da ceile M' Aodocc & Mo Laisi Daiminsi. Tarla doibh beith a b-focair a cele fo bhun da crand aon do laitibh ar Magh Slecht a m-Breifne Connacht. Battar ag guidhe Dé go duthrachtach ima fhoillsiuccadh doibh 'na f-fochair a ceile no bheittis, no an budh eiccin doibh dealacadh le ceile. Ro tuittsetar na croinn fo bhun a rabattar an tan-sin .i. crann budhthuaid, & crand oile buddhes. An crann immorro fo bun a raibe Mo Laisi, as e do thuit fo tuaid; & an crann fo bun a raibhe M' Aodhócc, as é do tuit budhdeas.

Adhubhrattar san ainnsein: ‘Ata comhartha ar n-deilighthe annso’, ar siat, ‘'arna thabhairt duinn o Dhia’. ‘Ocus as amlaidh dleghmaitt ne imtecht o ceile, do réir mar do tuitettar na croinn don chur 'sa’, ar M' Aodhócc, ‘.i. tusa budtuaidh, a Mo Laissi, & misi buddes’. Celeabrais cach da ceile dibh 'na decchaid sin; & tuccattar pócca go mín muínterdha da ceile. Teid Mo Laisi go Loch Eirne budtuaidh, & cumdaighis ecclas álainn oireghda ann .i. Daimhinis. Téid M' Óedhocc buddes, & cumdaighis ecclas alainn, & cathair onorach ele andsein .i. Ferna Mór M' Aodhócc a lár Laighen.

Fechtus ele dar baithed Daimhin mac Cairpri, an Damhargaitt, annsein .i. meic Eachach meic Criomhtainn meic Feicc meic Deghad Duirn, meic Rochadha, meic Colla Focrich, meic Eachach Doimlen .i. fer calma cumachtach do Chonnachtuibh, & dias lenamh ele ina fochair for Loch Eirne, ni frit immorro a chorp rea toccbail. Ro shiubhail tra mathair Daimhin ar morán do naomhaibh Erenn aga iarraidh orra cuirp na lenab d' fagbail léna n-adhlacadh. Ocus ní fuair an athcuinghe sin o áon aca. Adubairt Mo Laisi Daimhinsi ria: ‘An isin ionadh-sin’, ar sé, ‘no go t-tí M' Aodócc cuccat, oir atá a fhios agam go f-fuighe se na cuirp útt lea t-toccbail; & go n-dingne a n-aithbeouccadh tre grasaiph an Spiorait Naoimh’.

As gerr ina decchaid sin an trath tainic M' Aedhocc da n-ionn {folio 172b} saicched. Ro innis an bhen dó gach ní da n-dubhramar, & do bái ag


p.198

cáoi, & acc toirrsi go h-iomarcach ina fhiadhnaisi. Gabhais truaighe & trocaire M' Aodhócc fadeoigh dhi. Do-cuaidh M' Aodhócc 'chum an locha, & do-rinne urnaigthe deithnesach go Dia, gur eirgettar na leinibh béo o bás go bethaid chuicce, & do fhoccair da maithribh íatt asa h-aithle. Mar do-connairc Cairpre mac Eachach a mhac do dhusccadh a bás, tuccustair é fein & a mhac a m-bith-dilsi do Dia & do M' Aodhócc go brath, & a shiol; & screapall gacha tighe for naoi trichait cét Oirgiall. Ro moradh ainm Dé & M' Óedhocc trítt sin.

Conidh da dherbadh sin adubairt an file:
  1. 1] Sccél ele ar Aodh d' airidhe,
    2] Mor rea sccaoiledh a sccela;
    3] Dob é an faidh re faistine,
    4] Oighre saor-clannda Setna.
  2. 5] D' feraibh naomhta neimh-treithe
    6] Ticc drong chuicce tre cairdes,
    7] Fios ionaid an eiseirge
    8] Do bí orra 'na ainffios.
  3. 9] Tucc a menma ar meducchad
    10] An drong deisccreidech deoradh,
    11] Fód a m-báis gan breccnacadh
    12] Fuarattar uadha a eolas.
  4. 13] Re ceile do caithettar
    14] A re uile 'san ait-sin,
    15] Gan iad uaithe d' aitherrach,
    16] A m-bethadh cennsa craibhtigh.
  1. 17] An fiadh cuirthe comthuirsech
    18] Do-chí cuicce 'sa conair,
    19] An firén rán ro-cuimsech
    20] Do-rinne a chaomhna ar conaibh.
  1. 21] Crábhudh an da criostaide,
    22] Ca crábudh bud mó maise?
    23] Dob é an cadach criochnaighe
    24] Cadach M' Aodhocc le Mo Laisi.
  2. 25] Tucc Dia an doigh a n-dealaighthi
    26] Na da c-croidhe 'ar c-cur ceille,
    27] Do comharta cedaighthe
    28] Tuitim na c-crann o cele.

  3. p.199

  4. 29] An trath-sin do tuiccettar
    30] A c-cur araon o 'roile,
    31] Druim coidhche do-cuirettar
    32] Le céle, acht a dá c-croidhe.
  5. 33] Ticc Mo Laissi ócc eccnaidhe
    34] Go Daimhinis, Dún Daingen,{folio 173a}35] Teid M' Aedocc fial fechtnaidhe
    36] Go Ferna lan-moir Laighen.
  6. 37] Ata fris gach n-aon adbar,
    38] Gibhe do biadh 'ga n-guidhe
    39] O Righ nimhe as naomh-talman
    40] A n-aonta i n-en-ait uile.
  7. 41] Mo Laisi do mhuin moir-creidim
    42] Ar Sliabh Betha, bert cabhra,
    43] Fuair on aingel d' foirighin
    44] Soillsi 'sa duibh-re dorcha.
  1. 45] Mac Cairpre dein, deigh-ceilligh,
    46] Daimhin, nar treth a t-tachar,
    47] Báitior h-i sruth sein-Eirne,
    48] As dias ele 'na farradh.
  2. 49] Naoimh Banba do bhinn-fhoclaibh
    50] Guidter lea mathair meir-gil
    51] An uair-sin, gerb iomarcach,
    52] Fa aisecc anma a h-én-mic.
  3. 53] Go ranaicc Aodh oirdnidhe,
    54] O naomh ní fhuair a h-iarraidh,
    55] An firen fial foircclidhe,
    56] Do coimeitt riamh a riagail.
  4. 57] An rioghan fhíal fír-lainneach,
    58] 'Ar t-taistel iuil is ariuil,
    59] Ar Mh' Aodócc mór miorbuilech
    60] Guilis go tuirsech taidhíur.
  5. 61] Gabais truaighe an t-erlamh-sin
    62] Fa mnaoi na tuirse truime;
    63] Do-ghuidh as an n-ger-gul-sin
    64] M' Aodhócc fa furtacht uirre

  6. p.200

  7. 65] Mac Cairpre caoimh cath-tréoraigh,
    66] Daimhin, fa crodha i c-cathaib,
    67] An trath-si do thathbeoaigh,
    68] 'Ar m-beith báite le h-athaid.
  8. 69] Daimhin an triath trom-gonach,
    70] 'Ar n-eirge o bás go bethaid,
    71] Tucc Clann Colla comramach
    72] Fa chíos M' Áedocc gan mebhail.
  9. 73] Screpall gacha h-en-tige
    74] Do naiscc ar uaislibh Oirgiall
    75] Do Mh' Aodócc saor sheimhidhe
    76] 'Sa beith coidhce 'ga coimriar.
  10. 77] Tucc diultadh don droch-einech,
    78] Nach tucc ennech ria roime;
    79] Ar Mh' Aodócc fíal foighittnech
    80] Iomda scriobhtha sgel ele.

'Ar b-fás immorro do clu & do caomh-naomhtacht Mh' Aodhócc uile amhlaid sin, tangattar daoine iomdha as gach aird d' Eirinn do beith fona smacht & fona riaghail. Sanntaighis M' Aedhócc a thalamh & a thír {folio 173b} fein d' faccbail, & dul for teiched ass, óir nírb ail leis beith fan onoir, & fan airmittin i r-raibe.

Ocus smuainis dol dia oilithre don Roimh, & d' foghlaim fhesa & eolais an scrioptura diadha go deithitnech, mar donidis na h-erlaimh & na craibtigh ele 'san aimsir-sin. Is iad-so an lucht cumainn & coimhittechta aithrister do dhul le M' Oedocc forsanr-turus-sin .i. Caillin craibtech caoimh-genmnaidh o Fhiodhnach Maighe Réin, a oide foghlama & foircetail fein; & Mo Laisi diadha deigh-eolach o Dhaiminis; & Ulltan aobhda eccnaidhe o Ard Breacain, óir fa lucht aonta & aon-chadaigh i n-nim & i t-talmain da cele an cethrar-sin.

Ocus fos an cethrar cobhsaidh céillech coccúsach ele, do ba lucht ruin & ro-thairise aicce tar gach n-áon .i. Cele, & Aodan o Ferna Móir M' Aodhócc, Faircellach o Druim Lethain, & Fergus o Ros Inbir. Is iad-sin an cethrarda t-tug M' Aodhocc taisccedh & coimhétt a mhór-maithesa, & a mór-conaigh, an fedh ro boi ina bethaid; & da t-tucc


p.201

cennus & comarbus a cheall & a caoimh-ecclas, tobach a chiosa & a chana i n-oigrecht dia eis, gurab iatt-sin leth ar leth fa lucht ruin & ro-coccair, & fa lucht curaigh & caom-artraigh don erlamh óghdha urnaigtech acc fáccbáil na h-Erenn dó.

O rangattar an buiden craibtech caomh-naomh-sin go Roimh, do-rinne Dia fiort firinneach follus da foillsiuccadh do cach .i. cluicc an baile do búain uatha féin gan cuidiuccadh o dhaoinibh acht an t-aoin-Dia uile-cumachtach aga dénamh. Tainic iongantus mór, & machtnucchad menman, & criothnucchad croidhe do cach go coitcend isin c-cathraigh dona h-airrdenaibh naomhtha-sin do-clos doibh, go f-fuarattar fiossccel fadheoigh, mar do dherb fer ionaid Pettair & Poil crabhadh & creidemh na druinge deg-naomh-sin tainic a h-Erind.

Ro h-oirdnedh leis triar dibh ina n-escopaibh urdalta 'arna n-derbadh o dhaoinibh, & 'arna t-togha on Trínoid, & 'arna ceducchad {folio 174a} on Coimdhe caidh cumachtach .i. M' Áedócc miorbuilech, milis-briatrach, & Mo Laisi moir-fertach, macánta, & Caillin craibtech, credal. As don turus-sin fúair M' Aodhócc moir-fertach da thiodhlacadh toccaidhe on Trinoid, 'arna faccbáil ina fiadhnaisi for altóir Pettair h-i Roimh, 'arna t-toirbeirt do nimh trena naomhtacht, amhail fuair M' Aodhócc andsin .i. an brec M' Aedhócc, an seachtmadh mionn da mhionnaibh, & an bhachall Branduibh; amail as-bert an fili:

    1. 1] Brec M' Áodhócc do maigh nimhe
      2] Fuair an t-erlamh oirdnidhe,
      3] 'S do fuair an m-bachaill m-Brandaibh
      4] On stuaigh ra-chaim reltandaigh.

Bliadain comhlan dona cleircibh don cur-sin isin Roimh maraon ag foghlaim eccna & eolais an scrioptura diadha do neoch rangatar a les, & acc fagháil onóra, & oirmittne cadais, & cumacht on b-papa, cona cleir, & cona cardionalaibh. Ceileabrait da ceile ar c-cengal a c-cumainn & a c-comaonta go h-iomcubaid re 'roile, iarna n-daingniuccadh i n-dinite & i n-onóir móir & i n-degh-ordaibh o fhior ionaid De for talamh go rangattar fo clú creidmhe & crabaidh & cumhacht tara n-ais go h-Erinn, da n-ionaduibh féin leth ar leth.

Do-chúalaidh Aodh Dubh mac Fergna meic Fergusa .i. ri O m-Bríuin na ferta iolardha sin aga n-denam ag M' Aedhóg & an onúir & an airmittin adhbal fuair isin Roimh, & an da tiodhlacadh ána oirderca fuair innte .i. an brec & an bachall. Tainicc cuige go coimhdiochra, & troisccis go ro-umhal ris im aitherrach deilbhe & dénma d' fágail o Día do, oír fa doidhealbhdha eisiumh gusan uair-sin.


p.202

Tuccustair M' Aedócc cend Aodha fona cochall don cur-sin. Ro codail immorro Aod fo cochall M' Aodócc isin ionad-sin, & isi dealbh tug fair .i. dealbh Aódhain mic Eignigh an t-aoinnech fa h-aille d' feraibh Erenn ria aimsir.

Ro baistedh iar sin h-é a c-Coill na c-Cros ag Ath Airm; & as on crosadh & on coimhsigniuccadh do-rinne ar an righ ainmnighter {folio 174b} an t-ionad-sin .i. Coill na c-Cros, & Ath Airm, o arm & o earradh an righ an fedh do bái 'ga bhaisttedh & 'ga bhennachad do benadh de, a m-bith-dílsi do Dia & do Mh' Aedhócc. Tuccadh immorro Aodh Finn d' ainm fair. Tucc san screapall gacha tighe do M' Aodhócc fana cumachtuibh do luach a baiste, & tucc é féin go brath a m-bith-dílsi do Dhia & do Mh' Aedócc; & gan athgabhail tuaithe no cinidh donté do shiol Aodha Finn do-bheradh a mainchine na a mór-thogha o Mh' Aodóg go brath. Óir gach plaigh, & gach coccadh, & gach dith daoine da t-tainic, & da t-tiucfa, for Úibh Briuin, & for Breifneachaibh, as tre easccaine & tre fír-diomdha M' Aodóg 'mó mhainchine & 'mo mor-togha do chur uadha, & tre chur a cioscana for c-cula tainic.

Ise so immorro luach baiste Aodha Finn do M' Aodhóg ó Ibh Bríuin .i. screpall as gach tigh do Mh'aodog gacha bliadna; each & earradh gach righ, & gach ban-rioghna; erradh & tlacht gacha taoisigh & gacha mná táoisigh, bó adhastair as gach creich o gach Breifneach o Druim Cliabh go Cenannus; ainmidhe as gach seilbh do comharba M' Aodhócc; serrach as gach groigh; muc as gach crú; caora as gach tret; mart gacha feile M' Aodhócc; cáor iarainn ó gach gobha don tempall mór; cuairt cáscc & nodlacc do mhanchaibh & do mhaoraibh M' Aodhócc; tús suidhighthe i tigh n-ola; tús coccair & comairle; & an céd-chorn i n-am ola an n-gach tigh i m-bia duine do muinntir M' Aodhócc; & gan sith do dhenamh i n-Uibh Briuin gan comarba M' Aodócc aga denamh, & aga h-eachtucchad, & diombuaidh siodha orra munab amhlaidh do-géntar.

Dalta ó comarba M' Aodhócc i n-daltus do righ Breifne, & an dalta-sin do frestal do biadh, & d' edach, & d' eccna, i n-onoir M' Aodhócc, goma h-eolach a leighenn & a lain-eccna é; oír ní dlighend mac righ no taoisigh, brucchadh {folio 175a} no biataigh, o gabhus forba no ferann chuicce, gan dalta o M' Aodhócc do beith aicce; & fos dlicchid rí Ó m-Briuin inghen comharba M' Aodócc do tabairt d' fior, & crodh & tionnsgra do tabairt lé. Failte do chur re comarba M' Áedog da mhionca da f-faicfi é; & tuarustal amhail gach m-bruccaidh o ríoghraidh Breifne do cumdach ecclaisi & tempuill M' Aedhóig i n-gach áit i m-bia.

Each & earradh righ Breifne an lá rioghfaidher é do thabairt do muinntir M' Aodhog, no deich marcc, no fiche bó. An bhrec M' Aodócc


p.203

do chur timcell an righ, & a cur a slanaibh fair im chert do dhénamh eter gach n-aon, d' anffann & do trén. A cur fós a t-tús gacha catha & gacha comlainn ria m-Breifneacaibh, & teacht deisiol ina t-timceall, & tillfid slán. Falach sroil & nobla óir don bhric fós dia cumhdach an tan ricfes a les, o riogaibh & o maccaibh riogh & taoisech. An ri féin do teacht an lá arnamarach d' eís a ríoghtha go Druim Lethan, no go Cuillín na f-Fer le h-offrail, & ni h-eccail leis an rígh teidm na galar gusan teidm n-deigenach. Do-gheib fod saoghail abhus, & flaithes Dé tall fadeoigh do chionn comhaill gach n-eithe da n-dubhramar. Ocus fós as ar an righ féin ata tabhach cíosa & cána M' Aodhóg o bhecc go mór ar fedh a thire & a ticcernais.

Sccéla & miorbuile M' Aedocc d' innisin, & d' foillsiuccadh da gach aon dona h-úaislibh ó mhuinntir M' Aodhog. Muna f-fagbaid immorro an cíos-sin tri troisccte do denamh for Ibh Briuin. An céd-trosccadh i n-Druim Lethan isin recles mór; an dara trosccadh for Leic na Nemand mara n-gnathaicched M' Aodocc feisin slechtain & figill do denamh maille le sior-urnaighthe; an tres trosccadh i Cuillin na b-Fer, .i. Ros Inbhir, uair as ann as mó eistes Dia & M' Aodhocc guidhe gach aoin dia muinntir; & an bhrec d' impod tuaithbel orra as a h-aithle. Giorra saoghail gan t-sechna, & ifrionn da gach (áon) tuilles an esccaine. Ocus an diombuaidh cétna for muinnter M' Aodócc muna n-iarraitt an cíos-sin gacha bliadna. {folio 175b} Da n-derntar comharbadha & aircinnigh M' Aodhócc do reir le Breifneacaibh, & gan an esccaine do thuilledh, da rabhait naoimh Erenn da n-esccaine, ní h-eccal doibh íatt.

Is amlaidh so riogthar ri Breifne .i. da comarba decc M' Aodhócc do techt 'na thimcell, & prosesium do denam doibh .i. O Fairceallaigh & O Fergusa O Sealbaigh & O Connachtaigh & Magechrain Ó Dubhtaigh & O Duibhgennain & O Caiside; comarba Caillin, & comarba Cruimtir Fraoch, & comharba espuicc Fionncon. Ocus íad-sein do thecht ina thimcell. Tabradh an sámhadh-sin a n-aoin-fecht onóir d' Ó Dubhtaigh & d' fior a ionaid dia éis .i. oide M' Aodócc eisein; & tabradh O Duphtaigh slat do righ Breifne a n-onoir M' Aodócc. An t-slat-sin do buain do choll M' Aodócc a Seisccinn Uairbeoil i l-Laignibh .i. Dísert M' Aodócc ainm an ionaid.

Tabrad an rí a each & a earradh do muinntir M' Aodhócc, no anní adubramar gottrasta ara son. Trian na culaigheach sin d' Úa n-Dubtaigh a n-onoir a oilemhna & a altroma ar M' Aodog, & d' fior a ionaid, & an da t-trian ele don t-samadh cetna adubramar. Ní rí immorro, & ní taoisech an tí nach oirdnighter amlaidh sin.


p.204

Conidh do cuimninghad & do derbadh gach n-eithe da n- dubramar do-ronadh an laidh-sin:
  1. 1] Cios M' Oadhócc gan meracadh
    2] 'Na diaidh ar aicme Fergna
    3] Go brath ar a m-bennachad
    4] Naisccis Aodh Dubh go derbhtha.
  2. 5] Cuingis Aodh Dubh doidhealbhda
    6] Ar M' Aodhocc, fa mór tuiccsi,
    7] Da dítten ar doimenma,
    8] Buaidh n-deilbhe tar gach n-duine.
  3. 9] Tucc dó M'Aodocc muinterach
    10] A rogha deilbhe ar domhan,
    11] Nír bí an aiscidh airbernach,
    12] As nemh fadeoigh gan dochar.
  4. 13] Así roccha ruccustair
    14] Aodh, tar eccosc gach en fir
    15] Dealbh an fhir caoimh cruthamail,
    16] Dárbh ainm Aodhán mac Eignigh.
  5. 17] Tucc Aodh ócc gan anumla
    18] Suan ar an rígh go ro-trom,{folio 176a}19] Ni frith dealbh bud dathamla
    20] 'Ar n-éirghe d' Aodh on cochall.
  6. 21] An uair-sin do h-ainmnigedh
    22] Le M' Aedocc gan locht labra,
    23] Ar Aodh Dubh gur daingnigedh
    24] Aodh Fionn d' aithearruch anma.
  1. 25] Baister Aodh Fionn fíor-sochraidh
    26] Ag Ath Airm le h-Aodh ele,
    27] Mac Fergna moir mion-cobhsaidh
    28] Nír bhaist aon naomh riamh roimhe.
  2. 29] Luach a bhaiste on Breifnech sin,
    30] Do ba luach é gan ionnsa,
    31] Sgrepall ar gach aon n-dethaigh
    32] Fuair M' Aodócc on Aodh Fhionn-sa,
  3. 33] O Chenannus comhsochraidh,
    34] 'S ó Droichet Atha d' aon-laimh,
    35] Go Drobaois n-gil gorm-srothaigh,
    36] 'S co Cnoc lan-oirderc Laoghain.

p.205

  1. 37] Earradh gach righ ro-crodha,
    38] 'S gach taoisigh go t-tren-feidm,
    39] Tosach gach cuirn comola,
    40] Is ainmidhe as gach ein t-seilb,
  2. 41] Dlegar daibh a daingnechad;
    42] Mart as gach creich da creachaibh,
    43] Mart ele le h-ainmneachad
    44] Im feil M' Aedócc gan meabhail.
  3. 45] Ofrail gacha h-en-gobhann
    46] I c-crich Breifne na m-bocc-magh,
    47] Cáor iarainn gan eccomtrom,
    48] Cuairt cascc ocus cuairt nodlacc.
  4. 49] O Mh'aodócc sheimh síor-aointeach
    50] Dliget clann Fergna danair,
    51] Eter righ is righ-taoisech,
    52] Dalta do gnáth do gabhail.
  5. 53] Dlighid dib an dalta-so
    54] Biadh is édach is eccna;
    55] M' Aodhócc, asé an dalta son,
    56] Foirfes orra i n-am decra.
  6. 57] Clann ingen Í Faircellaigh,
    58] Is h-Í Fergusa fhechtnaigh,
    59] D' onóir dona h-aird-cellaibh,
    60] Dligitt a n-urnaidm d' feraibh.
  1. 61] Da fer decc do deig-feraibh,
    62] Is a c-congnamh le ceile,
    63] Do duthcus na n-deig-fer soin
    64] Teacht do riogadh righ Breifne.
  2. 65] Ó Fergusa, O Fairceallaigh,
    66] O Duibhgennán, O Dubtaigh,
    67] O Sealbhaigh an sailm-cettlaidh,
    68] Is Ó Connachtaigh cundail,
    69] Ó Caiside cairdemhail,
    70] Cleirech an leighinn Luchair.

  3. p.206

  4. {folio 176b}71] O Rodachain ro-bladach,
    72] O Treabair nar tuill tendal,
    73] Mac Ethigen comramach,
    74] Maguibhne ocus Magechran.
  5. 75] Neach go brath do Breifneacaibh
    76] Ni rí tren, is ní taoisech,
    77] Go m-be an cuire cleireach sin
    78] 'Ga n-oirdnedh uile a n-aoin-fecht.
  1. 79] Dligid d' eís a n-oirdnigh sin
    80] Síol Fergna na slegh slim-teand
    81] An bhrec fhertach oirdeirc sin
    82] Do chur fo tri 'na t-timcell.
  2. 83] Don bric-sin do h-ainmnigedh
    84] A cur a c-cor go h-emech,
    85] Gan eccóir, gan aindligedh
    86] Do denamh doibh ar einneach.
  3. 87] Buaidh nagha rea innisin
    88] Ar rioghraidh aicme Fhergna,
    89] Do buadaibh na brice-sin
    90] A cur a t-tús gach tennta.
  4. 91] D' fuil Fhergna as dal dioghbala
    92] Fa gan M' Aodócc do min- réir,
    93] Gan comall a cíoscana
    94] 'S gan dul fa úir an fhiréin.
  5. 95] Gach olc, is gach ainicin
    96] Da t-tainic, is da t-tiocfa
    97] Do cloinn Fergna d' airidhe,
    98] Diomdha M' Aodhócc fo- dera.
  6. 99] Siol Fergna gan moir-chreidhim
    100] Dligitt do gnath a géir-ioc;
    101] Do M' Aodocc an moir-leighinn
    102] Atad uile fa ein-cíos.

    Cíos.

'Ar c-cengal & 'ar c-comdaingniuccadh a ciosa & a chomhonóra do M' Áodhóg for Aodh f-Fionn mac Fergna, cona cinedh & cona clannmaicne 'na dheghaid, ar a bhaistedh & ar a bhuan-choiserccadh ag Ath Airm, mar do raidhemar romhainn, luidh roimhe go Druim


p.207

Lethain ar aslach & ar impide an aird-riogh .i. Aodha Finn, & fós ar comhairle & ar comhfurailemh righ & righ-thaoisech Ó m-Bríuin, & caich a c-coitchinde, eter íseal & uasal, eter laoch & cleireach.

Fothaigis & fír-bennaighis an t-ionad-sin as a h-aithle, amhail do bái a f-fioguir & a f-faistine ó aimsir Pattraicc priom-apstail, 'gár thairngir sem M' Aodócc móir-fertach triocha bliadhain riana ghein, & riana gnath-coimpert; gur baist Patraicc, & gur bhennaigh an baile-sin re t-teacht don érlamh {folio 177a} da ionnsaicched, 'arna faccbail don ard-apstol ina oircill gan áitiuccadh. Gurab é Patraicc prim-eccnaidh tucc Druim Letan d' ainm ar an ait-sin, ar a beith leth fri h-an .i. fri h-uiscce, oirfa Druim Leith a ainm o tús.

Tainic tra M' Aedhócc ar lorcc tairngire an tailginn go Druim Letan, mar do luaidemar romhainn, 'ar foirbtiucchad a áoisi, & a aimsire, 'ar metucchad a fhert & a ard-míorbuiledh, 'ar n-oirdhercuccadh a crabaidh & a caoim-bés, a eccna & a iol-cumacht, a derce & a degh-oibre, bennaigis & bith-cumhdaighis an baile-sin, cóirghis a cluidh & a caoimh-reilge, toimhsis & tóirnis a tempull & a caoimh-eccalsa, cumais & caomh-fuaighis benda & bodhainge a benn-cobar, eter cloich & claraib, & comhaidme, aithighis a tighe & a thecchdaisi; ordaighis a sruithe & a sámaidh, oirdnis & onóraighis a áos uird & oiffrinn, oibre & umhaloitte, & aird-leiginn & eccna, fri sioladh creidmhe & crabaidh, fri cantain psalm & psaltrach, fri ceileabradh na cánóíne coimdeta, & fri biathad aoidedh & adhailccnech, dámh & deoradh, anbfann & enert, & fri gach ele rangus a les i t-tuaith & i n-ecclais i n-aoin-fecht.

Faccbais rath cleire & comarbadh, rath sónais & soichill, rath failti & fiadaighthe go brath for an m-baile, amhail ata isin sen-focal .i. failte Erenn Druim Letan. Ocus bói athaid i n-Druim Lethan amhlaidh sin 'ga frecur & 'ga foghnamh, go t-tainic for a menmain imteacht a h-Erinn os íseal, do sechna & d' iomghabail na h-onora & an ard-cadais bói ag cach 'na comhair.

Do-chualaidh tra Aodh Fionn mac Fergna .i. ri Breifne, M' Aodhócc do beith ag imtecht a h-Ibh Bríuin; & o 't-cualaid, bói aga toirmescc uime, óir nir miadh & nir maisi lais a athair baiste & bennaigthi, & tucc rogha dealbha & démna go follus fair, do sccaradh fris, daigh nír maith leis nach ina tír, na ina talamh féin do biadh a comnaidhe & a comhaitreab. Do raidh M' Aodog riss {folio 177b} iar sin: ‘Leicc damh-sa imtecht gan anadh, gan íarmhóracht uait’, ar se, ‘& fogheba caidreabh & cumhsanadh i tigh nimhe ón Choimdedh’, ar se, ‘do chomaidh dia chionn’. Nír faomh immorro Aodh Fionn imtecht do leiccen dó da déoin. Gidh edh do treoraigh an Trinoid tara ced san


p.208

& tara cumachtuibh M' Aodog go crich Laigen go lán-folaightech, & assein i m-Bretain, d' ionnsaighe easpoic naomhtha boi innte .i. Dáuidh Cille Muine; & boi aimsir imcian ina fharradh and.

Laithe n-aon dia raibhe M' Aodhocc ag radh a leiginn laimh risan mainistir amuigh, tanaicc procadóir mhainistreach Dauit 'na dhochum maille le feircc móir, & do raidh ris: ‘Eircc, a droch-duine’, ar se, ‘a n-diaigh na m-brathar isin coillidh’; ar cenn connaigh do-chuatar na braithre deiredh na h-oidhche an la-sin. Ni raibe dano a fhios-sin ag M' Aodhóg, & da m-beith, do-rachad ina n-diaigh gan furáilemh. Bói immorro fuath mor ag an b-procadoir ar M' Aodhócc, gan adbar, gan fochann. Faccbais immorro M' Aodog a leabhar oslaicthi an uair-sin le h-anbuain imteachta a n-diaigh caich.

Tucc an t-occlach dá dhamh dhásachtacha dhocennsaighthi da ionnsaighe, & do-raidh ris a c-cur fon c-cartaidh, & dol fon c-coill ar cend connaigh. Ar ulca re M' Aedocc do-rinne an procadoir gach ní dibh-sin. Ocus comhluath do ghlac M' Aodhócc na doimh, do bhattar min móir-cennsa ó fhurailemh an ard-naoimh orra; do-chuir fon c-cartaidh íatt asa h-aithle. Do len M' Aodhocc na braithre iar sin, & gan acht aon-lenamh immaille fris.

Bói dano móin mór, maoth, ro-bocc, ro-aimhreidh, 'san athgoirit roimhe ar an slicchidh, & timcheall mor aice. Adubairt an lenamh fri M' Aodhocc: ‘Do ba mor an athgoiritt dúinn, da roichmís tarsan mónaigh, óir as gerr go roichfemís na braithre’. Do raidh M' Aodocc risan lenamh iar sin: ‘Dena do roscc & do croidhe do chomhartucchad on Spirut Naomh, & o fioghuir na croiche césta, & do-chife tú cumhachta {folio 178a} Criost go h-athlamh it fiadhnaisi’. Ro impo M' Aodog na doimh & an chairt an tan-sin dochum na mona. Do-roine Dia slighe sochair shior-blaith, & conair cobsaidh coimhreidh tresan monaidh maoith mong-bhuig do M' Áedog & da damhaibh. Maraidh an t-slige-sin fós, do cuimniugadh na mór-miorbhal-sin M' Aodhog, go t-téid a t-tarbha & a móir-les do dhaoinib & do damhaibh o sin anuas. Rangattar iar sin mara rabattar na braithre, 'ar t-tabairt gloire & buidhechais do Dia.

Gach ní immorro da n-derna an procatoir do droch-méin ar M' Aodóg, do fhoillsigh Día do Dhauit eisem, & do foillsigh Dia do Dauit mar tucc an procattoir ar M' Aodhog a leabhar d' fagbáil oslaicthe amuigh ag an múr. Tainic doinenn & falc fertana an uair-sin ann; & do-connairc Dauit leabar M' Aodhog oslaiccthi, & ge do-connairc, do léicc dó amhail do bí. Gidh ed do chuimnigh arís an leabhar do beith oslaicthi, & do-cuaidh da fhoiridin, & fuair tirim trén-cumhdaighthe


p.209

iar sin é, gan dith litre no líne, & gan braon d' uiscce no d' fertain an aieoir do buain ris.

Mar do-connairc Dauit an miorbal (mór) sin, do léicc don leabhar mar do bái, & do-chuaid féin mar a rabhattar na deiscipuil, go traigh an mara, doigh as laimh risan muir atá Ceall Muine. Do-chuaidh go h-airm i r-raibhe M' Aodhocc, & adubairt ris: ‘Cidh 'már faccbais do leabhar oslaicthe’, ar sé, ‘ag imtecht duit les na damhaibh ar madain a c-coinne caich fon c-coill le h-aghaid na baistighe & na doininne’? Mar do-connairc M' Aodhócc sin, do léicc a ghlúine re lár go h-umhal urramach d' aithméula a leabhair d' fáccbáil oslaiccthe; & do raidh gurab deithbhir do-la 'na diaigh siumh ar cenn connaigh tucc air a fháccbháil.

Ní dhubairt dano Dauith lé M' Aodhócc eírge do dhenamh, acht do-chuaid i n-diaigh na m-brathar. Tiagait isteach leth ar leth .i. Dauit & na braithre. Ro indis an lenamh doibh 'na deghaidh gach ní tarla doibh iar n-imtheacht don coill, & mar fuaruttar an t-slighe reidh ro-tirim isin monaidh {folio 178b} tre miorbuilibh M' Áedhócc. Fiarfaighis Dauit cait irraibhe M' Aedhóg. Adubrattar cach go coitcenn nach facatar é, ó do-luigh ar an traigh a b-fiadnaisi Dauit, 'ar f-faghail sccel a leabair dó. Do-cuiredh drong do mhaithibh na c-cleirech ar cenn Mh'aodhog go traigh an mara, & tuccattar leo é ón traigh. Tainic an lán mór-adbal mara 'na múraibh & 'na mór-tolcaiph gach taoibh ina thimcell, acht an ait ina raibhe féin, & nir urcoidigh aon-ní dó. Ro innis immorro espoc Dauit gach miorbaile da n-dérna Dia tré M' Aodhócc; tuc Dauit spreccadh & cursachadh go minic ar an b-procadoir tréna míbésuibh ar M' Aodhog. Ro moradh ainm Dé & M' Aodog tresna miorbuilibh-sin.

Do Bretnaigh an fer cetna .i. an procadóir, M' Aodhocc do marbadh lá eile tré thnuth & tre fhormat. Do-chuir se fon c-coill é & mogaidh on tuaith leis do buain chonnaigh. Do furáil an procadóir ar an occlach M' Aodhócc do marbhadh, & do gheall cennach dó da chionn sin. Ocus 'ar n-dol fon c-coill doibh, do chrom M' Aodhog ar mhaide da togbháil. Do toccaibh an t-occlach a lamha frisan tuaigh do bualadh Mh' Aodóg. Tainic do chumachtuibh an Choimdedh gur lenattar lamha an ócclaigh don tuaigh, co nar fét a n-gluasacht na a n-gnath-luamairecht. Ro adaimh an t-occlach a choir go h-ullamh annsin, & tainic d' iarraidh maithemhnais ar serbhontaidhe Dé go diocra ina decchaid sin .i. ar Mh' Aodócc.

'Arna faicsin sin do M' Aodhóg, cuiris a urnaigthe go Dia go diograisech. Tainic tra don urnaighthe sin gur fuaslaiccedh lamha an ócclaigh on cuibhriuch & on crapall a rabhattar. Teid an fer-sin go luath don bhaile, & do innis anní-sin da gach duine da t-tarla dó. 'Ar


p.210

f-foillsiucchad an sceoil-sin do Dauit, ro eirigh ar colbha a leaptha, & do-cuir leth-brócc air, & do-chuaidh go luath d' ionnsaighed na coilledh a c-coinne M' Aodhog. Mar do-conncattar na braithre é acc imtecht cos-lomnacht, do lenattar {folio 179a} go h-ullamh a maighistir. Tainic M' Aodocc 'na coinne go sruth do bí a n-gar don baile. Adubairt Dauit lena deiscioplaibh acca faicsin: ‘Tiacchaidh uaim fós’, ar se; oir do-connairc Dauit sluaga aingel i n-uirtimcheall M' Aedhócc isin aít-sin.

Mar do-connairc M' Aodog Dauit ag fuirech fris, do reth go ro-luath mara raibhe & do umlaigh dó. Ata cros isin ionad-sin do comarrthaa c-cattaigh & a c-comhaonta le ceile. Tuccatar grasa & ger-guidhe do Dia na n-dul dibhlinibh, & do-chuattar don baile leth ar leth. Imderccais Dauit an procattóir go h-adbal a f-fiadhnaisi caich don cur-sin. Adubairt M' Aodhócc: ‘A maighistir ionmuin, na bí aga chertuccadh, óir ceirteochaid Dia é, mar as lór, uair do-geba bás bith-obann, & oidedh eccosmail, & ni bia fios a adhnacail ag aoin-nech ar talmain, acht acc Dia na n-dul’. Tarla don occlach mar do tairrngir M' Aodóg, bás obann eccubaidh, & gan fios a écca ina a adhnacail ag aon-duine. Ocus ro moradh ainm De & M' Áodhócc de sin.

La ele cuiredh M' Aodhócc ar cenn soidhtigh lenda dia tabairt leis don mainistir; & acc gabháil dó laimh le glenn grainemhail gnath-dhoman do bái ar an slighidh roimhe, do thuit an chairt ina raibhe an soidhtech, & do thuitettar na doimh fon c-cartaidh fri h-all uathmar-granna. Cuiris M' Aodóg comhartha na croiche cesta etorra & an t-all. 'Ar togbáil a laimhe a n-airde don erlamh, nír urchoidigh aoin ní dona damaibh, & nir brisedh an chairt; & nir doirtedh braon don lionn; & ro moradh ainm De & M' Aodocc trit sin.

Do bi mac ag righ Bretan, & se dall, bodhar, bacach. O 't-cualattar a chairde & a lucht oilemhna M' Aodhócc do denamh na míorbal {folio 179b} mór sin, do-chuirettar an mac dia ionnsaighed; & do-guidettar é ima shlánucchad. Do-guidhedh immorro ona maigistir go mór é .i. o Dáuit. Do-rinne dano M' Aodog urnaighthe go diochra dochum n-Dé, gur slánaicched go h-ullamh an t-ócc-mac ona ainmib da éis sin. Tuccattar cairde an leinimh budechus mór do Día & do M' Aodhóg de sin; gur móradh ainm De & M' Aodhóg tresna miorbuilibh-sin do-ronadh ar mac righ Bretan.

Do bi neach ele i m-Bretnaibh 'gá raibhe a acchaid, na h-áon-clár uile, gan súil, gan sróin, & do bí mar sin aga breith. Ruccadh go M' Aodhócc é da leicches. 'Ar n-guidhe De do Mh' Aodóg ar a son do slanaighed é fo cettoir, go tangattar a suile & a srón ina n-ionadhaibh iomchuibhde fein fadeoigh; & ro móradh ainm De & M' Aodog de sin.


p.211

Tangattar Saxanaigh uair ele i m-Bretnaibh, sluagh mór doáirme. Do cruinnigettar Brethnaigh ar a c-cionn, & do-cuirettar teachta go Dauit da rádha ris, M' Aodog do chur cuca do bennuccadh a sluaigh, & do coisreccadh a c-catha. Do-cuaidh M' Aodhog ar furailemh Dauit mara rabattar Bretnaigh, & íatt féin & Saxanaigh ar acchaid a ceile. Ni rabattar Bretnaigh lion catha i n-acchaid na Saxanach. Do-guidh tra M' Aodóg ar son na m-Bretnach, gur teichettar Saxanaigh iar sin, & do lenattar Bretnaigh iatt, go rabattar seacht laithe na seachtmuine aga marbadh & acca muccnechad; & nir tuit aon duine do Brethnaibh lé Saxancaibh ar fedh na h-aimsire sin tre grasaibh Dé, & tre miorbuilibh M' Aodhócc. Co nach tainic aoin-nech do Saxancaibh don Bretain an fedh do bi M' Aodhóg innte iar b-foillsiuccadh na miorbal-sin. Ocus ro moradh ainm Dé & M' Aodóg de sin.

{folio 180a} Do bi nech ele i m-Bretnaibh, & do tionnscain se M' Aodhócc do mhealladh, oir do fhuráil ar a muinntir a breith cuicce, & a radha go raibhe féin dall, bodhar. Do raidh M' Aodhocc 'ar n-aithne a cheilcce: ‘Do bi do righe & do ro-flaithes ar do chumus’, ar se, ‘no gur brethnaighis na tiodhlaicthi tucc Día duit do ceilt. Ocus o do-ronaisi an m-bréicc-sin, beir-si amhail adubhradais go h-aimsir do bhais’; & ro comhailledh sin. Ro moradh ainm Dé & M' Aodhócc de sin. Is iomdha dano miorbuile & moir-ferta do-rinne Dia a n-onóir Mh' Aodog i m-Bretnaibh nach airmither annso do sechna an emheltais. Conidh airesin ro faccaibh an tughdar iad gan a n-innisin.

A h-aithle gach a n-derna M' Aodhocc do miorbuilibh i m-Bretain, gabhais ced aga oide .i. Dauit Cille Muine, & do tionnsgain techt tara ais go h-Erinn maille lea dheiscioplaibh. 'Ar n-dol dó a b-foccus trachta na h-Erenn do-connairc sladaighthi do lettaobh na slicched, & siad ag slad & ag marbadh oilitrech & áosa eccruaidh, no bíodh acc siubal o ionad go h-ionad. Adubairt M' Aodocc lea muinntir: ‘Déinem deithnes d' ionnsaighe na n-oilitrech’, ar se. Do bhen a clocc gan fuirech don chur-sin, go c-cuala tigerna na n-gadaighedh e: ‘As guth cluicc fir diadha degh-craibhthigh so’, ar sé, ‘& as uime bhenus a clocc da fhurail orain-ne gan an gniomh-so do dhenamh’. Do sccuirettar dona h-oilithrechaibh iar sin.

Is amhlaidh do bhí an fer-sin dob ferr aca ina duine saidhbir sár-cumachtach, & móran maoine & maithesa for a cumus .i. Dioma mac Fionntain, meic Branain, meic Cendlachan, meic Armara, meic Naxair, meic Fothaid, meic Eachach Laim-deircc, meic Meisin Corb,


p.212

meic Concubhair Abhratruaidh, meic Finn Filedh, meic Rosa Ruaid, meic Fergusa Fairrge. 'Ar t-techt tra do M' Aodhóg a c-comhfoccus doibh, cuiris Dioma {folio 180b} duine dia muinntir ar a cend. Ro iomchair an fer-sin M' Aodhog ar a mhuin as a luing, & rucc lais mara raibhe a ticcerna é. Do-rinne aithrighe adbal iar sin, & tucc feronn i n-ofrail do Dia & do M' Aedog go brath. Is ann ata an feronn-sin isin rann tes d' Erinn re n-abairther h-Úi Cennsealaigh, & do-roine ecclas ann .i. Ard Ladhrann, & tucc an neoch adubhramar .i. Dioma é féin, maille lea chenel, & lena caoimh-ferann do Dia & do M' Aodhócc.

La eiccin iar sin da raibhe M' Aodhócc laimh risan muir, & a bhraitre ina fhochair ann; & adubairt friu: ‘As aithrech lem gan a fhiarfaighe do mo maigistir .i. do Dauit, cia an t-athair faoisittne do biadh accam ind Erinn’. Do tionnsgnattar a deiscipuil long do dheisiuccadh dó, & imtecht leis an toiscc-sin. Gidh edh do bi eccla na mara go mór orra. Téid M' Aodhócc dochum na mara, & dob ail leis dol gan luing i m-Bretnaibh dochum an mhaigistir aga raibhe.

Tainic an t-aingel da ionnsaighe, & adubairt ris: ‘As borb a n-dernais’, ar sé. ‘Ní ó bhurba dob áil damh a denamh, acht tre cumachtaibh Dé’, bhar M' Aodóg. Adubairt an t-aingel: ‘Ní h-eiccin duit athair faoisittne ele d' iarraidh acht Dia na n-dul, óir tuiccidh sé rún & deirritius gach duine. Gidh edh mad ail duit fiadnaisi d' fágail ar th' faoisittin & ar do coccús, biodh Mo Lua mac Oiche d' athair faoisitne accat’. Do iompó M' Aodócc tara ais, & do-cuaid isin tir re n-abar I Cheinnselaigh, isin ferann le raiter Ard Ladrand; & mar do shuidh isin ionad re n-abartar Acchél, do cuimnigh se ar an c-clocc do dermaitt i m-Bretnaibh. Ocus an tan do h-a mithig a bhuain dó do-connairc M' Aodhócc laimh ris h-e. Tuccustair M' Aedóg {folio 181a} buidechas mór & moladh do Dia tritt sin.

La da raibhe M' Aodhocc ar traigh an mara roinnes iter Muimhneachaibh & Laighneachaibh (.i.) h-Úi Cendsealaigh & na Deisi, dob ail leis an traigh d' imthecht dochum na n-Déisi, & do bí se ar each maille lena deisciplaiph. Boi gabhal ‘mara’ rompa ar an imghittis longa & lan-artraighe. Dob áil lena muinntir tuirling da n-eachuibh, óir nír saoileattar go f-fétfadais imthecht gan artrach 'san ionad-sin. Adubairt M' Aodóg: ‘Leiccidh na h-eich ar a n-acchaid féin ar siubhal’, ar sé, ‘óir fédedh Día an muir do tracchadhadh & do thiormuccadh dúinn’, ar sé. Do-rinnettar san amlaidh sin 'ar c-cur an do-thcusa go daingen i n-Día; co n-dechatar na h-eich gan a n-ingne do fhliuchad isin muír mór-thondach, amhail budh talamh tirim, nó ród ro-réidh ele í. Co n-dechatar 'san athgoirit amhlaidh sin isna Déisibh.


p.213

Cumhdaigis M' Aodhócc ecclas isin ionad-sin re n-abarthar Disert n-Dáirbre, & bói aimsir fhada annsin maille lea dheiscioplaibh. Báttar dá bha & aon-laogh annsin ag na braithribh. Bói M' Aodhóg laithe n-áon ann ina aonar isticch ina sealla. Do-connairc na coin allaidh da ionnsaighe; battar go mín muinnterda ag (techt) 'na thimceall. Do thuig M' Aodhócc gurab acc iarraidh bídh do bhattar. Taínic a throcaire forra; tucc an laogh doibh, & do ráidh ría a ithe. An tan tra tainic bean do bhleoghan na m-bó tráth nóna, do shir an laogh do léiccen chuca. Do raidh M' Aodhócc ria: ‘Na bí aga iarraidh, óir tuccusa dona conaibh allta é’.

Adubairt brathair dona braithribh: ‘Cionnus fétfaidher na ba do bleoghan, & gan a laogh aca’? Adubairt M' Aodocc risan m-brathair: ‘Druid cugum do chend’, ar sé, ‘go m-bennaiginn é; óir an tan do-chífitt na ba h-é, do-béraitt a m-bainne go h-umhal orramach’. As mar sin immorro do bí, an tan at-cíttis na ba cend an bhrathar, do bídis 'ga lighe go lán-obann, & do-beirdís a m-bainne amhlaidh sin. {folio 181b} As minic doniodh M' Aodocc na miorbaile-sin .i. an tan do muirfidhe laogh, cenn an tí do-rachad do bleoghan na m-bó do benduccadh, go t-tabratais a m-bainne mar do-chíttis h-e.

Conidh da dherbadh at-bert an fili amlaidh:
  1. 1] Toiscc M' Aodhócc i t- tír m-Bretan,
    2] Toiscc da lentar lea laoidhedh,
    3] A clú ó sin fa shéla,
    4] Dúal na sccela do sccaoiledh.
  2. 5] A mescc na n-erlamh uile
    6] M' Aodhócc fa duine derbhtha,
    7] Don dá dhamh díana, díuide,
    8] Doní doimh ciuine cennsa.
  3. 9] Scáoilte lé báistigh m-braon-móir
    10] Leabhar M' Aodóg gan bine,
    11] Nocha dherna dó an dile
    12] Easbaidh líne no litre.
  4. 13] Gion gur slige ag cach riamh roimhe,
    14] Si ag cách oile 'na h-oilbéim,
    15] Trésan mónaidh ruaidh ro-bhuicc
    16] Do-rinne conair coimhréidh.
  1. 17] Dá laimh as tuagh an túata
    18] Do cengladh uadha a n-áoin-feacht,
    19] Da bhallaibh nar fhét én-chor,
    20] Gur fhóir an t-erlamh aointeach.

  2. p.214

  3. 21] Bás an phrocadóir pheacthaigh,
    22] Mar do chedaigh an cleirech,
    23] D' feircc le M' Aodocc go minic;
    24] A bhás nír fhidir enneach.
  1. 25] Na dhoimh is cairt na corma
    26] Risan aill n-dorcha n-domhain
    27] Do thuitset uile a n-aoin-fecht,
    28] Maircc dar caoimhthech an chonair.
    29] Cuirther leis crois da c-Coimhde,
    30] Go n-derna an Coimdhe a c-cobhair.
  1. 31] Mac rígh Bretan gan baoth-glór
    32] Foiris M' Aodócc na manach;
    33] Tri h-ainmhe nar féd d' folach,
    34] Do bhí dall, bodhar, bacach.
  1. 35] Neach ainmheach 'san crich cedna,
    36] Gerr an térma go t-terna,
    37] Nír chuir cairde ar a chabhair,
    38] Is é 'sa acchaid 'na h-en-clar.
  1. 39] Buidhne Bretan gan míognáoi
    40] Tre guidhe an fhíor-naoimh etail
    41] Cuirit ár i n-gach achadh
    42] Ar shluagh Saxan le sechtmain.
  1. 43] Neach do raidh mar cóir ceilece,
    44] Dó nír f-ferr de 'mun an soin,
    45] Beith bodhar, dall; ger dhuiligh,
    46] Go brath do fhuirigh amhlaidh.
  1. 47] 'Ar t-techt tar ais go h-Éirinn
    48] Don náomh, fa gér-ghrinn guidhe,{folio 182a}49] Bás na n-oilitrech n-éccruaid
    50] Do bhac i n-en-uair uile.
  1. 51] A clocc fadheoigh do dhermaitt
    52] I m-Bretain bhend-bhuicc bladaigh,
    53] Mar tainicc trath a búana,
    54] Do-chí uadha ar a aghaidh.
  1. 55] Tre múr anfaidh go h-innill
    56] Ráon 'na ráon tirim tarla
    57] Ar M' Aodhócc go méd n-gáoisi,
    58] Ar lorcc Máoisi meic Amra.

p.215

  1. 59] Cend an bhrathar do bhennaigh
    60] I n-am bleoghain don bhan-coicc,
    61] Na ba mar laogh do lighdís,
    62] An trath ticcdís; nir bhan-toisg.

    Toiscc.

La ele do M' Aodhócc ag meilt cruithnechta isin muilenn. Battar na braithre uile le tosccaibh ele. Tainic ócclach d' Osraighibh istech, go rucc ní don min ar eiccin uadha. Tainic an t-oglach cetna chuicce 'na diaigh sin, & sé 'ar c-claochlodh datha & crotha 'ar n-íadhadh súl dá suilibh d' en-toiscc, gur íarr ní a n-athchuinghidh ar M' Aodhócc don min. Fechais M' Aodocc fair, & do fhiarfaigh de crét tucc mar sin h-é, ge do bí a fhios aicce. Ocus adubairt: ‘Do-gebhair-si ní don min lea breith let; & gidh edh biaidh tú cáoch tré bithe, & ni bía do shíol go brath gan nech leth-cáoch dhíobh it dheccaid’; amhail ro comailledh.

Ro cumhdaighedh cealla iomdha & mainistrecha le M' Aodhócc i n-Uibh Ceinnsealaigh don chur-sin, & do bí féin i mainistir díbh ren abarthar Cluain mór Dícholla; & is amlaidh do bí Dícholla feisin ina abbaidh urdhálta fo cúram M' Aodhóg isin maighin-sin. Conidh uadha ainmnighther an t-ionadh día éis.

Do thiomaircc Aodh (.i. rí Erenn), mac Ainmirech, sluagh mór d' argain & do chreachad h-Ua Ceinnsealaigh. Brandubh immorro mac Eachach, meic Muireadhaig, fa rí ar Uibh Ceindsealaigh; & isé bói ag cathuccad i n-acchaid righ Erenn .i. Aodhae. Tionoilit tra móran do daoinibh an tire-sin a n-eide & a n-indile fo díden Dé & ar comairce M' Aodhócc isin ionadh i r-raibhe .i. Cluain mór Dicholla. Mar do-chualaigh an rí an tainiomat spreidhe & cethra {folio 182b} do thiomsucchad i n-aoin-ionad, do-chúaidh do chreachad an bhaile.

Ro eirig M' Aodhócc amach a c-coinne an t-slúaigh, & cuiris comharrtha na croiche naoimh le rinn a bachla 'na n-acchaid ann. Adubairt neach don t-slúagh bói a t-tosach cáich don cur-sin, ag dol tar an c-comhartha: ‘Ní fhuil da naomhtacht nech do fhétfedh mo thoirmescc’, ar se, ‘gan dol tar an c-comartha’. Ocus 'arna radha sin dó, do thuit marbh gan anmain a b-fiadhnaisi cáich a c-coitcinne. Gabhais eccla adhbal cách a c-coimh n-ein-fecht don gniomh-sin; & do iompottar tara n-ais dochum an riogh. Iompoidhis an rí iar sin on ecclais, & asedh adubairt: ‘Ní fetmuid ne catucchad i n-acchaid na naomh, & na Trinoide tré-phersannaighe, & M' Aodhócc cona míorbuilibh’. Gur moradh ainm De & M' Aodóg de sin.


p.216

Fechtus ele da t-tainic M' Aodhóc don recles re n-abarthar Senboth Átha fo bhun an t-sleibhe re ráiter Suidhe Laighen, mar do bai ann ag siubhal na slicched, tarla sagh meic tíre dó ar an slicched 'na coinde, & sí truagh, anffann, ocarach. Tainic go min muintertha chuicce. Do fiarfaigh M' Aodhócc don ghiolla tárla dó ar an slicched, an raibhe áoin-ni aicce, do-bheredh sé don choin. Adubairt an giolla go raibhe aon-arán & órda éiscc. Gabhais M' Aodhóg anní-sin uadha, & teilccis dochum na con h-é. Do dhercc & do las an giolla acca faicsin sin; & adubairt an giolla gur eccail lais a thiccerna, óir nír bó do muinntir M' Aodócc féin dó, acht a theccmáil dó ar an sligidh. Adubairt M' Aodhócc: ‘Tabair let ní do duille na coilledh cuccam’, ar sé; & do-rinne samhlaidh. Bennaighis M' Aodhóg an duillebhar 'na dheaghaid sin, gur sóadh i n-arán & i n-iascc é. Tucc don giolla é as a h-aithle. Gur moradh ainm Dé & M' Aodócc tresna miorbhuilibh-sin.

Fechtus ele da raibhe an rí do raidhemar .i. Brandub mac Eachach, 'ar n-gabáil {folio 183a} ricche Laighen dó, & crecha mora roimhe 'ar na m-buain don leith tuaidh d' Éirinn, tarla lobhar do muinntir Mh'aodhóg dó, & do íarr déirc air i n-onóir Dé & Mh'aodóg. Tucc an ri mart maol-odhar i n-deirc dó. 'Na diaig sin tainic an rí da tír féin, & gabhais fos-longport ag an abhainn darab ainm Slaine. Gabhais tinnes adhbal-mhór an oidhce-sin h-é, & do-connairc aisling iongnadh .i. mar do-bértai i n-ifrionn h-é, & mar do bheittís piasta ifrinn uile, & a m-beoil oslaiccthi da ionnsaicched. Ocus dar lais fós do-connairc se peist mór i n-dorus ifrinn do ba mó dhíobh uile; & as i do ba sanntaighe cuicce. Ocus dar leis féin do bí ullamh dochum a shluiccthi.

Do tharraing sí an ri lena h-anáil da h-ionnsaighe, gur becc nar shluicc sí a n-aoin-fecht h-é; go t-tainic cleirech sochraidh soidhealbhda dá ionnsaighe go h-athlamh, gur chuir mart maol-odhar i m-beol na piasta, & do ba cosmail risan mart tucc an rí roimhe sin don lobhar h-í; gur shaor an rí o bheol bioth-oslaicthi na píasta. Do tharraing an pheist dha h-ionnsaighe arís h-é, & dob áil lea shluccadh cuice maran c-cedna. Tainic an cleirech cétna arís ó rochtain, & do bhuail an m-bachaill i c-cend trom-adhbal na péste, & do dún a bel go bioth-ullamh, gurab amlaidh sin ro saoradh an rí o ghuais na piásta & ifrind a n-aoin-fecht.

Do iompó spiorat an rígh dochum a chuirp, gur eirigh as a h-aithle, gur indis da muinntir gach ní at-connairc. Ruccadh an rí immorro iar sin don ionad re n-abarthar Inbher Crimthainn isin tinnes cetna i r-raibhe. Adubhrattar a charaitt ris: ‘Ata nech naomhtha isin talamh-so’, ar síad, ‘darab ainm M' Aodócc. Doníther ferta mora &


p.217

míorbuile do lathair leis. Ocus cuir-si techta cuicce, do tabairt uisge choiserccta cuccat uadha’. Adubairt an rí: ‘Ni ba h-amhlaidh sin bías’, ar sé, ‘acht rachat-sa féin mara b-fuil sé’.

Teid an ri ina carpat, {folio 183b} & tainic mara raibhe M' Aodog. Ó do-chualaidh M' Aodhócc an ri do bheith da ionnsaighe, do-chuaid ina coinne. Acht cena mar do-connairc an rí M' Aodhóg úadha, adubairt: ‘As é súd an cleirech do shaor meisi o bél na piasta, & o phéin ifrinn arcena; óir aithnighim a cruth & a caoimh-eccoscc uaim’. Slechtais an rí fo chosaibh M' Aodhócc an tan-sin, & adubairt: ‘As aitrech lem mo peacadh’, ar sé, ‘oir do-rinnes morán uilc & eccora riamh go soiche so; & gibe ar bith aderai-si frim im slainte m' anma, do-ghén fom dithcell’. Do slanaigedh an ri iar sin o gach eslainte da raibe 'na diaigh, 'ar n-guidhe do M' Aodhóg ar a shon. Adubairt an rí: ‘Do slanaighis mé om eslainte’, ar sé, ‘& rom sccarais ó phianaibh ifrinn’. Ocus ro innis do M' Aodog annsin gach ní at-connairc isin aisling adubhramar.

Adubhairt an ri ann sin: ‘Do-bheirinn-si me féin gom cinedh & gom clannmaicne i m-bith-dílsi do Dhia & duit-si; & adeirim m' adhlacadh maille ré mo shiol & rem chlannmaicne go brath it reilicc-si .i. Ferna’. Tucc an rí offrail go h-iomdha & ferann fairsing do Mh'aodhóg, áit inar cumdaigh ecclas álainn onorach .i. Ferna Mór M' Aodóg. Ro ordaigh in rí .i. Brandubh, i t-tulaigh aonaigh & oirechtais Laighen, eter clerech & túata, aird-espuccoidecht chuccidh Laighen uile do beith i n-ecclais catoilice M' Aodog, & M' Aodhog féin 'na aird-espoc innte, 'arna oirdnedh & 'arna onoruccadh i r-Róim roimhe sin le fer ionaid Dé i t-talmain, amhail do raidhemar romhainn, an uair fuair an m-bric M' Aodóig & an m-bachaill m-Branduibh .i. Brandubh mac Eachach, do-roine do leiges leis an m-bachaill do cumachtaibh Dé.

An tan immorro bói M' Aodhóg ag cumdach mainistrech h-i f-Ferna, da-rónsat a deiscipuil eccaoine ris na raibhe uiscce a b-foccus doibh 'san m-baile. Bói crann mor isin m-baile an tan-sin. Adubairt M' Aodog lea dheiscioplaiph: {folio 184a} ‘Gerraidh an crann ut da bhun’, ar se, ‘& lingfidh topur taitnemach, & sruth seimide solus-glan d' uiscce eachar-gorm uainidhe uadha’. Do gerradh an crann don cur-sin, & 'arna gerradh lingis loch-topur lán-álainn ina dhecchaid don dal-sin, ren abar Tiopra M' Aodocc. Do gnathaighdis mna & mion-daoine techt do nighe a n-edaighc & do niamh-glanadh a n-erreidh dochum an t-srotha do shil as an topar.

Baoi fer úasal-conaigh isin ferann, dar bó comainm Becc mac Eogain, & bói a bhaile bunaidh a b-foccus don cill & don caoimh-ecclais, óir do-thiccedh a ferann co n-uicce an sruth-sin. Ocus


p.218

do-ticcdís mna an bhaile do nighe a n-édaigh as, amhail adubhramar cena. Rop olc le M' Aodhócc anní-sin, & adubairt ríu: ‘Tiagaidh uaim go h-ullamh, & na teccaidh comhgar sin don ecclais na duinne’, ar sé. Adubairt ben dona mnaibh nach rachdais, ‘óir as lind féin an t-uiscce, & an ferann a n-aoin-fecht’, ar síad.

Iar sin tra búi inghen álainn il-dhealbhach do Bhecc mac Eogain ag nighe édaigh lena cosaibh forsna clochaibh. Do lenattar a cosa don édach, & an t-édach dona clochaibh, & na clocha don talamh; & do bái sí amhail gach n-iomhaigh, nó mar gach n-deilbh n-daonna, gan aister, gan gluasacht amlaidh sin, conar lamh corrucchad do thaoibh seach a ceile. 'Arna cloistin sin d' athair na h-inghine .i. do Becc mac Eogain, tainic go luath mara raibhe M' Aodhócc, & do-ghuidh go h-umhal é fa fhuasgladh don inghin. 'Ar n-denamh urnaighthe do Mh'aodóg ar a son, do sccáoiledh go luath í on cuibriuch i r-raibhe. Ocus tucc an fer-sin .i. Becc mac Eogain, é féin & an baile-sin, & a sliocht go brath a m-bith-dílsi do Dhía & do Mh'aodhocc.

'Na diaigh sin tainic airgech bói a c-comfoccus do cathraigh M' Aodhócc cuicce, & ro innis dó go raibhe a mathair i n-eslainte géir; & iarrais uiscce coisreccta chuice. Téid M' Áodog fein mara raibhe an bhen. Do ba taoscca in t-airgech ina M' Aodocc {folio 184b} an tan-sin; & fuair a mathair marbh, gan anmain ar a cionn. Tainic a c-coinne M' Aodocc tara ais amach, & do raidh ris: ‘A serbhontaidhe dílis Dé, & a mogh an Choimdedh cumachtaigh, na buaidhertar tú, óir atá mo mathair marb isin maighin-si’. Adubairt M' Aodhócc ris: ‘Éirigh-si’, ar se, ‘mara b-fuil do mathair, & abair ria, teacht mara b-fuilim-si da slanucchad’. Téid an t-airgeach tara ais, & adubhairt lea mathair: ‘Eircc go luath, óir ata M' Aodóg móir-fhertach 'gut iarraidh’. Ro eirigh an ben iar sin le h-aithne M' Aodócc, amhail no bheith ina codladh, go t-tainic slán da ionnsaighed ina coinne. Ocus ro móradh ainm Dé & M' Aodhócc de sin.

Araile aimsir do-cuaidh M' Aodócc mara raibhe an t-ab naomhtha .i. Munna mac Tulcáin, go Tech Munna: & do fiadaighedh go h-onórach ann h-é. Adubairt Munna mac Tulcain risan c-coimhtionól do bí ag frithailemh dó: ‘Eircc mara b-fuil M' Aodhócc’, ar se, ‘& abair ris a b-fuil do braithribh & do daóinibh ele isin m-baile do chur dom aittreibh-si & dom árus, do chaithem bídh & dighe a c-coimhnein-fecht 'na onóir féin anocht’, ar se. Do-raidh M' Aodhócc go c-caithfitís uile biadh an oidhche-sin. Adubairt Munna risan techtaire:


p.219

‘Innis do M' Aodhóg, nach fétaitt uile biadh do caithemh, oir atá móran easlán díbh’. Adubairt M' Aodhócc 'arna cluinsin sin: ‘As celgach da iarr an t-ab slainte dona braithribh; gidh edh fédadh Día slainte do thabairt doibh im onóir-si’, ar sé. Ocus 'arna radha sin do M' Aodócc, tainic gach nech da raibhe easlán diobh maille le gairdechus don proinntigh; & ro báttar drong diobh & gurab ar eíccin do battar beo roimhe sin; & tangattar sein do chaithemh a suipéir a c-cuma cáich don cur-sin.

{folio 185a} A c-cionn an tres lái immorro ac fáccbail an bhaile do Mh'aedócc, adubairt Munna: ‘Ni raghair as an m-baile’, ar sé, ‘no go ru bhaitt na braithre 'san eslainte cedna, mar do bhattar roimhe’. Adubairt M' Aodog: ‘ Do thiodlaic Dia damh-sa sláinte lea tabairt doibh’, ar se. Do raidh Munda: ‘Ní h-amlaidh sin bías’, or sé, ‘óir foirbhtighit na subailce 'sna h-eslanaib’. Acht cena 'arna ceduccadh do M' Aodog tre furailemh Munda ro iompóttar na braithre .i. an coimhthionól cetna ina n-eslaintibh fein dorísi. Do imthigh M' Aodog annsin 'ar n-gabhail cheda, & 'ar c-ceileabrad do Mhunda; & téid da ionad féin 'ar f-fáccbháil bennachta, & 'ar f-fagháil bhennachta.

Conidh de mhiniuccadh gach neithe diobh-sin do-ronadh an laidh- si:
  1. 1] Lá do Mh' Aodhócc 'sa muilenn,
    2] Da rucc tuirend .i. cruith- necht da tréin-bhleith,
    3] Cuicce go t-tainic tuata,
    4] Go rucc min uada ar eicin.
  2. 5] Min arís a riocht ele,
    6] Nir gniomh goile na gaisccidh,
    7] D' éis a shúl uadh d' iadadh
    8] Leis do h-iarradh a naisccidh
  3. 9] A h-ucht naomh ocus naom-ogh.
    10] ‘Biaidh’, ar M' Aodócc gan mannar,
    11] ‘Go brath do dhéoin an Duilimh’
    12] ‘Súil dot suilibh gan amharc’.
  1. 13] Ar righ Erenn go h-eiccnech,
    14] Ger mór d' einnech mar obair,
    15] Crodh Laighen uile d' forccla
    16] Do-rinne a c-comhda ar choccadh.

p.220

  1. 17] An cú ocarach allta
    18] D' eis a cabhra ar a casán,
    19] Doní do dhuille an doire
    20] Iascc re 'roile ocus arán.
  1. 21] Brandubh mac Eachach ainmín,
    22] Do bí an t-aird-rí go h-eslán;
    23] Da leighes ni fuair einnech,
    24] Gur fhóir an cleirech cnes-bán.
  2. 25] Rí Laighen, ni cás ceilte,
    26] Foiris mac Eithne árnaigh,
    27] Tucc an rí arís 'na rithing
    28] O pianaibh ifrinn adhbail.
  1. 29] Uiscce ar tosach na tennta
    30] Ní frith a f-Ferna roimhe,{folio 185b}31] Gur muigh a bun an bhile
    32] Topar fa gile gloine.
  2. 33] Tiopra M' Aodhócc go maisi
    34] Ainm na glaisi go gnathach,
    35] Biaidh os gach uiscce iodhan
    36] Sreabh na tiopra gan tragadh.
  1. 37] O bhaile Bheic meic Eoghain
    38] Ticcdís mná an cheolaidh cornaigh,
    39] Do nighe a n-édaigh dobair
    40] A sruth an topair tonn-gloin.
  2. 41] Do thoirmiscc M' Aodocc málla
    42] An bantracht dána daith-gheal;
    43] Nír gabh ben dibh on deigh-fer,
    44] Doibh fa deiredh dob aithreach.
  3. 45] Ticc ingen an fir eolaigh,
    46] Bec mac Eogain gan ainméin,
    47] Gusan tioprait n-guirm n-gle-gloin,
    48] Do nighe a h-édaigh ainnséin.
  4. 49] Clocha an t-srotha arar saltair,
    50] Don mhnáoi nir charcair cosmail,
    51] An t-edach 's an úir endacc
    52] Do bí a c-cengal da cosaibh.

  5. p.221

  6. 53] Sealbh an bhaile caoim-cheolaigh
    54] Tucc Bec, mac Eogain finn-gil,
    55] Do Mh'aodhóg fa mór-cumacht
    56] Uadh ar furtacht da ingin.
  1. 57] Tucc h-í ó bás go beathaid,
    58] Dia do cedaigh mar cumhacht,
    59] D' fertaibh an fíréoin ailgin,
    60] Mathair an airgidh d' furtacht.
  1. 61] An áos eslán gan fuigel,
    62] Orra nír cuiredh cuma,
    63] Gur leighis iatt gan falach,
    64] Coimhtinol manach Munna.
  2. 65] Dénamh air tar gach n-aoin fer,
    66] Don fhoir aoidhedh nirb antrath,
    67] Ar nech fa ní dan iarfadh,
    68] Le h-Aodh nír h-iarradh athla.

    Lá.

Fecht ele do-chúaid M' Aodhócc ar cuairt mar rabhattar ogha naomhtha niamh-ghenmnaidhe, battar d' inghenaibh ag Aodh mac Cairpre, & rucc leis seisrigh dhamh a n-deirc doibh. 'Ar n-gabhail na seisrighe dona h-aireamhnaibh, tainicc ben bocht, & sí 'na lobhar, meirbh, móir-easlán, go M' Aodócc, & do iarr damh dona damhaibh i n-deirc air. Tucc san sin di. Adubhrattar na h-oiremhain: ‘Cionnus do-genmais-ne {folio 186a} treabadh anosa’? ar síad, ‘óir testa damh d' uimhir na seisrighe uainn’. Adubairt M' Aodhócc: ‘Anaidh-si fós’, ar sé, ‘& do-bhéra Día damh daoibh ina ionadh sútt’. Do-conncattar iar sin damh ag teacht don fhairrge da n-ionnsaicched. Tainic dochum na seisrighe, & do-chuir a chend fon c-cuing go h-ullamh isin áit i r-raibhe an dam ele adubhramar. Bói isin seisrigh amhlaidh sin fedh an earraigh acc treabadh dona h-oghaibh; & no teighed gach n-oidhche dochum na fairrge. Ocus do léiccedh tri fraissi geimnighe as, & nó thigedh gacha maidne docum na seisrighe cetna, no gur imthigh aimser an treabhtha. 'Arna cloistin sin do cach a c-coitcinne, ro móradh ainm Dé & M' Aodhóg.

Fechtus ele do M' Aodhócc 'san ionad re n-abar Ard Lathrann, & do-connairc se seisrigh damh ag treabhadh laimh le Ferna .i. a chathair féin; & do bí a n-gar do chéd mile eter an dá áit-sin. Gidh edh do-connairc M' Aodhócc íatt tre grásaibh an Spiorait Naoimh. 'Ar n-iompódh immorro don t-seisrigh ón iomaire go 'roile, tarla an


p.222

t-oiremh 'arna legadh go lár eter an soc & an coltar don cur-sin, & an t-seisrech fo réim saothair & siubhail. Toccbais M' Aodócc a laimh aga fhaicsin sin, & do bhennaigh an t-oireamh uadha, gér bó fada ettorra, & na doimh 'na dheghaid. Do anustair an t-seisrech ina sesamh mara raibhe da siubhal; co nar urcoidigh don oiremh, go n-dechaid slán on eiccen-sin. Gur moradh ainm Dé & M' Aodog dona míorbuilibh-sin.

Feachtus ele do-cuirestair espocc Dáuith .i. a maighistir féin, fios ar cenn M' Aodhócc do dhul ar cuairt cuicce ní sa luaithe, ria do-ghebedh fein bás. Do-chúaidh immorro M' Aodhócc fo fhios aoide go h-umhal go Bretain an tan-sin, & do bái aimsir fada ina fochair ann. Adubairt M' Aodócc lá éiccin lé h-easpucc Dáui: ‘Do gheallus, a Thiccerna, & a oide ionmuin’, {folio 186b} ar sé, ‘do druing do daoinibh airidhe fám chomgheall & fam choccus, go m-beinn aca i n-Eirinn aníu’. ‘Beir-si go deimhin i n-Eirinn aníu’, ar espucc Dáui. Do fhiarfaigh M' Aodhócc cionnus do biadh. ‘Rachait do muinnter i l-luing it diaigh’, ar espucc Dáuit; ‘& raghair féin aníu rempu mar ader-sa riot .i. eirigh dochum an mhara, & gibe ainmidhe theiccemhus duit ar an traigh, eirigh air, & béraidh go h-ullamh go h-Erinn tú’.

Do-ghluais M' Aodhócc 'ar c-ceileabradh d' easpucc Dauit, & ar f-fagáil a bhennachta, & 'ar c-cengal pairte & priom-chairdesa fris, & eitir an druing do tiocfadh ina n-decchaid go brath ina n-ionadhaibh dia n-éis. Téid M' Aodocc go traigh an mara iar sin, & fuair ainmide adbul ainttrendda 'na choinne & 'na comhaircis and. Ocus do-chuaid ar a muin maille le creidemh daingen dochusach. Rucc an t-anmidhe leis h-é ass sin co n-uicce an port re raiter Inbher Criomtain. Ro iompo uadha annsin ar n-gabail ceda aicce do réir a ceille féin; & do-cuaidh M' Aodhócc da ionad fein, amhail ro gheall da lucht ruin & ro-thairisi, & tangattar a mhuinter & a lucht coimhitechta 'na díaidh, gan brón, gan bás, gan bathadh, tre cumachtaibh De & Mh'aodócc.

Fechtus ele do réir eisiomlara Maoisi mic Amra, & Elias faith & Patraicc mic Calpuirn, & fós do réir eisiomlara ri nimhe & naomh-talman .i. Iosa Criost do bhaoi M' Aodhocc da fichet lá & da fichet oidche an chorgais i t-trosccadh & a t-treidhenus ina cathraigh fein, i f-Ferna, gan digh, gan bíadh daonna ar domhan do caithem risan re sin. A n-diaigh an troisccthi-sin tra dar lena muinntir fein, & le gach n-áon ele, do ba reime, & do ba ro-laidire, & dob ferr a cruth & a caoimh-denamh d' eis a throiscthi & a threidenais ina riamh roimhe.

Fuair M' Aodocc ceithre h-athcuingedha o Dia 'ar criochnugadh {folio 187a} a throisccti an tan-sin. An céd athchuinge: gibe nech do shiol Brandaibh mic Eachach, no do shiol Aodha Finn, (mic Fergna), mic Fergusa, do suidhfedh ina catraigh no ina caoimh-ecclais, & do-gebhad


p.223

bás innte, gan dol i f-flaithes De tre bithe na bethadh. An dara h-athcuinge: gibé da mhancaibh nó da muintir do threiccfedh nó do theichfedh roimhe, gan dol i b-flaithes Dé dó maran c-cedna. An tres athchuinghe .i. gan ifrionn d' iadhadh ar enn-duine da n-adhlaicfidhe i n-en-ecclais dá eccalsaibh go deiredh domhain. An cethramadh athcuinghe .i. anam do shiol Aodha Finn, & do shiol Brandaib mic Eachach do tabairt a h-ifrionn gach n-áon la go deiredh an domhain.

Conidh da foirgell sin go sunradach do chan an file na briathra- sa:
  1. 1] Fert follus ele innisfett
    2] Anos, d' eis ar áirmemar,
    3] Ar M' Aodog mor miorbuilech;
    4] A n-airemh ní h-urusa,
    5] Ferta M' Aodhocc míorbuiligh.
  2. 6] Damh a t-trath an treabhtachais
    7] Da sheisrigh do shirestair
    8] Ben bocht air mar athcuinghe,
    9] A n-onóir Chriost chumachtaigh,
    10] Gur bhronn di an degh-damh sin.
  3. 11] Tucc Dia 'arna dherlaccadh,
    12] Go ticcedh damh degh-nertmar,
    13] Do dhénamh a degh-oibre,
    14] On fairrge gach aon laithe
    15] I n-áit an doimh déirce sin.
  1. 16] O Ard Latrann lan-fada
    17] Go Férna moir muireraigh,
    18] Gerbh imcian an uidhe-sin,
    19] Do-cí, mar do-chualabhair,
    20] D' fertaibh Iosa an t-amharc-sin,
    21] Guais adhbal an oiremhan.
  2. 22] An soc is an sioth-choltar,
    23] Tarla an t-oiremh ettorra,
    24] 'Ar siubhal na seisrighe,
    25] An t-erlamh gur fóire tair
    26] An t-oiremh ón eiccen-sin.
  1. 27] Cuid d' fertaibh an firénaigh,
    28] Beith d' artrach ar ainmidhe,
    29] Nachar fhidir enn-duine,
    30] Ó Chill Muine a móir-Bretnaibh

    p.224

    31] Go tracht Erenn iath-glaisi
    32] Le h-en-lá gan iomachar
    33] An gealladh ro gheallustair
    34] Gur comhaill an cleirech-sin.
  1. 35] Ar lorg Iesu ainglidhi,
    36] Is Elias fhaidemhail,{folio 187b}37] Is Maoisi mic moir Amra,
    38] Ocus Patraicc priomh-apstail,
  2. 39] Do bi M' Aodocc móir- fhertach
    40] Da fichet lá an lán-corgais
    41] I t-trosccadh, 's a t-treidhenus,
    42] Gan biadh ar bith buan-adhbal
    43] Do caithemh an c-comhfad-sin.
  3. 44] Dar lé a m-biodh 'ga bith-féchain,
    45] Nír meistte a cruth caomh-alainn,
    46] Beith gan biadh, gan bethacadh,
    47] Risan aimsir fada sin.
  4. 48] Itchi fhíren ailgenach
    49] Fo cethair ro cuingestair
    50] Ar an c-Coimde c-cumhachtach
    51] 'Ar deiredh a degh-troisccthe:
  5. 52] Gach nech do siol sáor Brandaiph
    53] Mhic Eachach aird iol-buadhaigh,
    54] No Aodha Finn fír-sochraidh,
    55] Do anfadh ag áiteachadh
    56] Ina cathraigh coisreccta,
    57] 'S do racadh d' ég innti sein,
    58] Ifrionn cona il-pianaibh
    59] Do beith aicce d' urlatu.
  6. 60] Itche n-ele fhoillsighim,
    61] Do iarr as a h-aithle sein:
    62] Gibé én-nech d' airidhe
    63] Do muinntir an Mh'aodócc-sin
    64] Do diultfadh e d' andothcas,
    65] Tech nimhe na naomh-aingel
    66] Do beith uadh gan áitechadh.
  7. 67] An tres itche as ionáirme:
    68] Tech ifrinn nach iadhfaidher
    69] Ar en-neach da n-adhnaicther
    70] I n-ecclais da eccalsaibh.

  8. p.225

  9. 71] An cethramadh caoimh-itce:
    72] Anam fechtnach firénta
    73] Do shíol Brandaibh boirb-thresaigh,
    74] Is Aodha Finn fíor-álainn
    75] Do breith leis go lán-ullamh
    76] A h-ifrionn gach n-aon laithe,
    77] Go deiredh an domhain-si.
    78] Gach itchi dar iarrustair
    79] Fúair an firén foirclidhe.
  10. 80] Aingil De 'arna deimhniuccadh
    81] 'Ar t-toideacht ar tindenus
    82] An uair-sin da ionnsaigedh
    83] On Trínoid mar techtaire
    84] Ar Mh' Aodócc mín muirerach.
    85] Go t-ti bruth na buain-breithe,
    86] Bidh follus na ferta-sa.

    Fert.

Fecht ele do M' Aodhóg h-i f-Férna; isí sin úair do bí drong da chinedh i m-braighdenus ag Muimhneachuibh i n-Úibh Conaill Gabhra. Téid M' Aodhóg da f-fuasccladh. Ocus 'ar t-teacht dó ann, nír léicc rí an tire-sin istech é; & nírbh áil lais a faicsin, ina a eistecht, gur congaibh amuigh é i n-dorus an dunaidh. Troisgis M' Aodhóg ar an rígh iar sin. Iar c-coimhlionadh a throisccthi dó, fuair inghen ro-gradhach do bí ag an righ bás {folio 188a} bioth-obann asa h-aitle. Do bhi a fhios ag mnaoi an righ, gurab do brigh troisccthi an naoimh fuair an inghen bás: & rucc corp na h-inghine lé mara raibhe M' Aodhócc, & do-guidh go diochra degh-tairis h-é ima h-inghin d' aithbeougadh. Do-rinne M' Aodocc urnaighthe ar a son, gur aithbeoaigh í as a h-aithle. Gidh edh do mhair miorún an righ do M' Aodhócc gan claochlodh don cur-sin; & do bí sesmach síor-aingid h-e o briathraibh ro-ferccacha ris.

An tan tra dob áil do M' Aodhócc a malluccadh, tainicc lenab ócc il-dhealbhach da ionnsaiccedh, & adubairt ris: ‘Gurab Día do betha & do shlainte, a fhir fhoirbthe, fír-naomhtha’, ar se, ‘& biodh do mallacht & do mhóir-diomdha ar an c-carraic cloiche sin it fiadhnaisi’. ‘As ced lem-sa an charracc-so do bheith mallaighthe’, ar M' Aodocc. Do-rónadh da leith certa chudrama dhi fadheoigh. Mar do-connairc an rí an mhíorbal-sin do-rinne aithrighe go h-iomarcach, & do leícc na braighde uadha do M' Aodócc gan fuasccladh, & tucc an ferann darb ainm Cluain Claoidheach dó, do shith ina diultadh o dorus a tighe & a dunaidh. Cumdaighis M' Aodócc ecclas isin ionadh sin, & bhennaigh í & an rí araon. Gur moradh ainm Dé & M' Aodhócc de sin.


p.226

Fecht ele do M' Aodhóg maille le céd ar chaoccat do mhanchaibh ag buain arbha 'san foghmar. Tainic an rí .i. Brandabh mac Eachach, dochum na búana ar cuairt go M' Aodhócc. O 'tconnairc an rí íad-sein umhal orramach da cheile, adubairt: ‘As iongnad lem a comhmór sin, & a comhgrádach, & a comhumhal, do beith i n-áon-coimthionol’. ‘Is iongantaighe ina sin’, ar M' Aodog, ‘go f-fuilit uile 'na mancaibh don bhethaid naomhtha shuthain, acht aon-mhanach amhain’. ‘Cia h-e an fer-sin? ata 'na manach don bás, o nách manach don bethaid naomhtha h-é; go c-cuirmís docum báis é’, ar an rí, ‘co nach raibhe eter cháorcaibh Dé ní as foide’. Do raidh {folio 188b} espucc M' Aodhocc: ‘Ní muirfe tusa h-e; & gidh edh biaidh a fhios accat do lathair cia h-é; óir an tráth thiocfus am ceileabhartha ar t-trath, umhlóchaitt cách uile go talmain iatt féin a n-aoin-fecht, acht eisiumh 'na aonar’.

An tan tra tainicc trath teirte do ló, do cláon M' Aodhócc & na manaigh uile dochum talman, acht manach na droch-bethad amháin. Do fhiarfaigh M' Aodhocc de, cidh im nar umhlaigh do Dhia mar do-rinnettar fein uile. Adubairt-siumh gurab ní ele do bí ar a aire. Do-chuir M' Aodhócc eisiumh as an c-coimhtionól mar nar chreid; & fuair bás do rinn ar in seachtmadh lá d' éis an uird d' fagbail; & as do rinn fuair a oidedh, gur comailledh briatra M' Aodóg eter na mancaibh isin maighin-sin.

Fechtus ele do M' Aodocc, & rob áil lais dol don cathraigh rioghdha ro-oirderc .i. Caisiol Mumhan. Do anattar eich an charpait ar in c-conair, co nár gluaisettar d' aoin-leith. Rob iongnadh immorro le M' Áodócc anní-sin. Tainic aingel an Choimdedh da ionnsaighe, & do raidh ris: ‘Isedh as ail le Día, do duit-si i t-talamh oile’, ar sé,‘& ni don Mumain, acht go crich Connacht; óir atá Guaire Aidhne rí Connacht i t-tinnes docamlach isin cathraigh re ráiter Ceall Meic Dúach, & as duit-si ata a n-dán a leighes a h-ucht Dé & do naomhtachta’. Adubairt M' Aodhócc: ‘Gibe ní adéra teachtaire mo Thigerna riom-sa, as ullamh mé da dhénamh’. Do raidh an t-aingel: ‘As annsúd dob áil le Dia tusa do dhul; & gluaisfid h' eich go h-ullamh da ionnsaicched’.

Adubairt M' Aodócc lea ghiolla: ‘Léicc uáit na h-eich’, ar sé, ‘gibe leth rachait féin’. Ro ghluaisettar na h-eich gusin aird túaidh an tan-sin; & 'ar t-techt doibh go Loch n-Deirg-derc, do-cuatar na h-eich do chosaibh tiormaibh tríd, amhail budh talamh tirim, no conair coimhréidh, no beith aca isin úair-sin. Iar f-fágbail an locha doibh, tárlattar días d' feraibh doibh ar a c-cionn isin conair. Fiarfaighis M' Aodhócc eolus na slighedh {folio 189a} díorgha diobh go Cill Meic Duach, óir as innte bói Guaire Aidhne i n-eslainte an uair-sin. Adubairt duine dibh, nach raibhe slighe maith rompa. Adubairt an dara fer: ‘Masa


p.227

maithe na cleirigh sibh-si, do-ghena Día slighe maith daoibh féin, & dá bhar n-echaibh’. Do bhennaigh M' Aodócc an t-slighe, & do raidh mar so: ‘Atá a fhios ag Dia mar atamaid; & fetadh Día slige maith do dhenamh dúinn amhail adeiri se’.

Iarna radha-sin dó dano, dob follus doibh slighe shocair thirim, & ród cobhsaidh coimhreidh, tresna sleibhtiph árda anshocra, & tresna coilltibh craobhacha comhdlúithe, & tresna móintibh máotha mór-bhocca, go rangattar go Cill Meic Duach, mara raibhe Guaire mac Colmáin meic CobhthaighConnacht i n-othras & i n-esláinte. Acht chena do slanaigedh an rí o gach esláinte do raibhe ina lenmain, 'ar n-denamh guidhe & gér-urnaighthe do Mh' Aodhóg ar a shon. Ocus do raidh M' Aodocc ris iar sin: ‘Biaidh do righe & do ro-fhlaithes accat go cenn deich m-bliadan fichet oníu; & beir tri bliadna a n-deiredh do bethad i n-galar do bháis, & do-ghebhair flaithes Dé fa dheoigh ar son do dheirce & do dheigh-einigh’. Do bhennaigh M' Aodhócc an ri iar sin 'ar n-denam troisccthi & urnaighthi ar a shon, & 'ar c-cengal anmcairdesa ris; & do cumhdaighedh recles annsin a n-onóir M' Aodhócc, & do fáccaib an cill-sin ag Colman mac Duach; conidh uadha ainmnighter an cheall .i. Cill Meic Duach. Ocus do imthigh M' Aedhócc da áit féin iar sin.

Conidh da cuimniugadh sin ro chan an file an laid:
  1. 1] Cuairt Aodha na n-ard-ecclas,
    2] Da chinedh fa cuairt cabhra,
    3] Dia m-bai a braithre i m-braighdenus
    4] I c-crich O c-Conaill Gabhra.
  2. 5] D' fuasccladh a ghaoil geinealaigh
    6] Téid M' Aoehócc, an fáidh fíre,
    7] Nech dar córa creidemain,
    8] Go dún ticcerna an tire.
  3. 9] Don érlamh nír umhlaigh-siumh,
    10] Ri O c-Conaill na c-caomh-ród,
    11] A n-dorus a dhunaidh-siumh
    12] Do congmhadh amuigh M' Aodhóg.
  4. {folio 189b}13] Troisccis M' Aodhocc mor- dálach
    14] Ar an righ gan cóir coisccthi;
    15] A inghen caomh comgradach
    16] Do-chuaid d' écc d' éis an troisccti.
  5. 17] Ben an righ go rath-ceillech
    18] Guidhis M' Aodhócc gan mion-dail,
    19] A h-inghen gur atheirigh
    20] O bhás go bethaid bith-slán.

  6. p.228

  7. 21] Miorún an fhir aineolaigh
    22] Mo 'sa mó risan fhíor-faidh,
    23] M' Aodhócc, ge do aith- beoaigh
    24] A inghen do gan dioghbháil.
  1. 25] Fóbrais M' Aodhócc malach-dubh
    26] Esccaine an óig-fhir uaibhrigh;
    27] Gerb é a mhían a mhallacadh,
    28] Do thoirmiscc lenamh an uair-sin.
  2. 29] Glór an leinib lenbaighe:
    30] ‘Biodh do mhallacht núa anoisi,’
    31] A thailginn seimh, seabhcaidhe,
    32] ‘Uait ar an c-carraicc c-cloiche’.
  3. 33] ‘Ced lem, a leinib roi-deissi,’
    34] A beith di mar adeire,
    35] Buain don charraicc chloiche-si,
    36] 'S gan a buain d' einní eile,
  4. 37] ‘Go n-derna di urranna’.
    38] Tucc Dia don érlamh d' onóir
    39] Da leith cherta chudroma
    40] Doní don charraic comhmoir.
  5. 41] D' éis gach neith dar nochtamar,
    42] Do-chuir M' Aodhócc air d' uamhan,
    43] Tucc an ri go ro-ullamh
    44] A braighde uadh gan fhuasgladh.
  6. 45] Tucc tiodhlacadh teccmaisi
    46] Arís do M' Aodhócc maoineach,
    47] Ferann is áit ecclaisi,
    48] Dana comainm Clúain Cláideach.
  1. 49] M' Aodocc, mac na reltainne,
    50] An cáocca ar chéd, ni ceileab,
    51] Do foillsigh an t-en-duine
    52] Do dhamnadh diobh fa deiredh.
  1. 53] Da eachaibh nír anámhuill,
    54] Mar ród tre faithche fionn-gloin,
    55] Tre Loch n-Deirg-derc n-dath-álainn
    56] Do-chuatar chosaibh tiormaibh.
  2. 57] Coillte, móinte, is maoith-sleibhte,
    58] Fuair an naomh, ós da neimh-cheilt,

    p.229

    59] Raon tre iathaibh aimhreidhe
    60] Go Cill Meic Duach o Loch Deirg-derc.
  3. 61] Ferta M' Aodhóg muireraigh,
    62] 'Ga m-boi an creidemh ar congmáil,
    63] Do fhurtaigh gan uireasbaidh
    64] Galar Guaire meic Colmain.
  4. {folio 190a}65] Do bí ar lorcc an lain-creidimh
    66] M' Aodhóg, dáilemh gach deigh-fis,
    67] Fúair o Ghuaire an ghnath-einigh
    68] Cill Meic Duach mar luach leighis.
  5. 69] Fáccbais Mac Dúach deigh-eolach
    70] 'Sa chill da éis 'na abbaidh,
    71] Nir chengal naomh neimh-treorach
    72] Le ceile, a c-cengal cadaigh.
  6. 73] Mac Colmáin féil arm-thana
    74] Ag riar aoidhedh gach én uair;
    75] M' Aodhócc dob é a anmcara
    76] Ag techt cuicce ar a céd cuairt.

    Cuairt

Tainic nech naomhtha, dar bó comhainm Mo Lua mac Oiche, mura raibhe M' Aodhócc; & adubairt ris, gurb áil dó dol dia oilithre don Roimh. Adubairt M' Aodhócc fris: ‘Ni fes damh-sa go f-fuighe mo ched féin cuige-sin’. ‘As cinnte go f-fuige meisi bás, muna b-faice mé an Roimh’, ar Mo Lúa. Do-chuaidh M' Aodócc ina carpat don chur-sin, & rucc Mo Lua leis don Roimh an oidhce-sin gan gúais mara na mór-anfaidh, séda ina siubhail, na síor-aisttir, tre grasaibh an Spiorait Naoimh, & tre míorbhuilibh M' Aodhócc móir-fhertaigh. Ocus tangattar arnamharach go Férna Laighen gan lán-turbhaid.

Do raid M' Aodhocc ris iar sin: ‘An áil lat anois, a Mo Lúa, dol d' oilithre na Romha’? ‘Cidh fa budh ail’? ar Mo Lua, ‘& go ra badhus arréir innte, & go f-fuarus locchad mo peccadh d' aithle m' aistir & m' urnaighthi, & m' aithrechais. Gidh edh as nár lem a dol comhluath-so dom ionad féin d' eccla an amarais oram’. Teid tra M' Aodóg leis annsin da iodhlacadh go a mhainistir féin, d' eis a beith 'san Roimh doibh aráon. Acht cena as acc Día na n-dúl amháin atá a fhios cionnus do-ronadh an siubal-sin, & ní ag daoinibh ar domhan, oir do fét Dia aithgiorra sliccidh & nemh-fad conaire do chur 'sna ródaibh docra, & isna conairibh comhaimhreidhe, eter muir & tír, dona naomhaibh nert-cráibhtecha sin re h-edh en-oidhce, amhail no beith aimser imchian aca rea h-imteacht.


p.230

{folio 190b}

Fechtus ele do M' Áodhócc, & tainicc procattoir Mo Chua Lothra da ionnsaighe; & adubairt ris: ‘Ni fhuil acht beccán cruithnechta againn; & cia díbh do-génam? a cur san i tír, no a tabairt dona braithribh’? Adubairt M' Aodog: ‘Cuiridh go h-iomdha, & tabraidh go lór dona braithribh’. Do fhiarfaigh an techtaire: ‘Cionnus budh eidir sin do denam’? Adubairt M' Aodhóg: ‘Gibe do méd, no do laghat ata agaibh anossa, ní theisdeobha enní uadha, da mhéd cuirfidher no caithfidher é, no go t-ti an t-arbar nua don talmain’. Ocus do coimhledh sin tre bréithir Mh' Aodhóg.

Fecht ele tainic fedhmannach Mh' Aodócc fein da ionnsaighe, & adubairt ris: ‘Ní fhuil ní ar domhan 'san c-cisdenaigh againn’, ar sé, ‘acht en-soidtheach dighe, & beccan ime, & ní fhedamar an dona manchaibh do-beram é, no dona h-aoidedhaibh’. Adubairt M' Aodhócc: ‘Tabraidh doibh leth ar leth é gan coiccill, mar do beith a lán 'san cisdenaigh do cinel gacha bídh & gacha dighe’. 'Na diaigh sin ni raibhe easbaidh bídh na dighe ar duine isin tigh, acht gér-líonmar doibh tre cumachtaibh (Dé), & tre miorhuilibh M' Aodhocc.

Fecht ele da t-tangattar daoine celgacha go M' Aodhócc 'ar f-fágbháil an édaigh féin i c-coill i f-folach do taoibh amuigh don baile, d' iarraidh edaigh ele fair. Adubairt M' Aodhócc 'ar f-foillsiugadh a c-ceilcce dó ó Dhía: ‘Anaid fós’, ar se, ‘go f-faghtar edach’. Ocus cuiris M' Aodóg go folaigtech duine ar cend a n-édaigh féin dochum na coilledh, & do teccaiscc dó mara b-fuighedh é. Tucc an t-ócclach an t-édach leis go M' Aodhóg, & tucc M' Aodhócc doibh-sion h-é. Gabhais naire adhbal mór íatt 'ar f-faicsin a n-edaigh fein, & do imghettar as a h-aithle, & do foillsigh Dia mar sin a c-ceálg & a c-cluain do M' Aodog.

{folio 191a} Tainic tra ri Erenn i n-aroile aimsir maille le mor-sluaighedh mór ina farradh .i. Aodh mac Ainmirech, & rí Connacht, & an rann tuaidh d' Eirinn cona n-uirrighaibh, & cona n-ard-taoiseachuibh, d' argain & d' ionnradh Laighnech a n-dioghail Chumasccaigh meic Aodha, meic Ainmirech, do marbad le Laighneachaibh feacht roimhe .i. Cumasccach do-cuaidh ar cuairt rioghdamnachta í l-Laignib, & ni gabadh gibe baile in t-teigedh, gan ben an baile do beith for a cumus an fedh do biadh 'san m-baile.

Téid go baile Brandaibh mic Eachach .i. rí Laighen, & nír ghabh gan a bhen sein d' faghail ar a leabaidh lánamhnais mar gach mnáoi. Gur marbadh Cumusccach ina ciontaibh la righ Laigen, gurab aire-sin do-deachaid Aodh mac Ainmirech i l-Laighnibh da dioghail; co nar ghabh comha na cennach uatha, acht a n-díth & a n-dilgenn


p.231

a n-aoin-fecht. Tainicc ri Laighen an tan-sin mar a raibhe a patrún & a priomh-anmcara .i. M' Aodhóg fertach Ferna, & do-rinne a eccnach & a iomhchosáoid fris. Do raidh M' Aodhócc: ‘As iomdha nech naomhtha & duine degh-crabaidh ag seirbhís go duthrachtach do Dia it' duthaig-si’, ar sé, ‘& ni furáil daibh guidhe lat. Ocus eirigh-si immorro’, ar M' Aodhócc, ‘maille le h-imditinn laidir docum an catha, a h-ucht do naomh & do naomh-ecclasach fein; & bett-sa go lain-diochra lat’.

Do-rinne M' Aodocc urnaighthe adhbal & guidhe Dé go duthrachtach tar cenn a thigerna saogalta .i. Brandabh mac Eachach. Teid Brandabh arnamharach maille le dothcus daingean a n-Día & a M' Aodog d' ionnsaighe an chatha i n-acchaid aird-righ Érenn & na leithe tuaidh go tinnesnach. Aithrister immorro go raibhe ceitre mile fichet marcach i n-eccmais coisighedh & caomh-troightech 'san cath. Tuccadh tra cath Bhealaigh Duinbolcc etorra iar sin. Do {folio 191b} brisedh an cath iar sin la righ Laighen ar an lathair-sin, & do marbadh rí Erenn ann .i. Aodh mac Ainmirech, maille le líon dírimhe d' uaislibh & d' ard-maitibh Erenn ina fhochair ann, tre grasaibh De, & tre míorbhuilibh M' Aodóg isin uair-sin.

Baoi occlach i l-Laighnibh, dár bo comainm Sarán Saoibh-derc, oircinnech Senbotha Sine, ler marbadh an ri do raidhemar .i. Brandubh mac Eachach, rí laoch-armach Laighen. Fuair an ri-sin immorro bás gan faoisittin, gan lesucchad na h-ecclaisi. Iarna cluinsin do M' Aodocc rop olc, & rob imsniomhach leis h-é, & cháoi go toirrsech trom-chumtach, & adubairt: ‘As olc lem an lamh do marbh & do mhughaig didnighteoir na h-ecclaisi, & furtaigteóir na f-fann, & bíatach na m-bocht & na m-baintreabtach,& didnighteóir na n-daoine n-eccruaidh n-anarsaidh, nach tuitenn sí dá gualainn go gnath-follus’. Ro fioradh sin fadheoigh, amhail innister romhainn.

Do-cuaidh M' Aodhog mara raibhe corp & caomh-taisi an aird-riogh iar sin, go raibhe bliadain bith-lan on callainn go cheile, cona cleir, & cona coimhtionol, 'na trosccadh ar arán & ar uiscce, amhail do raidhemar romainn a t-tús ar t-tinsgettail, 'ga thaithbeoughad, gur slanaigedh é as a h-aithle, & gur eirigh a b-fiadhnuse caich a c-coitcinne. Do raidh an ri le M' Aodhócc: ‘Guidhim tú, a athair ionmain’, ar sé, ‘ma do-geibhe flaithes Dé damh, mo leigen da ionnsaighe go luath, óir as lor lem a fhad & aimchéine ataim ag cruinniuccadh chaire & pheacadh isin saogal gusan tan-sa’. Ro thaitin an comhrádh-sin go mór le M' Aodhócc. Iar n-eistecht immorro a fhaoisittne dó, & 'ar n-glacadh cumaoineach, & sacramente don rígh o M' Aodhóg, {folio 192a} do-chuaidh dochum nimhe fo céttoir. Do h-adhlaicced go h-onorach é as a h-aithle i f-Ferna


p.232

Móir M' Aodhócc, mara n-adhlaicther a shiol & a sliocht o shin alle, & rioghradh Laigen cona lain-tional.

Tainic Sarán Saoibh-derc .i. an nech útt do raidhemar, ler thuit an rí .i. Brandabh mac Eachach, 'ar n-gabháil aithrechais dó; & 'ar f-faghail aithrighe do-cuaidh ar uaigh an rígh go Ferna, & bói ag cái & acc comhtuirsi uirre. Baoi a t-trosccadh & a t-tredenas gacha tratha, & as becc fós nár bo nocht ó édach. Ocus ni fáccbadh an uagh do ló no d' oidhce. 'Ar m-beith aimsir fada amlaidh sin dó, adubairt an guth fris as an uaigh, mar budh é guth an rígh é: ‘A Saráin’, ar sé, ‘as céd le Dia & le M' Aodhócc an lámh dár marbhais meisi do thuitim for talmain díot, amhail at-bert M' Aodhócc ar tosach’. 'Arna radha sin dó, do thuit a lamh as a thaobh, mar do órdaigh M' Aodhócc roimhe. 'Arna fhaiccsin sin don coimtionól, ruccattar Sáran leo on uaigh; & rucc a betha as go maith iar sin.

Fechtus ele do M' Aodhócc ac denamh urnaighthe, go c-cualaidh gotha na n-aingel go h-iomarcach ós a chionn isin aér. Ocus o 't-chualaidh, do-guidh Día go diocra go m-berti don domun é go h-ullamh, óir do ba toirrseach do seirbhís an t-saoghail an uair-sin eisiumh. Gidh edh dob ferr le Día M' Aodhócc do mharthain i c-colainn daonna ní budh sia ina sin, ionnus go t-tiocfattais mórán dona míchreidmechaibh dochum creidme & crábaidh as a loss. Ocus do ráid an t-aingel isin aér: ‘Ni h-ail le Dia gan do beith-si it bethaid fós’, ar sé ‘& docum lesa & lán-fhurtachta na n-daoine do denamh, dia tabhairt {folio 192b} dochum puirt bethad tre shíoladh & tre foillsiuccadh na canoine coimdheta’. Adubairt M' Aodocc: ‘An fedh bus ail let-sa, no le Día, no bheith-si i m-bethaid’, ar se, ‘ní toirrsech liom-sa mét mo shaothair & mo shior-foganta do-san’.

Fecht ele táinic duine daidhbir go M' Aodhócc dar dhligh a thiccerna cíos & fiacha mora, & gan maithemhnus aicce da fagháil ionnta, & ro éccaoin-sin le M' Aodhócc; & iarrais furtacht & foirithin fair. Do bí M' Aodhócc an tan-sin le h-aghaid sil éorna do chur, & tucc lán a mhaim don ócclach. Adubhairt an t-occlach le M' Aodocc: ‘Créd dob áil lem-sa do denamh de-so’? ar se. Do raidh M' Aodhócc: ‘Diolfa tú do chios, & fiacha t' ferainn uile a n-aoin-fecht ris-sin’, ar sé, ‘& bíaidh cuid accat féin fá dheoigh dhe’. Do-rinne an mac daidhbir gen gaire & subhachais 'ar c-clos an chomhráidh-sin uadha. Do claochló an síol eorna ina ór dath-álainn tre cumachtaibh Dé i n-ucht an ócclaigh, & rucc lais mara raibhe a thiccerna é iar sin.

Fiarfaighis an rí de: ‘Cáit a b-fuarais an lán óir-si accat’? ar se.


p.233

Adubairt-siumh dano, gurab e M' Aodhócc do-rinne do shiol éorna na h-ithrach é, & tuc da thiccerna é as a h-aithle. Do ráidh an ticcerna an tan-sin: ‘Ni h-oirces damh-sa an t-ór-so do ghabail, acht as do Dhía, & do M' Aodhócc féin dlegar a tabhairt. Ocus do-bheirim-si sáor tusa do Día & do Mh' Aodhócc go bráth’. Tainic an t-ócclach-sin ar c-cúla arís go M' Aodhóg maille fri gáirdechus mór, & do innis dó gach ní adubairt a thigerna ris, & mar tucc sáor o sin amach go brath é. Tucc an fer-sin a fherand uile do M' Aodhócc iar sin. Do-rinne M' Aodocc urnaighthe{folio 193a} go Dia ina dhecchaid-sin, gur claochló an t-ór ina ghran iomcubaidh eorna, mar do bí a easbaidh ar an ithir 'ga raibhe roimhe. Gur moradh ainm De & M' Aodocc de sin.

Fecht ele dob áil lé M' Aodhócc ecclas do chumdach, & ní fhuair saor i n-aon-ionad día cumhdach dó. Do bhennaigh iaramh lamha an ócclaigh dar comhainm Gobán, & do-rinne sáor derscnaightech de. Do saoradh dó an ecclus-sin, & do h-ainmighedh uadha h-í. Ní raibhe immorro fer a saraighthi no sháraigti a chilli, & ni raibhe sáor a sáraighthe ó sin amach do cumachtaibh Dé & tre míorbhuilibh M' Aodhócc.

Boi M' Aodhócc miorbhuilech móir-fhertach secht m-bliadna bioth-lána 'na trosccadh i n-Druim Lethan gan bainne gan lionn, gan feoil gan annland, acht bladh becc d' arán éorna, & deoch uiscce ón oidche go céile, & deoch becc bhainne gacha tres domhnach, & sé ar talamh lom, nó ar leic lan-cruaidh, gan earradh gan edach acht croicne bethadach n-allta n-eccennais, & sé acc síor-ghabáil a psalm & a psaltrach, & ag guidhe Dé go deithnesach for Leic na Némhann, óir do ghabhadh trí cáoga psalm gach láoi ar clochaibh fuara fíor-taisi, no for lár lom lán-sccúaptha; & secht psaltracha & caocca psalm re gach psaltair, & ni diultadh re dreich duine ar domhan fa bhíadh, no fa digh, no fa édach, acht go f-faicedh ina uireasbaidh é.

Tainic tra an t-aingel da ionnsaighe d' éis a throisccthi & a threidhenais, 'ar t-tuiccsin a chrabaidh & a choccuis don Coimde, & fíarfaighis de: ‘Crét h-athchuinge forsan aoin-Día anossa’? ar se. ‘Así mh' athcuinghe émh’, ol M' Aodhócc, ‘da gach duine tiocfus im ionad i n-Druim Lethan, acht go n-dernait mo réir, & go n-anait im ucht, & {folio 193b} gach aon do shiol Aodha Finn no do shil ele adhnaicther agam, & thoghas im chill, & bhías fám ecclais go h-onórach, nemh gan amarus d' faghail dó, & fós gomadh mé fein bús breithem brátha for Breifneachuibh’. Teid an t-aingel uadha iar sin, & ticc cuicce fa dheoigh, & do-raidh ris: ‘Rod-fía, rod-fía .i. do-ghebair gach ní chuinge for an


p.234

c-Coimdhe c-cumachtach, a naoimh érlaimh oirdeirc’, ar se, ‘óir as faoilidh fír-suilbhir friot an uairsi h-é’.

Do taidbredh fís amhra iongantach i n-aroile aimsir iar sin do M' Aodocc i n-Druim Lethan .i. craobh-sccáoiledh catha Aodha Find go h-uilidhe ar aon-lathair, a n-géga geinealaigh, & a c-craobha coibhnesa, & fós ainm gach righ, & gach ro-thiccerna do-ghebadh flaithes & forlamhus uatha go deiredh domhain. Fa h-iongnadh adbal, & fa machtnuccadh menman le M' Aodhócc anní-sin. Cuiris fios go fíor-aibéil ar cend Colaim Cille chuicce d' innisin a aislingthi dó, do bhreith bhreithe firinnighe fuirre. Téid tra Colaim Cille fon fiss-sin; & téid for nemh d' fios breithe na h-aislinge-sin, amhail no teiged do gnath gacha dardáin d' iomaccallaimh fri h-ainglibh nimhe, amail as-bert féin isin rand:

    1. 1] Im eolach ar talmain tinn,
      2] Riccim go h-adhbaidh iffrinn,
      3] Téicchim gach dardáin for nemh,
      4] Fo gairm righ na t-tri muinnter.

Ro innis an t-aingel dano fis na h-aislingthi do Cholam Cille, & is edh ro raidh: ‘Gaibhleochaid & craobh-sccaoilfidh cinedh & clannmaicne an fhir uaibhrigh ard-chumhachtaigh sin, Aodha Finn meic Fergna, fa f-fuilit cealla & comhaittreabtacha M' Aodhócc guna mór-muinnteraib, issedh fhoillsighes an aisling-sin’, ar se, ‘& budh naimhde, & nemh-cairde, & bud lucht coccaidh & esaonta a cinedh & a coimhiarttraighe da cheile, & ass edh a n-anmanna .i. Ruarc & Raghailach. Ruarc immorro, mac Tigernain, {folio 194a} meic Seallachain, meic Cernachain; & Raghallach, mac Cathalain, meic Duibh Cruinn, meic Maol Mordha, meic Cernachain; & bidh sochaidhe shiolfus uatha araon’.

‘Toccaibter & trén-chumdaighter isin tír ele le M' Aodhócc’, bhar an t-aingeal, ‘ionad onorach ele ina eccmuis Droma Lethain d' fagáil a dhlighidh & a chiosa go coitcenn ó chach; & bidh h-í an tres tene as búaine bhérus ar betachad i n-Uibh Briuin .i. tene na h-áite-sin, as a f-faca M' Aodog an aislingti .i. Druim Lethan; & Cuillín na b-Fer .i. Ros Inbhir; & Ceall Mór Fheidhlimidh. Ocus an Ruárc-sin do raidhes’, ar an t-aingeal, ‘do-bhéra Día go tinneasnach teine fhiuchach a fheirge for a shliocht, & for a iartraighe, muna riaraitt, & muna mór-onóraigitt M' Aodhog imo chíos & i mo dlighedh. Raghallaigh dano dlegait sein sochar Droma Lethain do métucchad, & do mór-congmáil, seach cách, do brigh deithitte & duthrachta Mh' Aodóg doibh-siumh tar gach uile cinedh ina comhghar’.


p.235

Ticc Colaim Cille go M' Aodhócc, & innisis aithescc aingil o tús go deiredh dó, & fa follus do M' Aodocc féin eiséin, oir tainic an t-aingeal lea theachtairecht a c-coimhittecht Colaim Cille go M' Aodocc, & adubairt ris techt go luath go Ros Inbhir, & aittreabh & aitiucchad do denam ann, & gomadh ann nó biadh a adhnacal & a eiseirge ar cend an Choimdedh cona comhaonta, & gomadh é búdh breithemh bratha for Breifneachaibh. Tainic M' Aodhócc le forchongra & le furáilemh an aingil & Colaim Cille a c-coimh n-ein-fecht go Port na f-Finlec, re ráiter Ros Inbhir an tan-sa, cona caoccat naomh-cleirech ina farradh, i n-éccmais aosa oibre & umhalóitte, & aosa canta, ceileabraidh, & caomh-oifficci arcena.

Iar torrachtain tra a c-comhfoccus don Cuillin cuanna caoin-ettrocht, & fiodhbadh álainn foithremail, boi a n-aice an locha lán-adbail, do M' Aodhócc cona mhuinntir, & cona mor-naomhaibh maille ris, at-chualattar an céol coimmbind caomh-cubaidh, {folio 194b} & an claiscetal bind-briatrach, & fogur mor-gothach muisecdha, & nualla nemhdidhe na n-aingeal n-álainn n-eccsamhail os cionn an Chuillin & a thaige, & iomaccallaimh na n-aingel n-ettrocht n-iol-cumachtach gan anadh, gan oirisem, ag céimniuccadh os a cenn, gur uo lán an t-aer dia lionmaire, & dia láin-iomat, & dia medhair & dia mór-gothaibh. Do fecsattar na naoimh seacha, & adubairt neach dibh: ‘As álainn an buidhean d' feraibh ána, athlamha, iomluatha útt, filet ag cantain an chíuil cáidh comhtaidhiúr úasan c-Cuillín’.

‘Bidh d' anmannaiph oirderca an ionaidh-si go bráth an t-ainm-sin’, ar M' Aodhog (.i. Cuillín na f-Fer n-álainn); & Ros na n-Aingel a ainm ele, ó thadhall & ó thaisteal na n-aingeal ina uirtimcell; Port na f-Finnleac ainm ele dó dano, ona lecaibh fionna fíor-taithnemacha at-cithi-si for an c-caladh ina chomhgaire; Ros Inbhir immorro a ainm coimhlenamhna ag cach fa deoigh ó inbher an locha lethain lán-móir, & na h-abhann nert-cubraidhe a n-ein-fecht ag ionnsaighedh a cheile, oir (ind) ainm gach oirir, no gach imil; & (bior) ainm da gach uiscce .i. imeal gach uiscce diobh-sin acc dul a c-cenn a ceile. Conidh aire-sin ráiter Ros Inbhir fris.

Coiserccais & caomh-bennaighis M' Aodhócc an t-ionad-sin maille le h-iomat aingeal & ard-naomh ina uirtimceall da sír-bhennuaccadh. Cumhdaighis duirrtheach dioghainn, degh-daingen, & ecclas caomh-cumhdaighte, cetaruillech, cánonta, a n-oircill a eíseirghe. Boi immorro aimsir fhada isin ionad-sin ag síoladh creidhmhe & crábaid, ag denamh einigh & ard-thiodhluicthe, acc fodhail déirce & almsan, ag proicept & ag senmoir dona poiplibh, ag denamh eccna & fír-leiginn


p.236

d' ard-sccolaibh, ag biatadh aoidedh & anffann gach aon láithe, go t-tabradh a chabair díles dhiongmála féin da gach duine do taoibh anma {folio 195a} & cuirp a c-coimh n-ein-fecht, gurob ar an inneall-sin do chaith an caomh-naomh do chaith an caomh-naomh a bhúan-aimsir.

Muiriccen mac Dubain, meic Murgaile, meic Duinn, meic Dúngusa, meic Colmain, meic Conaill, meic Concubair, meic Cathbaidh, meic Aongusa Músc a quo Muscraighe Faoilinne, meic Floinn, meic Lonáin .i. fili Múscraighe, meic Mogha Ruith, meic Fir Tlachtga, meic Fergusa, meic Rosa, meic Rugraighe, bói i c-cennus & i c-comhflaithes Muscraighe an tan tainic M' Aodhócc go Ros Inbir, óir fa d' ferann Muscraighe Faoilinde Ros Inbhir an tan-sin .i. o Ghlend Ferna go Loch Meilge, & o Sléibh Da Chon go Glend Muighe duthaigh Muscraighe. Boi dano siur mhenmnach, mor-cumachtach, ag Muiriccen mac Dubhain, Faoilenn a h-ainm-séin. Ro chumhdaigh-sidhe ráith rioghdha, ro-fairsing, & cathair caomh-alainn, comhdhaingen isin crich-sin. Is innte-sein do caittí inmhe & oirechus an ferainn-sin go h-iomlan. Is on Faoilinn-sin ainmnighter Raith Faoilinne & Muscraighe Faoilinne.

Fa h-olc tra la Faoilinn & la Muirigén M' Aodhócc d' aittreabadh ina f-forba & ina f-ferann fein. Ro dlomsat & ro diultsat dó as. Nír gabh M' Aodócc diultadh uatha, & adubairt: ‘An t-ionad inar dhéonaigh Día damh-sa oirisemh, & aitiuccadh do denamh fa dhéoigh, ni fuicceabh an t-ionad-sin’, ar sé, ‘óir is e fód mh' eiseirghe & m' adhnaicthi an fód-so for a f-fuilim’; doigh tri fóid nach fétann aon-duine do shechna na d' iomgabhail .i. fód a geine, fód a báis, & fód a adhnacail; amail as-bert:

    1. 1] Trí fódain nach sechainter,
      2] Mar adeiritt amhra focail,
      3] Fód a gheine, fód a bháis,
      4] Ocus fód a adhnacail.

Nir gabhsat uadha dano gan a athchur, & gan a ionnarbadh d' a aimhdéoin d' éis a aithiscc & a uradhaill.

Ferccaigter M' Aodhocc fri Muirigen & fri Faoilinn fa deoigh. Impáidis a bachla & a bhuain-mionna fo tri túaith-bél {folio 195b} ina t-timceall. Benais a cluicc & a ceolána a n-aoin-fecht orra .i. an Mac Rath, & Clocc an Deilcc, & Clocc na Tráth, re ráiter an Fionn Clocc, & cluicc na cleire & an coimhtionóil, o sin amach; & esccainis gan fuirech íatt, & adubairt nach biadh aoin-nech da síol no da sliocht i c-cendus na criche-sin go bruinne m-bratha; & fós nach biadh do tharba a tire na a t-talman aca, acht an crioch & an raith ina raibhe d' ainmniuccadh ó Fhaoilinn ina h-aonar .i. Raith Faoilinne, & Muscraighe Faoilinne; & gomadh teallach fás,


p.237

folamh, a f-forba & a f-ferann dia n-éis, amhail ro comhailledh; gurab i l-Laignibh do-chúaid Muirigen tre mallachad & tre móir-easccaine M' Aodhóg. Conadh ann ata a shliocht & a shíol o sin alle tre mallachad & tre móir-esccaine M' Aodhócc. Conidh ann bias a siol go bráth. Faoilenn immorro bói-sidhe gan mac gan móir-iartaighe maran c-cedna.

Fecht ele do M' Aodhocc ag ionnlat a lámh a h-abhainn bói laimh risan m-baile. Battar drong do dhaoinibh aga féchain. Iarna fhéchain adubairt duine díbh: ‘Ní fhuil ar domun en-nech do fétfadh M' Aodhóg do chur chum cennairrce no coimhfeirge’. Do bi bathlach borb, barbardha, bith-ainffesach, ar an lathair-sin aca. Ocus adubairt: ‘Fétfad-sa’, ar sé. Is amlaidh immorro do bai M' Aodocc an tan-sin, & édaighe do croicnibh bethadach m-bruidemail, & ainminntedh allta uime. Tánaic an t-occlach da ionnsaighe, gur theilcc isin abhainn h-é. Adubhairt M' Aodhócc go foighittnech fris: ‘Cret sin do-rinnis, a dhuine dhisccir, do-bhertach’? ar sé.

Do-chonnairc an t-occlach iar sin na croicne do bháttar fa M' Aodhócc tirim, tesaighthe, tren-cumhdaighthe, gan ruainne ná fionna do fliuchad na do láin-milledh diobh {folio 196a} on uiscce; & o 'tconnairc do-gabh aithrechus adbal é; & do raidh: ‘As aithrech aithmelach lem a n-dernus’, ar se, ‘& tabhair-si maithfidhe damh ar son Dé na n-dúl’. Adubairt M' Aodhócc: ‘As maith do dhál, a dhuine’, ar sé ‘.i. do admhais do choir & do chionta, & fuarais aithrighe ionnta. Gidh edh muna dherntá aithrighe, do shluiccfedh an talamh tú it chiontaibh; & do-gebha nemh anosa, & fos do-ghebhair bás criostaidhe a c-cionn da fhichet bliadhan oníu’. Ocus do coimledh gealladh & briatra M' Aodhócc amhlaidh-sin.

Fechtus da t-tainic fedhmannach Mo Lua Lothra d' ionnsaighe M' Aodocc, & adubairt fris: ‘Do shaothraighemair-ne’, ar sé, ‘ecclas do denamh, & atá an t-adhmat benta isin coilledh aguind, & ni fhuil culaidh aguinn do caiplibh ina d' feraibh a tharraing ina a thabairt lind’. ‘Tiaghaidh-si dá bhar t-tighibh’, ar M' Aodhócc, ‘& gibe ni do-cluinfidhe anocht, na fécedh aóin-neach uaibh é’. Do-chualattar san fogur mór ag techt on coill dochum na h-ecclaisi, & nír lamh en-nech aca a fhechain tre furailemh an naoimh orra.

Bói bathlach borb, beicc-eolais, istigh an tan-sin; & do-chuaidh tar aithne M' Aodhóg da fechain crét do-rinne an foghar fír-mór, & an torann tinnesnach. Do-connairc uadha tre poll na comhladh no na


p.238

h-eochrach moran do mhanchaib ócca examhla go f-foltaibh fionna forórda forra ag tarraing & ag tarrladh an adhmaid on coilled go h-athlamh. Tainic guth mór amuigh an tan-sin, go n-dubairt: ‘Sguiridh, a aingle, dá bhar n-obair, & da bhar n-umhalóitt; óir muna f-fechad an nech útt sibh i n-acchaid aithne an naoimh, do-dhénadh sibh féin an ecclus uile do cumhdach anocht, cionnus nach biadh uiresbaidh uirre’. Ina diaigh sin immorro do cumdaigh Gobbán an ecclas do bhrigh a bhennaighthe do M' Aodhócc.

Aimsir ele do M' Aodhócc i c-crich Muman .i. in Íph Conaill Gabhra a c-comhfhoccus do reicclés Ída; & dob áil le M' Aodhocc dol ar cúairt {folio 196b} mara raibhe a athair faoisttine .i. Mo Lua mac Oiche, go c-cualaidh cluig bhaile Ída aga m-buain. Do fhiarfaigh M' Aodhócc cret dob adhbar do bhuain na c-clocc-sin ad-chualaidh. Adubairt an guth isin aer, gurb í dalta Ída fuair bás .i. óg do ba dalta diograisech, & dob ionmain le féin. Do-chualaidh Ída M' Aodhócc do beith a c-comfoccus di; & ó 't-chualaid do-chuir nech chuicce da radha ris techt do thaithbeouccadh na h-ingine a h-ucht a naomhtachta, & a nert-guide. Do-raidh M' Aodhócc le duine da dheiscioplaibh dol 'san áit-sin, & a bhachall do breith leis, & a cur ar ucht na h-ingine. Dó-ronadh amhlaidh sin, & do éirigh go h-ullamh a f-fiadhnaisi cáich a c-coitcinne, & gach nech at-connairc & at-cuala na mór-míorbhuile-sin tuccatar gloir do Dhía & do M' Aodocc tréna mór-miorbuilibh.

Taínicc gadaighe la ele go M' Aodhócc, & do ghoidh damh dia cetraibh, go n-duaigh é as a h-aithle. Do líedh an gadaighe 'san gniomh-sin, & an tan dob áil lais mionna do tabairt do M' Aodhóg isin damh, do-conncas cluas an doimh as a bhel, & gach nech do bí ina thimceall 'ga faicsin-sin do biodh ag fanámat & acc focuidmedh fáoi. Do-rinne an gadaighe aithrighe iar sin, & do-rinne a fhaoisitte, & do imthigh a staid maith & i n-deigh-sligidh fa deoigh, gur moradh ainm Dé & M Aodhocc.

Aimsir ele do M' Aodhocc i f-Férnna go f-facaidh drong do ridiribh righ Laighen da ionnsaighe, & nech i n-glasaibh léo da bhreith go righ Laighen ina chiontaibh & ina choirthibh, óir do ba fer millte reachta & riaghla go h-iomarcach é. Gabhais trocaire go mór M' Aodócc dó; & do raidh ríu: ‘Leiccidh damh-sa a n-onoir Criost cumachtaigh an fer-so gan a bhreith da mhilledh’. Adubrattar san nach léiccfittís {folio 197a} no go m-beith ar cumus an righ. Iar n-dol dano laimh risan c-coill do bí c-comhfoccus dona ridiribh-sin, do taidbsicched doibh ceithern mór da naimhdibh do bheith i c-cealccoibh rompa ar gach taobh don t-slicched ina t-timcell, gur theichettar-san gan fhuirech aga faiccsin


p.239

sin, gur fáccbattar an m-bragait m-búan-cuibhrighthi 'na h-áonar gan imcoimhett isin ionad a m-bói. Mar do-chualaidh an rí anní-sin do fhuráil eisiumh do shaoradh on accra & on iarmóracht do bái fair. Gur moradh ainm Dé & M' Aodocc tritt-sin.

Aimsir ele do M' Aodhócc & do Munna mac Tulcain a b-farradh a céle. Téid M' Aodhócc i c-cúil na h-ecclaisi i n-ionad urard. Do-connairc Munna mar sin é, & do fhiarfaigh: ‘Crét sin do-cí tú, a fhireoin uasail, ionnraic’? ar sé, ‘& gibe amharc do-chí, innis damh-sa é’. Cuiris M' Aodhócc comhardha na croiche naomhtha go nemhfallsa ar sulibh in abbaidh in uair-sin .i. Munda, go f-facaidh gach ní at-connairc M' Aodhocc .i. an domun mór uile o thurgbáil gréine go fuinedh, amhail is a méd aon-staide amáin no beith. Do thuirlingsettar don ionadh a rabhattar .i. Munda & M' Aodocc, & do indis Munna dona mancaibh an scel-sin as a h-aithle. Gur moradh ainm Dé & M' Aodhocc de-sin.

Aimsir ele do M' Aodocc ag siubhal na sligedh aon do laitib. Tarla Colman mac Fiacrach 'na choinne for an conair. Fuair each d' eochaiph Colmain bás obann an tan-sin a f-fiadhnaisi M' Aodhócc. Tucc immorro M' Aodocc each da eachaibh féin fo carpat Colmain i n-ait a eich fein; & 'ar m-beith doibh tamall aithgerr mar sin, tainic each Colmáin go min muinnterda o bhás go bethaid go M' Aodócc, mar dob áil do grasaibh Dé & M' Aodhocc, & do-chuir fona carpat fein í. Iar n-iompódh do Cholmán arís isin conair céttna, fuair a each fein béo ar a chionn fo charpat M' Aodhóg, & ro iongantaigh sin go mór, & tucc moladh do Dia & do M' Aodog.

{folio 197b}Aimsir ele do M' Aodhócc acc planntuccadh crann torthach lá airidhe ina lubhgort fein, & an fer do bí acc fritholamh na c-crann dó, tuccustair gecca do crannaibh nemh-thorthacha ele da ionnsaighe .i. beithe & fernocc; & gach crann da teccmadh do M' Aodhocc, do phlanntaighbedh iatt go h-iomlan a f-fochair a cheile don chur-sin. Tainicc tra do grasaibh Dé & do mírbuilibh M' Aodócc, na croinn nemhthoirthecha do-chuirestair, go n-dernadh croinn comhthorthacha dibh fa deiredh, & go t-tangattar ubhla socaithme sír-mhillsi, & cnúas comhabaidh urdhalta inite forra in aimsir cnuais & caom-toraidh na crann ele do teacht.

Aimsir ele do M' Aodhócc & do lenamh ócc anfoirbti laimh le crois do bái 'san m-baile i f-Ferna. Sccriobais M' Aodhocc psalm don lenab 'na diaigh sin. Do-connairc an lenabh eisiumh súas


p.240

in dreimire ordaidhe an airde bói o thalamh go nemh; & 'ar t-techt anúas dó 'na dheghaid, nír fhét an lenab fechain 'na acchaid le h-iomat dealraidh & re taitnemh na diadachta 'na dreich 'ga dhathadh & aga degh-maiseachadh. Adubairt M' Aodócc risan lenap: ‘Sechain go brath a innisin do duine ar domun crét do-connairc tú’. Do raidh an lenamh: ‘Da n-innisi tú damh-sa cáit an dechadais, ni inneosat-sa d' aoin-nech anni at-connarc’. ‘Do-cuadhas’, ar se, ‘fo ghairdechus muinntire (nimhe) ar cionn anma Choluim Cille do-chuaidh cuca, do bí 'na anmcaraitt accam fein 'san saoghal’. Do innis an lenamh na briathra-sin a n-diaigh báis M' Aodhócc a f-fiadhnaisi caich, 'arna beith féin 'na duine fhoirbhthe fir-craibtech.

Conidh da derbadh sin adubairt an file an laidh:
  1. 1] Tuilledh ar mhíorbhulibh M' Áodocc,
    2] Mór rea maoidhemh,
    3] Dul da ríomh, as deilm gan diamhair,
    4] Nír feidm aoin-fir.
  2. 5] Do-chuaidh go Roimh d' uidhe en-láoi
    6] Aodh go f-feile,{folio 198a}7] Gan guais anfaidh mara moire,
    8] Cara ar c-cleire.
  3. 9] Teid 's Mo Lua re lo co n-oidce,
    10] As iul dana,
    11] Soir, 's anoir a ráon-fod Rómha,
    12] ‘M' Aodhócc mátta’.
  1. 13] 'Sa cruithnecht bhicc do bí ag M' Aodhóg,
    14] Mór an caomhna,
    15] Do bí cur síl, as biadh bliadna
    16] Co fhial aobhdha.
  1. 17] Sástar do bhiadh becc na cathrach
    18] Cach do threoraigh,
    19] Lucht a thighe; cia nach cúaladh,
    20] Dia do deonaigh.
  1. 21] Drong gan édach do-chí cuicce
    22] Tre ceilcc m-breccaigh,
    23] 'Arna chur fo diamhair didin,
    24] D' iarraidh edaígh.
  2. 25] A n-édach féin uile on fiodhbaidh
    26] 'Arna fhalach
    27] Do-bheir chuca ar ais gan fuirech,
    28] Tais an tabhach.

  3. p.241

    The words from 'Lamh' to 'diomdach' are written as a single line in Br, but the metre seems to show that the second line of the stanza has been dropped. It was probably a mere cheville.

  1. 29] Lamh t-Sárain da thaobh 'ar t-tuitim,
    30]
    [gap: scribal omission/extent: 1 line]

    31] A n-íoc Branduibh móir do mar- badh,
    32] Nar doigh diomdach.
  2. 33] Tucc Brandabh o bhás go bethaid,
    34] Ger bhert gábhaid,
    35] Ar Mh' Aodhócc ni misde a maoidemh,
    36] Cistte an chrábaidh.
  1. 37] Glór aingel os a cionn cluinid,
    38] Céim gan decair,
    39] Gur iarr ar Dia mar sás socair
    40] Bás tar bhethaid.
  2. The words from 'Ferr' to 'riaghla' are written as a single line in Br.

  3. 41] ‘Ferr le h-Iosa’, ar an t-aingel,
    42] Aithescc aobhda,
    43] ‘Cur creidme i c-cach le recht riaghla.’
    44] Cert an chaomhna,
    45] Ina do bhás go méin mórdha,
    46] ‘A sheimh sháordha’.
  1. 47] Sloinnem fert ele da fhertaibh,
    48] Erlamh Eorpa,
    49] Do-rinne M' Aodhoc mór maordha
    50] Ór don eorna.
  1. 51] Gobán sáor, asé do bennaigh,
    52] Benn ar shaoraibh,
    53] Rucc geall ar gach n-áon daríribh
    54] Saor an t-saogail.
  1. 55] Seacht m-bliadhna do bí 'na trosccadh,
    56] Truag an t-anshodh,
    57] Acht an chuid-si tar gach comól,
    58] Uiscce is arán.
  2. 59] Se ar leic no ar lár lom gan édach
    60] Re h-ucht carcrach,
    61] Ag gabháil, ni dalbh go docrach,
    62] Salm is saltrach.

  3. p.242

  4. {folio 198b}63] 'Na breithemh bratha ar gach m-Breifnech
    64] Biaidh go deimhin;
    65] Fuair o Iosa, ní díol doiligh,
    66] Díon gach deigh-fir.
  1. 67] Muiriccen féin ocus Fáoilend,
    68] Fuicchle fíre,
    69] Do bhen díbh, ní cél re ceile,
    70] Trén an tíre.
  2. 71] Do-cuir Muirigén mac Dubháin,
    72] Dána an daigh-fer,
    73] Asa thir féin, ba fál folaigh,
    74] Go lár Laighen.
  3. 75] Anaid a clann i c-crich Laighen,
    76] Lór do dhiamair,
    77] Gan techt 'na tír féin da fegain,
    78] Réim gan riaghail.
  4. 79] Do fháccaibh esccaine M' Aodhócc,
    80] Meisde a h-ionad,
    81] Faoilenn mór gan mac, gan muirer,
    82] Slat ogh, iodhan.
  5. 83] Nir fháccaibh fós don tír tonn-gloin
    84] 'Gun mín menmnach,
    85] Acht a h-ainm ar an iath d' anmhain,
    86] Ger triath teglach.
  1. 87] Iarna teilccen ar lar lindedh,
    88] Nir léim indill,
    89] Ticc a bhrat araon on abhainn
    90] 'S a taobh tirim.
  1. 91] Adhmad ecclaisi do iomcair
    92] Go a h-áit bunaidh
    93] Le fedhain aingel gan animh,
    94] Caingen cubaidh.
  1. 95] Ogh do bí ag Ída 'arna altrom,
    96] Nirbh óg Éda,
    97] Do fhurtaigh í ar aithne Ída
    98] D' aithle a h-écca.

p.243

  1. 99] A dhamh lé gadaighe gádthar,
    100] Ger ghoid fholaidh,
    101] Cluas an doimh as a bhél berair,
    102] Fa trén tobaigh.
  1. 103] Braighe fa rér o rígh Laighen,
    104] Labhra deimhneach,
    105] Tucc leis, mar do-clos go cuimnech,
    106] A glas geimlech.
  1. 107] An domhan uile go h-iomlan
    108] D' fairrge is d' fionn-magh
    109] Do-chonnairc tre radharc ro-ghlan,
    110] Amharc iongnadh.
  1. 111] Do-chuir 'ar n-écc eich meic Fiachrach,
    112] Nír écc folaigh,
    113] A h-anam innte 'arna h-oidedh,
    114] Cinnte an cobhair.
{folio 199a}
  1. 115] Tucc gach crann aimrid don fiodhbaid
    116] D' Aodhócc umhla;
    117] Fern is beithe túas da tarba
    118] Fa cnúas cumhra.
  1. 119] Dréimire óir ag Aodh aga dréim
    120] Ga ferr férach,
    121] Ag dul o thalamh glan grianach
    122] Go nemh néllach.
  2. 123] Fa glóir anma Colaim Cille
    124] Go cúirt nimhe
    125] Do-cuaidh súas isin rian reimhe,
    126] Grían go n-gile.
  3. 127] Da slondainn míorbaile M' Aodog,
    128] Mór rea sloindedh,
    129] Ar a fhertaibh, calma an cinnedh,
    130] Tarla tuilledh.

    Tuilledh.

Aimsir ele do M' Aodhocc ag siubhal na sligedh go h-Ath Iomdhain. Adubairt a giolla ris: ‘Abair riom, a athair’, ar se, ‘cia bhes 'na epscop it ionadh it chathraigh féin, i f-Ferna’. Do raid M' Aodócc: ‘Gibe neach oiscceolus dorus an atha úd romhainn, asé bías


p.244

'na easpocc im ionad-sa’. Do-conncattar da n-ionnsaighe buidhen do sccolairibh baotha bioth-udmalla maille le scciataibh, & le gáibh lenbaighechta léo, ag denam cluiche & coimhiomána. Tainicc nech díobh, & do fosccuil dorus an átha go h-ullamh, & do-léicc súas an comhla baoi fris. Adubairt an giolla: ‘An deimhin gurab é an sccolaighi ócc eccríonna útt bús padrún dúinn it ionad-sa’? ar se.

Tainicc tra an sccolaighi go M' Aodhog iar sin 'ar n-adhnadh & 'ar lasad don Spiorat Naomh go h-iomarcach ann, & do raidh ris: ‘A fhir diadha deisccréidigh’, ar se, ‘dob aíl liom-sa dol lat, & mo betha do thabairt at tír fo cuing do riaghla-sa, & do ro-chrabaidh’. Do fhiarfaigh M' Aodóg de, ca tír dó, no ca h-ainm boi fair. ‘Muimneach meisi’, ar sé, ‘& Cronán m'ainm .i. Cronán mac Faoilinn, meic Feradhaig, meic Eirc, meic Fiachrach, meic Deghad, meic Eogain, meic Deghadh, meic Labhradha, meic Bresail Bhelaigh, meic Fiachach Baicedha, meic Cathaoir Móir; & d' aittreabtachaib na Luacra tes damh’. Adubairt M' Aodocc: ‘Goirfidher ainm ele díot .i. Mo Ling Luacra; & len meisi o so amach’, ar sé.

Lenais Mo Ling Luacra é as a h-aithle {folio 199b} go h-aimsir báis M' Aodhóig, go n-dernadh fer naomhta, nós-oirrderc, naomh-craibhthech dhe 'na dhecchaid, gur ordaigh M' Aodhócc ar son a mhiorbuiledh & a mor-naomhtachta a beith 'na espucc urdalta ina ionad féin i f-Férna dó a n-diaigh a bháis .i. ina theghdais féin, & ina chathraigh choisergtha; & do coimhledh mar do gheall M' Aodhócc gach ní aca-sin.

Dligitt muinnter Raghallaigh Druim Lethan do mhétucchad & do mór-onoruccadh sech cach, óir do fháccaibh M' Áodócc d' fágbhálaibh aca, a n-edala do techt for a leaptachaibh chuca, & do aithin díbh gan tadhall na t-athaigidh for a ferann féin, & gan uirett an míl muighe no an bric dubháin do bethadhach for bith do marbadh for crich a chille no a thermainn, & da n-dérnadh, giorra sáoghail, & ifern, gorta & galar do ciond. Anuair do bí deichneabhar & ceitre cáocca do naomhaibh maille re M' Aodocc i n-Druim Lethan ag guidhe Dé go díochra im díth & im dílghenn for gach n-áon do dhenadh a sáruccadh, no a h-éiccen, no a h-aindéonucchad; & fós im rath & im shobarthan for an lucht do dhenadh réir a sámadh & a sruithedh dia éis.

Isíatt so na seacht mionna battar 'na narmaibh cathaighthe ag M' Aodhóg i n-acchaid eccóra slechta Aodha Find, & cáich a c-coitcinne .i. an Bhrec, & an Bhachall Branduibh, & an Bhachall Bán, & an fionn clocc .i. Clocc na t-trath, Clocc an deilcc, & Mac rath, & an menestir. Dlegaitt dano Siol Áodha Finn an tan do-cífitt miond dona mionnaibh-sin, no iatt uile, éirge rempu, & slechtain dóibh.


p.245

Conidh do deimhniucchad anmann na mionn sin an t-ugdar na roinn-si:
  1. 1] Ca lion mionn ag M' Aodhócc mór,
    2] Lea n-ainmniuccad gan ansodh?
    3] An ceist chuirim gan cogar,
    4] Eol damh féin a fúaslaccadh.
  2. 5] Na seacht n-aird-mhionna go m-blaidh
    6] Do comhroinn ar a cheallaibh
    7] Faccbais lea n-iomradh uile
    8] Go h-iomlan an faidh firinne.
  3. {folio 200a}9] Bennachad cáich aca-sin
    10] A h-ucht M' Áodhocc móir mion-gloin,
    11] Cuibrech caich iad 'na deghaidh,
    12] Da t-tuillter a t-troim-deabhaidh.
  1. 13] Áiremh na mionn meabhair lem,
    14] Ler taobh cumdach na c-caomh-ceall
    15] Lena bind-briathraibh gan móid,
    16] Do réir mín-riaghla M' Áodhóig.
  2. 17] A h-áon, an Bhrec go m-buadaibh,
    18] Bheires trén ar throm-sluaghaibh;
    19] A dó dibh, an m-Bachaill m-Báin,
    20] Do bí i l-laimh Aodha iomláin.
  3. 21] An m-Bachaill m-buadaigh m-Branduibh,
    22] An tres díob adubramair,
    23] Mar do-clos uaim-si gan móid,
    24] Uaisle na mionn-sa M' Aodhóig.
  4. 25] An cethramadh mionn diobh soin,
    26] An m-blaith-menistir m-buadhaig,
    27] 'Na b-fuil cuid da aisccidh féin,
    28] 'S roinn do thaisibh an fhiréin.
  5. 29] An cuiccedh an Mac ratha,
    30] Do bí i l-laimh an naomh-flatha,
    31] Céolan urnaighthe a chuirp cain,
    32] Ar glún ar ucht an érlaimh.
  6. 33] An seisedh diobh, Clocc na t-trath,
    34] Do cruinnigedh don chill cách,
    35] Do teighdis faa ghuth don cill
    36] Ced is cáocca mac leiginn.

  7. p.246

  8. 37] An seachtmadh dibh, Mac an deilcc,
    38] Do bí i m-brot an ghil gruaidh-deircc;
    39] As íad sin do réir áirimh,
    40] Seacht mionna an féil fír-failidh.
  9. 41] An mín máordha, an maccaomh óg,
    42] Fertach miorbuilech M' Aodhóg,
    43] A sccéla, as léir-glan liom-sa
    44] Érlamh na secht saoir-mionn-sa.
  1. 45] Ca líon dlighes eirghe amach
    46] Le cois na f-fethal f-fertach,
    47] D' faghail ciosa da gach taoibh
    48] Do mionnaibh uaisle an ard-naoimh.
  2. 49] Asi as aird-chenn orra soin,
    50] An Bhrec M' Aodocc go m- buadaibh,
    51] h-i f-fuil aisccedha o Chriost féin,
    52] As do sccriobh Colaim cneis-réidh.
  3. 53] An Bachall Bán is ní brécc,
    54] Re n-dlegar cach do coimhett
    55] Os da n-áiremh go léir lion,
    56] Así so an dara h-aird-miond.
  4. 57] Teallach Duncadha na m-Buadh,
    58] Teallach Eachach, líon a slúagh,
    59] Cath Conmaicne, Cul O f-Floinn,
    60] Mar cuid ronna don bachaill.
  5. {folio 200b}61] Fir Manach 'sa Breifne anoir,
    62] 'S Dartraighe 'gun m-Bric m-buadaigh,
    63] As lé a cíosa 'sa cána,
    64] A n-onóir, a n-ofrála.
  6. 65] Leis an menestir m-blaith m-binn
    66] Isna h-iathaibh-si adeirim,
    67] Tobhach a ciosa 'sa cen,
    68] Gan anaoibh is gan éiccen,
    69] O Droichet Atha gan faill
    70] Go Druim Lethan, mar labraim.
  7. 71] Don Bhachaill Brandaib, 's ní brécc,
    72] Cuiccedh Laighen na lain-ced,
    73] Di dlighter on cuiccedh caomh
    74] A cios d' faghail don ard-naomh.

  8. p.247

  9. 75] As amlaidh dlegaitt na maoir,
    76] An cíos toccbaid da gach taoibh
    77] Comharba M' Aodhócc gloin grinn,
    78] Da roinn uadha ar gach aird-cill.
  10. 79] 'Arna n-airemh liom go leir,
    80] Seacht mionna úaisle an firéin,
    81] Beitt uile, 's ní in bhar n-iongnais,
    82] Ag cur libh lá an ticcernais.
  11. 83] Gilla Mo Cuda, is ni gó,
    84] As edh m' ainm-si gan annro,
    85] Secht mionna M' Aodhócc gan gáoi,
    86] Lim do h-airmedh ar en-cháoi.

    Ca líon.

Fechtus da n-deachaid M' Aodhócc go h-airm i m-bói Mo Laisi Daiminsi, do chengal a c-cadaigh & a c-comháonta le ceile i n-nimh & ar talmain, amhail do-rinnettar roimhe, an tan tucc an Coimdhe comartha a sccartana re 'roile doiph 'ar t-tuitim na c-crand fo bhun i r-rabhattar i c-crich Muighe Slecht go sonnradhach fecht ele, amhail ro innisemar cena; ro cenglattar tra cadach & comhaonta cuirp & anma a n-aoin-fecht annsin .i. gibe do thuillfedh éccnach nó oirbhire o dhuine díbh, a mhallacht & a móir-easccaine a n-aoin-fecht ar an tí do tuillfed; a m-bennacht & a m-buan-guide ag gach nech do dénadh a ríar & a ro-buidhechus búdéin, & riar & ro-bhuidhechus gach duine do lucht a n-ionaid dia n-éis. Ocus do ordaighettar ettorra féin in uair-sin tús onóra & airmittne cáich ga ceile dibh do commalairt imoseach eter a sruithibh & a sámhaibh, .i. tosach guide {folio 201a} & gér-ataigh acc M' Aodhócc a mainches & a moir-thermann Mo Laisi; & tosach ag Mo Laisi 'na mainces san; uair ni dual atach ná iomrádh M' Áodog gan Mo Laisi, na Mo Laisi gan M' Aodhóg; amhail ata 'san rann-so:

    1. 1] Ionann rún, ionann aonta
      2] Don da naomh-sa go maisi;
      3] Ni bí Mo Laisi gan M' Aodocc,
      4] Ni bí M' Aodhócc gan Mo Laisi.

Ro chengail & ro comdaingnigh Mo Laisi cíos & cánachus M' Áodhocc for Mhanchachaibh don mór-cuairt-sin .i. cuairt cascc gacha tres bliadna; screpall for gach cathraigh & for gach dúnadh dia n-duintibh, & marcc for an righ an lá ríoghfaither é, & brat for gach taoisech. Leth-bonn ar gach en-tech do Tuaith Ratha .i. for shliocht


p.248

Cairpre meic Neill i n-aoin-fecht. Pinginn ar gach n-dethaig eter Manchachuibh uile; tús gach cuirn comhóla, guala gach righ & gach ro-flatha, tús aithiscc & uradhaill d' fior a ionaid dia eis; & fos gan righ na taoisech tuaithe do denamh isin tír gan luach lesa do mhuintir M' Aodhóg. Tech & garrda i m-baile Mo Laisi ag M' Aodhócc .i. Daimhinis. Eirghe do muinntir Mo Laisi re muinntir M' Aodhócc gach uair do-chifitt; & maran c-cedna ag muinntir M' Aodhócc re muinntir Mo Laisi. Ro faccaibh immorro Mo Laisi lén & laicce, diommbúaidh cuimhne & comhairle for Mhancachuibh, acht go c-cluinit an cíos-so aga iarraidh; acht muna íocait go h-umhal orramach fri maoraibh M' Áodog.

Ro órdaigh M' Aodhócc feisin do Bhreifneachaib rea m-bethad riar & ro-bhuidhechus muinntire Mo Laisi maran c-cedna, & gan a leiccen fo éra. Tucc Mo Laisi fós leth-cethramha d' ferann gan cion easpuicc na aird-righ uirre do M' Aodhócc, le cois gach comadh & gach coimhthiodlacaidh da tucc dó, d' áit urdhalta fri tobhach & fri tionól a chiosa & a chanachais for crich Manchach guna mór-thúathaibh, & dia breith asséin dia aird-cheallaibh buddéin d' éis a tionóil go h-en-lathair ar cionn a máor & a mór-comharbadh. {folio 201b} Cumhdaighis M' Aodhocc ceall caomhettrocht choiserccta isin ionad-sin, dárab comhainm na Cealla Becca. Ocus fáccbais Ó Congaile a c-cennus na cille-sin, da cumdach & da cothucchad. Ata lec M' Aodocc isin maighin-sin forar fháccaibh féin do buadhaibh, gibe nech do dhenadh eccóir no ainndlicched for oirchinneachuibh no for aittreabthachaibh na h-ecclaisi-sin, gan a beith a c-cionn bliadna 'na bethaid; & an lec-sin d' iompod fo tri tuaithbhel fair, mar adeirit eolaigh an fherainn & na criche a c-coimhneinfecht; mar adeir an senfhocal .i. Sencaidh gach fer forba nó ferainn.

Conidh do dherbadh gach neite díbh-sin do-ronadh an laidh-si síos:
  1. 1] Cert M' Aodhócc ar shluagh Mhancach,
    2] Gasradh riogdha ro-marbtach,
    3] An cert do cengail Mo Laisi,
    4] Gniomh ar a b-fuil fiadhnaisi.
  2. 5] Mo Laisi cenn Manchach uile,
    6] Eter righ is ro-duine,
    7] Do cengail cadach 'na fód
    8] Eter é féin is M' Aodhócc.
  3. 9] Mar so do cenglatar soin
    10] Na naoimh a c-cadach cubaidh,
    11] O luach ced marcc go dealcc bruit,
    12] Is tobach air mar eraic.

  4. p.249

  5. 13] Do naiscc Mo Laisi mac Nat Fraich
    14] For a muinntir féin gan gáoi,
    15] Guidhe M' Aodhócc mín go m-bloid
    16] Ar tús coidhce da c-cabhair.
  6. 17] Cuairt gacha tres cáscc go rath
    18] Tucc M' Laisi malla miadhach;
    19] Screapall gach catrach 'na fód
    20] Ar tús do mhaoraibh M' Aodhócc.
  7. 21] Marcc an lá do-gentar sin
    22] Rí Eirne an fherainn toirthigh
    23] Do cur a t-treisi ar gach ród
    24] A n-onóir M' Laisi 's M' Aodócc.
  1. 25] Leth-bonn as tigh gach Ráthaigh
    26] Mo Laisi ar a thír do thathaigh,
    27] Do cléir M' Aodhócc fath faoisimh,
    28] Ocus brat gach ríog-táoisigh.
  2. 29] Corn ar tús do M' Aodócc Mor
    30] Do aontaigh Mo Laisi ar a slogh,
    31] Guala gach riogh, réim gan broid,
    32] D' Áodhócc is d' fior a ionaid.
  3. 33] Tuilledh ele don chíos cóir
    34] Atá orra da onóir,{folio 202a}35] Tús aithiscc an chaomh-fóid chain
    36] Acc M' Aodhócc guna muinntir.
  4. 37] Ata tuilledh 'sar luaidh sinn,
    38] Ar sluagh Manchach, mar mhaoidhin,
    39] Ac M' Aodhócc da chíos gan choir,
    40] Pinginnar gach n-dethaig.
  5. 41] Rí ná t-taoisech, ni céim cert,
    42] I c-crich Manchach a n-aoin-feacht
    43] Do dhénamh do sen na d' ócc,
    44] Gan luach lesa do Mh'aodocc.
  1. 45] Do gheall M' Laisi, fa mór-tren,
    46] Go m-beittis a laoich fa lén,
    47] Da t-tuccdáis dímhes 'na fód
    48] Ar mhainces díles M' Aodhócc.

  2. p.250

  3. 49] Mancaidh da c-cluinit an cíos,
    50] Is gan iatt uile da íoc,
    51] Biaidh orra 'gun c-Coimdhe
    52] Diommbuaidh cuimhne is comhairle.
  4. 53] Cliar acc denamh áor uile,
    54] Cliar ele rea n-esccuine,
    55] Fir Manach, as doilghe daibh,
    56] Mallacht mic Sédna d' fagail.
  5. 57] Tech is garrdha 'na chill caoimh,
    58] Fa mó 'sa mó mar cumaoin
    59] D' Aodhocc mar ionad tathaimh
    60] Tucc M' Laisi eter Mancachaibh.
  6. 61] Ni dlighitt muinnter Mo Laisi
    62] Gan éirghe ar gach én aiste,
    63] Ar gach ferann, ar gach fód
    64] Go brath ré muinntir M' Aodhócc.
  7. 65] Tucc an naomh miadhach Mo Laisi
    66] Do M' Aodhócc áit ecclaisi
    67] Da chartún saor mar soin
    68] Gan cion aird-righ nó espuicc.
  8. 69] As aire tucc an chill caomh,
    70] Mar brondadh uadh don ard-naomh,
    71] Do thionol a chíosa cain,
    72] Da comhroinn ar a ceallaibh.
  1. 73] Ata lec ina leic luim,
    74] Mas fír d' eolchaibh an feruinn,
    75] Ó Mh' Aodhócc isin chill cáid,
    76] Da h-anacal ar eccóir.
  2. 77] On leic sin go bráth ní bí,
    78] 'Sa h-iompód tuaithbel fo trí,
    79] Fer a h-éccora gan ail
    80] A c-cionn bliadna 'na bethaid.
  3. 81] Cúis fár chengail an da naomh
    82] Cadach ettorra d' en-taobh,
    83] D' uaisliuccadh a c-ceall c-crodha,
    84] 'S do meducchad onóra.

  4. p.251

  5. 85] Do choscc coccadh ocus cath,
    86] M' Laisi do chengail cadach{folio 202b}87] Le M' Aodhócc na m- briathar m-bind
    88] 'Mon c-caomh-fód iath-ghlan fairsing.
  6. 89] An trath tiaghaitt o a t-tigh féin
    90] Muinter Mo Laisi do min-réir,
    91] Dlighitt Breifnigh tar gach nech
    92] A cleiribh do beith buidheach.
  7. 93] Ni lenfa sinn óso amach
    94] Do cadach na naomh neimhneach,
    95] Atá ina c-cert le ceile
    96] Gan fheircc is gan aimhreide.
  8. 97] Mé Giolla Mo Ghoda on ród
    98] Do mhuinntir Mo Laisi is M' Aodhóg;
    99] Tre guidhe na naomh go nert,
    100] Go m-berarar nemh naoimh-cert.

    Cert.

Fechtus dia m-bói M' Aodhócc & Ulltán Aird Brecain acc Ath na b-Fer a b-fochair aroile, 'ar t-teacht on Mumain do M' Aodhóg, ro chenglattar a c-cumann & a c-caratradh le ceile annsin, ge do chenglattar roimhe go minic, óir fa lucht baidhe & bith-chadaigh do bhunadh d' aroile iad féin. Aithnighis M' Aodócc d' Ulltán an uair-sin cuma a chiosa & a chána for cinedh & for chlannmaicne Aodha Finn; & fós cuma a gég n-geinealaigh, & a chraobh coibhnesa, tre glosnaithe filedh; óir fa file, & fa fíor-naomh, an fer-sin .i. Ulltan. Ro thairrngirset an da erlamh & an dá árd-náomh-sin gach rí & gach ro-thiccerna da t-tiucfadh go deiredh an domain do cinedh Aoda Finn; gurab aire-sin ro airim Ulltán ainm gach aon rígh & gach áon ticcerna dibh-sein tre glosnaithe ealadhna, tre mhunadh & móir-theccuscc M' Aodhócc, maille le cuma a chiosa & a chána forna cinedhaibh. Ceileabhrais cách dibh da céile don cur-sin go cumhthach, ciamhair, comhtuirsech, 'arna rádh do M' Áodhócc nach f-faicfedh cechtar diobh a cheile go brath tre spirat fhesa & faistine.

Teid M' Aodócc siar go Cluain Meic Noís do cengal a chumainn & a cadhaigh le Ciarán cona coimhthionól. Téid tra Ulltán soir go h-Ard m-Brecain go a bhaile féin; gurab ann ro cum & ro comhfuaigh tre aircetal ughdar & ollamhan gluine geinealaigh & craobha coibhnesa catha Aodha Finn, {folio 203a} & cioscain M' Aodhócc amhail ata siosana:
  • 1] Senchus M' Aodhocc meabhraigh lat,
    2] Uair ni dleghar a dhermat,

    p.252

    3] Eccnaidh ó Fherna an glan gle
    4] On Druim 's ó Ros Ainglidhe.
  • 5] Do aithin eccnaidh 'na sen,
    6] 'Ar t-tíchtain go h-Ath na b-Fer,
    7] A shenchus go léir 's go lom;
    8] Ata go h-eolach agam.
  • 9] A gabhail gacha samhna;
    10] Da fhurail ar Shíol Ferccna,
    11] Na beirdis leo fo diamhair
    12] An cháin gan a gnath-iarraidh.
  • 13] Laibheoratt don canaidh caoimh,
    14] Sloinnfet sencus an ard-naoimh,
    15] Adér ribh a fhír gan on,
    16] An líon riogh bhías 'ga fhoghnamh.
    1. 17] An cethrar dherbhus an rand,
      18] Luaidh 'san sencus a n-anmann,
      19] An drem da n-dlegar dia éis
      20] A tabach isa fhaisnéis.
    2. 21] Cuicc bliadna cethracat cain
      22] 'Ar t-tichtain dó tar muir anóir,
      23] Meabraidh me da eis uile
      24] A fherta 's a mhíorbuile.
    3. 25] M' Aodhócc Mór mac sáor Settna,
      26] meic Eirc, le c-claoitti céda,
      27] meic Feradhaig fhéil gan ail,
      28] meic Fiachrach, meic Amalgaidh;
    4. 29] mheic Muiredhaig, meic Cárthainn,
      30] meic Eirc, meic Eachach Álaind,
      31] meic Colla Úais, laoch gan len,
      32] meic Eachach déttla Doimhlén;
    5. 33] Mheic Cairpri a Life, na ceil,
      34] Meic Corbmaic, meic Airt Aoin-fir,
      35] Meic Cuinn Cétcathaig calma,
      36] Ór sioladh gach saor-dhamna.
    6. 37] O Mh' Aodhócc fa mór-eccna
      38] Go Conn fa faoilidh freccra,
      39] Ní cheiseabh ar an c-cuire,
      40] Da sheiser 's da dhegh-dhuine.

    p.253

    1. 41] Dalta Caillin caoimh credhail
      42] Do-níodh léghadh gach leabhair,
      43] Oirbhertach an eccna uill,
      44] Toirbhertach b-freccra ó Choluim.
    2. 45] M' Aodhócc do shíol Colla Úais;
      46] Colaim Cille nar críon duais;
      47] Días do Leth Cuinn go c-céd rath,
      48] Dia n-éis ni thic a c-comhmaith.
    3. 49] Ionnraic áilghen, cechtar de
      50] Mór ar chách a c-cumaoine;{folio 203b}51] Ni tiocfa, ciodh daor an dlug,
      52] Éccnach dia n-éis 'san saoghal.
    1. 53] Ag Tuilen le taobh an roid,
      54] Ann do sccaras is M' Aodhócc,
      55] Eisiumh síair go Cluain gan crád,
      56] Meisi soír go h-Ard m-Brecain.
    2. 57] Is annsin adubairt riom,
      58] Aithescc fire nar gar liom:
      59] ‘Cidh cian, cidh gar, ar dhá ré,’
      60] ‘Nochan fhaicfem a ceile’.
    3. 61] Fertach fíre h-i f-Férna an fer,
      62] Maith da aoidhe i n-Druim Letan;
      63] Ann as géire rea ghuidhe,
      64] Acc Meilghe 'san Ros Ainglidhe.
    4. 65] Druim caomh ced ionad ar gabh
      66] 'Ar t-tiachtain a crich Muman,
      67] Dár bhaistt Aodh Dubh acc Ath Airm,
      68] Dar len Aodh Fionn an fíor-ainm.
    5. 69] Bennaighter Aodh leis annsoin,
      70] Rath righe d' fior a ionaid,
      71] Acht nach diultadh, réim riaghla,
      72] Cáin M' Aodhócc gach en-bliadhna.
    6. 73] Do fháccaibh buadha go brath
      74] Do clannaibh Ferccna sech cách,
      75] A thír, a fonn ina fine,
      76] Co nach treabhdais ainffine.

    7. p.254

    8. 77] Aca do fáccaibh gan on
      78] Eineach is féle, is foghnam,
      79] Aoidhedchaire, as buga breth,
      80] Fulang coccadh, is crúas cath.
    1. 81] Ard-fhlaithes re h-athaid doibh
      82] O Mh' Adhócc gusan mór-gloir;
      83] Triar os Bhanbha, foirglim feacht,
      84] Tri trír os cúiccedh Connacht.
    2. 211.— [Forte rectius Tri ar ceithre cuicc accu iar sin.]

      211.— [Sunt potius 23]

    3. 85] Tri cuicc riogha aca iar sin
      86] Gebhus ar an m-Bréifne, na ceil,
      87] No go t-tuccthar an tar trom,
      88] As meabhair liom a n-anmann.
    4. 89] Tri Fergail, tri Aodh amhra,
      90] Trí Neill, tri h-Ualgaircc ferrdha,
      91] Ticcernán, Amhlaibh, da Art,
      92] Cúicc Concubhair, da Cathal;
    5. 93] Mac an Chosccraigh, an Crom-bán
      94] As leissin beirther an tár,
      95] Asé sin lingfes na fir,
      96] Ocus millfes na Breifnigh.
    6. 97] Cian lem gid choimsigh an fer,
      98] Tren tucc fa toirrsi m' aignedh,
      99] 'Ar fuinedh gréine a ló the,
      100] Cath Cinn t-Sleibhi ata ar m' aire.
    1. 101] Na riogha gabhus iar soin
      102] Diobh go deiredh an domhain,{folio 204a}103] Gibe do sccriobh, ní snaidm sunn,
      104] Ainm gach riogh diobh aderam.
    2. 105] Amhlaibh, is da Tadg gan tár,
      106] Tri Domhnaill, Lochlainn, Aodh Bán,
      107] Rúaidri, Art, tuirbhim gach tan,
      108] Muircertach, is da Cathal;
    3. 109] Aodh an Dúin, Goffraidh Ferrdha,
      110] Do shiol Bán-chosaigh Lemhna,
      111] Domhnall, Donnchad, Murchad Mend,
      112] Fergal Fuilech, Aodh Imgerr.

      212.— [19 sunt]


    4. p.255

    5. 113] Aodh Imgherr o Léim an Leith
      114] Gebhus an Bhreifne fodeigh,
      115] An tan bús diothach an drem,
      116] Flann Ciothach bús rí Erenn.
    6. 117] Acc sin gan bhréicc, gan bhernadh,
      118] Rioghradh Breifne, Síol Fergna,
      119] Dligit cain do M' Aodhócc mas,
      120] Amhail sloinnes an senchas.
    1. 121] Ag so cáin M' Aodhócc na mionn
      122] O Shíol Fergna, is o Aodh Fhionn,
      123] Ó fheraibh Saidbre na srían,
      124] Is o oirechtaibh Oirghíall.
    2. 125] Each, erredh gach righ go rath,
      126] Molt, muc, mart, ocus dabach,
      127] Gan faill tabach orra soin,
      128] A t-tabairt uair 'san bliadain.
    3. 129] Bó as gach baile, ni saobh soin,
      130] Is sgreapall as gach deathaig,
      131] Tosach tairchi is comhóil cain,
      132] Tosach failte is fothraccaidh.
    4. 133] Da n-diultait Siol Fergna an cain,
      134] Biaidh orra díth is diogbháil,
      135] Ni bía a nert ar nech fo nimh,
      136] Oír ticc ríu nert Dé dhuiligh.
    5. 137] Dó dlegar tabach an tréoid,
      138] Gibe as manach do M' Aodhócc,
      139] An cethrar fíalsa fuair sin,
      140] Biaidh gan iarsma 'na degaidh.
    6. 141] Céle is Aodhán o Férna,
      142] As léo leth foirne is fedhma,
      143] 'Sa leth ele tra gan tlus
      144] Ag Fairceallach, acc Fergus.
    7. 145] Da léiccit uatha go beacht
      146] An cáin gan túr tre mhainneacht,
      147] Biaidh an ecclas Dhe fó ghron,
      148] Is bíaidh an tír gan toradh.

    8. p.256

    9. 149] Tri ní mhilles an Bhreifne,
      150] A n-iomtnúth féin le céile,
      151] Cur re Cruachain aird na nech,
      152] Is mainneachtnaighe a cleireach.
    1. 153] An cethrar da tucc a cóir,
      154] As íad boi faris 'san Roimh,{folio 204b}155] Lucht curaigh mheic Settna ar fecht,
      156] Da t-tucc iar n-écc a oighrecht.
    2. 157] Is edh dlighes gach duine diobh-sin
      158] Beith ar comméitt don muinntir,
      159] Comméitt cadhais íatt aráon,
      160] Mar do ordaigh an t-ard-naomh.
    3. 161] An uair díultar tre debhe
      162] Cáin M' Aódhócc 's a muinntire,
      163] Biaidh socht ar shluagh Lemhna lais,
      164] Biaid Clann Ferccna fo athais.
    4. 165] Biaidh a crioch 'na comhar crech,
      166] Beitt fir ag fodail Breifnech,
      167] Riu éirges fercc Dé do nimh,
      168] Traotar a c-cert ar Crúachain.
    5. 169] Raidim, ni diamhair an breth,
      170] Tucc fiadhain o Dhia duileach,
      171] Nochan fuil cobhair na f-fer
      172] Faa c-comhair acht én-magh.
    6. 173] Troisccitt cinn na t-tuath 's na t-treabh
      174] I r-Ros Inbhir na n-Aingeal
      175] Im fhéil M' Aódhócc, moid gan ces,
      176] Doigh as de ticc a t-trom-les.
    7. 177] Aitchet na naoimh fionna anoir
      178] Im thecht cuca da c-cabhair,
      179] Aitchet re tennta gan geis
      180] An damh dercc a Daiminis.
    8. 181] Ni lamhtar a tír 'na t-tres,
      182] Go t-tí flaith rea finechas,
      183] A t-tír do thadhall go trom,
      184] Nocha lamhonn sluagh eachtronn.

    9. p.257

    10. 185] As me Ulltán o Ardbile,
      186] M' anam ar cor righ nimhe,
      187] Im fili, im faidh, ro fes,
      188] As de shloinnim an senchas.

      Senchus.

    Is amhlaidh (so) immorro ro órdaighsett na naoimh .i. Colaim Cille & Caillín cíos M' Aodhog for Úibh Briuin, & for Laighneachaibh, do comhroinn eter a ceallaibh & a chomarbaibh .i. eter Druim Lethain, & Ros Inbhir, & Férna Mór, óir fa dalta dil degh-thairisi do Chaillin M' Aodhócc, & fós fa fer cumainn & carattraidh dó Colaim Cille maran c-cettna, gur órdaighettar ar an adhbar-sin cíos M' Aodhócc do roind eter a thrí ceallaibh. Trían cíosa M' Aodhócc go Druim Lethan, an méid do-gébthar i n-Íbh Bríuin de; & a dá t-trían go Ros Inbhir & go Férna. Da t-trían ciosa Laighen go Druim Lethan, & go Ros Inbhir. Ni dligit muinter Droma Lethain an cíos abhus d' iodhlacadh amach go Férna, & dlighitt {folio 205a} muinnter Férna an cíos d' iodhlacadh uatha go Druim Lethain; oir do fháccaiph M' Aodhócc d' fiachaibh ar muinntir Céile & ar mhuinntir Aódháin iodhlachadh an chiosa-sin go Druim Lethan; dith fine immorro, & spreccadh, & athais gach aoin orra muna t-tuccdáois an t-iodhlacadh-sin dó.

    Até annso áiremh cíosa Laighen Mh' Aodhócc .i. beirt righ Laighen an lá do-gentar rí Laighen de, acht a léine sroil, & a áon-ghae; & lána bhróicce d' airccett; & fer ionaid Aodha meic Setna do theacht fo thrí 'na timceall. Ocus ó do-bhéra féin, nó fer a ionaid, slat i l-laimh in rígh, biaidh buaidh tréine & treisi fair. Dliccedh an rí an lá-sin cona muinntir offrála móra do dhénamh o bhécc go mór, & an tres cuid dá t-tiubra rí Laighen uadha, dlighitt rioghradh Laighen a thabairt uatha, & an cíos-sin uile do thabairt ar laimh na c-comharbadh, gibe roinn thoileochait do thabairt fair .i. O Fairceallaigh & O Fergusa, óir ni fhuil cumacht ag aoinnech ele fair, acht amhail oirdeochaitt.

    Conadh do dherbadh & do dheimniucchad chomhronda an chiosa-sin eter na comharbaibh do-rónadh an laidh:
    1. 1] Comhroinn M' Aodhócc, fa mór modh,
      2] Mar do ordaigh an t-érlamh,
      3] Eter a cheallaibh go cóir
      4] Ar a chíoscain accédóir.
    2. 5] Atád 'arna dherbhadh damh
      6] Ag M' Aodhócc Dhroma Lethan,
      7] Trí cealla lána gan locht
      8] I l-Laignibh 'sa c-clar Connacht.

    3. p.258

    4. 9] Férna Mór M' Aodóg gan bréicc
      10] I c-crich Laighen go lán-meid,
      11] Druim Lethan, as sealbh sochraidh,
      12] As naomh-port do Connachtoib.
    5. 13] Ros Inbhir, Cuillin na b-Fer,
      14] As úaisle na gach aittreabh,
      15] Port na f-Finnlec, tar gach fód,
      16] Ann do h-adhlaicedh M' Aodhócc.
    6. 17] M' Aodócc féin do- rinne an roinn
      18] Ar na trí ceallaibh chanaim,
      19] Roinn a chiosa 's a cána,
      20] Fa roinn díles diongmála.
    7. 21] Colum Cille is Caillín caomh,
      22] Do ordaigh an da ard-naomh
      23] Roinn na cíoscána gan col
      24] Do denamh i n-Druim Lethan.
    8. {folio 205b}25] Do ordaigh Colaim Cille
      26] D' Aodhócc, fáidh na firinde,
      27] Roinn na cíoscána do chum
      28] Ar a cheallaibh a c-comhtrom.
    1. 29] Cíos Laighen d' Férna na f-fledh
      30] An la rioghtar ri Laighen,
      31] Beirt an choccedhaigh da ched,
      32] Is lán a broicce d' airget.
    2. 33] Do rígh Cruachan dlighther soin,
      34] 'Ga rioghadh h-i Connachtaibh,
      35] Fer ionaid M' Aodhócc gan feall
      36] Do thecht fo tri 'na thimceall.
    3. 37] Acc fer ionaidh mheic Séttna
      38] Ata an lúach maith-si ader-sa,
      39] Erredh rígh Connacht na c-cath,
      40] Acht lene sróil is áon-ghae.
    4. 41] Offrála lá dénma an righ
      42] Óna sleachtaibh, ona shiol,
      43] Dlighitt eter sen is ócc
      44] D' fior ionaid miadhach M' Aodhócc.
    5. 45] Cath Aodha Find fein malle,
      46] Gibe díbh gebhus righe,
      47] Ná siritt slata 'na n-doid,
      48] Acht ó fhior ionaid M' Aodhóicc.

    6. p.259

    7. 49] Ócclach M' Áodócc ó do-bheir
      50] Slat righ i l-laimh in righ-sin,
      51] Béraidh búaidh i n-gach t-achar,
      52] Na sluaigh féin da áontachad.
    8. 53] Trén ele a ionnsamhail sin
      54] Atá ag gach rí do Laighnibh
      55] Ar fedh caomh-fód a chrioch féin,
      56] Ocus M' Aodhócc do mín-reir.
    1. 57] Trían a chíosa 'sa chána
      58] Do ordaigh M' Aodocc málla
      59] Do Dhruim lán-oirdheirc Lethan,
      60] A n-deinedh Áodh áitechadh.
    2. 61] Trian ele an chiosa gan chaill
      62] Do Cuillín na f-Fer n-Álainn
      63] Tucc M' Aodócc mar cóir cairte,
      64] Da Roimh aoibhinn adhlaicthe.
    3. 65] Trian gach cíosa da m-bé a bhus,
      66] Dliccid Férna go follus
      67] Do chuid ronna on táoibh túaidh,
      68] 'S gan a iodhlacadh en-úair.
    4. 69] Da t-trían ciosa Ferna féin
      70] Do theacht ar aithne an fhiréin
      71] Go Druim Lethan gan locadh,
      72] Is íadh féin da iodhlacadh.
    5. 73] Cele ocus Aodhan gan on
      74] Dó órdaigh da iodhnacal,
      75] Muna iodhlaicit, gan acht
      76] Tuillit ó M' Aodhócc mallacht.
    6. {folio 206a}77] Ard-port M' Aodhócc, asé sin
      78] Budh cenn uidhe da gach aoidhidh,
      79] Druim Lethan, treabh go t-taintibh,
      80] Re linn M' Aodhócc mór-fhailtigh.
    7. 81] Dá madh le M' Aodhócc na f-fledh,
      82] Mar bú leo Caiseal do sheal,
      83] Ní treiccfett Druim Lethan lór
      84] Ar maith 'san cruinne comhmór.

    8. p.260

    9. 85] Tri dabhcha, as dá dligedh soin,
      86] Is blas meala ar gach n-dabaigh,
      87] D' fior ionaid Aodha i n-am óil,
      88] 'S do Ros Inbhir mar onóir.
    1. 89] Na trí h-aird-cealla gan on
      90] Atád ag Aodh mar ionad,
      91] Tucc cennus na c-ceall ele
      92] Do Ros Inbhir d' áiridhe.
    2. 93] Ros Inbhir nír tréicc Aodh oll
      94] Ar impidhe, na ar fhorgall,
      95] Mar tá innte a clí 's a corp,
      96] D' feithemh dhi ocus d' furtocht.
    3. 97] Do tiodhlaic Aodhóg go bráth
      98] Cennus is uaisle iomlán,
      99] Smacht is cáin a cheall go cert
      100] Do Ros Inbhir a n-ein-feacht.
    4. 101] Ata 'sa chill-si a b-fuil sinn,
      102] Leabhar ard-náomh na h-Erenn,
      103] Sgela gach naoimh díbh gan ail,
      104] Is sccela a c-ceall go cubaidh.
    5. 105] Gibe diobh nach leghthar lim,
      106] Do leabhraibh ard-naomh Erenn,
      107] Léghaim fa mhaisi gan móid
      108] Leabhar Mo Laisi is M' Aodhócc.
    6. 109] Leabhar M' Aodhócc, fa caomh cruth,
      110] Ar grad cinnte is ar chadach,
      111] A tregad dím ni dligid,
      112] Leghtar lim go lain-minic.
    7. 113] Giolla Mo Ghoda rea ghairm
      114] Ag eolchaibh, is e m' forainm,
      115] Ar ceallaibh M' Aodhócc gan mhoill
      116] Mé rea chíoscáin do comhroinn.

      Comroinn

    Eittirbhretha M' Aodhócc annso do réir Ghiolla Mo Choda Í Caiside an t-sáoi fhesach, fhír-eolach, marair lea sccriobadh on ard-naomh gan merball, gan merachad .i. a bhretha eter a cheallaibh cadhasachaibh comhmóra, & cath Aodha Finn cona rioghuibh ro-úaisle, cona táoiseachaibh tenna, tiodhláictheacha, cona m-brughadhaibh, & cona m-bíatachaibh .i. onórucchad a cheall & a chlíar, a mhionn


    p.261

    & a mhóir-fethal, a thermann & a thrén-cadhas, & gan a mhionn no a mháoir {folio 206b} do leiccen go brath fo eiteach; & gan étheach fo mionnaibh M' Aodog. Gibe do-dhéna gach ní dibh-sin rucc M' Aodhócc do breith air féin cona cléir & cona coimhtionol guidhe tara chenn da shaoradh o phiantaibh adhuathmara iffrinn. Ocus gibe rí no tigerna coimheolus do M' Aodog, nach dleghar a esccaine acht fo trí cásaibh .i. sárucchad a cheall & laghduccadh onóra a comarbadh, & cumgachadh a fhuinn & a fherainn.

    Conidh da derbhadh sin do chum an t-ughdar .i. Giolla Mo Choda, an laidh:
    1. 1] Eittirbretha M' Aodhócc min,
      2] An áil libh a n-airemh dhíbh?
      3] A shluagh fer m-Breifnech go m-bloidh,
      4] Gabaidh uadha bhar múnadh.
    2. 5] Isé céd munadh do-bheir,
      6] Le M' Aodhócc erlamh eistigh,
      7] Ríar a cleirech gan cionaidh,
      8] Gan eitheach fana aird-mhionnaibh.
    3. 9] Mar comhairle da chleir fein
      10] Tucc M' Aodócc an caomh cneis-réidh,
      11] Sior-ghuidhe ar cath Aodha Finn,
      12] Da sechna ar piantaibh ifrinn.
    4. 13] Da c-cennchar an guidhe glan
      14] O cléir craibtigh na coradh,
      15] Acht muna diolait da cionn,
      16] Foccus doibh ecc is ifrionn.
    5. 17] Eittirbhretha meic Setna,
      18] Ata accam gan t-sena
      19] Gach ní atú do luad go grind,
      20] Eter tuaith ocus aird-chill.
    6. 21] Gibe baile a b-fáicfit sin
      22] Cliar M' Aodhócc mallacht bunaidh,
      23] Olc an baile 'sa daoine,
      24] Beith gan rath, gan ro-naoime.
    1. 25] Eittirbhretha M' Aodóigh móir,
      26] A cath Aodha Finn fíor-cóir,
      27] Éisttidh lea léghad go cert,
      28] Ríaradh cách íarna n-eisteacht.

    2. p.262

    3. 29] Na bretha cetna gan cair
      30] Do réir tiomna do órdaigh,
      31] Da m-beith ar cuimne imosech
      32] Ag uaislibh riogh is taoisech.
    4. 33] Gan dáoirsi do chur 'na cill,
      34] 'S mór-cumdach a mac leiginn,
      35] Congbáil a cadhais go cert,
      36] Mar sin tuillter a bennacht.
    5. 37] Tuilledh ele sloinnfe sinn
      38] D' eittirbreith M' Aodog béil-binn{folio 207a}39] Ar cách mar do bhaistt go glan,
      40] Ag luadh cert Droma Lethan.
    6. 41] Adbar fan abarthar sin,
      42] Eittirbretha léa brethaibh,
      43] Siad do bheith eidir da rann,
      44] 'S an naomh m-breith go comtrom.
    7. 45] Ar Breifneachaibh, mar do dligh,
      46] Da sechna ar fheircc an Dulimh,
      47] A n-Druim Lethan, 'na naomh-fod féin,
      48] As breithemh M' Aodocc mín-réid.
    8. 49] Gan esccaine ar a rioguibh
      50] Go brath, acht fa trí gniomhaibh,
      51] Do mhol M' Aodócc 'na cill cain,
      52] 'Na naomh-fód, i r-Ros Inbhir.
    1. 53] Mar so tucc M' Aodócc da mhaor:
      54] Gibe thuilles na trí gniomh,
      55] Beith gan medhair 'na righe,
      56] Ma dlegair a easccaine.
    2. 57] A h-aon diobh: da n-derna so
      58] Adhbar righ, no rí ullamh,
      59] Cumhgugadh a fhuinn na a fhoid
      60] Go brath ar muinntir M' Aodhoig;
    3. 61] Fulang saraighthe a cille
      62] D' fior tren gan rath firinne,
      63] Isé deiredh bías de,
      64] A gniomh féin da easccaine.

    4. p.263

    5. 65] Ag so on tres gniomh diobh, nach lag,
      66] Fer a ionaid do dermat,
      67] A onóir o nach f-faige,
      68] Breth M' Aodocc a easccaine.
    6. 69] Tiomargain cethra no cruidh,
      70] Goid no meirle nach mothaig,
      71] Acht gaodh adhbal a dhaoine,
      72] Ni h-adhbar righ d' esccaine.
    7. 73] Ag sin na h-adbair gnátha
      74] Do cros an breithemh bratha
      75] Ar riograidh catha Aodha Finn
      76] Do cluinsin ina aird-chill.
    1. 77] Saoghal fada, rath bunaidh,
      78] Fa gach ní da n-dubhramair,
      79] Tucc mac Séttna, réim go rath,
      80] Do luach a cheall do cumhdach.
    2. 81] Gach mac riogh coimhedfus sin,
      82] Biaidh mar gach ri don rioghraid
      83] Seachnadh sé fonn na coire
      84] Na ceall muna medoighe.
    3. 85] A chlann 's na riogha go rath,
      86] A tháoisigh tuath, 'sa sleachta,
      87] Fa cath Aodha ferrdha feil
      88] Mórfaid puirt M' Áodhocc mín-reidh.
    4. 89] Dénaitt gach maith da chill caoimh,
      90] Da cléircibh d' éis an naoimh,{folio 207b}91] Do-bhéra M' Aodhócc da chind
      92] Iomainn, uird, ocus aiffrind.
    5. 93] Guidhe ar gach duine immaille
      94] Fuair, do réir a chumaoine,
      95] Gach aon ceileabhrus 'na fhód,
      96] Do réir breithemhnais M' Aodhócc.
    6. 97] Ag sin bretha meic Séttna;
      98] Mairg Breifnech bes da séna,
      99] Nach diolfa a chíos faseach,
      100] Suil tí lá na n-eittirbreth.

    7. p.264

    8. 101] Ni h-ainm ele goirter diom
      102] Acht Giolla Mo Choda na naomh,
      103] Mo Laisi is M' Aodhócc faseach,
      104] Gnath leghann a n-eittirbreth.

      Eittirbretha.

    Feachtus dia m-baoi M' Aodocc h-i f-Férna Móir a n-deiriudh a aimsire, gur fhoillsigh aingeal an Coimdhedh dó crioch a shaoghail, & deiredh a bhethadh do beith ina fhoccus & 'na fhoiccseradh don dul-sin, & do raidh ris tocht go h-ionadh a eiseirge, & go h-áit a adhnacail, & a chealla, & a annóide úaisle, & a thermainn toghaide d' fagbáil 'ga n-urradhaibh & 'ga n-oighredhaibh iomcuibhde dia éis. Do-róine M' Aodhócc amhlaidh sin. Faccbais Ferna cona ferann for cumus Cele & Aódhain, & aga c-cinedh & aga c-clannmaicne, maille re cioscháin Laighen go laithe an bratha do toccbáil & do thiomsucchad, da comhroinn go comtrom eter a cheallaibh & a comarbaibh, amhail do raidhemar romhainn.

    Tainicc aissein go Druim Lethan, & do-roine maran c-cédna isin c-cill-sin. Fáccbais cennus & comarbus na cille-sin ag Urcain mac Oilella, dárbh ainm Fairceallach, gur baist M' Aodhócc an fer-sin .i. Urchain, go t-tucc Fairceallach d' ainm fair; oír as íatt cét-óclaigh battar acc M' Aodhócc .i. Fairceallach & Fergusa, da mac Oilella, meic Rechtaide, meic Eitin, meic Felim, meic Caoil, meic Aodha, meic Oilella, meic Eirc, meic Eogain, meic Neill Noigiallaigh. Ocus nochan faghadh M' Aodhócc, d' ór no d' airget, d' ionnmus no d' erradhaibh, do chíos no do caomh-offrail, enní nach for a laimh do-bheiredh go soiche a scáoiledh ar bhochtaibh an Coimdhe, & ar dheibhlénaibh Dé, {folio 208a} & ar áos ciuil, & oirfittidh, & ealadhna, a n-déirc & a n-daonnacht, ar sgath a einigh,& a uaisle, & a ionnrácais.

    Doigh is íatt cethrar coimhitteachta battar maille ris isin Roimh, a f-feccmais an trir ordeirc ele do raidhemar .i. Mo Laisi, & Caillin, & Ulltan .i. Cele & Aodhan Fherna, Faircellach & Fergusa o Druim Leathan & ó Chuillin na f-Fer, gurab aire-sin ro fhágaibh-siumh a oidhreacht aca iarna eccaibh, & acca n-oighredhaibh ina n-deghaid. Fáccbais tra M' Aodhócc Fairceallach ina ionad féin i n-Druim Lethan, & tuccastair an baile cona maithes & cona mórconach for a cumus, & for a cumhachtuibh, & ag a síol, & ag a shliocht, o sin amach go brath. Faccbais fos rath & sobharthan for a cinedh & for a clannmaicne, acht go rabhaitt do réir M' Aodócc. Fáccbais bennacht isin m-baile, & ceileabhrais dó 'na deaghaid.

    Téid go Ros Inbhir as a h-aithle .i. d' ionnsaighe fóid a adhnacail & a eiseírge. Beiris lais Fergus mac Oilella mic Eitin .i. a dhalta díles


    p.265

    degh-thairisi & a chele comháoisi & comhaittechta. Tuccustair oircinnecht & aird-cennus an bhaile for a breith, & for a bharántus, & for cumus a fhine & a fhíor-aicme, go laithe an bratha. Faccbais rath sonais & soichill, rath feile & fír-einigh, rath n-eccna & n-inntleachta, for fher a ionaidh dia éis, & for an m-baile do bunadh, acht go rabhat fo umhla & fo onóir do M' Aodhócc. Báoi M' Aodócc immorro aimsir i r-Ross Inbhir amhlaidh sin, ag furnaidhe a écca & a oidhedha, 'arna foillsiucchad on aingeal dó, deighenach a bethadh & a bhuan-t-saogail do bheith cuicce.

    Cuiris techta go tinnesnach ar cenn Dalláin Forgaill go Cill Dalláin dia bheith 'na fiadhnaise aicce for a thoga, & for a thiomna, ar a mionnaibh, & ar a mór-fethlaibh, & for cengal a cíosa & a chána for cath Aodha Finn, & for aicmedhaibh oile archena; óir ba file, & ba faidh, & ba fír-naomh, an fer-sin .i. Dallán; & fós ba fer baide & bith-codaigh, cumainn & carattraidh do M' Aodhóg é, {folio 208b} da m-beittís gan a n-gaol re 'roile, oír fa clann deisi derbhratar Dallán & M' Aodhócc .i. M' Aodog mac Séttna, meic Eirc, meic Feradhaig; & Dallán mac Colla, meic Eirc, meic Feradhaig. Ticc Dallán ar na h-adbaraibh-sin fo toghairm an naoimh nemhdide nert-craibhtigh, & an tailginn tocchaide trócairigh, go Ros Inbhir, go h-airm a m-bói M' Aodhócc; & bói re h-athaid fada 'na fhochair, go ro fhoillsigh a togha & a thiomna, & no gur comhroinn a chluicc & a caomh-bachla, & a mhionna maordha móir-fhertacha ar eccalsaibh & ar a aird-cheallaibh; & fos no gur foillsigh a chioscain forna cinedhaibh fa dhéoigh do Dhallán, amhail do-rinne d' Ulltán Airde Brecain d' faisnéis & d' innisin, no gur chuirestair féin glósnaithe filedh fuithe da cuma & da cumhdach ar aithne an erlaimh & an ard-naoimh, & in ógh-espuicc, oír fa faidh, & fa fili, an fer-sin .i. Ulltán.

    Iss edh andso adbar cíoschána M'Aodhócc for Ibh Briuin, & for Breifneachaiph, ar bhaisttedh, & ar bhennachad Aodha Duibh meic Fergna i n-Áth Airm, amhail adubhramar romhainn. Gur foillsigh M' Aodhócc do Dhallán gach ar gheall, & gach ar chengail Aodh Fionn for a chinedh, & for a clannmaicne, amhail do fhoillsigh d' Ulltán roimhe .i. each & erradh rígh Breifne an la rioghfaider é; screpall ar gach n-deathaig, bó i n-gach baile, mart as gach creich, muc as gach crú, cáora as gach trét; bond baistte gacha bliadhna for gach n-aon dia aicme; & offrail gacha feile M' Aodhócc; serrach da gach groigh, tri dabhca cona lionn go m-blas meala for an lionn-sin do Ros Inbhir gacha bliadna. Tús suidhighte i t-tigh n-óla ag muinntir M'Aodhócc, tús fáilte & fothraccaidh, tús gacha cuirn comhóla; gúala gach righ & gach taoisigh acc muinntir M' Aodocc; eirghe rompa, & re gach mionn da mionnaibh gach uair teccaitt i c-cenn cháich, {folio 209a} i t-tigh no amuigh.


    p.266

    An chioscáin cétna so for Oirghiallaibh, & Mhancachaibh malle, ar thaithbeouccad Daimin Daimh Arccaitt. ‘Iss edh annso tra mo thiomna for mo mhionnaibh’, ar M' Aodhóg fri Dallan. ‘An chéd-thiomna diobh dano .i. an Bachall Bhrandaibh,’ ler thaithbhéoaighestair Brandabh mac Eachach, meic Muirethaig, meic Aongusa, aird-ri Laighen, ‘fáccbhaim iséin i f-Férna Móir M' Aodhóg, im cathraigh inmhe & aird-espuccoidechta, i mescc laochraidhe Laighen.’

    ‘Fáccbaim fos Clocc an Deilcc, & Clocc na t-Trath i n-Druim Lethan, & an mionn oirderc il-cumhachtach ele .i. mo ministir maisech móir-fhertach, no biodh ar aistter i n-gach ionad accam, ina b-fuil ní do thaisibh na naomh & na n-uasal-aithreach .i. taisi Steafain mairtir, & Laurint, & Clemint, & ina b-fuil mudhorn Martan, & cuid d' folt Maire, maille le morán do thaisibh na naomh & na naomh-ogh archena, 'arna comhroinn & 'arna comhbrecadh eter an Bric & an menistir; óir as aire ad-berar an Bhrec fría, ó comhmbrecadh taisedh na naomh & na naomh-ogh a n-áoin-feacht, 'arna comhol & 'arna daingniuccadh innte, 'arna t-tionól & 'arna t-tiomsucchad a h-ucht Mo Laisi míorbhuiligh ar beinn bhruit Mh' Aodhócc, Samhail adeir Betha Mo Laisi. ’

    ‘Faccbaim dano na tri mionna ána oirdherca ele .i. an Brec, & an Bhachall Bhán, & an Mac Rath i r-Ros Inbir .i. h-i r-Ros Inbhir na n-Aingeal, áit a m-bia mo thaisi, & mo thiomna, & mo thiruair-si go laithe an brátha, & aingil 'ga n-iomcoimhett go h-uasal-onórach. Is é fath fan ordaighim m' adhnacal 'san ionad-so .i. i r-Ros Inbhir, & mo mionna onóracha im fharradh ann, ar mét a foithredh & a fhásaighed gacha taobh ina timceall, & mar sin beitt go brath ionnus go m-bia mo chorp, & mo chaomh-thaisi, & mo mhionna míorbuilecha maille friom, ag {folio 209b} aithbear an uilc & an eccóra ar lucht m' inghrema & m' esonóra, ag anacal & acc imdeghail do lucht m' umhla & m' orrama, mo troisccte & mo treidhenais, & da gach áon thoghas im ecclais. Díth & dioghbáil, laghducchad righe & ro-fhlaithesa, saoghal aithgerr, & iffrionn fa dhéoigh ag sliocht Aodha Finn da t-tréigett mo mhainchesa & mo mhor-thogha,& da sechnait a n-adhlacadh im ecclais’.

    ‘A Dhalláin dano’, ar M' Aodóg, ‘ataoi ag imtheacht anosa; beir lat soir go sunradhach go Breifneachaibh mo bhennacht, oir as íad do-rinne & do-dena caomhna & comhfurtacht dom chill & dom comharbaibh, & nár ér mh' occlach na mh' oircinneach im brat no im biadh no im buan-tiodhlaicthibh, & nar iarr m' umhla nó mh' urraim im aon-adhbar, & do-dhenait amhlaidh sin go brath .i. sliocht Mhaol Mhordha meic Carnachain, meic Duibh Dothra .i. riogradh ro-bheodha Ragallach


    p.267

    & goma fíor-buidech Criost cumachtach da síol & da slechtaibh. Mo bhennacht fós go síol Dúnchada go duthrachtach, óir do-ronsat mo réir go ro-thairisi i n-gach inam, & do-dhénait go siorrdaidhe ó so amach.’

    ‘Beir fós mo bhennacht go Teallach uaibhrech Eachach, óir do-rónsat mo ríar go ro-mhinic; & as fúthaibh ata fod mo gheinemhna & mo ghnáth-choimperta .i. Inis buadhach Brecmaighe for Magh Slecht go sonradhach. Mo bhennacht gomá secht aris go Breifneachaibh, a Dhalláin’, ar sé, ‘eter íseal & úasal, eter rígh & ro-dhuine, eter uathad & sochaide, óir nir tuillset m' esccaine ná mh' oirbire riam (tar) gach áon aicme ele, & gion go f-faicfit mo chorp coidhce festa, do-cífitt m' fiorta & mo miorbuile 'ga n-iomcoimhett ó so amach’.

    Bói dano Dallan go cumhtach, ciamair, comhthuirsech, ag ceileabhradh do M' Aodhocc isin maighin-sin. Acht cena fa dedhail mná rea mac, nó oighe rea láogh, no con fri cuaine, no lachan re linn, an ettarsccaradh re 'roile an trath-sin. At-bert M' Aodhócc: ‘Ni fhuil acht áon-bliadhain amhain dom shaoghal ó so súas’, ar sé, ‘bí-si a c-cionn na blíadhna-sin maráon risna trí cáocca naomh ele bhias im fhochair i n-aimsir {folio 210a} m' eitseachta, do cathucchad fri demhnaibh & dubhailcibh, & do lathair m' adhnaicthi isin ionad-so’.

    Ocus as cuma do bhái aga radha, & do-rinne an duan- so, do dherbadh a thoccha & a thiomna, do cuimhneachad a chíoscána do Dhallán fa deoidh, amhail ro cuimnigh da gach aon ele co n-uicce sin, go n-dubhairt:
    1. 1] Bind an tiomna lúaiter lind,
      2] Dom trí ceallaibh, nach ceilim,
      3] Ferna Mór, mo cheall gan cleth,
      4] Druim Lethan, is Ros Inbhir.
    2. 5] I Ros Inbhir h-i f-fuil sind,
      6] I c-Cuillin na f-Fer n-Álaind,
      7] Áit a m-bía mo chorp gan ceal,
      8] Isin port-sa fa deiredh.
    3. 9] Me M' Aodhócc dani an tiomna,
      10] Dár dheonaigh Dia gan diomdha,
      11] Do chath Aodha Finn gan tlus,
      12] A m-breith lim go breithemhnas.
    4. 13] Cath Aodha Find thiar is toir,
      14] Nemh uaim-si da n-anmannaibh,
      15] Gach a n-adhnaicther dibh-sin
      16] I n-Druim Lethan is Ros Inbir.

    5. p.268

    6. 17] A taoisigh, a sleachta, a sluaig,
      18] Is a meic riogh go ro-buaidh,
      19] A t-téid díbh fóm úir go beacht,
      20] Bérat lem ar nemh naemh-cert.
    1. 21] Do Manch(ach)aibh don taoibh toir,
      22] Do réir chengail mo chattaig,
      23] Da n-adhnaicther im chill cain,
      24] Nemh gan elang da n-anmain.
    2. 25] Do Laighnibh go léir anos
      26] Deonaighim nemh go follas,
      27] Da n-adhnaicther diobh uile
      28] h-i f-Férna fam fior-ghuidhe.
    3. 29] Connachtaigh, Laighnigh go léir,
      30] Íocait sin a c-cert rem cléir,
      31] Nemh uaim-si go brath gan goid
      32] Da gach én-nech mar éraic.
    4. 33] O Eirne go Sionainn suairc
      34] Fairche mo chiosa fa c-cuairt,
      35] O righ Cruachna as dom cert
      36] A each 'sa earradh a n-áoin-fecht.
    5. 37] Ofrail go beacht derbhthar lim
      38] Ó gach éin-neich dom aird-mionn
      39] Gacha bliadhna, ní saobh soin,
      40] 'S a h-iarraidh ar gach urraidh.
    6. 41] Fath mo chana is mo chíosa
      42] Ar sliocht Aodha Finn fiochda,
      43] Ar bhaistedh Aoda i n-Ath Airm,
      44] Dar len Aodh Finn an forainm.
    7. 45] Íocfaitt a sleachta 'sa sluaigh
      46] Mo chíos gach bliadhna go m-buaidh,{folio 210b}47] Is beratt-sa ar nemh anond
      48] Gach neach do-dhena a comhall.
    1. 49] Eolus mo chíosa go c-céill
      50] Do-bher-sa go cert dom cléir,
      51] A tabach doibh ar a thír
      52] D' fiachuibh aca ar gach aird-righ,

    2. p.269

    3. 53] Do chomarbaibh mo cheall caomh,
      54] Mar onóir tar gach en-naomh,
      55] Seach gach n-duine d' feraibh Fail,
      56] Da rabhait uile i n-en-dail.
    4. 57] Tosach suidhighthe go sír,
      58] Is gúala gacha deigh-righ,
      59] Tosach tairce is comhóil cain,
      60] Tosach fáilte is fotraccaidh.
    5. 61] Bó ar gach baile derbhaim duibh,
      62] Is screpall ar gach n-deataigh,
      63] Dom chíos ar chath Aodha Finn
      64] Fáre h-umhla is re h-oirrim.
    6. 65] Each is earradh, derbhtha a n-díol,
      66] La dénma gacha deigh-righ;
      67] Tuilledh ele as dliccedh duibh,
      68] Mart, muc, is molt gan meabail.
    1. 69] Tri dabhca, mar derbhtar lim,
      70] Is roinn ciosa go coitchind
      71] Ar rioghraidh catha Aodha Finn
      72] Don Ros Inbhir-si a b-fuilim.
    2. 73] Bonn baiste gacha bliadhna
      74] Ar gach n-áon do réir riaghla,
      75] Is offrail gach fir ele
      76] Im féil M' Aodocc d' áiridhe.
    3. 77] Muc as gach crú, glór gan goid,
      78] Caora as gach tréd togháidhi,
      79] Searrach da gach groigh gan tlus,
      80] O Laoghan go Cenannus.
    4. 81] Re faicsin mo mionn go m-baidh
      82] Do shliocht Aodha Finn fír-náir,
      83] Ar son mo guidhe gan gheis,
      84] Eirgitt uile 'na n-airrceis.
    5. 85] Íocait mo chíos gach samhna
      86] Sliocht Aodha Finn meic Fergna,
      87] Do-bhér doibh, as bert go m-brigh,
      88] Nemh is nert da gach deigh-righ.

    p.270

    1. 89] Ata an cios cedna go cert
      90] Ar Oirgíallaibh a n-ein-fheacht,
      91] Culaidh righ Oirghiall go h-án,
      92] Each is erradh go h-iomlán.
    2. 93] Mo chíos cataidh is mo cháin
      94] Ar Manchachaibh, feirde an dáil,
      95] Diombuaidh, muna íocait soin,
      96] Go brath ar a seacht tuathaibh.
    3. 97] Mo sheacht mionna, as bhrigh go m-buaidh,
      98] Do-bher a n-anmanna uaim:
      99] An Bhrec, is an Bhachall Bán,
      100] 'S an Bhachall Brandaibh bith-lán.
    4. {folio 211a}101] An cethramhad mionn dibh-sin,
      102] An m-blaith-minestir m-buadhach,
      103] Ina b-fuil an taisccidh sáor,
      104] Roinn do thaisibh na n-ard-naomh.
    5. 105] An cuiccedh diobh, an Mac Rath,
      106] Bhios im laimh amuigh is amach,
      107] Clocc na t-trath, as Clocc an deilcc,
      108] Bhíos fom brot ar gach en leirg.
    1. 109] Roinn na mionn-sin uaim gan fhaill
      110] Do-den a Dallán Forghaill,
      111] Do ordaigh Caillín go c-ceill,
      112] Is Colaim Cille cneis-reidh.
    2. 113] Fáccbaim mo Brec go méd n-gluinn
      114] h-i c-Cuillin na f-Fer n-Áluinn,
      115] 'S mo ministir, mar maoidhim,
      116] I n-Druim Lethan lán-aoibhinn.
    3. 117] Fagbhaim an m-Bachaill m-Branduibh
      118] h-i f-Férna féil almsanaigh,
      119] D' fagail mo chiosa gan ceal
      120] Go brath o laochraidh Laighen.
    4. 121] Cuid maith dom mionnaibh ele
      122] Fáccbhaim íad rea n-esccaine;
      123] Clocc na t-trath, is Clocc an deilcc,
      124] Bhios fri easccaine d' éin-ceird;
      125] An da clocc-so labhras sinn
      126] I n-Druim Lethan, im ard-chill.

    5. p.271

    6. 127] Fáccbhaim fós an m-Bachaill m-Báin,
      128] Ata accam im urlaimh,
      129] Isin chill-si h-i f-fuil mo clí,
      130] I Ros Inbhir Ainglidhi.
    7. 131] Fáccbaim an Mac Ratha tra,
      132] Bhíos im laimh-si gach n-en lá,
      133] Os cenn m' ferta 'san cill caidh,
      134] I r-Ros Inbhir mar onóir.
    1. 135] As uime fháccbhaim an Bhrec
      136] 'S mo corp h-i b-Port na b-Finn-lec,
      137] Ar laghatt coccúis gach áoin
      138] f-fuil uime i n-gach en-taoibh.
    2. 139] Gibe diobh do throisccfedh rim
      140] I r-Ros Inbhir na n-aiffrionn,
      141] Do-bhér-sa da chionn gan caill
      142] Nert, is umhlacht, is oirrim.
    3. 143] Rath toraidh, is coimhétt cruidh,
      144] Saoghal fada, is rath bunaidh,
      145] Ar schliocht oirderc Aodha Finn,
      146] Da t-troisccit isin aird-chill.
    4. 147] Bíd cath Aodha Finn uile
      148] 'S a tionol fam trom-guidhe,
      149] Do-ber-sa naoimh-nemh da chionn
      150] Da gach aoin-nech gan foircionn.
    5. 151] Gibe nach toghfa ann mo cill
      152] Do chath Aodha ferrdha Find,
      153] Bidh bith-gerr ina shealbhus,
      154] Bidh ifrionn gan amharas.
    1. {folio 211b}155] Beir mo bennachtain-si lat soir,
      156] A Dhállain, go Breifneachaibh,
      157] As riu thaobhaim mo cill cain,
      158] Eter daoinibh is cethraiph.
    2. 159] Nír érsat mo manach riamh
      160] Rem bethaid im brat no im biadh,
      161] Nocha clos le duine n-dil
      162] Mh' orraim ag flaith da flathaibh.

    3. p.272

    4. 163] Mar sin do-dénait go bráth
      164] Muinter Maol Mordha sech cach.
      165] Gurab gnáth-buidech Criost cain
      166] Da síol ocus da sleachtaibh.
    5. 167] Mo bhennacht ar sliocht Dunchaid,
      168] Ar an m-buidhin suairc sulchair,
      169] A c-caidreabh do fháccaib sind,
      170] Aille an aittreabh gusa t-teighim.
    6. 171] Bennacht for Theallach n-Eachach,
      172] An cuire crodha, creachach,
      173] Ata aca d' fód sealbha
      174] Fod gnatach mo gheinemhna.
    7. 175] Mo bhennacht goma sheacht seacht,
      176] A Dhalláin, iomchair íatt lat
      177] Soir go Briefneachuibh uile,
      178] Eter righ is ro-dhuine.
    8. 179] Nír tuillset m' esccaine riamh,
      180] Acht mo cealla do choimhriar,
      181] Gion go f-faicfit mo corp cain,
      182] Beid m' ferta im diaigh 'na m-bethaid.
    1. 183] Gach nech mórfas Druim Lethan,
      184] Tiomna as cóir do cuimhneacadh,
      185] Mórfatt-sa a ainim ar nimh
      186] D' onóir ocus d' airmhittin.
    2. 187] Na tabhratt cor ele uaim,
      188] Toghait accam gach en úair,
      189] Eitter fhiora, is maca, is mna,
      190] Deighenach na tiomna-sa.
    3. 191] Gach aon do chath Aodha Find
      192] Treiccfes me, a Dhalláin Forgaill,
      193] Treiccfet-sa a c-caomhna gan clodh
      194] La coinne na t-trí tionól.
    4. 195] Deichneabhar tri cháocca naomh
      196] Bí-si, a Dhalláin, leo rém thaobh,
      197] Oníu amach ní fhuil lá
      198] Acht bliadain dom shaoghal-sa.
    5. 199] Bun na tiomna-sa adeir me:
      200] Berat ar nemh go n-aoin h-e
      201] Lucht mo togha, gidh lór lind,
      202] Mara m-bia foghar fír-bhind.

    6. p.273

    7. 203] Aodh mac Séttna, meisi adeir,
      204] An duan-tiomna-sa is deimhin,
      205] I r-Ros Inbhir h-i f-fuil sind,
      206] I n-iomdaidh bhuiligh blaith-bind.

      Bind.

    Ceileabhrais Dallán do M' Aodhócc isin maighin-sin, & teid reime {folio 212a} go Cill Dalláin, dia áit budhdéin; & bói ann nó gur comhfoiccsigh cend na bliadhna dó adubairt M' Aodhócc fris. Ocus bói acc furnaidhe le fios fírinnech do breith on fíor-náomh air. Cuiris M' Aodhócc fios deithnesach go Dallán, & d' ionnsaighe na naomh & na n-uasal-aithrech ele, do neoch nach raibhe do lathair díbh; go m-beittis i n-áon-ionadh re h-acchaid báis an fhior-naoimh & an fíreoin. Tionoilit tra & tiomsaigit as gach aird a rabhatar, go rangattar Ros Inbhir, mara raibhe M' Aodhócc. 'Ar t-torrachtain doibh go h-áoin-ionad, bói M' Aodhócc acca ullmhuccadh féin fo coinne an bhais.

    Ro fháccaibh immorro a f-fiadhnuse a sruithedh & a samhadh rath, & sonus, & sobharthan, i n-gach cill & i n-gach tuaith do-dhénadh cumhdach & comhfurtacht día cheallaibh & dia chomharbaibh, dia dhaoinibh & dia deibhlenaibh. Ocus fós i n-gach áit a leghthar, no a lain-sgriobhthar a bhetha & a bhúain-sccéla go brath, & gach rí & gach taoisech dia leghthar a bhetha do bunadh iarna rioghadh, ni h-aithrioghthar go brath eisséin dá éis.

    Iar c-cumhdach immorro, & iar c-comhonóruccadh ceall & caoimh-ecclas n-iomdha n-iolardha, & iar n-denamh miorbuiledh mór-adhbal do Mh' Aodhócc .i. iar t-tódúsccadh marbh, iar leicches dall, & loscc, & lán-bhacach, iar c-cobhair clamh, & enert, & anbfand, & aósa eccrúaidh, iar n-ionnarbadh iodhal, & arracht, & ainchreidmheach an Coimdedh, iar t-tóccbháil fedb & iriseach Iosa a n-gach ionad, iar c-coscc úna & ard-ghorta i n-gach annóitt & i n-gach aittreibh díar fhoghain, iar leiges áosa gacha treablaitte, & gacha trom-esláinte da t-tainicc chuicce forsan Trinoid; tainicc an laithe deighenach dia áois & día aimsir 'na fhoccus, mar do fhoillsigh aingeal a fhurtachta & a imcoimhéda dó. Tangattar deichneabhar & tri caocait naomh & naomh-ogh go lathair a écca & a eitseachta, go f-fuair cumain & sácarfaic o' roile dibh-séin & uatha aráon as a h-aithle, gur fáoidh a spioratt dochum nimhe eter na naomhaibh & na naomh-ainglibh iar m-breith buadha ó dhemhan & ó dhomhan isin laithe deighenach do mí Iánáir d' airidhe.

    {folio 212b} Tangattar tra slúaigh adhbal-mhóra aingeal 'na airrcis, & ar cenn a anma go c-céolaibh coimhbinne, & co n-orgánaibh aobhdha examhla, & go núallaibh múisecdha mór-thaidiúiri. Ro h-adhnaicedh


    p.274

    M' Aodhócc go h-onórach isin maigin-sin leis na h-ainglibh, & leis na h-ard-naomhaibh ar lorcc a thiomna & a thogha féin, h-i b-Port na b-Finn-lec, re ráiter Ros Inbhir, go naomhaiph, & go naomh-oghaibh 'na uirthimceall and maille le h-iomat díairmhe d' ainglibh nuaghlana nimhe, d' fiadhnaisi & d' iomcoimhet for a écc, & for a adhnacal, go f-fuil eter airbhribh ogh & aingeal & árchaingeal i n-aontaidh apstol, & ard-naomh, & deiscipul an Duileaman, i n-áontaidh treisi & taithneimhche na Trínóide, i m-bethaid gan bás, i n-áois gan urcra, i t-tigernus gan traothad, i n-inme gan foircend, i comhflaithes gan cinned, i f-frecnarcus toccaidhe na Trínóide, Athair, Mac & Spiorat Naomh, tre bithe na bethad, tre shaoghal na saoghal. Conidh bladh do bhethaid Mh' Aodhocc co n-uicce-sin an fedh ro bói ina bethaid.

    As iomdha tra miorbuile do-rinne Día ar M' Aodhócc ina bhethaid, nach airimhther and-so, do mhian an eimheltais do seachna & d' iomgabháil. Do-rinned & do-gníther miorbuiledha mora i t-talmain for a thaisibh o sin alle, & do-géntar go laithe an bratha, amhail as follus as an sccel-so siosana.

    Do bái nech isin Roimh ar a raibhe pairilis; & do ba duine laidir lán-cumachtach é. Bói acc iarraidh a leighis & a lanfhurtachta a móran d' ionaduibh, & ni fuair idir. Adubhrattar daoine iomdha ris, go raibhe fear naomhtha nós-oirdheirc i nd-Eirinn, darb ainm M' Aodocc, & gomadh deimhin sláinte d' faghail dósamh, dia t-ticcedh dia ionnsaighed, & go rabhattar tiodhlaicthe on Trinoid go h-iomarcach aicce.

    Tainic thra an fer-sin go h-Éirinn, & do bí 'sin aimsir a b-fuair M' Aodhog bás. {folio 213a} Gidh edh do bi do doigh as naomhtacht Mh' Áodocc aicce-sium, gur doigh leis a easláinte do chur ar c-cúl tre corp an tailginn do thadhall, & do tren-glacadh. Do-rónadh eolus go Ros Inbhir, mara raibe corp & caomh-taisi an érlaimh & an fhireóin. Do-cuaidh mara raibhe an corp don chur-sin, & do iarr cett for a lucht coimhetta, dol dia fhoirnedh, & dia fhíor-glacadh a n-onóir an Choimdhe chumachtaigh. Fuair-siumh an ced-sin; glacais an corp accedóir, & fuair aiseacc a shlainte gan uiresbaidh as a h-aithle a f-fiadhnaisi cáich a c-coitchinne, go n-deachaid slán dia crích & dia chaoimh-fherann maille re luathgaire & le lán-ghairdechus. Gur móradh ainm Dé & M' Aodhócc detsin.

    Do bai nech eslan ele fri re deich m-bliadhan fichet i c-coiccrich Laighen, dár bó comhainm Fínán Lobar. Do-connairc


    p.275

    se in aisling oidhce féile M' Áodocc feacht ele .i. mar do-cífedh sé carpat 'ar t-teacht go h-ecclais Férna, & días isin carpatt .i. fer forusta, fíor-naomhta, co n-dealradh degh-maisech na diadachta i n-dreich & i n-eccoscc in chleirigh; & do bái ogh álainn éxamail ina fochair; & íatt fein acc onóruccadh aroile, mar do-dhénadh serbontaidhe a thiccerna.

    Fiarfaighis Fínán sccela dibh. Do fhreccair an cleirech h-e, & iss edh adubairt: ‘An ógh bith-álainn bennaighthe úd’, ar sé, ‘Brighitt ban-ogh issidhe .i. ban-naomh na n-Éirennach, & M' Aodhócc Ferna Moire meisi’, ar se, ‘mogh & serbhóntaidh díles an Duilemhan. Ocus amárach atá m' féil, & a n-oirrther feil na ban-óighe úd; & as aire tangamair-ne do bhennuccadh gach áoin onóraighfes na laithe & na féilte a b-fuaramar bás corparrdha, d' almsanaiph & d' offralaibh. Ocus bí si go h-ullamh i n-oircill écca’, ar M' Aodhócc, ‘óir rachair tú an tres lá oníu dochum nimhe’.

    Do éirigh Fínán go forbailtech aramarach, & do gabhadh a charpatt dó, & do-chúaidh roimhe go Magh Liffe go h-ecclais m-Brighde .i. go Cill Dara; & do innis a aisling do cách a c-coitcinne .i. mar {folio 213b} adubairt M' Aodocc o tús go deiredh. Fuair Fínán féin immorro bás ar an tres laithe go lán-conáigh, 'ar f-faghail furtachta ona easlainte chorparrdha, & 'ar m-breith buadha ar domhan & ar deman, co n-dechaid docum nimhe.

    Aimsir ele a n-diaigh báis M' Aodhóg do bí Mo Ling Luacra 'na easpocc urdhálta i nd-ecclais M' Aodhócc h-i f-Ferna Móir. Do-cuaid sein oidche airidhe do codladh i l-leabaidh M' Aodhocc .i. leaba i n-gnathaighed-siumh troisccthe, & slechtana síor-gnathacha, & crabadh diochra, duthrachtach, do denamh. Acht chena nír lamh enn-duine ríamh roimhe dul innte, o fúair M' Aodócc bás co n-uicce-sin. Adubairt cleirech da raibhe is tigh: ‘A Mo Ling’, ar sé, ‘co n-uicce-so ni dheachaid en-nech isin leabaidh-sin d' éis báis ar b-pátruine, ar mét a grás & a ghnath-naomhtachta, óir as annsin do-niodh cumhsanadh d' eis a shaothair & a shior-urnaighthe do Día’. Do raidh Mo Ling: ‘Gibe ('na) easpucc ina ionad, fhédadh sein do réir cora & ceirt codladh ina leabaidh’.

    'Arna radha sin do Mo Ling gabais galar anbháil é as a h-aithle 'ar luighe 'san leabaidh dó. Mar do-chonnairc-siumh sin do-chuir urnaighthe diochra go Dia d' faghail furtachta & fhoirithne uadha. Gidh edh nir treicc a theindios ná a troim-easlainte leis-sin h-é. Ocus do chomarthaigh ó comhartha na croiche naoimh é féin, & do ghoir ainm M' Aodhócc go minic d' iarraidh a fhurtachta, go n-deachaid a galar as & a easlainte uadha as a h-aithle.

    Do eirigh Mo Ling go luathghairech maille le gáirdechus mór


    p.276

    as leabaidh M' Aodhócc, & adubairt: ‘As fír’, ar sé, ‘nach diongmála do dhuine ar domhan isin aimsir-si, d' iomatt a mhaithesa nó a mhór-naomhthachta, codladh no cumhsanadh i l-leabaidh M' Aodhóg mór-craibhtigh’. As follus as-sin immorro a med do grasaibh & d' onoir fuair M' Aodhócc ar nemh, an tan ata an urdail-sin d' onoir & d' airmidin ag Día ar a thaisibh ar talmain, & fós ar an leabaid ina n-gnathaighed cumhsanadh & comhairisiumh do denamh d' aithle a urnaighthe {folio 214a} & a fhior-crábaidh.

    Conadh do derbadh gach neith dia n-dubramar do-ronadh na roinn-si:
    1. 1] Maraitt ferta M' Aodhóicc móir,
      2] Fúair ó Dhia Athar d' onóir;
      3] Nach lia a fherta rea lind féin,
      4] Ina aniu d' éis an fíréin.
    2. 5] Gion go f-foil a colann caomh
      6] Ocus a anam d' en-taobh,
      7] Atad go mór ar marthain
      8] Ferta M' Aodhócc malach- duibh.
    3. 9] Ata sccel na sgél chosmail
      10] Accam ar an erlamh-soin,
      11] Fan onóir fuair tar gach nech
      12] D' éis a bháis o Dhía duileach.
    4. 13] Tarla nech roimhe 'sa Roimh
      14] I n-galar anba anbhóil,
      15] Ní fuair sin liaigh a leighis,
      16] Is é i b-péin o pairilís.
    5. 17] Gach aird 'san c-cruinde gan cleith
      18] Do siredh leis da gach leth,
      19] Ni fhuair acht, gid dál deimhin,
      20] I n-en-aird a fhoiridhin.
    6. 21] Aon do laithibh do raidh ris
      22] Neach eolach rea teacht thairis:
      23] ‘Do-bhér doit, as fáth fáilte,’
      24] Teccuscc d' furttacht th' eslainte;
    7. 25] Ata érlamh don thaobh thíar
      26] I t-tír na b-fuinedach f-fír-fíal,
      27] Fóirfes th' ainimh gan fuireach,
      28] ‘Dan h-ainm M' Aodhócc míorbuileach’.

    p.277

    1. 29] Go h-Erinn t-tonn-gloin t-tairthigh
      30] Ticc an t-occlach anaithnidh
      31] On Róimh i r-raibhe a fine,
      32] D' fios an fhireóin ainglidhi.
    2. 33] An trath-sin 'ar t-teacht oa thoigh
      34] Do bháoi M' Aodhóg gan marthain;
      35] Tascc an erlaimh, fa táscc tind,
      36] Do-clos i n-gach aird d' Éirinn.
    3. 37] 'Ar c-cloistin báis M' Aodhóicc móir
      38] Donté-sin tainic on Roimh,
      39] Ticc go Ros Inbhir gan ail,
      40] Go roimh adhlaicte an erlaimh.
    4. 41] Re lucht coimheda an cuirp caoimh
      42] Do-ní a easlainte d' eccaóin;
      43] Ced glactha an cuirp gan ces
      44] Iarrais mar liaigh d' a leighes.
    5. 45] Ced an chuirp saor-clanda shéimh,
      46] Do derbadh fherta an fhirein,
      47] Fuair an t-eslan gan dol de
      48] O coimhthionól na cille.
    6. 49] Lamh ó do-cuir ar a corp,
      50] Do bi uile 'arna furtocht,
      51] Gan tinnes coisi no cind,
      52] Mar do glac taisi an tailginn.
    7. {folio 214b}53] Da tigh féin, ni ceilte ar cách,
      54] Acc dol ar ais on occlach,
      55] O Mh' Aodhócc diadha dércach
      56] Do bí sleamhain slan-crechtach.
    1. 57] Tarla nech easlán ele
      58] I l-Laighnibh úair d' áiridhe
      59] 'Ar n-écc M' Aodhócc caoimh gan col,
      60] Fínan lan-oirderc lobhar.
    2. 61] Oidhce feile M' Aodhócc do thuit
      62] Codladh ar Fhínán orderc,
      63] Do-chí cuicce M' Aodócc mór
      64] Le céle is Brighitt ban-óg.
    3. 65] Do innis M' Aodhócc gan meth
      66] Sgela d' Fíonán gan fhuirech:
      67] ‘Sinn aráon, as derbtha deit,’
      68] M' Aodhócc féin ocus Brighit;

    4. p.278

    5. 69] Gach nech onóraighes m' féil
      70] Ocus féil Brigde buddéin,
      71] Onóir thall i t-tigh nimhe
      72] Atá aicce d' airidhe.
    1. 73] Áit a léghtar, as ceim cert,
      74] No a sgriobhthar mo bhetha bheacht,
      75] Rath faseach ocus sonas
      76] Biaidh 'san áit gan amharus.
    2. 77] Gach rí is gach taoisech tren
      78] 'Arna rioghadh gan ro-lén,
      79] Dá leghtar mo betha bil,
      80] ‘A aithriogadh ni h-éidir’.
    3. 81] Do ráidh an t-érlamh áointeach
      82] Le Fíonán go forb-fáoiltech,
      83] Go b-fuighedh bás 'na bás glan
      84] Ar an tres lá go loghmar.
    4. 85] Teid go Cill Dara 'na drubh
      86] Ar maidin arnamharach
      87] Fíonán go cléir na cille,
      88] D' innisin a aislingi.
    5. 89] Fíonán lobhar mar gréin gloin
      90] Do-chuaid o bhás go bethaid
      91] Ar an tres laithe gan lén,
      92] Mar do ráidh M' Aodhócc mór-trén.
    1. 93] Mo Ling, gérbh escop naomhtha
      94] A n-ionad M' Aodocc máordha,
      95] Se 'na leabaidh 'ar luighe
      96] Nir fét súan no sadhaile.
    2. 97] I n-iomdaidh a fhir páirte
      98] Liontar Mo Ling d' esláinte,
      99] No gur guidh M' Aodhog gan acht,
      100] O Dhia ni fhuair furtacht.
    3. 101] Do Mo Ling 'arna guidhe
      102] Doní M' Aodhócc míorbuile,
      103] Gan cneid, gan galar, gan goimh,
      104] Do bí 'ar n-eirghe as a iomdhaigh.
    4. 105] M' Aodhócc fa derscnaighthe dreach,
      106] Ata a aithne ag gach én-neach{folio 215a}107] Gradh do bheith acc Iosa air
      108] Rea bhás ocus rea bhethaid.

    5. p.279

    6. 109] Ge ata a chorp i c-criaidh fa chruth,
      110] Ocus aingil 'ga folach,
      111] Ni duine antí nach tuicc
      112] Ferta M' Aodhócc go marait.

      Maraitt.

    Tuilledh ele do thestaibh & do thuarusccbhalaibh M' Aodhócc d' aithle a bhais ó Giolla Mo Choda Ó Caisitte:
    1. 1] Uasal an mac, mac Settna,
      2] Terc nech do dligh a éra,
      3] Nochar ér féin duine dil,
      4] 'S nír shir ní ar nech ar talmain.
    2. 5] Ger fíal Colaim Cille an flaith,
      6] Gion gur ér riamh olc no maith,
      7] Adeirim go beacht gan moid,
      8] Feile goma sheacht M' Aodhócc.
    3. 9] Nochan faca M' Aodhocc riamh
      10] Duine gan brat na gan biadh,
      11] As dáil cosmail De, for a corp
      12] Nech nachar mían leis d' furtocht.
    4. 13] Bretha cláona 'na cill fein
      14] Nocha rucc mac Séttna seimh
      15] Leis an nech budh cara dó
      16] Tar an b-fer búdh easccaró.
    5. 17] Nochar mhol a crabadh féin,
      18] Nir chaisced cainnteach a dheirc;
      19] Droch-crábadh da n-derna nech,
      20] Nocha clos é 'gá éccnach.
    6. 21] Esparta gach trath nóna,
      22] Aifrionn, léxa, is canóna;
      23] Salma senais, riaghail ócc,
      24] Dob iad-sin míana M' Áodhóg
    7. 25] Gan longadh comhluath re cách
      26] Go h-éis a saltrach 'sa tráth,
      27] Mar do shásadh a corp cain,
      28] Ní líonadh é 'mun am soin.

    p.280

    1. 29] Tuilledh ele sloinnfe mé
      30] Ar mhac Sétna ocus Eithne,
      31] Anté 'sa ainm lúaiter lind,
      32] Mían leis einech 'na aird-cill.
    2. 33] A n-dérna M' Aodhócc na mionn
      34] Do crábadh 's do crois-fighill,
      35] Is ar scath a chaoimh-ceall go rath
      36] 'Sa lucht ciosa ocus cana.
    3. 37] Aird-chealla M' Aodhócc íatt-so:
      38] Druim Lethan ocus Férna,
      39] Ocus Ros Inbhir oghdha,
      40] Nemh da gach áon onórfa.
    4. 41] Maith érlamh dan scela-so
      42] M' Aodhócc na m- briathar m-búadha,{folio 215b}43] Ocus maith saor-fhuil da f-fuil,
      44] Maith a aittreabh re h-áoidid.
    5. 45] Derlaictech mac Eithne dún,
      46] Fosaidh a chiall, beacht a rún,
      47] Mochen daonna as cruaidh creidme,
      48] Flaith firén na foighitte.
    6. 49] M' Aodocc gan mes ar mhaoinibh,
      50] Gnúis fíor-alainn forbfáoilidh,
      51] Taccra claon ni bi 'na bhél,
      52] Saoi chreidmech, narach, neimh-thréith.
    7. 53] Da t-tuiccdis uaisle Erenn
      54] A dheigh-bhretha, a dheig-leigheann,
      55] Do bhíadh miadh ó shen go h-ócc
      56] Ar briatraibh millsi M' Aodhócc.
    8. 57] Na dermadad a shluagh féin
      58] Briathra M' Aodocc, is a sccel,
      59] A riaghla, a reachta 's a modh,
      60] Briathra dechta rea n-derbadh,
    9. 61] Riarat clanna Neill gan acht,
      62] Ocus caoimh-riogha Connacht,
      63] Iocthar a chios 'arna chur
      64] Risan érlamh naomhdha n-uasal.

      Uasal.


    p.281

    1. 1] Senchus M' Aodhocc meabhair linn,
      2] Mar adeir sccel an scribhinn,
      3] Do chach ré a chur do mheabhair,
      4] Go bun gnath a gheinealaigh.
    2. 5] M' Aodhocc mac Settna ar sliocht righ
      6] Do-chuir d' Eirinn a h-essídh;
      7] Colla Uais ór fhás an naomh,
      8] D' Úais nír chás ar a chomhgaol.
    3. 9] Mac Séttna, ni slighe cham,
      10] A gheinealach reidh romham,
      11] meic Eirc fheramhail fedhmaigh,
      12] meic Feradhaig indeall-gloin,
    4. 13] meic Fiachrach na n-arm n-gaisccidh,
      14] meic Amalgaidh urmaisnigh,
      15] meic Muiredhaig, fa seimh síol,
      16] Don fhréimh fuinedhaigh aird-riogh;
    5. 17] meic Carrthainn an croidhe feil,
      18] meic Eirc, meic Eachach airm-géir,
      19] Gan guais orra i n-gleic na a n-gniomh,
      20] meic Colla Uais in aird-righ.
    6. 21] Re ceithre m-bliadhan, beacht lind,
      22] Do Cholla Uais os Eirinn,
      23] 'Sa righe i n-am a h-iomcair
      24] Acc barr íle o Eireannchoibh.
    7. 25] Mac Séttna M' Aodhócc na mionn,
      26] Gar é d' oireachus Eirionn,
      27] Sé féin nír seachnadh mar so
      28] An dechmadh céim ó Cholla.
    8. 29] Do bí sé acc sechna na locht,
      30] Do chaith a aois le h-óghacht;{folio 216a}31] Do chennaigh a nert ar nimh,
      32] Do ghremaigh cert da chairdibh.
    1. 33] Aodh mac Settna 'san aois óicc
      34] Fuair tiodhlaicthe on Trinoid,
      35] Sé ar cach 'na oigh 's 'na eccnaidh
      36] Bláth óir ar a fhoircettlaibh.

    2. p.282

    3. 37] Tiodlacadh aidhbsech eile
      38] Fuair an t-erlamh ainglidhe,
      39] Feile nar coiccledh ar chách,
      40] Caidreabh céille ocus conach.
    4. 41] Do chaith sé, saidhbir a seal,
      42] Le frestal clíar is coinnemh,
      43] A thainte, fa céim caithme,
      44] Do réir fáilte is fiadhaighte.
    5. 45] Connradh lér cosnadh eineach
      46] Doniodh M' Aodhócc míorbuilech,
      47] Ríar na n-uile go h-umal,
      48] A biadh uile d' altuccadh.
    6. 49] Tucc sé da comharbaibh ceall
      50] Faccbála ar nach fuil foircend,
      51] Geall reidhe a c-cenn gach cille,
      52] Geall feile ocus fairsinge.
    1. 53] M' Aodhócc, gér mór a ana,
      54] A eineach, 's a almsana,
      55] Betha bocht, ó m-bíodh fa bláth,
      56] Ar dil rea corp da chonach.
    2. 57] Liach gráin eorna gach lái lais,
      58] Do M' Aodhócc fa cuid corgais,
      59] Sásadh gann don bharr-dhonn binn
      60] Abhlann i n-am in aiffrinn.
    3. 61] Ocht c-corghais 'sa m-bliadain m-buicc,
      62] Mar do bhái i m-bethaid Patraicc;
      63] Srían rea corp in gach corgus,
      64] Oc riar na n-ocht n-iomarbus.
    4. 65] Moran trath re timceall cros,
      66] Beccan suain, druim re díomus,
      67] Seal amhlaidh ag an ulaidh
      68] Ar shalmaibh, ar slechtanaibh.
    5. 69] M' Aodócc mór, mac Séttna sáoir,
      70] Becc da re rucc go diomháoin,
      71] Seal do ló re h-oideacht scol,
      72] Seal ag proicept don popal.

    p.283

    1. 73] Smuainis M' Aodocc, fa mor n- gill,
      74] Dul da oilithre a h-Erinn,
      75] Tríall go Roimh tarla ar a thoil
      76] Go h-adhba Poil is Pedair.
    2. 77] Le culáidh M' Aodhócc tar muir
      78] Do-cuattar cethrar crábaidh,
      79] Drem cáoim do-chuaid o chiontaibh,
      80] Naoimh gan uaill 'na n-aigentaibh.
    3. 81] M' Aodhócc féin, is Caillin cáidh,
      82] Is Ulltán ó Ard Brecáin,{folio 216b}83] Nír ghar a fherc da iris
      84] 'Sa damh dercc a Daimh-inis.
    4. 85] Don Roimh mar rangatar sin,
      86] Do bí a f-fáilte 'arna faicsin,
      87] Cluicc an bhaile 'arna m-búain féin,
      88] Slúaigh 'sa naire ar a n-oigh-réir.
    5. 89] Fer ionaid Pettair is Poil
      90] 'Arna mes, moide a n-onóir,
      91] Dul gan toirnemh do thoccair
      92] Da n-oirdnedh 'na n-epscopaibh.
    6. 93] Tri h-espuicc, fa h-aidbsech rath,
      94] Do-rinne don triar treorach,
      95] Do-ní aird-espucc d' Aodh ann,
      96] Naomh fa cáirdes-bocc cumann.
    7. 97] Brec M' Aodhócc do muigh nimhe
      98] Fuair an t-erlamh oirdnidhe,
      99] 'S do fúair an m-Bachaill m-Brandaibh
      100] An stuaigh ro-chaim reltannaigh.
    1. 101] Gabhaitt cett a c-cionn bliadhna
      102] 'Ga lucht cumta is coimhriaghla,
      103] Teacht go h-iath Érenn tarais,
      104] O thriath na c-ceimenn c-cadais.
    2. 105] Tarbhach a t-turas Romha
      106] Don cethrar naomh neamh-ónda,
      107] Ferainn cairte, fa tenn toradh,
      108] Bailte ceall gan cumhsccugadh.

    3. p.284

    4. 109] 'Ar t-teacht do M' Aodocc tar muir,
      110] Dob oirderc fert da fhertaibh,
      111] Dár bhaist Aodh Dubh i n-Ath Airm,
      112] Da dhul do chách da ched-ainm.
    5. 113] Aodh Fionn on ló-sin alle
      114] Tainicc do bhrigh a bhaiste
      115] An da Breifne ar breith an naoimh
      116] Ní a leith értha d' én-taoibh.
    1. 117] h-Í Cendshealaigh na c-cuach n-óir,
      118] h-I Briuín na meirgedh maoth-sróil,
      119] Crioch Oirghiall rea thaoibh mar tád,
      120] Fa coimhriar do máor M' Aodhóg.
    2. 121] Fir Lí, Fir Lemhna, Fir Luircc,
      122] Fir Manach go Magh Miodhbuilcc,
      123] Geal-fhonn re gach magh mesmuid,
      124] Bladh d' feronn an aird-easpuicc.
    3. 125] h-Í Tuirtre na t-tulach n-ghlan,
      126] h-Í Mic Uais na b-fond f-fledhmhar,
      127] Críoch Fer Rois irrulla an naomh,
      128] Re cois Ó c-Colla a comhgháol.
    4. 129] Cuirt aird-espuicc h-í don fhior,
      130] Ferna Mór ar lár Laighion,
      131] Cuid gan cleith da thogha thes
      132] I l-Leith Mogha, is dá mainces.
    5. 133] Aird-cheall aicme Aodha Finn,
      134] Druim Letan na lercc n-aoibhinn,{folio 217a}135] An chlannmaicne, doibh as díon,
      136] Roimh adhlaicthe na n-aird-riogh.
    6. 137] Ros Inbhir, áras oinigh,
      138] O rath M' Aodhócc miorbuiligh,
      139] 'Arna naomhadh thall faa toil,
      140] Faobhar ann ar a fhertoiph.
    7. 141] Siodhraigh mór innisim díbh,
      142] Do n-goiredh cach O Cuirnín,
      143] Dom lucht cumain, cliar na c-cros,
      144] Ni cumainn sriabh na sencus.

      Sencus.


    p.285

    1. 1] Maircc sháireochas mo chill cáid,
      2] Maircc fa t-tabhraid mo cluig gair,
      3] Maircc ar a m-bentar mo cluicc
      4] Gacha maidne is gach easpuirt.
    2. 5] Maircc duine téid fóm thermonn,
      6] Maircc sháireochus mo tempoll;
      7] Do-gheba ar a son re treall
      8] Giorra saoghail is ifreann.
    3. 9] As mé an teine re losccadh,
      10] Me an n-athair as cruaidh cosccar,
      11] Budh geire ina guin gach ga
      12] Mo cléirigh is mo mionda.
    4. 13] As mé M' Aodhócc urnaightech,
      14] Fuarus ó Dhia rath n-dealbha,
      15] Ni fhaicfe mo dhiultadhach
      16] Go brath an flaithes nemhdha.
    5. 17] Bentar mo cluicc-si guin sccíach
      18] Ar shiol Raghallaigh, coscc gliadh,
      19] Is cluicc Mo Laisi go m-binne,
      20] Is cluicc in naoimh Fheilime.
    6. 21] Bentar cluicc Mo Laisi ann,
      22] M' Áodócc is Fuin- che, nar ghand,
      23] Ar Raghallcaibh, reim brighe,
      24] Da n-diochur o a n-deigh-righe.
    7. 25] Ní shaigitt 'sa righe reil
      26] Raghallaigh, as rioghda réim,
      27] Ni gebhaitt da éis go cert
      28] Righe ar iath na ar oireacht.
    1. 29] As mé an n-athair ag díth slúagh,
      30] As me an teine as cró-derg gual,
      31] As me an leomhan ag díth cruidh,
      32] As mé an mathgamhain ar menmain.
    2. 33] As mé an beithir, reim rioghda,
      34] As mé M' Aodócc mór-miolla,
      35] Biaidh 'gum fhoghlaidhibh, reim tend,
      36] Gairde saoghail is ifrenn.

    3. p.286

    4. 37] Me mac righ Oirgiall moire,
      38] Me ciste na cánoine,
      39] Mé naomh as neimnnighe puirt,
      40] Ocus as uaisle ard-cluicc.
    5. 41] Gibe ar a m-bentar mo cluicc,
      42] Loitter leo, ocus marbaitt;{folio 217b}43] Gair mo thermainn is mo mionn
      44] Acc cur anmann i n-ifrionn.
    6. 45] Diombuan a clann is a c-clú,
      46] An drem do-ní rim iomthnúth,
      47] Galair tromma 'na n-dail soin,
      48] Is ifrenn da n-anmannaiph.
    7. 49] Eslainte legas gach nech,
      50] Gáir mo clocc is mo chleirech,
      51] As báthad coindell mo chros,
      52] Ifrenn tall a b-fineachus.
    8. 53] Cuicc galair do-bheir Mac Dé
      54] D' áos m' esccaine is m' eiccnighe,
      55] Sccamach, lirach, mortin marb,
      56] Bás obann ocus ifreann.
    9. 57] Tren namat mallacht mo mhiond,
      58] Air, is esccaine, is aincend,
      59] Da rabh mo chlíar fand, faiteach,
      60] Biaidh orra Día dioghaltach.
    10. 61] Ni thuccus cúl don oineach,
      62] As mé M' Aodhócc miorbuileach;
      63] Maircc thuilles om cléir a c-cailcc,
      64] As maircc ocus as ro-maircc.

      Mairg.

    1. 65] Maircc dan comharsa naomh garcc,
      66] Teccmáil fris as réim re h-ard,
      67] Maircc as gar da chill go c-cion,
      68] Do-chluin a chert, 's do brisfedh.
    2. 69] Maith an naomh ar a labram soin,
      70] M' Aodocc mór Droma Lethain,

      p.287

      71] Do-chúaid feacht buadha go m-bladh
      72] Suas go tech an Duilemhan.
    3. 73] Ag écc do Mh' Aodócc bodhbda,
      74] Eter múr is mór-gharrdha,
      75] An cheall guna búar bennach
      76] Tuccadh uadha d' Fairceallach.
    4. 77] D' éis Fhaircheallaigh do dul d' écc,
      78] Tuccadh an cheall dia coimhet
      79] Don ghnúis fáoilidh, nar ér dáimh,
      80] Dont sáoir-fher, do Mháol Chiaráin.
    5. 81] Cú Duiligh, fa gar do gnímh,
      82] Tar éis Mhaol Chiaráin go m-brigh,
      83] Tri bliadhna an dias-sin gan acht
      84] D' éis a céile a c-comharbacht.
    6. 85] Maol Brigde, fa bind foghar,
      86] As dó fa mac Concobhar,
      87] Nír ghabh Maol Brighde an ceall cain,
      88] 'S do ghabh a mhac, Concobhar.
    1. 89] Re lind Choncobhair, barr sccol,
      90] Tar éis cáich i n-Dru im Lethan,
      91] Ticc O Ruairc, diorma nar thim,
      92] D' fagail aóighidechta on aird-cill.
    2. {folio 218a}93] Dob é líon tecchlaigh Fergail
      94] Go port M' Aodhócc mín-dealbaigh,
      95] Tri deigh-fir décc gan folach,
      96] Triar is tri céd comhramhach.
    3. 97] Tri h-oidce doibh 'sa chill cain,
      98] Í n-Druim Lethan, don laochraidh;
      99] Gan urchra ar ócc na ar shen diobh,
      100] Is Concobhar da c-coimhdhíol.
    4. 101] A frestal, ger cruaidh cennaigh,
      102] Gér nemh-náir d' Ó Fhairceallaigh,
      103] Ní raibhe gan díol dá chuid
      104] Fer díchill dibh na dermuitt.
    5. 105] Tri cet fer do loing, dar lim,
      106] Timceall Ferghail righ Erenn,
      107] Concubhar acc ríar gach fir
      108] Do bhiadh 's do lionn 's do leabthoibh.

    6. p.288

    7. 109] Fuair Fergal, flaith na Temhra,
      110] h-I b-port M' Aodhócc mín-dhelbdha
      111] A ríar uatha i n-gach tigh
      112] Do chuirm is do chaomh-coilcthibh.
    1. 113] 'Ar n-éirghe ar an b-faithce amach
      114] Adubairt Fergal faobhrach:
      115] ‘A chliar-sa, 's a chill dona,’
      116] ‘Congbaidh uaibh damh-sa diorma’.
    2. 117] Do raidh an comarba annsoin:
      118] ‘Congbáil na h-iarr, a Fergoil,’
      119] ‘Ma tá h' uidh re Temhraigh tinn,’
      120] ‘Ar cléir M' Aodhócc 'na aird-chill’.
    3. 121] ‘Congbáil bliadhna do dá cet,’
      122] ‘A Choncobhair, is ní bá brécc,’
      123] ‘Ar do cleircibh, is ar do thech,’
      124] ‘'S gach fer dibh do beith buidech’.
    4. 125] ‘Do fhlaith mar tú nír cubhaidh’,
      126] Dob é comhradh Concubhair,
      127] ‘Beith ag cur bhúandadh ar chill,’
      128] ‘O atá th' aire re h-Eirinn’.
    5. 129] ‘Dá madh tusa M' Aodhócc féin’,
      130] Adubairt Fergal ainnséin,
      131] ‘Do cuirfinn buanna ar do chill,’
      132] ‘Go m-beinn im righ ar Eirinn’.
    6. 133] ‘Congbáil tara coinnmedh féin’
      134] ‘Ar muinntir M' Aodhóg min-reid’
      135] ‘Do neoch da b-fuil ar doman
      136] ‘Ni cuireabh’, ar Concobar.
    7. 137] ‘Beir-si gan cethra is gan crodh,’
      138] ‘A chomharba’, bhar Feargal,
      139] ‘Fán freccra tuccais 'gud toigh,’
      140] ‘Más aiccnedh libh a lenmain’.
    8. 141] ‘Cion do chur i n-Druim Lethan’
      142] ‘Do rioghaibh mar gnathachadh,’
      143] ‘Ni thiubhar amach go brath,’
      144] ‘Ar connradh creach na conách;’
    9. {folio 218b}145] ‘Cur congbála ar mo cinedh’
      146] ‘D' esonoir no d' aindlighedh,’
      147] ‘Ni bhia an sccel-sin uaimh ar m' eis’
      148] ‘Ar fher m' ionaidh 'ga fhaisnéis’.

    p.289

    1. 147] Éirghis an uair-sin amach
      148] O Ruairc ocus a theghlach,
      149] Faccbaitt Druim Letan gan cradh,
      150] Tuccsat é go h-én-ionad.
    2. 151] Aisecc nír fhaomsat annsin
      152] Do Mh' Aodhócc na da mhuinntir,
      153] Sanntaighit go búan na ba,
      154] Is gradhaighit na cethra.
    3. 155] Tri h-oidhce gan éirghe ó a thigh
      156] Don comharba is dá mhuinntir,
      157] Luaithe íad go tech Temhrach
      158] Ná Ó Ruairc 'sa ro-thecchlach.
    4. 159] Maithe f-fer n-Eirenn uile,
      160] Eter righ is ro-dhuine,
      161] Go Ferghal do bí a n-gealladh,
      162] Go Temhraigh da timchealladh.
    5. 163] Tri h-uaire, gan fhios doibh fein,
      164] Tuaithbel na Temhrach ainnséin
      165] Tiaghaitt na maithe gan móid,
      166] 'Arna mesccadh do M' Aodhócc;
      167] An chuairt-sin do bhen a bladh
      168] D' Ferghal Ó Ruairc ré a rioghadh.
    6. 169] Neach do shiol Fhergail fhuiligh
      170] Tre móid M' Aodhócc míorbhuiligh
      171] Cennus for Themraigh na t-treabh
      172] Nochar gabh d' áis no d' éiccen.
    7. 173] Luach ar a chreich gan cumhga
      174] Fúair Concubhar comarbha,
      175] Buain righe d' Ó Ruairc malle,
      176] 'S gan cur búana ar a bhaile.
    8. 177] M' Aodhocc mac Sédna suairc sáoir
      178] Nar thuill ó én-neach anaoibh,
      179] A chlíar 'sa chill don chur-sa,
      180] Maircc do chách dan comarsa.

      Mairg.

    9. 18

      p.290


    p.291