AOIS CRIOST, 1593.
Aois Criost, mile, cuicc ced, nochat, a tri.
O Domhnaill Aodh Ruadh do beith i mí Ianuarii na bliadhna so ina iostadh aireachais badhéin i l-Leithber for ionchaibh a namhat .i. Toirrdhealbhach Luineach mac Neill Conallaigh. Ro gabh ag imirt a eccraitti & a aincridhe fair dia ionnarbadh as a thighearnas, & dia enirtiucchadh ar dáigh Aoda Uí Néill d'óirdneadh ina ionadh. Bá feirde dó-samh an reimhdeiccsi do-róine uair rainicc ticchernas do shaicchidh Aodha Uí Neill, & do-ratt Toirrdhelbhach Luineach aonta & umhla dó imón ainm do ghairm de. Ro gaireadh iaramh O Neill d'Aodh O Neill (.i. an t-iarla), & leiccis Toirrdhealbhach Luineach na Goill ro bhattar lais uadha iar siodhucchadh dhó fri h-Ua Neill & fri h-Ua n-Domhnaill. I mi Maii do shonradh do-rónadh indsin. Ro bhaoí dna Cóicceadh Concobhair mic Nesa fó smachtcháin síodha don dias íshin, & ro bhadar i n-geill, & a n-aitire for c-cumus gombtar fomamaighthe dóibh.
An Chlann Uilliam sin a dubhramar do thocht isteach i c-cend an gobernóra fó fhéil míchil na bliadhna remhainn ro bhochtaidhsiot na Goill iatt, co nár fagaibh siot a beg dia maoín nó dia mór maithes aca ria m-Belataine na bliadhna so & an mheid na ro díolaithriccheadh dia n-daoínibh, & ná ro básaiccheadh ro gabhsat for sccaoíleadh & for eisredhedh sechnoin Ereann d'iarraidh a m- bethadh.
Eassaénta choccaidh ar n-eirghe etir Sir Seóirsi Bingam ó Baile an Mhóta & Brian na Samthach (.i. Brian Ócc) mac Briain mic Briain, mic Eoghain Uí Ruairc fa Beltaine na bliadhna so. Bá hé adhbhar an imresna cuid do chios na bainrioghna nach frith on m-Breifne ar in b'féil sin.Brian Ó Ruairc dia radha gach cios dá m-baoí gan díol gurab ar an f-ferann baí ina fhásach ro bhaoí, & nár
Sluaiccheadh lá Máguidhir Aodh mac Con Chonnacht d'iomthnuth ris in slóigh sin Briain Uí Ruairc. As edh ro gabh cetus tre Descert na Brefne laimh clé lé Loch Aillinne, d'Uachtar Ua n-Oilealla, & don Chorann do droichet mainistreach na Buille go Machaire Chonnacht. Ro léicc sccaoíleadh dá scceimheltoibh in urthosach laoí fón tír ina thimchell. IS and tarla don gobernóir .i. Sir Risderd Bingam beith ar cnoc i n-dorus Tuillscci i m-barúntacht Rossa Commain in oidhche sin ag coimhéisteacht fris an tír ina timcheall, & do rala drong do mharcsloigh an gobernora ag cuartucchadh na c-cnoc ar gach taoíbh don tulaigh i m-baoí-siumh, & ní ro ráthaighsiot ní lá dallciach na maidne muiche go t-tarla iad fein, & Mag Uidhir cona marcsluagh aghaidh in aghaidh. Do-radsat marcsluagh an gobernora cúl dóibh, & ro lenadh iad gan choigill lá Mag Uidhir cona mhuintir, & ro bás agá sraoighledh, & agá síorbhualadh co rochtain dóibh gusan c-costtadh & c-comnart airm i m-baoí an gobernóir. Ro filleadh doridhisi ar Mag Uidhir i f-frithing na conaire cédna, & ro bás agá lenmhain go dol dó i n-eidirmedhón a chóirighthedh. O't-connairc an gobernóir co na baoí coimhlíon daoine friú ro fill
Baoí Mag Uidhir, & an Brian Ó Ruairc rémhráite fri ré an t-samhraidh i c-caomhaonta choccaidh & aidhmhillte for Ghallaibh. Baoí bheós Brian mac Aodha Óicc mic Aodha, mic Seain Bhuidhe Még Mathgamhna ó Dhartraighe Oirghiall, & clann Eimhir mic Con Uladh ó Fhernmaigh & Risderd mac Uillicc a Búrc .i. mac Demhain an Chorrain mar an c-cédna for foghail & for díbeircc in acchaidh Gall. Tuccsat
Ro fhoccair an iustis iarsin isin f-foghmar ar c-cinn do mhórshluaigheadh na Midhe, Laighen & Leithe Mogha dol i n-Ulltoibh. Ro fhóccair mar an c-cédna gobernoir Chóiccidh Chonnacht sloiccheadh ó Shionainn go Drobhaoís do dhol ina c-coinne go h-Erne. Dala an iustis do-radsaidhe a ionadh fein ar an slóiccheadh sin do mharasccal an iubhair & d'iarla Tíre h-Eoghain .i. Aodh mac Firdhorcha, mic Cuinn Bhacaigh. Ro imtighsiot na slóigh líonmara lánmhóra sin don taobh thoir do Loch Erne o Charn Mór Slebhe Betha go h-Es Ruaidh. Nír bhó laind lá h-iarla Tíre h-Eoghain tocht for an t-slóiccheadh sin, ara aoí ro bhaoí d'uamhan na n-Gall fair gur bhó h-eiccen dó a riar do ghníomh.
O'd-chuala Aodh Mhág Uidhir toichestal an t-slóigh lánmhoir sin dia shaighidh ro chuir a chrodh & a cethra etir bhú & innili i c-Cenel c-Conaill for a n-iomghabhail. Baoí fein gusan uathadh slóigh tarrustair ina fharradh dia thír fein & d'amhsaibh a tíribh ele don taoíbh thiar do loch acc Inis Cethlionn for cionn na n-Gall co ná léicceadh tairis iatt an dú sin, & ro ghabsat iaramh laimh cli fris an loch (amhail remhebertmar) go rangattar ath oirdheirc fil for an Eirne .i. Ath Chúluain. An c-cein báttar-somh acc tocht an dú sin ro buí Mag Uidhir cona shochraitte ag coimhimtheacht friú don taoíbh tiar do loch go rainicc gusan ath chédna don taoíbh araill. Ro ionnsaighsiot iaramh an slógh Gall an t-áth, & ro bhaoí Mag Uidhir agá cosnamh friú feibh a chumhaing. Ar a aoí tra ro fíoradh an senfhocal .i. luighidh iolar ar uathadh uair rob' eiccen an t-áth do leiccen do na Gallaibh, & ro sraoíneadh for Mhag Uidhir, & ro marbhadh sochaidhe dia muintir. Ro gonadh iarla Tíre h-Eoghain don chur sin.
Tánaicc gobernoir Chóiccidh Chonnacht, & iarla Tuadhmumhan Donnchadh mac Concobhair mic Donnchaidh Uí Bhriain ina c-coinne don taoíbh ele don Erne, & ní
Mág Carthaigh Riabhach .i. Eoghan mac Domhnaill mic Finghin tighearna Cairpreach do écc, fer ceilligh craibhdhech ro ba maith enech, & oirbert e-sidhe, & Domhnall mac Corbmaic na h-Aoíne do ghabhail a ionaidh.
Maire inghean Corbmaic Óicc mic Chorbmaic, mic Taidhcc Meg Carthaigh ben Uí Suillebháin Moir do écc.
Muirchertach mac Conchobhair, mic Toirdhealbhaigh Uí Bhriain ó Dhruim Laighen
Muirchertach mac Domhnaill, mic Conchobhair Uí Bhriain ó Thulcha d'écc.
Tadhcc mac Uilliam mic Taidhcc Dhuibh Uí Cheallaigh ón Chaladh i c-crich Ua Maine d'écc, & ro ba do mhóirsccélaibh Ó Maine an t-í tesda ann sin.
Duibhidhir Choille na Manach .i. Pilip mac Uaithne d'écc, & a mhac Diarmait do ghabháil a ionaid.
Mairghrécc inghen Uí Bhaoighill (Toirrdhealbhach) d'écc.