Corpus of Electronic Texts Edition
Beatha Aodha Ruaidh Uí Dhomhnaill (Author: Lughaidh Ó Cléirigh)

section 5

An Ceathramhadh Bliadhain, 1595

¶39] in marg. an 4 bliadhain. Baoisiom i fois iaromh ier nimthecht dia amhsaibh go midhmhedón erraigh. Tangatar iliomat duaislibh coiccid Meadhbha do shaigidh Uí Dhomnaill frisin re sin go mbatar for amhsaine lais ier na ttofonn asa ttir la hansmacht Gall & ni antais dogres acht aga atachsomh & og áilghes fair im thuidhecht daithe a nanffaladh forsna hallmarchaibh & dorgain & dindredh aosa ind iomfhulaing & na ttuath robtar fomhámaighthe dhóibh. Ro baoi imorro dia ainchridhe sium & dia indíre fri Gallaibh guruó sodhaing a aslach fair a niondradh & a norgain dia ccaomhsadh. Basé mendat sainredh ro taiscéladh dia indredh hi tosach Rath Croichen Croiderge for Magh nAoi m Allghubha i neitirmhedhón na nGall bhail i mbatar a mbeochrodh & a nindile. Niruó herusa dhósomh on innsin uair do ratsat na Gaill coicced Connacht uile foa mámus go mbatar i forbhuisi i ndúinibh diothoghlaidhi & i portaibh gabhála na criche & fora bernadaibh boegail .i. drong diobh isin caistiall {MS folio 20b} fil for ur na senabonn fosragaibh an díle na dedhaidh dia ngaror Sligech & aroile dhíbh i mBaile an Motaigh dúnadh daingen fil hi comhfhochraibh don chnuc airderc do Chéis Chorainn Cruitire. Sochaidhe dhíobh isin Port Nua múr daingean eisidhe ro chlaidhset na Gaill eitir Loch Cé & Loch nArbhach. Araill díobh hi mainistir mhonach fil for brú na Seghsa obh isidhe dothaot a Loch Teichet dia ngarar Buill an tan sa. Dream oile hi tTuillsce i netirmhedón Mhaighi hAoi fri Raith Cruachan anairtuaidh. Ro baoi goibernóir coiccid Connacht Sir Risderd Biongom i Russ Commáin. Ridire crodha eisidhe & asé ba hairrigh fri laimh an tSeanaidh forsan ccoigedh uile febh atrubhramor. Ba duiligh diochumhaing da nach miodhlach ammus do thabairt forsan ffianlach remhebertmar

p.80

dia ccreachadh nách dia nindredh la hadhuath & la hurgrain a narm & ind innill lásan dimhigin & lásan dimbrígh do rónsat do Ghaoidelaibh o chein mháir. Ara aoi tra as fair desidh la hUa nDomhnoill dol foran slóighedh ar impide & ar asslach na nuasal & na naireach ro acaoinset i nimnedh fris.

¶40] Ro tarcclomtha & ro tionóiledh Cenel gConaill lais co mbátar occ Ath Seanaigh. Luidh ass iaromh cona shlógh an treas lá do Marta tar senshruth Samhaoire lámh dhes fri Loch Melghe m Cobthaigh tar imealbhord mBreifne go Braittshliabh & aissidhe co Tir Thuathail. Gabaid longphort hisuidhe co maduin. Lotar as ara bhárach tre dithreabhaibh & fasaighibh na criche gan airiugadh gan fhorchloisteacht gusan abhainn go Búill fri Loch Cé anair. Tieghaitt an slógh taran abhainn i nurthosach oidhche ocon ionad dia ngaror droichet Chnuic an Bhiocara. Aissidhe dhóibh co taoi tóithenach tre Magh Luirg an Dághdha & tre Mhag Aoi an Fhinnbheandaigh go riachtatar la dobharshoillsi na maidne go Cruachanraith Aoi. Acht chena gerbo hiomdlúith iomfhoccus aittreabadh & áitiugadh imon ríoghráith & geruo hiolardha a mbúar & a mbótháinte a neachradh iomluath {MS folio 21a} allmhardha a ndaimh & i ndaighinnile & gen go relccset a les gan a scceimhealta do sgainredh no a nógbadh deisréidedh ó aroile do chuingidh cruidh no cethra (uair foghebhtais a ffolartnadh dhíobh & da gach édáil ba menmarc leó genmothá ór nó argat) nírbo hedh sin do ronsat itir acht as fairsing foirlethan ro scaoilset ó aroile do mullach na rioghratha uair do deachaidh drong dhíobh fo dhuthaigh Uí Chonchobair Ruaidh & Uí Aínlighe & araill go droichet Beoil Atha Mogha & dream oile taran Caislén Riabhach siar. Do riachtatar na sirthe sárluatha sin uile cona nairgnibh & cona ngabhalaibh do neoch ro chumhaingset do chomhghluasacht no do chor rempu do almhaibh & dinnilibh ier medón laoi isin ló chedna go hairm a mbaoi Ó Domhnaill co hOilfinn. Ba cianfhoda riasan tan sin naro tiomairgedh & naro teglamadh cuttroma ná coibhéis diaro tionóiledh do chreachaibh i

p.82

naoinionadh dairccthibh aonlaoi la neach do shiol Ghaeidil Glais m Niúil. Dothoet Ua Domhnaill cona shlógh ina réimim ionmall imthechta tar imealbhord Mhuighe hAoi lámh dhes fri senAth Slisen & go hUibh Briúin co rangatar co hur Sionna ar asedh do thaeit si anairtuaidh gach ndíreach eitir Uíbh Briuin & Conmaicne Rein. Gabhaid longphort hisuidhe an adhaig sin.

¶41] Tuirthechta an ghoibhernora Risderd Biongom atchuas dósaidhe O Domhnaill do thriall riasiu tainic don tír & ro baoi ina fhoichill amail as deach ro fhéd & ba fó lais a thocht itir uair andar leisiomh ní thernaidhfedh for ccúla gan aithmhela. Dorecclaim chucca na Gaill bator i forbhaisi isin ccrich i ccoitchinne as gach mennat i mbator & dálais chuicce iett gusan Seghais dia ngaror an Búill ar as ann ba doigh lais Ua Domhnaill do ghabhail ag soadh dhó dia thír. Tangatar isin toichestal sin na Gaill batar i forbhaisi occan Sliccech i mBaile an Motaigh & isin Port Nua go mbatar i mainistir na Búille. Tangatar isin toicheastal céttna na Gaill batar {MS folio 21b} hi cClúain na cCaisseal. Tanaic an goibernóir feisin go nGallaibh Rossa Commain lais & go ndruing móir do Ghaoidelaibh imaroen friú go mbatar occ Raith Cruachan & doieghatt for sliochtlorcc na sluagh & na ccreach & gerbo sodhaing a lorg do breith (ar nirbo sliocht siondaigh for oighredh eng & foillecht an chreachshloigh baoi rempu) ba sain conair ro chingset la diuidh laoi & la hurthosach oidhche iar na mesgmherugadh la háilghius & la tinnenus a ttarrachtain & a ttograim uair basedh lanshaoilechtain na nGall gurbo hi an chonair i ttúdhchaidh Ua Domhnaill don tír nó asgnáifedh doridhisi occ soadh ina fhritheing. Ó Domhnoill tra (ó ro glé an lá cona lanshoilsi ara barach) ro fhorchongair for a ghiollanraidh & for gach aon dia shlógh da narbhó heol arm dimbirt nó diomluadh i nagaidh a námhat asccnamh gan fhuireach laa ccreachghabhálaibh & laa nédálaibh do shoigidh na Sionda gó aroile áth domhain baoi forsan abhainn frisi raiter Ath Chille Trenáin. Do rónadh fairsiomh indsin

p.84

fochettóir & lottar tarsan abhainn gan nach mbaogal gombator forsan mbruach alltarach i cConmhaicne Maighe Rein frisi raiter Muinter Eolais an tan sa.

¶42] Iomthusa an ghoibernóra Risderd Biongam ó do bert dia úidh Ó Domhnaill cona shlogh do fomghabhail & do sheachna na sligedh tarsa ttudhchatar don tír ro fhaoidh techta gusna Gallaibh frisar dhálustair occ mainistir na Búille dia ttochuiredh chucca do dhul dóibh uile i lenmhain an tsloigh donainig dinnredh na criche & ona ruccsat fair i traitti nocharbo háil dó saigidh foran slógh naile go nanfhuirithe co ndeachatarsomh desidhe tar Sionainn sairtuaidh resiu táirthettar na Gaill acht madh uathadh dia namhsaibh ro fhágaibhset dia néis do chathugadh tara ccend & dia nimdheghail ina ndiuidh. Dusfáirthetor drong mhór do ghlaslaith an tsloigh Ghall & dia noes diobhraicthe iaidsidhe & {MS folio 22a} doberatt deabaidh dóibh gurro créchtnaighit & gurro gonait ile etorra. Cidh fil ann tra acht do dheachatar Cenél cConaill darsan abhainn fodheóidh ier mbuaidh ccosccair. Soais an goibhernoir cona Ghallaibh for ccúlaibh & nirbhó slan lais a menma ar ba méla lais indredh an tíre tairis. Do thoet Ó Domhnaill cona shlógh ina nuidhedhaibh imthechta dia ttigibh co nédalaibh aidhble & co bfoilte móir. Anait samhlaidh occ léigen a scísi go deiredh nearraigh.

¶43] O ro chomfhoiccsigh cedtosach na síne samhrata doibh ro ghab ailghes & iomtholtan Ua Domhnaill do thuidhecht isin ccoicccrich doridhisi do fhuabairt na ttuath ro batar i ngeillsine Gall & roba riarach doibh dia ttabairt for ccúlaibh ina mhuinterus & ina charatradh do chosnamh a nathardha fri Gallaibh nó dia nindredh muna thiostais itir. Lasodhain do recclomtha a shlogh lais an 18 do April. Basedh a ccétna huidhe tar senshruth Samhaoire lamh dhes fri Loch Melghe m Cobthaigh co rangatar go Ros Inbhir an adaigh sin. Airisit co madain isin maighin sin. Tiaghait ara bharach co Cill Fhergo. Doghniat omfhuireach hisuidhe co ruccsat deiredh a sloigh forra. Doieghat ieromh

p.86

tresan mBreifne co Braittshliabh. Batar adhaigh longphuirt ann & doghniat a nairle iaromh. Basedh ro chogairset cecip cruth foghabtais eill forsna Gallaibh bator i mainistir na Seghsa robadh fó leó. As imne batarside co ndíbh cédaibh laoch i forbhaisi isin recclés hisin & ro fhásaighset na criocha bátar comhfhoiccsi dhóibh for gach leth gombtar dithreabha gan ionatocht gan aitreabadh. Asedh aireacc arricht la hUa nDomhnaill fodheóidh ro dhelaighestair dírim marcshluaigh asan tslogh dia shainmhuintir & foididh uadha iat hi conair naile tar Búill gusan mainistir & atbert friú dol do thaiscceladh for thain bó baoi occ na Gallaibh dia mbrégadh & dia ttarrang tar chladhaibh & múraibh na mainestrech gusan maigh réidh a ndedhaidh a mbu dus an ccaomhsadais an slogh tuidhecht {MS folio 22b} etorra & an daingen uair atchuas dUa Dhomhnoill go mbui cétt lulgech leó dia mbethamhnus.

¶44] Imsái Ó Domhnaill ass cona shlogh i sligidh ndeirrit dia diamhlugadh la himealbhord Locha hArbhach allanair & co Coirrshliabh na Seghsa. Rathaighit naoill G bátor i forbhaisi isin Port Nua eitir Loch Cé & Loch Arbhach seiselbhe an tsloigh ag gabhail társa. Gabaitt occ diaindiubragadh a nubhaillmheall luaidhe & og praplosccadh a bpúdair do thabairt scél & rabaidh dona hógaibh bátar isin mainestir arna tardadh an slógh breicc iompo & ná tíosta forra gan rathugadh. O rainicc Ó Domhnoill tarsan cCoirrshliabh budhdhes ro ghabh foss iffiodhbaidh ndeirrit bui ind iomfhoccus na habhann i netarnaidh forsna Gallaibh co teirt ara barach.

¶45] Dála an diorma ro foidhedh do thaisceladh foran ccreich atchuadhomor dusficcetsidhe isin dedhóil muich gusan mainestir & doberat ambu uaidibh coleicc. Atgniat na Gaill guruo celg ro hinnledh fora ccind & niro deraighset an daingen acht airisiomh ann. An tan tra ro ben Ua Domhnaill ceill dia

p.88

ttuidhechtsom asin mainestir for reidh an mhaighe i lenmhain a mbegshelbha bó roba dainimh doibh dia ttesbaidh an tan sin atracht asan etarnaidh a mbói & gabhais seacha fiartharsna Maighe hAoi cona miledhaibh goro lerdioghlamadh lais & goro lainchreachad a ndoruaraid diobh an cettna fecht & luidh reimhe gach ndireach go ranuicc co heochairimlibh na Sionna sair.

¶46] Dothaot tarsan abhainn go Conmhaicne Rein & roghabh longphort i Liathdruim Mhuintire hEólais & airisidh ann cona shlogh co ttairnicc leó celeabhradh na Casg & an tan ro shaoilset a esscaraid eisiomh do shoadh dia athardha ni hedh sin baoi ina menmoinsiomh acht ro hochuir chuicce co hinchleithe drong do lucht na criche & atbert friú dol isin coicccrich do brath & do thaisccéladh forsna tuathaibh batar i ngellsine {MS folio 23a} Ghall. Do chótor iaromh la forchongra na flatha do thaisccéladh isin Anghaile. Tuath isidhe inro threabhsat araill duaislibh Conmaicne do shíol Fherghusa m Rosa. Siol fFerghail a slondadhsaidhe & robtar fomhamaighthe do Gallaibh an tan sin. Batar imeacclach dia ttréccedh ar robadh garfhoccus a ccomhaighthes diaroile. Ro fhóidh beos Ua Domhnaill techta co hAodh Mhaguidhir dia thochuiredh chucca & ro dhalustair fris isin ccoiccrich cetna. Dusficcsidhe amail ro hiarradh.

¶47] Soait oes an braith for cculaibh co ffios scel & baoghail na criche dUa Domhnaill. Docomhla as ieromh cona mhiledhaibh luan Casg do shonnradh tarsna beilghibh ro thionchoisccset a thoisigh conaire dhó go rainicc ria matuin don Anghaile. Oirccther an da Anghaile & an chrioch uile for gach leth leo cona farccaibhset miol ninnile óthá Sliabh Uillind Fhoebardeircc m Find dia ngaror Sliabh Cairpre indiú go Glaiss Berramoin frisi raiter Eithne bail inro baidedh Eithne inghen Eachdach Feidhligh. Do ratsatt tra muinter Ui Domhnaill fo throimnéll teinedh an tír ina ttimcheall gurbhó smúitcheo dobhardha duibhchiach dorcha dethaige an coibeis baoi uasda etarbhúas gurbo lór dia lot & dia lanbaoghlugadh

p.90

dia mbeith iomchosnamh friu nárbo suaithnidhi & narbo soilléiri doibh a naithenta & a naes comhghaisgidh (diamtais eitirchian uaidhibh) oldát a naimhde & a mbiodhbhadha bunaidh.

¶48] Baoi caistiall isin ccrich Longphort Uí Fherghail a ainm ar asé ba dúnarus dósaidhe & don tí no bhiodh hi ccennus na criche dia chenél. Ba dúnadh daingen dithoghlaidhe eisidhe & dusfuit gusna Gallaibh an ionbaidh sin. Do ratsot ieromh Gaill fer soim dia sainmuintir ind dia iomchoimhéd & geill & aitire an tíre lais Criostoir Broun a ainm. Ba haitheach a hucht treóin eisidhe illeith fri dimhiccin & {MS folio 23b} tarcasal do thabhairt for uaislibh & uirriogaibh an tire for gach leith de. Gabhthar an caistiall la hUa nDomhnaill & do rattadh Criostóir & a chliamhain ass a mbroitt cona mnáibh dibh lionaibh. Do rochair dana Hoiberd .i. mac Ferghusa m Briain lasan slogh & ba duaislibh a cheiniúil eisidhe. La Maguidhir dofuitsiomh. Iorghabhthar Conchobhar m an Phriora Ui Raghallaigh la druing naile don tslógh. Ro marbadh & ro mudaighedh daoine iomdha leó an lá sin nach ttabharthar for aird a nanmanna sainredhacha la taobh na sé ngiall décc do shaorchlandaibh soichenelchaibh na criche (bátar i naitire la Criostóir Broun fri laimh Gall isin longphort) do losccadh ar níro cuimhgedh a ttesarccain la treathan na teinedh & la loisccnighe na luathlasrach baoi in gach aird & in gach airchend don bhaile. Ro loisccedh leó beos an lá sin ceithre caisteoill oile do chaistiallaibh an tíre cénmothá an Longphort. Dobadh lionmhaire da nédálaibh da nairccthibh & da ccreachaibh inás amail ro fhédsat a ttiomáin ag fágbháil na hAnghaile dhóibh.

¶49] Lottar ass iar nindredh in tíre gurro ghabhsat longphort i Tealluch nDúnchadha an adhaigh sin. Doléiccet a sceimhealta ara bharach gusan dú imbatar Goill i forbhaisi isin ccrích .i. go mainestir conróttacht la hord San Fransces i niomfhoccus don Chabhán (longphort U Raghallaigh) & doberat leó gach édáil fora rugsat óná fuairseatt baogal forsna Gallaibh la daingeninnille

p.92

an ionaid a mbátar. Gabhait foss an adhaigh sin i Teallach nEachdach allathíar do Bhél Atha Conuill.

¶50] Robadh súaill an erndail ionnmhusa fora ttabhratais muinter Uí Dhomhnaill mórluach cruidh & cethra isna conairibh rempa i nor an da Breifne & i Feraibh Monach ara lionmhaire bátar leó ara fhod & ara imchéine uaidhíbh dia ttír ar laige & ar enirte gacha ceneóil cethra in ionbaidh sin. Nirbhó sádhal suantoirrchimeach ro thochaith Aodh Ruadh {MS folio 24a} Ua Domhnaill an tsechtmain sin & ba heitirchian o aroile a uidhedha & a imthechta ar ba dia sathairn ro bhensat a mhuinter a mbú do Ghallaibh mainestre na Búille & ro airgset Machaire Connacht. Ba dia mairt ar cciund ro chreachloisccset a shlóigh an da Anghaile amail atrubhramor & ba dia cédaoin ieromh ro shrethnaighset a shirthe imón cCabhán. Lotar Cenél Conaill ierttain dia ttighibh iar sóirthiugadh a neachtra. An Criostoir Broun remhráite baoisidhe i ngiallnus la hUa nDomhnoill gurro eirn uaidh a fhuasccladh .i. sé fichit ponnta.

¶51] Ro fes do Ghallaibh Duibhlinne Ó Néill do dhul i ccomhbáidh chogaidh na nGaoidhel ar asslach & fhoráileamh Uí Dhomhnaill ceni ba forréil fair coléicc & ge ro dichlestair airett ro fhett. O robadh deimhin las an Justis Ser Uilliam Russell & lásan Senadh archena náro chumaingsiomh fodhéoidh erchoittmedh a chiontadh ro fhóidhset deich ccéd laech cona ccongaibh thechta co hIobhar Chinn Tragha i fforbhaisi for Chénel nEóghain & ro thingheall an Justis feisin tocht cona shlogh i ngaruair daidhmilledh na criche & do chrothadh a dionn & a droibhel. La sodhain ro fhaoidh Ua Néill a thechta do shaigidh Uí Dhomhnaill dia aisnéis dho an turchomhrac trénshlóigh sin do beith occ tinghealladh co Tír Eogain. Ni fordhamhair a aignedh dUa Dhomhnaill coistecht an scceóil conadh edh doróine a shlogh do thecclomad chuicce fochetóir go haonmhaigin & tuidhecht co Tír Eóghain bhail i mbuí Ó Néill. Tiaghaitt imároen go Fochaird Muirtheimhne bhail i nderna an Cuchulainn airrderc an fhoicherd ghaisgidh. Doghniatt botha

p.94

& belsccátha frisin Fhochaird anair hi mís Mai doshonradh. Batar setal hisuidiu hi foimhtin an Justis do anacal & do iomchoimhéd an chóiccidh fair. Acht chena ro airis an Justis i nAth Cliath don chur sin iar ffios sccél dó go mbatarsom ina fhoichill amhlaidh.

¶52] Bói laoch andgaidh ainiarraidh dona Gallaibh {MS folio 24b} ind ionbaidh sin isin ccaistiall ro bhoi for ur senabhann Sligighe hi forbhaisi co ndib coegat laech immaille ris Seoirsi Ócc Biongom a ainmsidhe. Ba tóiseach niomghona & ba caiptin coccaidh é fri laimh ind airrigh do rala for coicced Medba an tan sin .i. Risderd Biongom. Iomthusa an tSeoirsi atrubhramar ro sheolustar lucht lunga lamh dhes fri hor nErenn sairtuaidh co ranuicc senchuan Súilighe i ccrich Conaill m Neill an tan ro baoi Ua Domhnaill cona shlogh hi Tír Eogain. Ro baoi mainistir ainnsidhe for ur na tragha tuargaibhthe ar onoir & ar airmitin do naomh-Mairi mathair an Choimdedh. Tieghait fon mainistir & doberot esti hi mbúi inde détghadh oifreind & daidhmibh edbarta coirp an tSlainicedha & dedalaibh oile archena. Soait for cúlaibh co rangatar co Toraigh dú inro bendach an Columb airderc. Inis isidhe fil fo erchomhair na criche amach atuaid gach ndireach forsan ffairrge edh imchian ó thir. Ro chroithset neimhedh an naoimh & an innsi uile cona fargaibhset míol ninnile innte. Atfiadhar dUa Dhomhnaill aidhmilledh an tíre dia eis do choblach echtrond. Ticcsidhe dia thír do tharrachtain na hoirccne. Nirbo foda an iodhnaide dósomh ierttain an tan do riacht sccéla chucca an Justis cona shlógh do thocht co Tir Eoghain. Soais Ó Domhnaill friothroscc doridisi co ranuicc airm a mbúi O Neill ind aires dala frisan Justis secip conair no chingfedh. Ba fóilidh Ua Néill remibhsiomh & atracht a menma dia fhaicsin. Gabhait occ friothaire & occ forchoimhett an Justis eineach ind ionchaibh fris. Niro shaighset fair & ní mo ro shaighsiomh forro acht namá nicon relcet eisreidedh dia shlogh do chuingidh chruidh no chethra comba héiccen don Justis fodheóidh iompúdh doridhisi co hAth Cliath o na caomhnagair ní dona Gaoidhealaibh.

p.96

¶53] Tuirthechta an tSeoirsi remhráite ier ffilledh dhosaidhe gusan Sligech ni foda {MS folio 25a} an ré foraélaing coimsidh na nuile dho gan a aithe fair an dímiadh do ratt deacclais na hi naomhMairi & deacclais an Choluimb atrubhromor. As imne on arriocht. Baoi duine uasal do choiccedh Medhbha for amhsaine i ffochair an tSeoirsi co ndib laochaibh deg dia shainmhuintir ina choimhthecht Uilleacc a Burc a chomhainm. Mac sidhe Rémainn na Scuab m Uillic na cCeann m Riocaird & cenib do Ghaoidelaibh dia chenelsom ba sain modh & bes doib ara fhott ó ro aitrebhsat in ninse & nirbo lugha sainsherc na nGaeidel imna Gallaibh inas a sercsomh ar robo cumma omh mioscais & ainchridhe Gall Duiblinne im chechtarnae dhíobh. Do ronta dimhigin & tarcusal mor forsan Uilleacc lasna Gallaibh sin oga mbui forsan amhsaine. Ro lionsomh dfheirg & do lonnus & baoi occa scrúdadh doghres cisi cruth no aithfedh a dimiadh forsna Gallaibh & tuidhecht i muinterus Ui Dhomhnaill iar sin uair ba menmarc lais iornaidhm a chairdesa fris. Baoisiomh samhlaidh occ brath & occ taisceladh foran Seoirsi cipindus conusfuair i mbaoghal ina aragol la naon & ro thub fris a eccoir & a aindlighed fair & nochon fhuair freccra badh ní dhó & o na fuair gebidh claidhep ndo co ttobacht a chend da chuilmheidhe. Gabhthar in baile la hUilleacc ieromh & ro fhaoidh a thechta co hÁth Seanaigh. Ro lásat muinter Ui Domhnaill a ttechta dia shaigidh co Tír Eoghain airm a mbói. Atfiadhat a sccel dUa Dhomhnaill. Atcuas dUa Neill ierttain. Robtar subaidhi dib linaibh. Dothaott tra Ua Domhnaill dia thigh iar ccelebradh dUa Néill & niro airis acht i noidhchibh go rainicc gusan Sliccech cona shochraide lais. Foghaibh failte hisuidhiu & do ratt Uilleac a Burc an caistiall dó. Fosaighis isin mbaile athaidh samhlaidh & ba sáimh lais a menma. Hi mis Iun doshunradh indsin.

¶54] Ba hisin ré sin do rala do laech amra do {MS folio 25b} Gallaibh tocht fo sccélaibh an bhaile co ttribh cédaibh laech ina fharradh. Ba caiptin coccaidh & ba toisech niomghona eisidhe Uilliam

p.98

Mos a shlondadh. Ticcsidhe co hEss Dara cidh resiú rofitir sccela Uí Dhomhnaill & ni choemhnaccair iompudh i ttraitiu an tan rangator muinter Uí Dhomhnaill don toebh oile don abhainn co mbátar eineach i nionchaibh ar gach taobh don droichet ro bhaoi forsan abhainn & nach ba móomh oldás edh diobhraicthe baoi etorra. Ni baoi conair gusna Gallaibh acht trésan droichet & niro fhedsat muinter Uí Dhomhnaill dul treampa amail roba menmarc leó acht chena ro horta caiptin amra dona Gallaibh lásn a diobhraicthibh do ronta etorra desiú & anall. O tainicc dorchutu na hoidhche ro élaidhset ass na Gaill febh as déine ronuccsatt dialaile & niro rathaighitt co matain. Ro lensat na hóicc iat isin dedhóil tar muinchind an tslebhe & ni ruccsat forra & ba méla mhór leó a ttérnudh uaidibh amlaidh sin. Soait for ccúlaibh gusan Sliccech doridhisi.

¶55] Ro fhágaibh Ó Domhnaill drong dia amhsaibh & dia aos tairisi hi ccaislén Sliccigh dia iomchoimhéd & ba slan lais a mhenma fodháigh an bhaile do bith fora chomus. Luidhsiomh iertain cona shlógh darsan Éirne badhthuaidh co ranuig dia thigh go Dún na nGall. Baoisimh i foss go medhón August. Atcoadhatar dósomh tasccar murchoblaigh do theacht i Loch Feabhail an tan sin. Ba hé ba hairech foran ccoblach hisin .i. Mac Leoid na hAra (oilen fil i nAlbain dianad ainm Ara as uaidhe ro ghabhsomh ainmniugadh) sé chéd laech a lion & basedh fosroghluais do bheith for amhsaine la hUa nDomhnaill. Itiat airm batar leó fiodhbhaca féthshnoidhthe & saighde srúibhghera & lannchloidhme lethanfhoda cona nurdhornaibh debhendacha. Dothoet Ua Domhnaill airm i mbátar & rosfost fri ré theora mios & ba hi medhón an mhís August remhraitiu doshunradh indsin. Do ronta a ccoind {MS folio 26a} medh for choartaibh & brugadhaibh ierttain go relccet a scís iarna mórshaothar muiridhe & combtar ellmha a lóinte. O robtar fuirithe iaromh do ratt Ó Domhnaill lais iat gusan Éirne & a shlógh archena do dul hi coigedh nAilealla. Docoislet as iaromh tar Drobhaois

p.100

tar Duibh tarsan Sligech tar Ess nDara tar muinchinn Slebhe Gamh gusan Luighne & aissidhe co Goisdealbachaibh. Baoi dúnadh daingen hisuidhiu Caistiall Mór Meic Goisdelbaigh do goirthi dhe. Dofuit gusna Gallaibh febh do rochratar caistialla an chuiccid archena. Ro shuidigh Ó Domhnaill a longphort imon dúnadh & ro gabh ag fubthadh & occ tomaithem for oes coimhéda an chaisteoill. Ba ferrde dhósom omh indsin ar rob éigen don bharda fodheoidh an baile do thabhairt uaidibh dUa Dhomhnaill. Do ratsomh iaramh commus an baile dona hibh diarbo toich & ro thingheallsat techt ina muinterus & foa thoghairm gach tan badh tol dó & bhéos airisiomh dogres hi combáidh chogaidh na nGaoidel.

¶56] Luidh dana Ó Domhnaill ierttain & niro airis co ranuic Turlach Mochán. Caistiall eisidhe fil i ndúthaig Meic Fheoruis. Ro ghabh occ iomshuidhe an dunaidh sin. Gebhitt a muinter for togail an mhúir & niro sccarsat lamha fris go ragbhatar an caistiall ar eigin & co ttardsat as i ngiallnus righdamhna an tíre Risderd mac Meic Fheorais co ndruing do mhaithibh an tíre imároen ris & in ba deach do mhaoinibh & ionnmusaibh an dúnaidh. Ro scaoilset iaram a sceimhealta fá Chonmhaicne fá Mhuintir Murchadha fa leithimeal an Mhachaire Riabhaigh & fa Thuaim Da Ghualann goro chroithset an chrioch for gach leth dhíobh ima crodh & ima hinnile. Soait for ccúlaibh co nédalaibh iomdha. Do rala tra goibhernóir an choiccidh Sir Risderd Biongom hi ccomfhochraibh do shluagh Uí Dhomhnaill an tan sin. Beist as annsomh ro bhaoi i nÉriu in ionbaidh sin dona Gallaibh esidhe. Cóicc céd décc laech armtha éidithe eitir traighthech & marcach a líon. Otchualaidhsidhe Ó Domhnaill cona shlogaibh do dul tairis siar hi cConnachtaibh & gach ni da ndergheine in gach conair i ndeachaidh ro bhaoi ina {MS folio 26b} urfhoichill & ina erchomair occ iompúdh dhó & doléige i nathghoirit gacha conaire in robadh dóigh lais Ó Domhnoill do thochar ina chend. O rofhitir Ua Domhnaill an ní sin

p.102

ro bhaoi for iomghabail na nGall febh as deach ro fhed ar ba derbh lais gurbo mór deithitin an tsloigh imma ccrudh & ima ccreachaibh ima nédáil & ima ninnile & robadh moa a shaoilechtain & a thairisin asa shlóghaibh im chothugadh caithghliadh & im chosnamh cathlaithreach ria ndul i seilbh édala i nesccarad inás an tan robtais deaithe gan deithitin iompaibh itir. Araill ann dana robtar lia dona Gallaibh oldat i mbátorsom & bheós ceni ba liaa ba duiligh frithbert fri Gallaibh an ionbaidh sin ar fheabhus a nairm ar allmardhacht a néididh & ar iongnaithe a ninnill cén go rugsat Gaoidhil ar eólus a nairmimberta iertain i ngaruair. Dála Uí Domhnaill ránuicsidhe cona shloghaib & cona ccreachaibh ier midhmhedón an tres laoi co muinchind Slebhe Gamh. Bátar dina na Gaill occ dianasccnamh na conaire ina ndochum amail as déine ro fhédsat ó Baile an Mhótaigh fothuaidh. Ro eitirdheligh Ua Domhnaill dírim marcach fora cciund do shaigidh ugra forra & dia niomfhostadh itir ar na faghbhatais giollanradh na aes diairm nó diomaóin dia shloghsomh i mbaogal. Ránuicc Ó Domhnoill gan nach ffriothorgain tarna tri droichetaibh droichet Chúile Maoile drochat Baile Essa Dara & droichet Sligigh co riacht cona shlógh & cona chreachaibh i niomfhochraibh Glenda Dallain.

¶57] Iomthusa an ghoibhernora Sir Risderd Biongom ó na tárraidh greim for slogh Uí Dhomhnaill dusficc fora ffoilliucht gusan Sliccech. Gabhaidh longphort isin mainistir amail fa bés do Ghallaibh arisemh isna naoimheccailsibh & ro baoi occa sccrúdadh ionnus no fhoiberadh an caistiall for mhuintir Uí Dhomhnoill. Ro fhoidh immorro Ua Domhnaill isin maduin ara bhárach buidhin mbig for eochaibh ána udmalla do breith airdmesa forsna Gallaibh & dfhios scél an dunaidh & na nócc bátar uadh isin caistiall. {MS folio 27a} Ó rangatar co himealbhord na habhonn atchiat na Gaill sánchán sechnón an bhaile. Ro bai ócclach uallach iomtholtanach i farradh Risderd Biongom an tan sin & ba mac fethar

p.104

dhó eisidhe Caiptin Mairtin do gairthi dhe. Asé ba tóiseach diorma lasan goibernóir. Ba hé rind agha & iorghaile baoi la Gallaibh coiccidh Olnéccmacht. No bhiodh occ ráitseachaibh & occ baighbriathraibh for Aodh Mháguidhir dogrés & for gach naon ara ccluinedh ainm nó alladh no clú láimhe do Ghaoidelaibh i lleith fri marcuighecht sainredh. Ni forroélangairsidhe déccsi a namhat don taobh araill don abhainn gan a ffuabairt. Geibis a each & gabhait an díorma archena. Otchiat muinter Uí Domhnaill iadsomh dia saigidh doiaghatt ass amail as déine conrangatar. Tieghaitsidhe ina leanmhain & nístairthetor. Soait for cúlaibh. Atfiadhat muinter Uí Dhomhnaill a scela don tslógh febh do glenta co mborrfadh & díumus & gurab la luas a nérma atrulatar ass. Iar ccloistecht na sccel d'Ua Dhomhnaill baoi occa scrúdadh & reimdéccsi ionnas nó fhóibéradh na Goill & no béradh múin iompa. Asedh arriochtt lais fodheóidh do roégha chucca an céd marcach robadh deach dia shlogh go ttribh céttaibh traightheach on mudh ccétna cona ttrealmaibh diobraicthe .i. fiodhbhaca feidhmnertmara cona saighetbolccaibh srethlionta ar ní rabhatar a naitherrach daidhmibh diobraicthi aca an tan sin acht mad beg. Lotar as go riachtatar locc i narbhó hinnill leó an chealg do hsuidhiugadh. Ba moamh oldas míle ceimend ón tSligech. La sodhain ro fhoidh Ó Domhnaill araill dia mharcshlógh for ammus na nGall dia mbréccadh chucca gusan airm i mbuí dia ccaomhsaitis & atnóe dhiobh gan tochar frisna Gallaibh & na badh {MS folio 27b} adhnár leó teichedh rempu acht a mbeith occa ttaraing go fóill bicc i ndedhaidh alaile conusttarttatais gan airiugadh dóibh gusan suidhiughadh sreithchelge ro sámhuigedh fora cciund. Lotar ass na hoicc feibh ro forchongradh forra & do ghniset amail conaitecht Ó Domhnaill. As infechtain ma conrangatar ur na habha an tan ro leablaing Caiptin Martín fora eoch ier na ffairccsin (amail as deine no chingfedh cu i ndail a fiadaigh erdhalta) & ro leablaingset buidhin móir do marcshlogh na nGall archena. Tiaghaitt

p.106

iaromh for ammus na nócc atchonncator amail as déini ronuccsat dialaile. Otchiat muinter Uí Dhomhnaill iattsomh dia saigidh febh ba menmarc leó ro fhagaibhset an maighen i mbátar & do relccett reimhibh fora nérim & gebitt céttus occ socairthennadh a sriainmhírend i ngiongobaibh a ngredh ngroidermach & a neachradh nuttmall nanbhsaidh dia ffosadhchongmhail i niomfhochraibh na nallmharach & dia mbrégadhtharrang gosan bhail i mbuí Ó Domhnaill. Nirbhó cian dona hóccaibh samlaidh an tan rob éiccen dóibh fodheóidh beith occ sporadh & occ echlosccadh a neoch a naoinfhecht & a naonfhabhall la luaisgribe na herma ronuccsat na Gaill ina ndedhaidh dia ttáirthechtain. Gabhaitt muinter Uí Dhomhnoill ag diainimrim & ag durasgnamh na conaire febh as diochra conrangatar. Docuirethar deiredh for oén dibhsidhe dia aimhdheoin conarbo tualaing a aos comtha do fhrestal la hionmoille a eich conustard i ffoill & hi mbaoghal occa bhiodhbadaibh guruo heiccen dó tar terthugadh a thigerna tochar frisna Gallaibh o rob erdalta lais a mharbadh do mhaighin. Felim Riabach Mac Daued ainm an tí hisin. Iompaissidhe a aighid for Chaiptin Mairtin ar asé ba nesomh dhó {MS folio 28a} dona híbh ro bátar ina ttiarmhórthadh & asé ba tóiseach niomghona do mharcshlogh na nGall & é hi rémhthús na conaire. Ro bhaoi fogha áith amhnus lasan fFélim rémhraite dia diobhraccadh tan ba hadhlaic. Do ratt a mhér isin suainemh & ro chroithestair go calma an ccraoisigh & tarlaic erchor don fhogha go feidhmnertmhar for ammus Chaiptin Mairtin conustarla tar imelbhord an éittidh allmhardha i nderc a ocsaille gach ndíreach gurro threaghdustar a chroidhe ina chliabh feibh atruilletor a mighniomha ar ba handgaidh éttrocar an tí ro gonadh ann & ba hadhbol a mhioscais imna Gaoidhealaibh & bátar iolardha a ainbretha in gach maighin i mbiodh isin ccoigedh hi ccoitchinde ótha Luimneach go Drobhaois a llos a bhrathar. Lasodhain iompáit na Gaill for ccúlaibh iar nguin a ttréinfhir & a ttóisigh iombualta & doberat leó for iomochur foén i fanntaisibh écca go rangatar an baile. Ro écc iaromh an adhaigh sin. Robtar ile osnadha & mallachta bocht & aidhilgnech ro sharaighsiomh imo seilbh

p.108

ndílis bátar ina chaoimhthecht og asgnamh dfhios an alltair & ag celeabhradh dhó don cheanntar don chur sin. Otchonnairc Ó Domhnaill na Gaill do shoadh tara nais ruslion do lonnus lanadhbhal frisan laochraidh ona tárraidh mian a mhenman & alghus a inntinne forsna hallmharchaibh amail do ruimen cétus. Dusficcet fianlach na fásfhuabarta hi freacnarcus na flatha (gerbo doiligh dhoibh itir ar aidhble a fhuasnaidh) & attfiadhat amail do rala dhóibh & ro thoingset uile dar cend an churaidh ro ghon Caiptin Mairtín na buí ní nonbéradh ass muna tardadh an taonfhorgomh sin genmothá cumhachta an Choimdedh. Ro fhéthnaighestar ferg Uí Dhomhnaill & ro thláthaighestair a aiccnedh desidhe & atchuas do ara bharach go {MS folio 28b} nérbhail an caiptin amail atrubhramar. Robadh lughaide dia shniomsomh innsin ceni ba slán lais a mhenma do raith ier tternádh na nGall amail atroneset & iar ndul dia chelg & dia etarnaidhe for nefni acht marbadh an aoinfhir rémhepertmar.

¶58] Iomthúsa an ghoibernóra iar nécc a bhrathar & a gormeic ro línsidhe dfheirg & daininne & ro forchongair fora shluagh dol fón mainestir & crannchaingel & cubhachla na cceledh nDé do blodhadh & do brisedh & a fholartnadh do thabairt chugasomh dia cclaraibh comhdhlúta caomhfhuaighti & dia sailgibh sonairte sémhshnoidhti ar go ndernadhsomh trealmha toghalta mór dhíobh. Do rattadh iaromh chuga inro chuinnigh. Donucctha iolar saor & oibrighthe iomdha dia ionnsoighidh. Dorónsat teghdhuise taithchengailte tréndaingne troda donaibh sailgibh & donaibh sleamhanchláraibh hisin & cumhdaighthi clarthairrngeacha ciomaisdirghe cobhsaidhe fri cathugadh do churadhaibh estibh. Do fucctha seichedha bó & damh forro dianechtair. Do ratta rothadha remdhirghe ralachdaingne fóithibh dia ffogluasacht gusan dúnadh. O robtar eallmha na gnioma gliúchláraidh gailléccosccda hisin ro líonta do laechraidh & do láithibh goile & do ghasraidh gaisccedhach na nGall. Do rattadh iaromh foghluasacht nallmardha fair la dorchata urthosaigh na hoidhche coró suidighthe tul i tul fri huillinn an chaisteóil. Gabhait for toghail an mhuir ierttain.

p.110

Gidh iat lucht an chaisteóill dana nírbhó meirbh & nirbho tim ro ghabhsat for freastal aésa na toghla uair ro bhátar saoir isin dúnadh ina nurfhoichill & gabhaitt occ blodadh an bhalla fóa nerchomhair dia ndiobhraccadh i ttosaigh. Tiaghait a laith ghaile for taiblibh an dúnaidh & doleccet forra anuas ile do chairrgibh cenngharbha cobsaidhe & do thromchlochaibh tuinidhe tulammais gurbhot mion{MS folio 29a}bhaighthi mórblodhta gach ní frisi ttegmhatáis go talmain. Tiaghaitt aroile dhiobh for fenestribh & forlesaib an chaisteóill & gabhait occ diubhraccadh a nubhaillmheall luaidhe & a ttorannchaor tteintidhe forra gurro foirrghit an fianlach bátar isna cumhdaigibh claraidh don chloichthres sin & dá gach cenél diubhraicthi archena docorathor dhoibh cona bai bá dia nuirthrialladh itir. Ni forroelangtar na Gaill a ccréchtnugadh ni ba moamh ó naro fhétsat ní don dúnadh acht cuirit a ccaithchliatha diobh & fágbhaitt a ttighe troda & a tteghdhuise toghalta múr & soait ina ffritheing ité beóghonta & robtar buidigh do breith a nanmonn leó. Ba tochomracht mór & ba sníomh adhbal lasan airrigh Risderd Biongom na caomhnaccair a anchroidhe & a innire dimbirt forsan ccaistiall & forsna híbh batar ind & ó naro chumhaing soais fora ais isin conair i tudhchaidh tar Choirrshliabh na Seghsa & tar Mag nAoi m Allghubha go ranaic Ross Commáin. Ro airis ainnsidhe ar basé a dhunárus & nírbo slán lais a mhenma iar marbadh a brathar uadha & iar nindredh an tíre thairis.

¶59] Soaidh dana Ó Domnaill iar mbuaidh & teitt tarsan Samhaoir sairtuaidh & leiccid uadha na hAlbanaigh bátor for amhsaine occa & ro eirnestair a ttuarustla friú. Nírbhó foda an iornaidhe dUa Dhomhnoill go ttainicc doridhisi gusan Sligech & ro bris caistiall Sligighe cona farccaibh cloch for cloich de ar uamhan na nGall dia ghabhail gan rathogadh dósomh. Ro brisedh beós lais trí caisteóil décc do chaistiallaibh Connacht & do bert geill & aitire ó nach aon rob omhan lais do

p.112

fhrithbeirt fris nó dia aimhríar itir. Dothaot ina fhritheing tarsan Érne badhthuaidh & ro fosaighestair occ léiged a scísi go mí Dhecember.

¶60] Batar tra uasail & airigh coigidh Olnéccmacht occa nionnarbad & ogá ttofonn asa ttír lasna Gallaibh cénmothá i mbaoi i muinteres & hi ccaratradh Uí Dhomhnaill diobh. Dusfangatar sochaidhe dia saorchlandaibh & dia {MS folio 29b} ndaorchlandaibh do shaighidh Uí Domhnaill do éccaoine a nimnidh & a néttualaing fris. Deithbhir ón ar ba hé a post cothaighthe & a ndos didin & a sciath imdheghla ar gach nanbhuain. No chongbadh dana a nuaisle & a nairigh ina chaoimhthecht & ina ccomthanus badhdein. Do beiredh beos coindmedh sechnón a thíre fora brughadhaibh & fora choarttaibh dia naos dínnimh deróil dia naitreabthachaibh & dia naos anffann enirt. An tan tra do beiredh ina ttir badhdhéin iatt no forchongradh fora mhuintir hi ccoitchinde congnamh cruidh & cethra etha & arbha do dháil dóibh ar dhaigh ionatochta & aithrebe a ttíre doridhisi. Dusfainicc dina Teabóid a Búrc m Uáter Chiotaigh m Seaain m Oiliuerais i ccumma chaigh do acaoine a anforlainn fri hUa nDomhnoill & aroile saorchlanna genmothásomh. Ba trogh laisiomh a neccaoine & a niomchosaoid & ro tingheall go ttuasailcfedh on daoire & ón dochraitte i mbatar diamadh é bad fortail & go ttiubhradh ina nathardha iad doridhisi. Lásodhain ro forchongair fora amhsaibh & fora oés tuarastoil & for oes diolmhain a chriche co ndiccsittís lasna huaislibh rémhepertmar isin ccoiccrich dia nertadh i naghaidh a namhatt. Doghniatt samhlaidh febh ro eráilsiomh forro. Tiaghaitt lásna huaislibh co coigedh Meadhbha & gabhaitt for iondradh & orgain na nGall & gach aoin do rala hi ccottach & hi ccaratradh friu. O mhedhon fochmhuine dhoibh foran apairtsin go medhón gaimhridh.

¶61] Iomthusa Uí Domhnaill iar léiccen a scísi dhósaidhe setol foda febh atrubhromar do iomaircc a shlogha i mí December doshunradh & do dheachaidh i ccoigedh Meadhbha & basí conair do luidh tarsan Sligigh tar Traigh nEothuile &

p.114

tre Thír Fhiachrach Mhuaidhe tar Muaidh fadhein & go Tír nAmhalgadha m Fiachrach m Eachdhach Muighmedhóin. Ba sain ceinél ro aitrebh í an ionbaidh sin & na tuatha diarbho toich ó chein mháir. Búrcaigh {MS folio 30a} slondadh an cheneoil rotusnaitreb an tan sin. Ba do Fhrancaibh a mbunadhchenél & a criochaibh Saxan do deochator an dú sin & ba tria nert na Saxan ro chedghabsat an chrioch. Ara aoi sin niruo lugha mioscais na nGaoidel lasna Gallaibh ollttáitte. MacUilliam Burc ba hanmaim oirechais do thigerna na tíre & niro gairthi fri ré iar ffortamhlugadh forra dona Gallaibh. Ro batar dana iomat ruirech & rioghdamhnadh dhíobhsom & nirptar cora friaroile imón anmuim ar andar la gach aon díobh ba dó buddéin ba dú cendus & tigernus an tire. Donangatarsidhe ó bhiug co mór fo ghairm Uí Domhnaill iar ttocht do don tir & ba dúthaigh doibh cia no thiestais uair ro laiset Cenel cConaill fo chios doibh ó chein mháir & niro toibhgithi fri re la grain & geraitecht Gall & la haidble a neirt & a ccumacht. Atiet na maithe bator i frithbeirt fri aroile imon tigernus Uilliam Búrcc o Shruthair a sinnsersidhe uile, Daued an Fhraoich, Risderd mac Demain an Chorrain, Oilueras m Seaain m Oiluerais, Emann mac Tomais an Mhachaire ó Chongae, Teaboitt na Long mac Risderd an Iaraind, Seaan mac Riocaird m Seaain an Termainn, & Teapoitt m Uateir Chiotaigh m Seaain m Oiluerais.

¶62] Dosfangatar isin chomhdail cetna hi cuma chaigh do shaigidh Uí Domhnaill toisigh & baruin an tíre Mac Goisdelbaig Seaan Dubh Mac Siurtain .i. Emann an Machaire & Mac Domhnaill Galloglach .i. Marcus mac an Abbadh & Mac Muiris .i. Emann & Ó Maille .i. Eoghan. Ba hiarna ccomairlisidhe & iarna ttoghae no hoirdnighthi tigerna foran tír & i Raith Eassa Caoide do gairthi an tanmaim as Mac Uilliam de & ba he Mac Teapoitt no goiredh. Oro theglaimsiut na maithe

p.116

sin uile attrubhramar co hUa nDomhnaill cusan maighin cetnae do rónadh la hUa nDochartaigh Seaan Og (febh ro forchongairsiomh fair) cetheora lorgbuidhne dia sloghaibh druim ar druim i niomthacmang an lesa & na laochratha imaccuairt. Ocht ccéd .x. dia amsaibh & dia aes tuillme & tuarustail fri cnes na rioghratha isin cetna buidin. O Dochartaigh fodhéin & Ó Baoighill Tadhg Ócc co nglaslaith Thíre Conaill allamuigh diphsidhe isin cuairt tanaisi. Na tri Meic Suibne cona ngallocclachaibh dianeachtairside Fir Connacht cona ttoichestal don leth amuigh dibsidhe uile. O Domnaill feisin cona aireachaib & uaislibh ina srethchiorcaill bodba for dua na ratha & ni lamadh neach dia uaisle no dia airmhidnige tocht ina fhreacnairc isin raith acht an tí no forchongradhsomh {MS folio 30b} do ghairm chucca ar nuair. Gebidh ieromh occá sccrúdadh & remhdhéccsi frisna maithib batar ina fhochair cred doghenadh frisna huaislibh imon anmuim oga mbatar frithbeirt & cosnamh. Rostochuir chuige barúin & toisigh an tire ier nurd dia athchomarc chuca imaseach cia dona huaislibh no oirdnigfedh hi cendus na criche. Mac Domhnaill & Mac Muiris & Ó Máille basedh atbertator ó oenghuth guruo don tsindser Uilliam Burc roba techta tigerna do ghairm uair assedh roba gnaithbés doibh oirdnedh an tsindsir ar belaibh an tsoisir. Ro raidh Mac Goisdelbaigh & Mac Siurtain guruo do Theaboit mac Uateir Chiotaigh m Seaain m Oiluerais robadh dior gairm flatha ar ba seirigh seitriuch eisidhe i lló & inn adhaigh i tír & i coiccrich ciambadh uathadh ciambadh sochaide dó.

¶63] Iar ccrúdh a chomairle dUa Domhnaill ba fair desid lais fodeoidh cennus na criche do thabairt do Theapoit mac Uateir Chiotaigh & ro fhorchongair for Mac Teapoit Mac Uilliam do ghairm de. Do ronadh fairsiumh indsin uair ro goiredh anmuim de fiadh na slóghaibh í coitchindi ge ro batar araill dia chenel ba siniu ar aoi naoisi & ba moamh gairm olta. Ara aoi sin ase do deachaidh cettus cugasom for athchur & ionnarbadh asa thir & do rairrngert dho co ttiobradh ina duthaig doridhisi dia ccaemsadh. Araill beus baoisidhe i tuili

p.118

a aoisi & a engnamai fri foimtin itnnidh & éttualaing an chogaidh i mbaoisiom & dana fris sin basé an tí Tepoit ba móamh mioscais lasna Gallaibh don tslondadh isin & ba lugaide no gebtais Gaoidhil aimiris de a bith an tuchtsin. Ro herghabadh Oliueras mac Seaain & Émann mac Tomais an Machaire & Seaan m Riocaird m Seaain an Termainn & do bretha i ngeimliph la hUa nDomhnoill condusfuccait co Tír Conaill. Do bert geill & aitire ele ó araill dona huaislibh batar occ cuingidh an tigernais for laimh an Tepóitt ierna oirdnedh isin fflaithius. Dothaet Ó Domhnaill iartain (ier ttochaithiumh na notlacc dhó i mbaruntacht Chille Mhedoin & isna Brighibh i Cloind Muiris) tar Muaidh Ua nAmhalgaidh co Tír Fiachrach & ro oirdnestar tigherna foran tír sin. Ba de do ghoir anmuim do Thadhg m Taidhg Riabhaigh m Eóghain Uí Dubhda. Asé tra Ó Domhnaill ro ghoir Ó Cellaigh don Fhiordorcha mac Ceallaigh m Domhnaill m Aedha na cCailleach & Mac Diarmada Muighi Luircc do Chonchobhar m Taidhg m Eoghain & Mac Donnchaidh Thíre hOilealla do Muirghius Chaech m Taidhg & Mac Donnchaidh an Chorainn do Rudhraige mhac Aodhae & O hEghrai Ri abhach do Fhelim m Conchaisil. {MS folio 31a} Níruó deacmhaic són ar ro bator a sinnsirsidhe fo chíos & cháin do Chenél cConaill dogres & ba cubaidh samlaidh cia badh e O Domhnaill no oirdnedh ina natharda iadsomh & dogaradh na hanmanna atrubhramar. Ba sain re do roinesiumh indsin. Do ratsomh dana Ó Ruairc & Mac Diarmata ina natharda iarna niondarbadh la Gallaibh & nirbo hiadsomh namá acht gach aon do Ghaoidhelaibh coigidh Meadhba ro eitirdelighestair frisna Gallaibh do roine an ccétna friú.

p.120