Corpus of Electronic Texts Edition
Ann[acute ]la Gearra as Proibhinse Ard Macha (Author: [unknown])

p.337

Ann[acute ]la Gearra as Proibhinse Ard Macha

in eagar ag Gearóid Mac Niocaill

I l[acute ]mhscríbhinn Add. 30512; ff. 39rb-40rb, sa British Museum .i. British Library, at[acute ] na hann[acute ]la so; le f[acute ]il. Níl de theideal orthu inti ach 'Senchronic sunn', i l[acute ]imh sheanChathail Uí Chonchubhair; mas fíor do Robin Flower.1 Uilliam Mac an Leagha (fl. c. 1460-75) a scríobh an LS féin.2

Ní de réir blianta at[acute ] na himeachtaí éagsúla d[acute ]taithe, ach do réir an achair de bhlianta eatarthu. Sé an míniú is dóichí air sin, déarfainn, n[acute ] gur cuireadh le chéile an 'senchronic' seo as foinse a bhí d[acute ]taithe le calainni—sé sin, le sreath de KKK, gan bliain A.D. ag gabh[acute ]il leo, fé mar at[acute ] i dtosach Ann[acute ]la Inse Faithleann, nó BL Cotton Titus A XXV. Luíonn sé le dealramh go raibh sonraí compóide—aois na gealaí ar an 1 Ean[acute ]ir, cuir i gc[acute ]s—i dteannta cuid acu: féach tagraí d[acute ] leithéid fé na blianta 1086, 1103.3

D[acute ] ainneoin seo, is fuirist d[acute ]taí a chur i leith fhormhór na n-imeachtaí, mar t[acute ] dh[acute ] phonc dheimhneacha ann: cath Chluain Tarbh (1014) agus cathanna Stamford Bridge agus Hastings (1066). Níl le déanamh ach [acute ]ireamh siar agus aniar ó na pointí sin. Ní féidir sin a dhéanamh do leith an d[acute ] mhír thosaigh ar ar thugas (A) agus (B); is follas go raibh bearnaí sa bhun-téacs óna gcineann an téacs so idir (A) agus (B), agus idir (B) agus (C). Chun d[acute ]taí a chur ina leith siúd, caithfí dhul i dtuilleamaí foinsí eile; cheapas go mb'fhearr iad d'fh[acute ]gaint fé mar bhíodar.

Ó thaobh na d[acute ]taíochta dhe, réitíonn d[acute ]taí na n-ann[acute ]la so le d[acute ]taí ceartaithe AU suas go dtí 863; idir sin agus 819 t[acute ]id bliain chun tosaigh; agus t[acute ] 819 féin ceart.

B'í tuairim Robin Flower go mb'as proibhinse Ard Macha do na hann[acute ]la so;4 agus déarfainn go bhfuil an ceart aige. Níl tagairt iontu d'aon eaglaiseach ón dtaobh amuigh den tuaisceart. Ní fuirist a r[acute ] cathain a cuireadh le chéile iad, sa chrot ina bhfuilid anois againn, mar ní féidir bheith cinnte dhe go dtugann an d[acute ]ta deiridh (1134) terminus post quem dúinn: thiocfadh dhó go raibh a thuilleadh ann tr[acute ]th. Ó thaobh na teangan de níl de leid deimhneach iontu ar an d[acute ]ta ach an fhoirm 'dí' mar mhalairt ar 'd[acute ]' (dí bhliadhain/d[acute ] bhliadhain), malairt a bhí coitianta go leor sa Mhe[acute ]n-Ghaeilg, ach a bhí imithe i léig fé aimsir an D[acute ]in Dírigh. Ní dóigh liom, mar sin, go mbeadh dul amú orainn da ndéarfaimis gur i leath deiridh an 12ú céad nó i dtosach an 13ú céad a cuireadh le chéile iad.